CIRCULAIRE NR: 17 MAART 2012

Transcriptie

1 CIRCULAIRE NR: 17 MAART 2012

2 COLOFON Voorzitter : Tom Smit (616570, t-smit@hetnet.nl) Wedstrijdleider : Eip Janssen (612138, e.janssen1@chello.nl) Secretaris : Tom Pronk (634499, tpronk@xs4all.nl) Penningmeester : Martijn Bakker ( , martijnbakker1@live.nl) Jeugdzaken : Ben Verduyn (617912, ben0@hetnet.nl) Ere-lid : Anton Ebskamp Lid van Verdienste : Ben Zee Redactie Circulaire : Tom Smit (616570, t-smit@hetnet.nl) Correspondentieadres: Doddendaal 31, 6715 JV Ede Schaaklegende Bobby Fischer

3 Van de redactie Deze keer hebben we 3 partijen/partijfragmenten van Cirkelspelers. Jelle Bottema doet verslag over zijn partij tegen Albert Bootsman. Ben Zee vertelt over zijn partij tegen Jef van Swieten. Hoe hij met een magneetcombinatie de dame van zijn tegenstander wint ten koste van een toren. Deze klap kwam zo hard aan dat Jef niet zag dat hij daarna zelf met een magneetcombinatie had kunnen winnen. Ook laat hij een andere stelling van hem zien en vraagt ons om de oplossing. Deze opgave kon ik niet zo snel oplossen, net als de schaaksolitair-opgaven van Paul Numan. Ik denk dat ik maar eens naar de schaakdokter, waarover Paul het heeft, moet. Ben Zee geeft zijn mening over het analyseren na afloop van de partij. Verder vertelt hij over het ratingsysteem. Jan Pijkeren laat een interessant eindspel zien. Verder kunt u iets lezen over de aanvalsspeler Miguel Najdorf. Ook de 4 opgaven zijn stellingen van hem. Mede namens Albert Bootsman: Veel leesplezier, Tom Smit

4 BLUNDERS Een jaar of acht geleden heb ik een paar keer in De Circulaire geschreven over blunders. Die komen in schaakpartijen veelvuldig voor. Ik heb toen ook een compilatie gegeven van partijen, waarbij speler A opgaf, terwijl hij straal gewonnen stond. Speler B ontvangt met verbazing de felicitaties van speler A. Dat zijn natuurlijk extreme situaties. Ik heb toen geadviseerd niet te snel op te geven, hoewel heel lang doorspelen in een kansloze situatie niet altijd even correct is naar de tegenstander toe. Ik moest hier even aan terug denken naar aanleiding van mijn partij in de 24e ronde van de interne competitie tegen Jef van Swieten. Na een min of meer mislukte opening van mijn kant krijgt Jef een kansrijke stelling. Lange tijd sta ik met de rug tegen de muur. Het fenomeen draait steeds meer de duimschroeven aan. Na de 26e zet van Jef, die met wit speelde was de volgende stelling ontstaan: J. van Swieten B. Zee Jef heeft 26. Da2-a7 gespeeld. Het ziet er pijnlijk uit voor zwart. De pion op c6 gaat verloren en wit kan de klus eenvoudig klaren. Ik overwoog de handdoek in de ring te gooien. Strijden is goed maar zelfkastijding gaat te ver. Totdat ik ontdekte dat opgeven een enorme blunder zou zijn. Immers juist Jef had met 26. Da2-a7 een blunder begaan! Gelukkig speel ik niet zo snel. Ik zag dat na..26. Tb8-b1+ wit de dame verliest, omdat wit gedwongen wordt 27. Ta1xb1 te spelen (magneetcombinatie). Maar..kennelijk was Jef verdoofd, want hij had op zijn beurt met een magneetcombinatie de dame van zwart kunnen winnen met 28. Tb1-b7. Wit: Kg1, Tb7, Pc4, pionnen c5,d4,e3, f2, g2 en h3 Zwart: Kf7, Da7, Pd5, pionnen c6, e4, e6, f5, g7 en h7

