Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen. Academiejaar

Transcriptie

1 Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar Ontwikkeling van een audiologisch testprotocol voor centraal auditieve verwerkingsstoornissen: evaluatie bij gezonde oudere populatie en patiënten met de ziekte van Parkinson. Ulrike De Muynck Promotor: Prof. Dr. Patrick Santens Copromotor: Dr. Annelies Bockstael Begeleiding: Drs. Kim De Keyser Masterproef voorgedragen tot het behalen van de graad van master in de logopedische en audiologische wetenschappen

2 2

3 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 3 DANKWOORD... 4 ABSTRACT (NEDERLANDS)... 5 ABSTRACT (ENGLISH)... 7 INLEIDING... 8 METHODE PILOOTSTUDIE Proefpersonen Testprotocol NORMERINGSSTUDIE Proefpersonen Testprotocol ZIEKTE VAN PARKINSON Proefpersonen Testprotocol STATISCHE ANALYSE RESULTATEN PILOOTSTUDIE NORMERING ZIEKTE VAN PARKINSON DISCUSSIE PILOOTSTUDIE NORMERINGSSTUDIE ZIEKTE VAN PARKINSON ALGEMEEN CONCLUSIE REFERENTIES APPENDICES APPENDIX APPENDIX

4 Dankwoord Op het einde van het vorige academiejaar werd ons de titel van de masterproef bekendgemaakt. Sindsdien hebben vele mensen mij enorm gesteund om ervoor te zorgen dat deze masterproef tot stand kon komen. Allereerst wil ik mijn promotor prof. dr. Patrick Santens bedanken voor de mogelijkheid deze stelling uit te werken. Daarnaast wil ik ook mijn copromotor dr. Annelies Bockstael bedanken voor de goede feedback. In het bijzonder wil ik drs. Kim De Keyser bedanken voor de goede begeleiding en het steeds beschikbaar zijn. Ik kon met al mijn vragen en proefversies steeds terecht bij hen. Er was steeds een duidelijke communicatie waardoor ik altijd kon doorwerken aan mijn masterproef. Verder wens ik alle proefpersonen te bedanken die enthousiast waren om naar Gent te komen en een tweetal uur van hun tijd vrijmaakten voor het ondersteunen van mijn masterpoef. Voor het verzamelen van die proefpersonen dank ik ook mijn ouders die al hun vrienden en kennissen contacteerden en overtuigden mee te doen. Tot slot zijn ook mijn vrienden en medestudenten steeds geduldig met me geweest wanneer er een deadline in het vooruitzicht kwam. En wanneer de twijfelaar in mij de bovenhand nam, waren ze er altijd om me goede moed in te spreken. 4

5 Abstract (Nederlands) Inleiding: Het doel van deze studie is de auditieve verwerking bij een Parkinson (PD) populatie te evalueren aangezien recente literatuur suggereert dat de ziekte van Parkinson de auditieve verwerking beïnvloedt. Alvorens de auditieve verwerking bij patiënten met de ziekte van Parkinson te onderzoeken, dient eerst bij een oudere gezonde populatie de te verwachten normwaarde voor de audiometrische testen te worden bekomen. Er wordt verwacht dat deze normwaarden zullen afwijken ten opzichte van de normwaarden voor een jonge normaalhorende populatie omdat factoren zoals leeftijd, lawaaiblootstelling, etc. een invloed hebben op het gehoor. Eveneens dient rekening te worden gehouden met verschillende testcondities. Het middenoor, binnenoor en de centrale auditieve verwerking worden afzonderlijk onderzocht. Methode: Bij veertien proefpersonen in de pilootstudie, 35 proefpersonen in de normeringsstudie en elf proefpersonen met de ziekte van Parkinson worden audiometrische testen afgenomen. Bij de normeringsstudie en de PD populatie worden eveneens twee vragenlijsten (SHI en BDI) en een cognitieve test (MoCA) afgenomen. De descriptieve gegevens (gemiddelde, mediaan en spreiding) worden bepaald in de normeringsstudie en bij de PD populatie. Er wordt in de normering eveneens nagegaan of er een variatie bestaat in de audiologische resultaten op basis van de leeftijd, het geslacht of beide oren door middel van de independent student t-test en de gepaarde student t-test. De gegevens van de PD populatie worden vergeleken met de normering op basis van de independent student t-test. Resultaten: Normwaarden voor de gezonde oudere populatie worden voor elke audiometrische test, de vragenlijsten en de cognitieve test bepaald. De spreiding van de resultaten is voor alle testen relatief klein, behalve bij de SISI-test. Bij vergelijking van de resultaten van de PD populatie met de normering worden significante verschillen gevonden bij de MoCA, SHI, BDI en TEOAEs. Discussie: De normwaarden uit huidig onderzoek zijn opgesteld voor een gezonde oudere populatie en tonen afwijkingen van de normwaarden voor een jonge normaalhorende populatie. Factoren zoals leeftijd, lawaaiblootstelling, 5

6 verschillende testcondities kunnen aan de oorsprong van de afwijkingen liggen. In volgend onderzoek dient eveneens aandacht te worden besteed aan het educatieniveau. Het volledige testprotocol, op de SISI-test na, dient te worden uitgevoerd om een zo volledig mogelijk beeld te schetsen van de auditieve verwerking. 6

7 Abstract (English) Introduction: The aim of this study is to evaluate the auditory processing in a Parkinson s disease (PD) population since recent research suggests that PD affects the auditory processing. Before examining the auditory processing in the PD population, the audiometric tests need to be standardized in a healthy elderly population. It is expected that this standard values will deviate from the norm values for a young normal hearing population because of factors such as age, noise exposure, etc. have an influence on hearing loss. Different test conditions also need to be taken into account. The middle ear, inner ear, and central auditory processing are examined separately. The results of the PD population are compared to the results of the standardized healthy elderly population. Method: Fourteen subjects in the pilot study, 35 subjects in the standardization study and eleven subjects with PD undergo the audiometric tests. Within the standardization study and the PD population two questionnaires (SHI and BDI) and a cognitive test (MoCA) are added. The subjects from the standardization study and the PD population determine the descriptive data (mean, median and range). Variations in age, sex and both ears are compared with the independent student t-test and paired student t-test. The results of the PD population are compared with the norm on the basis of the independent student t-test. Results: Standard values are determined for each audiometric test, the questionnaires and the cognitive test. In all tests the range is relatively small, except for the SISI-test. A comparison of the PD population with the standardization shows significant differences in the MoCA, in the SHI, in the BDI, and in the TEOAEs. Discussion: Standard values in the current study are determined for a healthy elderly population and show deviations from the standardization with young normal hearing subjects. Factors such as age, noise exposure, different test conditions can be at the origin of deviation in results. In further research attention should be paid to the education level. The complete testprotocol, except for the SISI-test, should be executed in order to evaluate the auditory processing. 7

