Euthanasie bij dementie: 'Ik had mama beloofd dat ze mocht sterven. En nu zit ze hier'
|
|
- Maurits Jacobs
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Euthanasie bij dementie: 'Ik had mama beloofd dat ze mocht sterven. En nu zit ze hier' Uit Knack van 26/06/ /06/19 om 21:00 Bijgewerkt op 26/06/19 om 17:02 Bron : Knack Ann Peuteman Redactrice bij Knack Terwijl de discussie over de mogelijkheid van euthanasie bij dementie weer oplaait, blijkt in de praktijk dag na dag hoe complex dat wel niet is. 'Ik weet 100 procent zeker dat mijn moeder op deze manier niet meer verder had willen leven', zegt Vicky Claeys. 'Maar de vrouw die vandaag voor me zit, bevestigt niet dat ze wil sterven.' Vicky en haar moeder. 'Zal ze eindigen zoals de andere sukkelaars op haar afdeling, die de hele dag met hun hoofd op de tafel liggen?' Jonas Lampens
2 'Weet je nog dat je vroeger vaak vroeg om te mogen doodgaan?' Marie Thérèse Baert (89) knikt bevestigend. Ja, dat weet ze nog. 'En zou je dat nu nog willen?' Het blijft even stil. Haar blik wordt klaarder terwijl ze haar knokige schouders optrekt. 'Nu toch niet', zegt ze. Haar dochter, Vicky Claeys, praat zachtjes tegen haar terwijl ze liefdevol door haar spierwitte haren streelt. Marie Thérèse heeft niet zo'n goede dag, vandaag - zoals zo vaak de laatste tijd. In een van de leefruimtes van de gesloten afdeling van het Gentse woonzorgcentrum Het Heiveld zit ze in haar rolstoel naar een glas koud geworden koffie te staren. Op de achtergrond staat geluidloos een televisiefilm op. Naar buiten wil ze niet. Terug naar haar kamer ook al niet. Ze wil helemaal niets. Toen ik de verpleegkundigen erop wees dat mijn moeder niet meer verder wilde, vielen ze uit de lucht. Het ging toch goed met haar? 'Hoe ze hier nu zit, dat is precies hoe ze het niet heeft gewild', zegt Vicky. 'We hebben altijd openlijk over de dood gepraat, ik weet perfect wanneer ze ermee wilde stoppen. Vandaag maakt dat het voor mij extra moeilijk. Ik wéét dat ze dit niet wil. Daar bestaat geen twijfel over. Ze wilde stoppen met leven zodra ze naar een rusthuis moest verhuizen en afhankelijk werd van anderen. En geef toe: veel afhankelijker dan dit wordt een mens niet. Mama wordt uit bed gehaald, gewassen, aangekleed, in een rolstoel gezet en gevoederd. Het ergste is dat ik haar heb beloofd dat het nooit zo ver zou komen.' Hallucinaties Negentien jaar geleden overleed Vicky's vader in het UZ Leuven. 'De dokters konden niets meer voor hem doen', zegt ze. 'Euthanasie was nog net niet legaal. Zoals zo vaak gebeurde, werd de palliatieve sedatie opgedreven tot hij zo ver heen was dat hij stierf. Twaalf uur lang hebben mijn moeder en ik die lijdensweg moeten aanzien. Voor ons was het toen duidelijk: we zouden er alles aan doen om dat zelf niet te hoeven meemaken.' Zodra de euthanasiewet en de patiëntenrechtenwet van kracht waren, vulde de hele familie alle mogelijke documenten in. Een negatieve wilsverklaring, waarin wordt vastgelegd welke behandelingen je niet meer wilt als je het zelf niet meer kunt zeggen, en een euthanasieverklaring. Daarmee was alles geregeld, dachten ze. Tot Marie Thérèse drie jaar geleden almaar verwarder begon te worden. Ze vergat welke dag het was en wist niet meer of ze haar pillen al had geslikt. 'Ik merkte ook dat ze heel weinig at', zegt Vicky. 'Ik maakte wel eten voor haar klaar, maar ze slaagde er niet meer in om dat in haar microgolfoven op te warmen. Ook de televisie kreeg ze haast niet meer aan de praat.'