5 Zwart moet 28 Da7xb7 spelen, waarna wit 29. Pc4-d6+ speelt. Jef speelde echter niet 28. Tb1-b7 maar 28. Pc4-e5+ om pion c6 te veroveren. Dat was in feite de echte blunder en niet zozeer 26. Da2-a7. Overigens zou volgens Fritz het ontstane paardeindspel voor zwart dan gewonnen moeten zijn. Hoewel ik natuurlijk opgelucht was over de afloop van de partij, kon ik er niet onderuit om ons fenomeen te overladen met complimenten over de gespeelde partij en te verklaren dat hij de morele winnaar was. Een omstander gooide wat zout in de wonden door te stellen dat de portconsumptie mogelijk moet worden verlaagd. Na 6 nullen achter elkaar dreigt een zevenklapper! Maar ons fenomeen zou het fenomeen niet zijn als hij het tij niet zou weten te keren. Ben Zee Ben Zee (rechts)

6 Voor de jeugd : Schaak solitaire De regels, van schaaksolitaire is, je verplaatst de stukken net als in het schaakspel. Bij elke zet wordt een stuk geslagen, zodat je er eentje over houdt. Dan heb je gewonnen. Voor de gevorderde jeugd /senioren Paul Numan

7 B. Zee S Huizinga (3e ronde OSBO PK; Stelling na 29 zetten Wit: Kg1, De6, Tf2 Tf7 pionnen a4, b2, d4, e3, g2 en h3 Zwart: Kh7, Dd8, Tg7, Tg8, Pb8, pionnen a5, b3, c6 en h6 Hoe kan wit snel winnen? Ben Zee

8 Dokter, ik heb last van blunders Er zit een jongetje in de wachtkamer bij de schaakdokter. Volgende patiënt!, wordt er geroepen vanachter een hoge deur. Op dat moment gaat de deur open en er komt een lange, slungelige jongen aan de hand van zijn moeder naar buiten. De moeder kijkt kwaad, de slungel onverschillig. De dokter had vast slecht nieuws voor die twee, denkt het jongetje. Hij passeert en stapt naar binnen. Ga maar zitten op de canapé, mompelt de dokter vanachter zijn bureau zonder op te kijken. De dokter is verdiept in een dik boekdeel vol met piepkleine lettertjes en getallen. Op de kaft staat: Prof. Dr. Max Euwe Vademecum der Schaakopeningen Deel 10 - Open Spelen Het jongetje gaat zitten. Hij zakt diep weg in de bank. Zijn dunne beentjes steken de lucht in. Nu hij daar zo weggezakt zit, lijkt hij nog kleiner. Hij begint zich wat onzeker te voelen en kijkt zorgelijk in de richting van de dokter. Het is vast belangrijk wat hij leest, denkt hij. Het blijft stil. Nu jij, zegt de dokter na enige tijd, zich vanuit zijn draaistoel naar het jongetje kerend. Wat scheelt eraan.? Ik heb last van blunders, zegt het jongetje O, Of u daar iets tegen heeft. Blunders, zegt de dokter, komen vaak voor. Je hebt ze in soorten en maten. Hoe komt het dat je blundert?. Het gebeurt gewoon volgens mij. Ik begin met allemaal goede zetten, hele goede zetten, al zeg ik het zelf. Maar dan opeens, floep, dan ben ik mijn dame kwijt. Hoezo floep, valt de dokter hem in rede, je controleert toch wel wat je doet. Ehhh.. meestal wel geloof ik. Soms kijk ik of het klopt ehhh Soms is niet altijd!.. zegt de dokter. Hij staat op, pakt zijn receptenboekje en schrijft. Ga daar mee naar de apotheek. De dokter is alweer verdiept in zijn lectuur en groet niet eens. Volgende patiënt!. Recept tegen blunders * maak een lijst van zetten die goed kunnen zijn * bekijk die zetten een voor een * wat kan je tegenstander doen als je die zet zou spelen * als je een hele mooie zet zien, voer die zet dan niet meteen uit * onthoudt die zet voorlopig * bekijk ook andere zetten die goed kunnen zijn * ben je klaar, kies dan de beste zet * nu nog niet zetten! * controleert de zet die wilt gaan spelen nog een keer Enne.. *driemaal daags een schaakopgaven (geen bijwerkingen) Paul Numan