8 Inleiding De ziekte van Parkinson (PD) is een neurodegeneratieve aandoening die primair gekenmerkt wordt door akinesie, rigiditeit en rusttremor (Boon, 2015). Doordat deze motorische symptomen doorgaans op de voorgrond staan, worden nietmotorische symptomen vaak niet opgemerkt. Onderzoek wijst echter uit dat nietmotorische symptomen frequent voorkomen bij PD. De niet-motorische symptomen zijn hierbij uiteenlopend van aard: slaapstoornissen, gastrointestinale problemen, olfactorische dysfunctie, etc. (Lai, Liao, Lin, Lin, & Sung, 2014). In de literatuur worden eveneens problemen op het vlak van auditieve functie gerapporteerd. Een duidelijke stand van zaken ontbreekt echter. Daar de gemiddelde leeftijd bij diagnose van PD ongeveer 60 jaar is, (Ramig, Fox, & Sapir, 2008) is het in het kader van wetenschappelijk onderzoek belangrijk om de resultaten te vergelijken met normen voor een gezonde oudere populatie. Toonaudiometrie bij een gezonde oudere populatie zal verschillend zijn ten opzichte van een jonge populatie. In een gezonde oudere populatie is gehoorverlies reeds een gekend probleem onder de overkoepelende term presbyacusis. Drie etiologische factoren kunnen worden onderscheiden: (1) intrinsieke, leeftijdsgerelateerde degeneratie; (2) lawaaischade; (3) biologische effecten van ziekte en ototoxische medicatie (Mazelova, Popelar, & Syka, 2003). Het toonaudiogram vertoont een algemene stijging van de drempels, met de nadruk op de hoge frequenties. Significante verschillen kunnen ook worden gezien bij het geslacht. Algemeen behalen mannen in de hoge frequenties slechtere drempels dan vrouwen (Gates, Cooper, Kannel, & Miller, 1990; Mazelova et al., 2003). Eerder onderzoek omtrent toonaudiometrie bij PD indiceert een significant groter gehoorverlies in de hoge frequenties (2000 tot 8000Hz) bij PD dan bij de gezonde oudere controlegroep. Een andere invloed dan de leeftijd zou bij PD moeten zorgen voor significante verschillen tussen beide populaties(pisani et al., 2015; Carmine Vitale et al., 2012; Yylmaz et al., 2009). Opvallend is de afwezigheid van kennis over het gehoorverlies bij patiënten met PD ten opzichte 8

9 van de gezonde oudere controlegroep. Deze gegevens zijn bevonden op basis van zelfrapportering (Pisani et al., 2015; Carmine Vitale et al., 2012). Oto-akoestische emissies (OAEs) bij een gezonde oudere populatie tonen reeds in meerdere studies significante verschillen ten opzichte van een jonge populatie (Liu & Wang, 2012; Oeken, Lenk, & Bootz, 2000). Transiënt geëvokeerde OAEs (TEOAEs) kunnen haarcelschade reeds aantonen voordat dit zichtbaar is op een toonaudiogram. Bij een jonge populatie zijn de TEOAEs in 97% van de gevallen aanwezig. Dit staat in contrast met de gezonde oudere controlegroep waarbij ze slechts in 55% aanwezig zijn. Distortie product OAEs (DPOAEs) zijn eveneens significant groter in de jonge populatie ten opzicht van de gezonde oudere controlegroep. Een verschil in leeftijd toont bij DPOAEs geen significantie. DPOAEs worden echter wel beïnvloed door de graad van het gehoorverlies (Mazelova et al., 2003). Literatuur over OAEs bij PD is uitermate beperkt. Bij slechts één onderzoek worden OAEs afgenomen. Bij de TEOAEs wordt enkel op 1400 en 2000Hz een significant verschil gevonden ten opzichte van de gezonde oudere controlegroep. Er wordt geen invloed van dopaminerge medicatie gevonden. DPOAEs tonen bij de PD populatie significant slechtere waarden bij frequenties tussen 1000 en 3000Hz. Behandeling met dopaminerge medicatie toont bij de DPOAE s een verbetering op alle frequenties. Verdere verdieping is nodig om de bekomen resultaten te kunnen bevestigen (Pisani et al., 2015). De resultaten voor spraakaudiometrie zijn bij een gezonde oudere populatie duidelijk slechter ten opzichte van een jonge populatie. De spraakverstaanbaarheidsdrempel (SRT) d.i. de drempel waarop 50% van de woorden correct kan worden herhaald, ligt bij een gezonde oudere populatie met 40,4 db gemiddeld 24,6 db hoger dan bij een jonge populatie (Mazelova et al., 2003). Studies zijn het oneens over de oorzaak van deze significant slechtere score bij de gezonde oudere populatie. Naast de tonale drempel zou ook een cognitieve component aan de basis van de slechtere scores in de gezonde oudere populatie kunnen liggen. Hierover is nog onenigheid (Jerger, Jerger, & Pirozzolo, 1991; Mazelova et al., 2003; Vanrooij & Plomp, 1990). 9

10 Over spraakaudiometrie bij PD is tot op heden weinig bekend. Onderzoek toont aan dat er een vermindering van 60% op de curve van het spraakaudiogram bij PD is ten opzichte van een gezonde controlegroep. 85% van patiënten met PD toonden een discrepantie tussen het toonaudiogram en het spraakaudiogram waarvan 27% een niet-significante roll-over hadden (C. Vitale et al., 2013). De short increment sensitivity index (SISI) test wordt naast de standaard audiometrische testen afgenomen. De SISI-test is tot nog toe niet eerder gebruikt in onderzoek bij PD. De diagnostische waarde van deze test toont ons of de PD populatie intensiteitsveranderingen even goed kan onderscheiden als een gezonde oudere populatie. Bij gezonde controlegroepen toont deze test voor een jonge populatie scores rond de 20% bij aanbieding van de intensiteitsverandering op 20 db SL. Bij een oudere populatie bij wie presbyacusis voorkomt, wordt een graduele stijging van de score (%) gezien van 1000 tot 4000Hz. De oorzaak van deze hogere score ligt bij recruitment. Recruitment komt voor bij neurosensorieel gehoorverlies en wordt gekenmerkt door het luider waarnemen van een intensiteitsverandering dan normaal. Door recruitment is de patiënt in staat om kleinere intensiteitsveranderingen op te merken dan een normaalhorende (Jerger, Shedd, & Harford, 1959; Otto & McCandless, 1982). In eigen onderzoek wordt nagegaan de PD populatie een andere outcome heeft dan de gezonde populatie op basis van de intensiteitsdiscriminatietest. Het doel van deze studie is het evalueren van de audiologische verwerking bij een PD populatie. Alvorens de audiologische verwerking bij patiënten met de ziekte van Parkinson te onderzoeken, dient eerst bij een oudere gezonde populatie de te verwachten normwaarde voor de audiologische testen te worden bekomen. Het middenoor, binnenoor en de centrale auditieve verwerking worden afzonderlijk onderzocht. Eveneens kunnen verschillen worden gezocht in de resultaten op basis van de leeftijd, het geslacht en het oor. Ten slotte kunnen de resultaten van de PD populatie worden vergeleken met de resultaten uit de normeringsstudie. 10