3 Wat het helemaal moeilijk maakte, was dat Marie Thérèse last kreeg van hallucinaties. Ze was ervan overtuigd dat een vrouw die erg op haar leek haar uit haar appartement wilde verdrijven. Haar dochter moest alle spiegels afplakken om die angst te bezweren. 'Maar daarmee was het niet opgelost', vertelt Vicky. 'Mama schrok ook van de gezichten op foto's in tijdschriften: ze dacht dat die mensen bij haar in huis zaten. Heel eng.'
4 Jonas Lampens Verloren woorden
5 Vorige zomer ging het helemaal mis. De thuisverpleegkundige vond Marie Thérèse 's ochtends halfnaakt in foetushouding op de tegelvloer in de gang. 'Op de afdeling geriatrie van het ziekenhuis waar ze toen werd opgenomen, zei ze me heel duidelijk dat ze niet meer verder wilde leven', vertelt haar dochter. 'Ze vroeg me of ik daarvoor wilde zorgen, en dat heb ik haar ook beloofd.' Toch begon Vicky er nog niet over tegen de artsen en verpleegkundigen. Ze dacht dat haar moeder nog naar huis terug zou kunnen keren, en ze vermoedde dat de zware buikkrampen waar ze last van had haar doodswens beïnvloedden. 'Nu heb ik daar spijt van', zegt ze. 'Maar toen, nog geen jaar geleden, dacht ik dat we nog tijd hadden. Uiteindelijk had mijn moeder destijds een euthanasieverklaring ondertekend. Ik stond er niet bij stil dat zo'n document alleen geldt in geval van coma en niet als je om andere redenen niet meer zelf om euthanasie kunt vragen.' Van het ziekenhuis werd Marie Thérèse ter observatie naar een centrum voor psychogeriatrie overgebracht. Pas daar werd vastgesteld dat ze vasculaire dementie had. 'Het voordeel is dat je met zo'n diagnose sneller een plaats in een woonzorgcentrum krijgt', zegt Vicky. 'Maar er zitten ook nadelen aan: mama kwam meteen op een gesloten afdeling terecht en het werd veel moeilijker om euthanasie te vragen.' 'Een bijkomend probleem was dat ze afasie had: ze verloor haar woorden. Toch zei ze in het begin soms nog duidelijk dat ze niet meer verder wilde. Maar toen ik de verpleegkundigen daarop wees, vielen ze uit de lucht. Het ging toch goed met haar? Ze was toch vaak goedgehumeurd? Zo leek het misschien, maar ik was de enige daar die haar had gekend zonder de dementie en ik wist zeker dat ze niet meer verder wilde leven. Dat is natuurlijk niet genoeg - dat begrijp ik ook wel.'