9 Jeugdschaak Deze stelling is ontleend, uit een jeugdschaak boek uit 1950 van Euwe en Eggink. In deze stelling dreigt zwart mat op g2. vraag: Kan wit deze dreiging opvangen.? Antwoord: Hij kan g3 of g4 spelen. Maar dan, is niet een schitterende stelling. Hij speelt Le3-d4 en bindt de zwarte dame aan zijn koning die daardoor de dreiging niet kan uitvoeren op g2. Met e6-e5 schiet zwart, ook niks op. Dan slaat wit gewoon de zwarte pion, de dame kan natuurlijk de loper niet nemen, wegens mat op h6. Dus zwart is, zijn dame kwijt. Paul Numan

10 RATING Over het begrip rating heersen verscheidene misvattingen. Bijvoorbeeld dat rating een afspiegeling van de speelsterkte is. Verder is er de laatste decennia een behoorlijke inflatie opgetreden van de rating, waardoor de rating van nu niet kan worden vergeleken met die van vroeger. Dat komt onder meer naar voren in het feit dat we in Nederland thans over tientallen grootmeesters beschikken, terwijl dat in het verleden alleen maar Euwe, Donner en Timman waren. Om te beginnen moeten verschillende soorten van rating worden onderscheiden. Voor de meeste schakers geldt dat ze een KNSB-rating hebben, mits ze deelnemen aan de externe competitie (KNSB/OSBO) of officiële toernooien. Schakers die ook aan internationale mee doen hebben ook een Fide-rating. Veel verenigingen hanteren daarnaast voor de interne competitie een zogenaamde score voor de Toernooi Prestatie Rating (TPR). Eip Janssen kan daar meer bijzonderheden over melden. Voor de jeugdspelers wordt een aparte jeugdrating toegepast (OSBO-rating), waarin ondermeer de resultaten van de IJSCO-toernooien worden verwerkt. Overigens verschilt de OSBO-rating weinig van de KNSB-rating. Nu de vraag: Wat zegt een rating? Algemeen kan worden gesteld dat de rating een indicatie is van de speelsterkte. De voorspellende waarde is echter betrekkelijk gering, met name in het gebied beneden de De waarde 2000 is arbitrair. Nederland kent ongeveer 1500 schakers met een rating boven de Deze schakers spelen doorgaans allen in de KNSB-competitie. Hoewel ook bij de KNSB-spelers regelmatig ernstige fouten worden gemaakt, kan worden opgemerkt dat in de onderbonden de factor toeval een veel grotere rol speelt dan in de KNSB. Dat maakt dat de uitslagen van partijen tussen onderbondspelers moeilijk voorspelbaar zijn, zelfs als het verschil een paar honderd rating punten bedraagt. Spelen twee spelers met een verschil van zeg 200 ratingpunten een match over meerdere partijen dat wordt de uitslag van de match echter wel veel meer in overeenstemming met het ratingverschil. Ook dan komen soms nog vreemde resultaten voor. Zie bijvoorbeeld de uitslag van De Cirkel 1 tegen Elster Toren (0,5-7,5). Deze uitslag doet geen recht aan het gemiddelde ratingverschil (ongeveer 50 ratingpunten). Bij de grootmeesters kan een klein ratingverschil wel redelijk betekenisvol zijn. Een verschil van bijvoorbeeld 50 ratingpunten zegt bijvoorbeeld veel over het verschil in speelsterkte, dit in tegenstelling tot het verschil in speelsterkte bij de onderbondspelers. Door de betrekkelijk grote varatie in speelsterkte in relatie tot de variatie in rating maakt dat de uitslag bij deze spelers bepaald niet van te voren vast staat. Dat betekent dat een uitslag, waarbij de lagere ratingspeler remise speelt of zelfs wint van de hogere ratingspeler minder verrassend is dan van te voren gedacht. Een en ander houdt in dat de underdog altijd kansen heeft tegen de favoriet. Dat overkwam onze clubkampioen Jan Pijkeren in de 4 e ronde van de OSBO-PK. Hij verloor kansloos tegen een speler die ongeveer 400 punten minder waard was. Ben Zee