11 Methode Pilootstudie Proefpersonen Aan de pilootstudie hebben veertien gezonde proefpersonen deelgenomen. De groep bestaat uit zeven personen jonger dan 55 jaar (7 vrouwen, 1 man), zeven ouder dan 55 (4 vrouwen, 2 mannen). De gemiddelde leeftijd van de jongere populatie bedraagt 26,9 jaar (SD = 10,0; range = 22 51) en van de oudere populatie 65,5 jaar (SD = 4,9; range = 60 71). Volgende exclusiecriteria worden gehanteerd: (1) aanwezigheid van een audiologische voorgeschiedenis; (2) neurologische aandoening; (3) inname van sederende medicatie; (4) functionele beperking gehoor of hoortoesteldrager; (5) implantaten. Alle proefpersonen hebben een informed consent ondertekend. Het studieprotocol en het informed consent zijn goedgekeurd door het Ethisch Comité van het Universitair Ziekenhuis Gent (EC/2015/0898). Testprotocol 1. Otoadmittantiemetrie Bij de start van de audiometrische testbatterij wordt otoscopie uitgevoerd ter controle van de uitwendige gehoorgang en het trommelvlies. Zo kunnen mogelijke cerumenproppen, trommelvliesperforaties, e.d. worden uitgesloten. Tympanometrie Vervolgens wordt tympanometrie uitgevoerd met een AC 40 Clinical Audiometer om middenoorproblemen uit te sluiten. Een zuivere toon wordt afzonderlijk aan 11

12 beide oren aangeboden op 226Hz. Volgende normwaarden worden gehanteerd: het oorkanaalvolume ligt tussen 0,4 en 2,5 ml; de compliantie tussen 0,3 en 1,7 ml; de druk tussen -100 en 100 dapa. Impedantiemetrie De ipsilaterale akoestische stapediusreflex meting (ASR) wordt bilateraal afgenomen. Clicks worden aangeboden aan 1000Hz op 80, 90 en 100 db SPL. Diagnostisch wordt visueel bepaald of de ASR aan of afwezig wordt bevonden. 2. Oto-akoestische emissies TEOAE Transiënt geëvokeerde oto-akoestische emissies (TEOAEs) worden afgenomen met de ILO292-II (Otodynamics Ltd.). Er wordt gebruik gemaakt van de software ILOv6. Clicks worden non-lineair op 80 db pespl stimulusintensiteit aangeboden. De probe wordt gekalibreerd met een 1cc kalibratieprobe voorafgaand aan de metingen. De meting stopt automatisch wanneer 260 responsen zijn aanvaard. DPOAE Vervolgens worden distortie product oto-akoestische emissies (DPOAEs) afgenomen met dezelfde apparatuur. Twee zuivere tonen worden simultaan op respectievelijk 65 en 55 db SPL aangeboden. De verhouding van beide frequenties (f2/f1) bedraagt 1,22. Een derde component 2f1-f2 wordt gegenereerd en opgemeten. De meting wordt tweemaal doorlopen en daarna handmatig stopgezet. 12

13 3. Tonale audiometrie De gehoordrempels worden monauraal onder hoofdtelefoon bepaald met de AC 40 Clinical Audiometer. De meting vindt plaats in een stille ruimte. Omdat de metingen niet worden afgenomen in een anechoïsche ruimte dient rekening gehouden te worden met de Standard ISO normen (Williams, 2010). Er wordt begonnen bij het rechteroor tenzij de proefpersoon aangaf beter te horen in een linkeroor. Volgende frequenties worden volgens de Hughson-Westlake methode afgenomen: 250Hz, 500Hz, 1000Hz, 2000Hz, 3000Hz, 4000Hz, 6000Hz en 8000Hz. De stimulus is een zuivere toon die pulsed wordt aangeboden. Wanneer de proefpersoon de stimulus hoort, dient de hand te worden opgestoken. 4. Spraakaudiometrie Spraak in stilte wordt monauraal afgenomen onder hoofdtelefoon op 30, 40, 55 en 70 db HL wat respectievelijk overeenkomt met fluisterspraak, stille spraak, normale spraak en luide spraak. Ook hiervoor wordt de AC 40 Clinical Audiometer gebruikt. Woorden afkomstig van de monosyllabische NVA-lijst worden gebruikt als spraakmateriaal. De lijsten worden in random volgorde aangeboden. Spraak in ruis wordt binauraal in vrij veld afgenomen met geijkte Medion boxen. Ruis wordt onder de vorm van een multitalker babble aangeboden op twee vaste intensiteiten (55 db HL en 70 db HL). Spraak wordt in de beginfase 8 db luider aangeboden dan de ruis. Vervolgens wordt de spraak in stappen van 2 db verzwakt tot max. -4 db. 13

14 5. SISI-test De Short Increment Sensitivity Index test (SISI) wordt monauraal afgenomen onder hoofdtelefoon op 1000, 2000 en 4000Hz met de AC 40 Clinical Audiometer op 70 db HL. Er wordt steeds begonnen bij de laagste frequentie. Om de proefpersoon te laten wennen aan de test wordt telkens begonnen op intensiteitstoename van 5dB, waarna overgegaan wordt op toename van 2 db. Indien de toename na 3 aanbiedingen niet wordt gehoord op 2 of 5 db wordt de proef stopgezet. De eigenlijke test begint wanneer een intensiteitstoename van 1 db wordt aangeboden. Telkens de proefpersoon reageert op een stimulus, wordt een score van 5% behaald. Met twintig stimuli op 1 db kan een maximale score van 100% behaald worden. Normeringsstudie Proefpersonen Aan de normeringsstudie hebben 35 gezonde proefpersonen deelgenomen. De groep jonger dan 55 jaar bestaat uit 15 proefpersonen (8 vrouwen, 7 mannen). De groep ouder dan 55 jaar bestaat uit 20 proefpersonen (8 vrouwen, 12 mannen). De gemiddelde leeftijd bij de jongere populatie bedraagt 51,2 jaar (SD = 1,7; range = 49 54), bij de oudere populatie 61,7 jaar (SD = 4,9; range = 55 71). Dezelfde exclusiecriteria als in de pilootstudie worden gehanteerd. 14

15 Testprotocol 1. MoCA De Montreal Cognitive Assessment (MoCA) is een screeningstest voor milde cognitieve beperkingen (Nasreddine et al., 2005). In de pilootstudie wordt de test niet afgenomen door de grote spreiding in leeftijd. De normeringsstudie focust op een oudere populatie waarbij verminderde cognitieve functie vaker voorkomt dan bij een jongere populatie. De test scoort op volgende domeinen: (1) visuospatieel/executief, (2) benoemen, (3) geheugen, (4) aandacht, (5) taal, (6) abstractie (7) en oriëntatie. Een score vanaf 26 op 30 wordt als normaal beschouwd. 2. BDI-II-NL De Nederlandstalige versie van de Beck Depression Inventory (BDI) wordt afgenomen aangezien depressie de meest voorkomende psychiatrische klacht zou zijn bij patiënten met de ziekte van Parkinson (Sinanovic et al., 2015). Depressie zou volgens (Riskind, Kleiman, Seifritz, & Neuhoff, 2014) een inhiberende invloed kunnen hebben op de auditieve perceptie. De vragenlijst bevat 21 te beoordelen uitspraken. De vragenlijst meet de ernst van een depressie op basis van het beoordelen van symptomen overeenkomstig de DSM- IV criteria (Beck, Steer, & Carbin, 1988). Gestandaardiseerde cut-offwaarden bepalen of de persoon een minimale depressie (0 tot 13 punten), een milde depressie (14 tot 19 punten), een matige depressie (20 tot 28 punten) of een ernstige depressie (29 tot 63 punten) heeft. 15

