Opbrengsten programma Risico s en verantwoordelijkheden

Transcriptie

1 Opbrengsten programma Risico s en verantwoordelijkheden NIFV-congres Voorbereid op zelfredzaamheid 14 november 2012 Jan van Tol

2 Programma Risico s en verantwoordelijkheden Aanleiding Toezegging visie over reflexen en verantwoordelijkheden Verkennend project onder VRD (Dag van het Risico) Programma R&V sinds maart 2011 Vier vragen 1. wat is het verschijnsel? 2. is het een probleem? 3. hoe zit het verschijnsel in elkaar? 4. wat kunnen we eraan doen?

3 RRAC, Response with responsibility (2009)

4 Vraag 1. Wat is het verschijnsel?

5 Onze nadere aanduiding trend naar bovenproportionele preventie valkuil van onevenredige reactie op incidenten voor zover leidend tot interventies vanuit overheid (regelgeving, toezicht, normering, uitvoeringsmaatregelen en verdeling van verantwoordelijkheid)

6 Vraag 2. Is het een probleem? Veel herkenning, weinig cijfers (geen structureel wetenschappelijk onderzoek) Lokale en regionale overheden zetten het op de agenda Kamerleden: gemengd beeld Onderzoek voor R&V: meeste nieuwswaardige incidenten leiden niet tot (over)reactie NB 4 van de 12 gevallen waar TK op reageerde leidden wel tot disproportionele overheidsmaatregelen onderzoek Simon Webb 20 jaar (grote) incidenten UK: overheid reageert structureel met disproportionele veiligheidsmaatregelen Regeerakkoord: Niet toegeven aan de reflex om op elk incident te reageren met nieuwe regelgeving Nu ook Perspectievenbundel, geeft meer houvast. Antwoord ja

7 Vraag 3. Hoe zit het in elkaar? Enkele bepalende patronen en denkbeelden veronderstelling dat de burger geen enkel risico accepteert afrekencultuur na een incident kan leiden tot zelfbescherming bij de overheid afnemende meeropbrengst van veiligheidsmaatregelen en professioneel perfectionisme inflatie van termen ( ramp Moerdijk) incident = onvoldoende veiligheid = falende overheid roep om bepaalde instrumentele oplossing klinkt luider dan de vraag welke maatregelen zinvol zijn uitspraken en handelingen die impliceren dat de overheid voor de veiligheid zal zorgen en eventuele schade zal vergoeden

8 Enkele bestuurlijke dilemma s vrijheid geven voor vrijwillige risicovolle activiteiten beperkende interventies bedoeld voor meer veiligheid meer proportionaliteit door selectieve risicobenadering nultolerantie van schadelijke stoffen zorgplicht innovatie, ondernemerschap en economische groei gelijkheidsbeginsel technologie kan schadelijke stoffen waarnemen tot op moleculair niveau betrokkenheid tonen door dit mag nooit meer gebeuren en de onderste steen moet boven verkleint de ruimte voor rationeel onderbouwde maatregelen

9 Vraag 4. Wat kunnen we eraan doen? Bestaande voorbeelden bestuurlijk / ambtelijk Zeker aanwezig maar vergt tegen de stroom ingaan Aanpak van het verschijnsel meestal ad hoc (uitzondering Incidentenstrategie V&J) Wat voegt R&V toe Geen kant en klare oplossingen, wel nieuwe perspectieven. Bv. over burgers: Morele argumenten gebruiken Nuchterheid mobiliseren

10 Morele argumenten Tragische paradox veronderstelling dat burgers geen enkel risico willen aanvaarden door nadruk vanuit overheid op veiligheid van plannen richt maatschappelijke verzet zich op die claims van veiligheid een onderwerp versmalt dan onnodig tot een veiligheidskwestie Burgers en morele overwegingen Burgers zijn gevoelig voor morele argumenten Ze gebruiken breed moreel repertoire om risico's te accepteren in het licht van andere waarden dan veiligheid

11

12

13

14 Nuchterheid activeren Burgeronderzoejk bijna een jaar door TNS-Nipo en Veldkamp onderwerp: (on)vrijwillige risico s, incidenten, verantwoordelijkheid burgers/bedrijven/overheid, optreden media/overheid Veronderstelling dat incidenten of enge risico s drastische inzet van de overheid vergen is helemaal niet zo vanzelfsprekend Burgers blijken een nuchtere en rationele basishouding te hebben tegenover risico s die zij vrijwillig of onvrijwillig lopen Dat rationele vermogen moet je wel expliciet aanspreken risicoperceptie verandert vlak na een incident maar daalt naderhand Meer kennis over risico en eigen handelingsperspectief helpen

15 Gevraagd aan burgers Wat vindt u ervan als de overheid na een incident, bv. treinbotsing voortaan deze aanpak zou volgen (alle elementen): brand blussen compassie betrokkenen zo snel mogelijk de feiten over wat er gebeurd is, plus vertellen wat er nog niet bekend is binnen een paar dagen een eerste verslag door betrouwbare partij over waarschijnlijke toedracht vooral leren hoe het voortaan beter kan, schuldvraag alleen bij opzet of nalatigheid nieuwe maatregelen en voorschriften alleen als ze de veiligheid aantoonbaar verhogen tegen een redelijke prijs

16 Concrete handvatten voor de overheid handelingsperspectief voor nuchtere burger afbakenen wat overheid wel/niet doet bestuurlijk repertoire voor risicoacceptatie verbreden adhv morele invalshoek eerste reactie op onrust: beoordeling van bezorgdheid en geschikt repertoire bepalen feitenonderzoek besluitvorming gebaseerd op beide invalshoeken meer nadruk op veiligheidsrendement, minder op symboliek initiatieven volksvertegenwoordigers: als we X miljoen euro beschikbaar hebben voor extra veiligheid, levert deze maatregel dan het meeste rendement op voor onze inwoners? EP en Britse Lagerhuis: minder gevoelsmatige besluiten gericht op worst case, meer afgewogen risk based policy

17 Tot slot Vraag 5 Gaan we er iets aan doen? Vier vragen 1.wat is het verschijnsel? 2.is het een probleem? 3.hoe zit het verschijnsel in elkaar? 4.wat kunnen we eraan doen?