11 ANALYSE (2) In een digitale nieuwsbrief van enkele jaren geleden heb ik een stukje geschreven over analyse. Uit het interview dat onze voorzitter had in de laatste digitale nieuwsbrief met ex-voorzitter Jan Blokpoel moet ik tot mijn spijt concluderen dat Jan de kern van mijn verhaal niet heeft begrepen. Jan heeft het niet zo op analyseren na de partij. Op de opmerking van Tom Smit dat analyseren toch leerzaam is, antwoordde Jan dat dan de glans van de overwinning verloren gaat..mijn klomp brak bijkans. In de eerste plaats bijt de verliezer door de zure appel heen om te gaan analyseren na een al dan niet bittere nederlaag. De winnaar is mijns inziens verplicht de verliezer te helpen met het likken van zijn wonden. Als dan blijkt dat de winnaar gedurende de partij bij enkele voortzettingen goed is weg gekomen, dan is dat zo. Dat is geen reden voor de verliezer om zijn verlies goed te praten. Sterker nog, het is een beetje dom geweest van de verliezer om zijn kansen niet te benutten. In de tweede plaats moet de winnaar bereid zijn de partij kritisch te evalueren. Ik geef toe dat de waarheidsvinding van de analyse vaak een moeilijke zaak is. Van de resultaten van de bevindingen van de lamme en de blinde moeten de verwachtingen ook niet te hoog gespannen zijn. Het blijft altijd een interessante bezigheid om met een bitterbal en een pilsje in de hand de partij na te beschouwen. Ook de voorstellen van de omstanders kunnen in dit verband waardevol zijn. Ik ga zelfs zo ver te stellen dat de partij, hoewel deze officiëel is beëindigd, zonder analyse niet is voltooid. Opening, middenspel en eindspel zijn achter de rug, maar het naspel moet nog worden gespeeld. In dit verband chapeau voor de kritische bijdrage van Jan Pijkeren in de laatste digitale nieuwsbrief van zijn partij van het OSBO-jeugd PK. Voor alle duidelijkheid: analyseren is geen verplichting, maar het argument om niet te analyseren vanwege het vermeende verlies van de glans van de overwinning is misplaatst. Ben Zee

12 Even noteren!

13 Miguel Najdorf Bij het naspelen van partijen van de aanvalsspeler-pur-sang Najdorf kwam ik onderstaande partij tegen. Najdorf is geboren in Polen, was leerling van Tartakower en deed in 1939 mee met de schaakolympiade te Buenos Aires, die gelijk begon met de inval van Duitsland in Polen. Najdorf bleef in Argentinië en liet zich naturaliseren tot Argentijn. In het midden van de vorige eeuw behoorde hij tot de topgrootmeesters. Bij de onderstaande partij heb ik 2 diagrammen opgenomen. Het eerste omdat de stelling zeer complex maar leerzaam is en de varianten zonder naspelen niet te volgen zijn. Het tweede diagram heb ik opgenomen omdat ik de zet geniaal vind; slechts 1 zet diep maar wel doeltreffend. Wit: Miguel Najdorf Zwart: dr. Reuben Fine. New York e ronde 1. d4,d5 2. c4,dxc4 3. Pf3,Pf6 4. e3,e6 5. Lxc4,c ,a6 7.De2,cxd4 8. exd4,le7 9. a4, Pc3,Pc6 11. Td1, Pb4 12. Pe5,Pbd5 Euwe geeft de voorkeur aan Pfd5 om veld d3 onder controle te houden. 13 Td3,Pb4 14. Tg3! Een pionoffer. Najdorf voelt intuïtief aan dat hij genoeg compensatie voor de aanval krijgt.,dxd4 15. Lh6,Pe8 16. Td1,Dc5 Nu had Najdorf met 17 Dh5! kunnen winnen. Zie onderstaand analysediagram. Analysediagram na De2-h5 in plaats van Lh6-f4 Deze stelling had ik een aantal dagen op het schaakbord om alle varianten te doorgronden. Van Carel de Vries hebben we geleerd om bij het beoordelen van een stelling naar de kansen en bedreigingen van zowel wit als zwart te kijken.