16 3. SHI De Spraak Handicap Index wordt afgenomen. Deze test is oorspronkelijk bedoeld om de impact van een dysartrie te meten. De lijst bestaat uit 15 stellingen verdeeld over drie categorieën: (1) fysiek, (2) functioneel en (3) emotioneel. De proefpersoon dient een kruisje te plaatsen in één vakje: nooit, bijna nooit, soms, bijna altijd of altijd met respectievelijke scores 0, 1, 2, 3 en 4. Bij elk domein is de maximale eindscore 20, wat zorgt voor een totaalscore van 60. Het gemiddelde bij een normaal spreker is 5 (SD = 1), bij een dysarthriepatiënt is de gemiddelde score 26 (SD = 4) (Van den Steen et al., 2011). Hieraan wordt het luik (4) spraakperceptie toegevoegd waarvoor nog geen normering bestaat. De maximaal te behalen eindscore bedraagt hier Otoadmittantiemetrie Tympanometrie Tympanometrie wordt uitgevoerd zoals beschreven in het protocol van de pilootstudie. Dezelfde waarden worden gehanteerd bij het bepalen van het type van de bekomen curve. Impedantiemetrie De akoestische stapediusreflex wordt bilateraal afgenomen. Behalve visuele beoordeling wordt ook aan de hand van de waarden bepaald of de akoestische stapediusreflex aan of afwezig is. 16

17 5. Oto-akoestische emissies De oto-akoestische emissies worden gemeten conform het testprotocol van de pilootstudie. 6. Tonale audiometrie Tonale audiometrie wordt afgenomen conform het testprotocol van de pilootstudie. 7. Spraakaudiometrie Spraak in stilte wordt binauraal afgenomen met gekalibreerde ER 1 insert earphones (Etymotic). De NVA-lijst wordt gebruikt als spraakmateriaal. Er wordt met een vaste stimulusintensiteit per woordenlijst gewerkt. Er wordt gestart op 40 db HL. Indien op 40 db HL 100% spraakverstaan wordt behaald, wordt gedaald naar 30 db HL. De intensiteit vermindert steeds met 10 db tot er een spraakverstaan van 0% wordt behaald. Door het verbinden van de behaalde scores op de verschillende intensiteiten kan de spraakverstaanbaarheidsdrempel, d.i. het punt waar 50% van de woorden wordt verstaan, worden berekend. Indien op de 40 db HL geen 100% spraakverstaan wordt behaald, wordt ook op 55 db HL een woordenlijst afgenomen. Spraak in ruis wordt binauraal afgenomen met gekalibreerde ER 1 insert earphones (Etymotic). De NVA-lijst wordt gebruikt als spraakmateriaal. Er wordt met vaste signaalruisverhoudingen (SNR) gewerkt. De multitalker babble ruis wordt vastgezet op 65 db HL. De stimulusintensiteit van de spraak wordt gevarieerd per woordenlijst. Er wordt op vaste signaalruisverhoudingen van +4 db, 0 db, -4 db, -8 db, -12 db, -14 db en -16 db gemeten. Indien bij de SNR van +4 db geen 100% spraakverstaan wordt behaald, wordt ook op +8 db een woordenlijst afgenomen. Daarnaast worden drie bijkomende woordenlijsten 17

18 afgenomen om de 0%, 50% en 100% nauwkeuriger te bepalen. De twee lijsten waartussen de behaalde scores de 0%, 50% en 100% benaderen worden gecontroleerd door het afnemen van een woordenlijst tussen beide SNRs in. Hierbij is de intensiteit 2 db groter of kleiner dan beide SNRs. 8. SISI-test De SISI-test wordt uitgevoerd conform het testprotocol beschreven in de pilootstudie. Ziekte van Parkinson Proefpersonen Elf patiënten met de ziekte van Parkinson hebben deelgenomen. De groep jonger dan 55 jaar bestaat uit vier proefpersonen (1 vrouw, 3 mannen). De groep ouder dan 55 jaar bestaat uit zeven proefpersonen (2 vrouwen, 5 mannen). De gemiddelde leeftijd bij de jongere populatie bedraagt 51,5 jaar (SD = 2,4; range = 49 54), bij de oudere populatie 64,4 jaar (SD = 4,6; range = 58 70). Testprotocol Hetzelfde testprotocol als beschreven in de normeringsstudie wordt afgenomen bij de PD populatie. Alle patiënten worden getest tijdens de on-fase van hun medicatiecyclus. 18

19 Statische analyse De onderzoeksresultaten worden aan de hand van SPSS 23.0 (SPSS Inc. Chicago IL) geanalyseerd. Van de audiometrische testen in de pilootstudie en de normeringsstudie wordt een analyse van de descriptieve gegevens gemaakt evenals van de vragenlijsten. De Kolmogorov-Smirnov test wordt gebruikt om de Gaussiaanse verdeling na te gaan. Bij het onderzoeken van variatie in leeftijd en geslacht wordt de ongepaarde student t-test gebruikt. Voor het onderzoeken van variatie tussen beide oren wordt de gepaarde student t-test gebruikt. Voor de vergelijking van de resultaten uit de PD populatie met de resultaten van de normering wordt de ongepaarde student t-test gebruikt. 19

20 Resultaten Pilootstudie De pilootstudie wordt afgenomen om het audiologisch testprotocol te evalueren. Veertien proefpersonen tussen 22 en 71 jaar worden getest. 1. Otoadmittantiemetrie Tympanometrie Van de veertien proefpersonen die hebben deelgenomen, wordt in tien gevallen voor beide oren een type A tympanogram bekomen. Drie personen hebben een type As tympanogram aan het ene oor, een type A tympanogram aan het andere. Eén persoon heeft aan beide oren een type Ad tympanogram. Alle proefpersonen worden opgenomen in de studie. Impedantiemetrie Bij negen proefpersonen is de akoestische stapediusreflex (ASR) aanwezig in het rechteroor en bij zeven proefpersonen in het linkeroor. Verdere onderverdeling toont aan beide oren één proefpersoon met een ASR op 80 db SPL en drie proefpersonen met een ASR op 90 db SPL. Vijf proefpersonen hebben een aanwezige ASR op 100 db SPL aan het rechteroor, drie proefpersonen aan het linkeroor. 20

21 2. Otoakoestische emissies TEOAE In Afbeelding 1 wordt de signaalruisverhouding (SNR) van de TEOAEs van beide oren weergegeven op de verschillende frequenties. Alle proefpersonen worden opgenomen in de resultaten. Wanneer de waarde van de SNR 0 db of minder is, wordt dit beschouwd als afwezig. De waarde wordt dan niet in de resultaten opgenomen. Afbeelding 1: SNR TEOAE (db); Spreiding Rechts - Links In appendix 1 worden de resultaten van aan en afwezigheid weergegeven. 21