6 'Ik had gehoopt dat mijn moeder hier gelukkiger zou zijn, maar dat is niet zo.' Jonas Lampens Om te achterhalen wat Marie Thérèse echt wilde, zaten haar huisarts, de psychologen van het woonzorgcentrum en Vicky verschillende keren met haar samen. Niet eenvoudig, want door de afasie kon ze zich almaar moeilijker uitdrukken. 'Zelfs op heldere momenten gebruikte ze de juiste woorden niet meer', zegt haar dochter. 'Om te checken of ze wist wat ze zei, legde ik uit dat sterven betekende dat ze een spuitje zou krijgen en dan voor altijd weg zou zijn. Wilde ze dat? Ze zei van wel, maar het werd almaar moeilijker om te weten in welke mate de dementie of haar afasie speelde.' 'Ik wilde ook niet te veel aandringen, want dan zou het geleken hebben alsof ík vond dat ze euthanasie moest vragen. Toch bleef ik er met haar over praten, want ik had haar nu eenmaal een belofte gedaan.' Uiteindelijk herhaalde Marie Thérèse haar euthanasieverzoek duidelijk tegen twee psychologen, maar de directie van het woonzorgcentrum vond het toen al te laat voor euthanasie. 'Daarna heb ik het een beetje opgegeven', zegt Vicky. 'Ook al weet ik dat ze nog altijd verwacht dat ik mijn belofte zal inlossen - dat heeft ze onlangs nog tegen mijn oudste dochter gezegd.' Dol op ijsjes
7 Ondertussen is Marie Thérèse dus verhuisd naar woonzorgcentrum Het Heiveld, op wandelafstand van haar dochter. 'Ik had gehoopt dat ze hier gelukkiger zou zijn, maar dat is niet zo. Ze is nog altijd heel angstig en ze lacht alleen als haar achterkleinzoon van drie op bezoek komt. Ze is hier ook erg geïsoleerd. Ze woont op een afdeling met allemaal dementerenden en zelf kan ze amper nog communiceren.' Soms praat Vicky nog met haar over doodgaan, maar in dit stadium kan ze niet meer zeker weten wat haar moeder wil. 'Eenvoudige keuzes kan ze nog wel maken. Of ze een pannenkoek of een ijsje wil, bijvoorbeeld', legt ze uit. 'Maar almaar vaker probeert ze me iets te vertellen met woorden die geen steek houden. Het is nu wel duidelijk dat ik mijn belofte niet zal kunnen inlossen. Wat me echt bang maakt, is dat het nog lang kan duren. Zal ze eindigen zoals die andere sukkelaars hier op de afdeling, die de hele dag met hun hoofd op de tafel liggen?' Terwijl we zitten te praten, komt een verzorgster Vicky begroeten. Ze vertelt hoe goed Marie Thérèse de voorbije dagen heeft gegeten en hoe dol ze is op het ijsje na het avondeten. Veel reactie weet ze de oude vrouw niet te ontlokken. Alleen als haar dochter tegen haar praat, zacht en in het West-Vlaams uit haar jeugd, kijkt ze geïnteresseerd op. Ook op ons lijkt ze amper te letten. Met ons praten wil ze al helemaal niet. Tot de fotograaf haar bij het afscheid op het hart drukt dat ze vooral moet genieten van haar ijsje, straks. Dan verschijnt er plots een schalkse glimlach op haar gezicht en kijkt ze ons voor het eerst echt aan. Alsof ze de absurditeit van de situatie helemaal vat. 'Euthanasie móét op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt zelf gebeuren' In ons land kun je niet op voorhand vastleggen dat je euthanasie wilt wanneer de dementie zo ver is gevorderd dat je, bijvoorbeeld, je kinderen niet meer herkent of je je amper nog kunt uitdrukken. De huidige wet laat euthanasie via een voorafgaande wilsverklaring alleen toe bij een onomkeerbaar coma of vegetatieve toestand. Als je een vorm van dementie hebt, kun je alleen euthanasie krijgen als je nog helemaal bewust en wilsbekwaam bent. Met andere woorden: als je er in een vroeg stadium van de ziekte nog zelf om kunt vragen. Onder meer schrijver Hugo Claus heeft daar destijds voor gekozen. Wat de situatie extra complex maakt, is dat de meeste mensen met dementie ook als de mist in hun hoofd dikker begint te