14 Kansen van wit: 1. Als Dc5 er niet was, zou wit mat kunnen geven: Lxg7, Pxg7 en dan Dh6 (variant 5) 2. Een zet als Th3 kan mat betekenen. (variant 2) 3. Als Pb4 er niet zou zijn, kun je met Ld3 h7 belagen (variant 4b). Kansen van zwart 1. Het lijkt of zwart 4 mogelijkheden heeft om het gepende paard met 2 zetten te winnen (varianten 1, 3, 4, 5) 2. Als pion f7 weg is (na Pxf7 (variant 2) of na f6 en fxe5) kan zwart inslaan op f2. Helaas heeft hij daarna geen mat achter de paaltjes omdat de loper veld f1 dekt. De varianten van Vukovic, een internationaal meester en schrijver van Het offer in de schaakpartij : === === === === === === === === Variant 1: 17., f6 18. Dxe8! Als zwart de dame pakt gaat hij mat: (variant 1a) ,Txe8 19. Txg7+,Kf8 20. Tg6 mat of 19.,Kh8 20 Pf7 mat. Variant 1b 18., fxe5 (in plaats van Txe8) 19. Txg7+, Kh8 20. Dxe7 wint. Variant 2: 17., Kh8 Zet een val uit. 18. Pxf7+, Kg8 en wit verliest het paard of de koningin. 18. Pe4!,Dc7 19. Lf4 (dreigt Pg6+), Ld6 20. Th3, h6 21 Lxh6 enz. Variant 3 17.,Ld6 18. Txd6, Dxd6 19. Lxg7, Pxg7 20. Dg5, Dxe5 21. Dxe5, f6 22 Dc7, Tf7 23 Dd8+ (mooie damemanoeuvre om paard b4 te winnen), Tf8 24 De7, Tf7 25 Dxb4. Variant 4 17.,Lf6 18 Te1 Variant 4a. 18.,b Te4, Lb7 20. Le3, Dc7 21. Th3, Lxe4 22. Pxe4, h6 23. Lxh6, Lxe5 (op 23,Dxe5 volgt 24. Lg5) 24. Lxg7, f5 25.Dh8+, Kf7 26. Dxf8+, Kg6 27 Th6 mat. (Siep Postma merkt op dat 25. Lxe6+ sneller tot mat leidt.) Variant 4b. 18.,Pc6 19. Ld3 Variant 4b1 19.,Lxe5 20. Lxh7+, Kxh7 21. Le3+ Variant 4b2 18,,Pxe5 20.Lxg7 (dreigt 21.Dxh7 mat.), Pf3+ 21.Dxf3, Lxg7 en dan geeft Vukovic 22. Df6 wat ik niet snap. Overziet hij het paard op e8? (Wie helpt mij uit de droom?) Variant 4c 18.,Lxe5 19. Txe5, De7 20. Teg5, f6 21. Txg7, Pxg7 22.Lxg7, Dxg7 23. Pe4 Variant 5 17.,Pc6 18. Td5! (voorkomt Dxe5), exd5 19. Lxg7, Pxg7 20. Dh6 Variant 6 17.,b6 18. Pe4, Dc7 19. Lxg7, Pxg7 20. Dh6, Dxe5 21. f4, Dxb2 22. Pc3! g7 is nu niet meer gedekt, dus wint wit bijv., Dxc3, 23. Txc3, Pf5 24. Dh5 en daarna Th3. Variant 7 17.,b5 18. axb5, axb5 19. Pe4, Dc7 (of 19.,Db6 20. Lxg7, Pxg7 21. Dh6)