22 DPOAE In Afbeelding 2 en Afbeelding 3 wordt de SNR van de DPOAEs van beide oren grafisch weergegeven op de verschillende frequenties. Alle proefpersonen worden opgenomen in de resultaten. Wanneer de waarde van de SNR 0 db of minder is, wordt dit beschouwd als afwezig. De waarde wordt dan niet in de resultaten opgenomen. Afbeelding 2: SNR DPOAE (db); Spreiding Rechts Afbeelding 3: SNR DPOAE (db); Spreiding Links In appendix 2 worden de resultaten van aan en afwezigheid weergegeven. 22

23 3. Tonale audiometrie In Afbeelding 4 worden de resultaten van de toonaudiometrie grafisch weergegeven. Alle proefpersonen worden in de resultaten opgenomen. De klinische Pure Tone Average (PTA) bedraagt voor het rechteroor 10,1 db HL (SD = 4,3; range = 1,7 20,0). Het linkeroor heeft een PTA van 7,7 db HL (SD = 5,9; range = -1,7 16,7). Afbeelding 4: Toonaudiometrie (db HL); Spreiding Rechts Links 4. Spraakaudiometrie De testcondities van de spraakaudiometrie tijdens de pilootstudie zijn ongunstig waardoor geen betrouwbare gegevens konden worden opgemeten. Technische 23

24 problemen met de luidsprekers zorgden ervoor dat het afgespeelde luidheidsniveau niet kon worden bepaald. Dit beïnvloedt de behaalde scores van de proefpersonen. Eveneens zijn de gekozen luidheidsniveaus niet zinvol om tot duidelijke conclusies te komen. 5. SISI-test In Tabel 1 worden de resultaten van de SISI-test weergegeven voor de 3 frequenties afgenomen aan het linker en rechteroor. Alle proefpersonen worden opgenomen in de resultaten. Tabel 1: SISI-test (db HL); Gemiddelde, standaarddeviatie en range Frequentie Gemiddelde Standaarddeviatie Minimum Maximum Rechts 1000Hz 63,6 37, Hz 71,4 43, Hz 72,2 37, Links 1000Hz 66,1 39, Hz 67,1 44, Hz 68,2 41, Normering Aan de normeringsstudie nemen 35 proefpersonen deel tussen de 40 en 71 jaar. Alle audiologische testen van het testprotocol uit de pilootstudie worden afgenomen. Bijkomend worden de MoCA, BDI en SHI afgenomen zoals beschreven in de methode. 1. MoCA Bij afname van de MoCA wordt een gemiddelde score van 26,7 (SD = 1,8; range = 22 30) op 30 behaald. Alle proefpersonen worden opgenomen in de 24

25 resultaten. Er worden geen significante verschillen gevonden bij het vergelijken van zowel het geslacht (p = 0,676) als de leeftijd (p = 0,183) binnen de populatie. 2. BDI Bij afname van de BDI wordt een gemiddelde score van 5,8 (SD = 5,8; range = 0 22) op 63 behaald. 32 van de 35 proefpersonen worden opgenomen in de resultaten. De drie overige proefpersonen worden niet opgenomen wegens het onvolledig invullen van de vragenlijst. Er zijn vier categorieën: minimale depressie (0 13), milde depressie (14 19), matige depressie (20 28) en ernstige depressie (29 63). De score valt in de eerste categorie (minimale depressie). Er worden geen significante verschillen gevonden bij het vergelijken van zowel het geslacht (p = 0,222) als de leeftijd (p = 0,855) binnen de populatie. 3. SHI In Tabel 2 worden de resultaten van de SHI weergegeven voor de verschillende domeinen. Alle proefpersonen worden opgenomen in de resultaten. Het fysieke, functionele en emotionele domein worden steeds gescoord op 20. Spraakperceptie wordt gescoord op 24. De gemiddelde score bij een normaal persoon ligt op 5 (range = 4 6). Tabel 2: SHI; Gemiddelde, standaarddeviatie en range op de 4 domeinen Gemiddelde Standaarddeviatie Minimum Maximum Fysiek 3,1 2,4 0 8 Functioneel 2,3 1,7 0 7 Emotioneel 0,6 0,6 0 6 Totaal 6,0 4, Spraakperceptie 5,1 3, Er worden geen significante verschillen (fysiek: p = 0,543; functioneel: p = 0,912; emotioneel: p = 0,660; totaal: p = 0,614; spraakperceptie: p = 0,441) gevonden 25

26 op basis van geslacht. Bij vergelijking van leeftijd wordt een significant verschil op het functionele domein (p = 0,032) en bij de spraakperceptie gevonden (p = 0,022) waarbij mensen ouder dan 55 jaar een lagere score behalen ten opzichte van de mensen jonger dan 55 jaar. Op de overige domeinen worden geen significante verschillen (fysiek: p = 0,277; emotioneel: p = 0,580; totaal: p = 0,122) gevonden. 4. Otoadmittantiemetrie Tympanometrie Van de 35 proefpersonen die deelnamen, kon bij één persoon geen druk worden opgebouwd. Bij de overige 34 proefpersonen wordt in 20 gevallen aan beide oren een type A tympanogram bekomen. Eén proefpersoon heeft aan beide oren een type As tympanogram, één proefpersoon type B en zes proefpersonen type Ad. Eén proefpersoon heeft type As aan het ene oor, type A aan het andere oor. Vijf proefpersonen hebben aan het ene oor type Ad, aan het andere oor type A. Alle proefpersonen worden opgenomen in de studie. Impedantiemetrie Bij 29 proefpersonen is de akoestische stapediusreflex (ASR) aanwezig in het rechteroor en bij 23 proefpersonen in het linkeroor. Verdere onderverdeling toont aan beide oren 13 proefpersonen met een ASR op 80 db SPL. Elf personen hebben aan het rechteroor een aanwezige ASR op 90 db SPL, acht personen aan het linkeroor. Vijf proefpersonen hebben een aanwezige ASR op 100 db SPL aan het rechteroor, twee proefpersonen aan het linkeroor. 26

27 5. Otoakoestische emissies TEOAE In Afbeelding 5 wordt de SNR van de TEOAEs van beide oren grafisch weergegeven op de verschillende frequenties. Alle proefpersonen worden in de studie opgenomen. Wanneer de waarde van de SNR 0 db of minder is, wordt dit beschouwd als afwezig. De waarde wordt dan niet in de resultaten opgenomen. Afbeelding 5: SNR TEOAE (db); spreiding Rechts Links Bij vergelijking op basis van geslacht worden aan het rechteroor van 2000 tot 4000Hz (2000Hz: p = 0,001; 2800Hz: p < 0,001; 4000Hz: p < 0,001) significante verschillen gevonden. Aan het linkeroor wordt enkel op 2000Hz (p = 0,045) een 27