15 20. Lxb5 en wint === === === === === === === === Wit speelde geen De2-Dh5, maar Lh6-f4. De partij ging alsvolgt verder: 17. Lf4,Pc6 Na Pd6 volgt 18. Txd6! (Euwe) Na Pf6 volgt 18. Tg5! Heeft u nog zin in een variant? Omdat deze zo mooi is: 18.,Pfd5 19. Txg7, Kxg7 20. Dg4+, Kh8 21. Lh6, Lf6 (natuurlijk niet 21., Tg8 22. Pxf7 mat). 22. Pe4, De7 23. Pxf6, Dxf6 24. Lxf8, Dxe5 25. Lxb4, Dxb2 (niet 25.,Pxb4 wegens 26. Td8 mat) 26. Lc5 en vanwege de dreiging 27 Ld4+ wint wit. 18. Ld3! Dreigt Lxh7+, Kxh7 20. Dh5+, Kg8 21 Th3 en mat volgt.,pxe5 19. Lxe5, g6 Plan van wit: De2-h5-h6 en de toren naar h3. Echter na Dh5 wint zwart met Lf6 een loper. Daarom wil wit eerst Pe4 spelen, maar ook dan verliest hij een loper. Najdorf lost dit op met een pionoffer. 20. b4! Diagram na 20. b4! 21. Pe4 22.Pf6+ 23.Lxf6 24. Db2 25. Lg5 26. Lh6 27. Tc1 28. Lxf8 29. Te3 30. Lf1 31. Txe5 32. g3! 33. Te3 34. Dxb7 35. Lxa6 36. Lc4 37. Td1,Dxb4,Pg7 voorkomt Dh5.,Lxf6 gedwongen want op..,kh8 volgt 23. Th3., Df4 er dreigde De2-e3-h6,Ph5,Dc7,e5 of 26.,Td8 27.Le2, Txd1+ 28 Lxd1, Da5 29. Te3, f6 30. g4 enz.,de7,kxf8,pf4,lf5,dg5,pe6 Er dreigde 33. Db4+ met stukwinst.,kg8,dd8,pd4,ld7 Zwart gaf op. Bron: Siep H. Postma: Schaakromanticus Miguel Najdorf Tom Smit

16 Opgaven Eerst de oplossingen van de vorige keer. Opgave 29: 1. Ta6, bxa6 2. b7 mat. Opgave 30: 1. De1+, Txe1 2. g3 mat Opgave 31: Tf4, Kh5 2. Th4+, gx h4 3. g4 mat Opgave 32: 1. Pf5+, gxf5 2. Dxf6+, Kh5 3. Dg5 mat. Op 1,Kh5 volgt 2.Dxh7+, Pxh7 3 g4 mat. De volgende opgaven zijn stellingen van Najdorf: Opgave 33 Opgave 34 Najdorf Stahlberg Mar del Plata 1948 Toon aan dat zwart na gxh6 mat gaat. Najdorf Rossetto Zarate 1972 cxd5 kan niet wegens Pxf7. Wat doet wit na Pxd5? Opgave 35 Opgave 36 Najdorf Bolbochan Buenos Aires 1948 Wit heeft e4-e5!! Gespeeld. Toon aan dat zwart mat gaat na gxf6. Rubinetti Najdorf Buenos Aires 1972 Zwart wint met 1 zet de kwaliteit.

17 EINDSPEL Ik zag de interessante eindspelstudie van Paul in de Circulaire en moest denken aan een leuke studie die ik ooit ergens gezien had. Wit aan zet wint. Oplossing: 1.c7 Td5+ 2.Kb4! (koning mag nog niet naar de c-lijn vanwege Td1 en Tc1+ met remise) Td4+ 3.Kc3 (nu wel) Td1 4.Kc2 Td4! (patval: 5.c8D Tc4+) 5.c8T! (natuurlijk... dreigt mat via de a-lijn, dus..) Ta4 6.Kb3! (dubbele aanval: Kxa4 en Tc1#) 1-0 Jan Pijkeren (links, wint in december 2011 Open Hof Bokaal)

18 Jelle Bottema Albert Bootsman interne competitie d4 2.Pf3 3.e3 4.Pd2 5.c3 6.Ld b3 9.a4 10.Lb2 11.cxd4 12.Lb1 13.Pe5 14.Pd3 15.Pxb4 16.Ld3 17.Pf3 18.Dc2 19.Tfc1 20.Dd1 21.Lxc3 22.Ta2 23.Tc2 24.Dxc2 25.Pe5 26.Dc7 d5 e6 Pf6 c5 Pc6 Le7 0-0 a6 Ld7 cxd4 Pb4 a5 Le8 b6 Lxb4 Dd6 Pe4 Ld7 Tac8 Pc3 Lxc3 Lb4 Txc2 h6 La3 Stelling na 26. Dc7 26., Dxc7 27.Txc7 Lc8 28.Tc6 f6 29.Pg6 Td8 1-0 Jelle Bottema

19 Kasparov (rechts) Auteurs bedankt voor uw bijdrage!