28 significant verschil gevonden. De overige frequenties van zowel het rechteroor (1000Hz: p = 0,486; 1400Hz: p = 0,158) als het linkeroor (1000Hz: p = 0,865; 1400Hz: p = 0,110; 2800Hz: p = 0,301; 4000Hz: p = 0,791) tonen geen significante verschillen. Aan beide oren ligt de gemiddelde SNR bij de mannen lager dan bij de vrouwen. Bij het vergelijken van de leeftijd worden zowel aan het rechteroor (1000Hz: p = 0,284; 1400Hz: p = 0,916; 2000Hz: p = 0,264; 2800Hz: p = 0,530; 4000Hz: p = 0,150) als aan het linkeroor (1000Hz: p = 0,471; 1400Hz: p = 0,474; 2000Hz: p = 0,431; 2800Hz: p = 0,173; 4000Hz: p = 0,199) geen significante verschillen gevonden. Bij gepaarde vergelijking tussen het linker en het rechteroor wordt enkel op 2800Hz (p = 0,043) een significant verschil gevonden. Op de overige frequenties (1000Hz: p = 0,428; 1400Hz: p = 0,416; 2000Hz: p = 0,351; 4000Hz: p = 0,305) worden geen significante verschillen gevonden. In appendix 1 worden de resultaten van aan en afwezigheid weergegeven. DPOAE In Afbeelding 6 en Afbeelding 7 wordt de SNR van de DPOAEs van beide oren grafisch weergegeven op de verschillende frequenties. Alle proefpersonen worden in de studie opgenomen. Wanneer de waarde van de SNR 0 db of minder is, wordt dit beschouwd als afwezig. De waarde wordt dan niet in de resultaten opgenomen. 28

29 Afbeelding 6: SNR DPOAE (db); Spreiding Rechts Afbeelding 7: SNR DPOAE (db); Spreiding Links In Tabel 3 worden de significantiewaarden weergegeven voor de vergelijking van het geslacht, de leeftijd en de vergelijking tussen beide oren. Alle significante waarden worden aangeduid aan de hand van een *. Vergelijking van het geslacht toont dat mannen slechter scoren dan de vrouwen. De populatie jonger dan 55 jaar heeft betere DPOAE-waarden dan de populatie boven 55 jaar. 29

30 Tabel 3: Significantie DPOAE (p-waarde); Variatie in geslacht, leeftijd en oor Frequentie Geslacht Leeftijd Oor Rechts Links Rechts Links 841Hz 0,937 0,204 0,521 0,450 0, Hz 0,299 0,366 0,643 0,811 0, Hz 0,652 0,766 0,873 0,131 0, Hz 0,862 0,776 0,964 0,905 0, Hz 0,235 0,635 0,586 0,846 0, Hz 0,366 0,290 0,756 0,783 0, Hz 0,961 0,929 0,834 0,780 0, Hz 0,354 0,925 0,613 0,813 0, Hz 0,485 0,609 0,764 0,707 0, Hz 0,164 0,561 0,423 0,870 0, Hz 0,339 0,988 0,654 0,616 0,020* 2181Hz 0,030* 0,586 0,640 0,379 0, Hz 0,114 0,422 0,327 0,148 0, Hz 0,010* 0,369 0,327 0,890 0, Hz 0,119 0,294 0,807 0,923 0, Hz 0,580 0,072 0,445 0,352 0, Hz 0,022* 0,182 0,339 0,461 0,038* 3668Hz 0,001* 0,882 0,665 0,218 0, Hz 0,010* 0,108 0,862 0,742 0, Hz 0,018* 0,029* 0,364 0,639 0, Hz 0,013* 0,012* 0,036* 0,693 0, Hz 0,003* 0,024* 0,090 0,872 0, Hz 0,002* 0,313 0,079 0,290 0, Hz 0,003* 0,167 0,046* 0,991 0, Hz 0,001* 0,478 0,917 0,222 0, Hz 0,012* 0,107 0,052 0,793 0, Hz 0,948 0,569 0,121 0,156 0,051 In appendix 2 worden de resultaten van aan en afwezigheid weergegeven. 6. Tonale audiometrie In Afbeelding 8 worden de resultaten van de toonaudiometrie grafisch weergegeven. De klinische Pure Tone Average (PTA) bedraagt voor het rechteroor 9,0 db HL (SD = 6,6; range = -1,7 28,3). Het linkeroor heeft een PTA van 10,0 db HL (SD = 7,6; range = -1,7 33,3). Bij vergelijking op basis van het geslacht wordt voor de klinische PTA aan het rechteroor en significant verschil (p = 0,043) gevonden, aan het linkeroor wordt geen significant verschil (p = 0,082) 30

31 gevonden. Bij vergelijking op basis van de leeftijd wordt aan beide oren geen significant verschil (rechteroor: p = 0,146; linkeroor: p = 0,397) gevonden. Bij vergelijking tussen beide oren wordt geen significant verschil (p = 0,310) gevonden. Afbeelding 8: Toonaudiometrie (db HL); Spreiding Rechts -Links Op basis van het geslacht worden aan het rechteroor van 2000 tot 8000Hz significante verschillen (2000Hz: p = 0,001; 3000Hz: p = 0,002; 4000Hz: p = 0,001; 6000Hz: p = 0,004; 8000Hz: p = 0,033) gevonden, aan het linkeroor van 2000 tot 6000Hz (2000Hz: p = 0,013; 3000Hz: p < 0,001; 4000Hz: p < 0,001; 6000Hz: p = 0,002). Er worden geen significante verschillen gevonden aan het rechteroor van 250 tot 1000Hz (250Hz: p = 0,450; 500Hz: p = 0,700; 1000Hz: p = 0,089), aan het linkeroor van 250 tot 1000Hz en op 8000Hz (250Hz: p = 0,585; 31

32 500Hz: p = 0,799; 1000Hz: p = 0,339, 8000Hz: p = 0,071). De gehoordrempel ligt telkens slechter bij de mannen ten opzichte van de vrouwen. Vergelijking van de leeftijd binnen de populatie toont significante verschillen aan het rechteroor op 1000Hz (p = 0,027), 3000Hz (p = 0,001), 4000Hz (p = 0,001) en 8000Hz (p = 0,048), aan het linkeroor enkel op 4000Hz (p = 0,003). Op de overige frequenties worden voor het rechteroor (250Hz: p = 0,813; 500Hz: p = 0,846; 2000Hz: p = 0,156; 6000Hz: p = 0,167) en het linkeroor (250Hz: p = 0,745; 500Hz: p = 0,660; 1000Hz: p = 0,429; 2000Hz: p = 0,143; 3000Hz: p = 0,060; 4000Hz: p = 0,068; 6000Hz: p = 0,068; 8000Hz: p = 0,057) geen significante verschillen gevonden. De populatie ouder dan 55 jaar heeft slechtere drempels dan de populatie jonger dan 55 jaar. Vergelijking tussen beide oren toont enkel op 3000Hz (p = 0,016) een significant verschil. Op de overige frequenties worden geen significante verschillen (250Hz: p = 0,681; 500Hz: p = 0,646; 1000Hz: p = 0,500; 2000Hz: p = 0,078; 4000Hz: p = 224; 6000Hz: p = 0,432; 8000Hz: p = 0,383) gevonden. 7. Spraakaudiometrie In Tabel 4 worden de resultaten van de spraakaudiometrie in stilte en in ruis weergegeven. Alle proefpersonen worden in de resultaten opgenomen. Een grafische weergave wordt getoond in Afbeelding 9 en Afbeelding 10. Tabel 4: Spraakaudiometrie in stilte en in ruis (db SPL); 0% - 50% - 100% spraakverstaan Testconditie Gemiddelde Standaarddeviatie Minimum Maximum Stilte 0% 13,7 8, % 26,8 7, % 45,1 6, Ruis 0% -15,9 2, % -11,1 1, % 2,2 3,6-4 6 Spraakaudiometrie in stilte toont voor het geslacht op alle testcondities een significant verschil (0%: p = 0,002; 50%: p = 0,011; 100%: p < 0,001) binnen de 32

33 populatie. De mannen scoren slechter dan vrouwen. Voor leeftijd worden geen significante resultaten (0%: p = 0,424; 50%: p = 0,176; 100%: p = 0,090) gevonden binnen de populatie. Spraakaudiometrie in ruis toont voor het geslacht enkel bij 0% een significant verschil (p = 0,002) binnen de populatie. Ook hier scoren mannen minder goed dan vrouwen.voor de testconditie bij 50% (p = 0,085) en 100% (p = 0,690) worden geen significante verschillen gevonden. Bij vergelijken van de leeftijd worden op 0% (p = 0,047) en 50% (p = 0,011) significante verschillen gevonden binnen de populatie. Bij 100% (p = 0,059) wordt geen significant verschil vastgesteld. De populatie ouder dan 55 jaar scoort significant slechter dan de populatie jonger dan 55 jaar. Afbeelding 9: Spraakaudiometrie in stilte; spreiding bij 0% - 50% - 100% spraakverstaan 33

34 Afbeelding 10: Spraakaudiometrie in ruis; spreiding bij 0% - 50% - 100% spraakverstaan 8. SISI test In Tabel 5 worden de resultaten van de SISI-test weergegeven voor de 3 frequenties afgenomen aan het linker en rechteroor. 31 van de 35 proefpersonen worden voor alle frequenties opgenomen in de resultaten. Bij vier proefpersonen worden de resultaten enkel bij 1000Hz opgenomen. Tabel 5: SISI-test (db HL); Gemiddelde, standaarddeviatie en range Frequentie Gemiddelde Standaarddeviatie Minimum Maximum Links 1000Hz 48,7 45, Hz 71,9 41, Hz 73,6 38, Rechts 1000Hz 44,9 44, Hz 63,2 45, Hz 65,7 40, Er worden zowel voor het rechteroor (1000Hz: p = 0,916; 2000Hz: p = 0,427; 4000Hz: p = 0,356) als het linkeroor (1000Hz: p = 0,508; 2000Hz: p = 0,698; 34

35 4000Hz: p = 0,686) geen significante verschillen gevonden bij vergelijking van het geslacht binnen de populatie. Er worden zowel voor het rechteroor (1000Hz: p = 0,801; 2000Hz: p = 0,480; 4000Hz: p = 0,179) als het linkeroor (1000Hz: p = 0,317; 2000Hz: p = 0,751; 4000Hz: p = 0,565) geen significante verschillen gevonden bij vergelijking van de leeftijd binnen de populatie. Er worden geen significante verschillen (1000Hz: p = 0,502; 2000Hz: p = 0,212; 4000Hz: p = 0,213) gevonden bij vergelijking van het beide oren binnen de populatie. Ziekte van Parkinson De resultaten van de elf proefpersonen met de ziekte van Parkinson tijdens de on-fase worden vergeleken met de overeenkomstige testen uit de normeringsstudie. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de independent samples t-test. Voor de gepaarde vergelijking van het oor wordt gebruik gemaakt van de paired sample t-test. 1. MoCA De gemiddelde score van alle proefpersonen met de ziekte van Parkinson bij afname van de MoCA bedraagt 28,5 op 30 (SD = 1,3; range = 26 30). Dit valt binnen één standaarddeviatie van de gemiddelde score bij de normering en tussen percentiel Er wordt een significant verschil (p = 0,010) tussen beide populaties gevonden. 35

36 2. BDI De proefpersonen behaalden een gemiddelde score van 12,7 op 63 (SD = 4,8; range = 8 24). Tien van de elf proefpersonen zijn opgenomen in de resultaten. De score ligt nog net in de categorie minimale depressie (0 13). Dit valt binnen twee standaarddeviaties van de gemiddelde score bij de normering en tussen percentiel Er wordt een significant verschil (p = 0,002) tussen beide populaties gevonden. 3. SHI De score voor de SHI wordt voor de verschillende domeinen afzonderlijk berekend. De resultaten van de proefpersonen met de ziekte van Parkinson worden weergegeven in Tabel 6.Alle proefpersonen worden in de resultaten opgenomen. Tabel 6: SHI; Gemiddelde, standaarddeviatie en range Gemiddelde Standaarddeviatie Minimum Maximum Fysiek 7,9 4, Functioneel 3,7 3,0 0 9 Emotioneel 3,7 4, Totaal 15,3 10, Spraakperceptie 9,4 5, Significante resultaten worden gevonden bij het fysieke domein (p < 0,001) en op de totale score (p = 0,024). Bij het functionele (p = 0,185) en emotionele domein (p = 0,055), evenals bij spraakperceptie (p = 0,053) worden geen significante waarden gevonden. Het functionele domein wijkt één standaarddeviatie af van de score in de normering. Het emotionele domein en de spraakperceptie vallen beiden binnen twee standaarddeviaties. De score van het fysieke domein en de totaalscore tonen een afwijking van drie standaarddeviaties. Daarnaast bevinden het fysieke en emotionele domein net als de totaalscore zich tussen percentiel Het 36

37 functionele domein valt tussen percentiel en de spraakperceptie tussen Otoadmittantie Tympanometrie Van de elf proefpersonen die deelnamen, wordt in zeven gevallen voor beide oren een type A tympanogram bekomen. Twee proefpersonen hebben enerzijds een type A tympanogram, anderzijds een type Ad tympanogram. De twee overige proefpersonen hebben enerzijds een type A tympanogram, anderzijds een type As tympanogram. Alle proefpersonen worden opgenomen in de studie Impedantiemetrie Bij zeven proefpersonen is de ASR aanwezig op 80 db in het rechteroor, bij tien in het linkeroor. Hiervan is de ASR op 80 db SPL bij vier proefpersonen aanwezig aan het rechteroor, bij vijf personen aan het linkeroor. Op 90 db SPL is de ASR rechts bij twee proefpersonen aanwezig, links bij drie proefpersonen. Op 100 db SPL is de ASR rechts bij één proefpersoon aanwezig, links bij twee proefpersonen. 5. Otoakoestishe emissies TEOAE In Afbeelding 11 wordt de SNR van de TEOAEs van beide oren weergegeven op de verschillende frequenties. Alle proefpersonen worden in de resultaten 37

38 opgenomen. Wanneer de waarde van de SNR 0 db of minder is, wordt dit beschouwd als afwezig. De waarde wordt dan niet in de resultaten opgenomen. Afbeelding 11: SNR TEOAE (db); Spreiding Rechts - Links Er worden zowel aan het rechteroor (1000Hz: p = 0,238; 1400Hz: p = 0,573; 2000Hz: p = 0,242; 2800Hz: p = 0,529; 4000Hz: p = 0,410) als aan het linkeroor (1000Hz: p = 0,784; 1400Hz: p = 0,396; 2000Hz: p = 0,832; 2800Hz: p = 0,220; 4000Hz: p = 0,369) geen significante verschillen gevonden bij het vergelijken van de SNR op alle frequenties tussen beide populaties. De SNR van alle frequenties valt voor beide oren binnen één standaarddeviatie ten opzichte van de normering. Bij het rechteroor vallen 1000 en 4000Hz tussen percentiel Hz valt tussen percentiel en 2800Hz vallen tussen percentiel Bij het linkeroor vallen 1000 en 1400Hz tussen 38

39 percentiel Hz valt tussen percentiel 10 20, 2800Hz tussen percentiel en 4000Hz tussen percentiel In appendix 1 worden de resultaten van aan en afwezigheid weergegeven. DPOAE In Afbeelding 12 en Afbeelding 13 wordt de SNR van de DPOAEs van beide oren weergegeven op de verschillende frequenties. Alle proefpersonen worden opgenomen in de studie. Alle proefpersonen worden opgenomen in de resultaten. Wanneer de waarde van de SNR 0 db of minder is, wordt dit beschouwd als afwezig. De waarde wordt dan niet in de resultaten opgenomen. Afbeelding 12: SNR DPOAE (db); Spreiding Rechts Afbeelding 13: SNR DPOAE (db); Spreiding Links 39

40 In Tabel 7 wordt de SNR op alle frequenties vergeleken tussen de PD populatie en de gezonde oudere populatie. Significante verschillen worden aangeduid aan de hand van een *. Tabel 7: Significantie DPOAE (p-waarde); Vergelijking PD populatie en gezonde oudere populatie (Rechts Links) Frequentie Rechts Links 841Hz 0,842 0, Hz 0,039* 0, Hz 0,884 0, Hz 0,489 0, Hz 0,991 0, Hz 0,399 0, Hz 0,582 0, Hz 0,799 0, Hz 0,761 0, Hz 0,938 0, Hz 0,563 0, Hz 0,424 0, Hz 0,575 0, Hz 0,421 0, Hz 0,946 0, Hz 0,548 0, Hz 0,982 0, Hz 0,331 0, Hz 0,312 0, Hz 0,748 0, Hz 0,513 0, Hz 0,208 0, Hz 0,299 0, Hz 0,982 0, Hz 0,990 0, Hz 0,853 0, Hz 0,301 0,021* In Tabel 8 worden de percentielen voor beide oren weergegeven van de DPOAE-resultaten van de proefpersonen met de ziekte van Parkinson ten opzichte van de normering. De behaalde resultaten van de PD populatie worden dus binnen de percentielen van de normering geplaatst. 40

41 Tabel 8: DPOAE: Percentielen normering; ligging SNR (db) van PD populatie Frequentie Percentiel rechts Percentiel links 841Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz Hz In appendix 2 worden de resultaten van aan en afwezigheid weergegeven. 6. Tonale audiometrie In Afbeelding 14 worden de resultaten van de toonaudiometrie weergegeven. Alle proefpersonen worden in de resultaten opgenomen. De klinische PTA bedraagt voor het rechteroor 10,3 db HL (SD = 10,5; range = 0 38,3). Het linkeroor heeft een PTA van 10,6 db HL (SD = 11,4; range = -1,7 38,33). Er worden zowel aan het rechteroor (p = 0,625) als aan het linkeroor (p = 0,828) geen significante 41

42 verschillen gevonden bij de klinische PTA tussen de PD populatie en de gezonde oudere populatie. Afbeelding 14: Toonaudiometrie (db HL); Spreiding Rechts - Links Er worden zowel aan het rechteroor (250Hz: p = 0,412; 500Hz: p = 0,460; 1000Hz: p = 0,746; 2000Hz: p = 0,384; 3000Hz: p = 0,458; 4000Hz: p = 0,822; 6000Hz: p = 0,156; 8000Hz: p = 0,682) als aan het linkeroor (250Hz: p = 0,292; 500Hz: p = 0,546; 1000Hz: p = 0,813; 2000Hz: p = 0,830; 3000Hz: p = 0,548; 4000Hz: p = 0,359; 6000Hz: p = 0,236; 8000Hz: p = 0,652) geen significante verschillen gevonden bij de afzonderlijke frequenties bij het vergelijken van de PD populatie ten opzichte van gezonde oudere populatie. De waarden van zowel het linker als het rechteroor vallen voor alle frequenties binnen één standaarddeviatie ten opzichte van het gemiddelde van de normering. De klinische PTA ligt aan beide oren tussen percentiel , 42

43 2000 en 3000Hz vallen aan beide oren tussen percentiel , 4000, 6000 en 8000Hz vallen aan beide oren tussen percentiel Hz valt aan beide oren tussen percentiel Spraakaudiometrie In Tabel 9 worden de resultaten van de spraakaudiometrie in stilte en in ruis weergegeven. Alle proefpersonen worden in de resultaten opgenomen. Tabel 9: Spraakaudiometrie in stilte en ruis (db SPL); Gemiddelde, standaarddeviatie en range Testconditie Gemiddelde Standaarddeviatie Minimum Maximum Stilte 0% 10,0 7, % 24,4 8, % 46,8 6, Ruis 0% -16,0 1, % -10,7 1, % 1,6 3,4-4 8 Spraakaudiometrie in stilte (0%: p = 0,212; 50%: p = 0,360; 100%: p = 0,463) en in ruis (0%: p = 0,933; 50%: p = 0,588; 100%: p = 0,635) vertonen beide geen significante verschillen op de drie verschillende testcondities. Alle testcondities in zowel stilte als ruis vallen binnen één standaarddeviatie ten opzichte van de normering. Bij spraakaudiometrie in stilte valt het 0% spraakverstaan tussen percentiel 25 40, 50% tussen en 100% tussen Bij spraakaudiometrie in ruis valt het 0% spraakverstaan tussen percentiel 40 60, 50% tussen en 100% tussen SISI-test In Tabel 10 worden de resultaten van de SISI-test weergegeven voor de 3 frequenties afgenomen aan het linker en rechteroor. Bij acht van de elf 43

44 proefpersonen worden de resultaten voor alle frequenties opgenomen.bij de overige drie proefpersonen worden de resultaten enkel bij 1000Hz opgenomen. Tabel 10: SISI-test (db HL): Gemiddelde, standaarddeviatie en range Frequentie Gemiddelde Standaarddeviatie Minimum Maximum Links 1000Hz 37,3 43, Hz 50,0 49, Hz 60,6 50, Rechts 1000Hz 60,5 34, Hz 66,3 36, Hz 73,8 45, Er worden voor zowel het rechteroor (1000Hz: p = 0,466; 2000Hz: p = 0,204; 4000Hz: p = 0,429) als het linkeroor (1000Hz: p = 0,235; 2000Hz: p = 0,845; 4000Hz: p = 0,623) geen significante verschillen gevonden bij de SISI-test op de verschillende frequenties. De resultaten vallen aan beide oren binnen één standaarddeviatie ten opzichte van de resultaten in de normering. Aan het rechteroor valt 1000Hz tussen percentiel en 4000Hz vallen beide tussen percentiel Aan het linkeroor valt 1000Hz tussen percentiel 50 60, 2000Hz tussen en 4000Hz tussen