8 worden nog heel heldere momenten kunnen hebben. Het is goed mogelijk dat iemand die de ene dag heel bewust en overtuigd om euthanasie vraagt, dat de volgende dag niet meer wil herhalen of zelfs zegt helemaal niet dood te willen. 'De arts moet zich vergewissen van de duurzaamheid van een euthanasieverzoek', zegt emeritus professor medisch recht Herman Nys (KU Leuven). 'Anders mag hij de euthanasie niet uitvoeren. De euthanasiecommissie vindt dat het wel degelijk kan bij iemand die heeft verklaard euthanasie te willen maar dat achteraf niet meer bewust kan bevestigen.' Dementie verandert mensen soms: de ratio verdwijnt, waardoor de overlevingsdrang sterker wordt. Marc Cosyns (UGent) Geregeld gaan stemmen op om de wet aan te passen zodat euthanasie via een voorafgaande wilsverklaring ook bij dementie mogelijk wordt. Onlangs startte professor palliatieve geneeskunde Wim Distelmans via het LevensEindeInformatieForum (LEIF) een petitie op om de overheid te vragen daar werk van te maken. Of het er in de nabije toekomst van komt, is erg twijfelachtig. 'Als de persoon in kwestie het verzoek niet meer kan herhalen, moet iemand anders erover beginnen', zegt Nys. 'Dan komen we in een situatie terecht waarbij de euthanasie eerder wordt toegepast op verzoek van een familielid of mantelzorger dan van de patiënt zelf. Terwijl het uitgangspunt van de wet net is dat euthanasie altijd op uitdrukkelijk verzoek van de betrokkene gebeurt. Het is cruciaal dat we aan dat principe vasthouden. Ook omdat we anders tegen de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens dreigen in te gaan.' Ook huisarts en docent Marc Cosyns (UGent), die betrokken was bij de bespreking van het euthanasieverzoek van Marie Thérèse Baert, denkt dat euthanasie in geval van dementie beter niet in een wet wordt gegoten. 'Daarvoor hangt er te veel van het individu en de context af', zegt hij. 'Vandaag komt het geregeld voor dat een arts ingaat op een euthanasievraag die iemand met dementie op een helder moment formuleert. Alleen wie zo'n patiënt van nabij opvolgt, kan inschatten wat de beste beslissing is. Het liefst spreek je op voorhand alles met hem door, zodat je goed weet wat hij zelf wil. Dan nog kan het gebeuren dat iemand helemaal anders reageert als hij daadwerkelijk de diagnose krijgt. Dementie verandert mensen soms ook: de ratio verdwijnt, waardoor de overlevingsdrang sterker wordt. En dan is er nog de familie, die het soms moeilijk krijgt als het concreet wordt. We moeten daar rekening mee houden. Wat de wet ook zegt.'
Ze mogen haar zo niet laten afzien
Ze mogen haar zo niet laten afzien AFSCHEIDSBRIEF VERKLAART WAAROM 74 JARIGE MET DEMENTERENDE VROUW UIT LEVEN STAPT Baert Marc Geen dag langer kon hij aanzien hoe de 75 jarige vrouw met wie hij zovele
Nadere informatieMama wou euthanasie en regelde alles. Nu moet ze toch aftakelen
De Krant Mama wou euthanasie en regelde alles. Nu moet ze toch aftakelen Broer en zus heropenen debat rond dementie en levenseinde Nadine Van der Linden 08 oktober 2018 05u43 96 59 REACTIES Nicolas en
Nadere informatieHeeft u het er wel eens over?
Heeft u het er wel eens over? Met wie? Waarom? Moeilijk? Mensen zijn verschillend Sommigen vinden het niet moeilijk en willen alles regelen. Anderen hebben er wel moeite mee en hebben het er liever niet
Nadere informatieDossier Voorafgaande zorgplanning
Dossier Voorafgaande zorgplanning Elk jaar komen heel wat mensen in een situatie terecht waarin ze, omwille van een onomkeerbare coma, dementie of een andere aandoening, niet meer in staat zijn om zelf
Nadere informatieVoorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE
Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie SEL Zuid-West-Vlaanderen Lokale Steunpunten Thuiszorg 18 mei, 15 juni en 27 juni 2017 VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE Halve eeuw medische spitstechnologie
Nadere informatieVoorafgaande zorgplanning en omgaan met het levenseinde informatie voor patiënten
Voorafgaande zorgplanning en omgaan met het levenseinde informatie voor patiënten 2 Wilsverklaring en levenseinde Stilstaan bij je levenseinde is nooit gemakkelijk. Toch kan het zinvol zijn erover na te
Nadere informatieAlgemeen. Euthanasie.
Algemeen Euthanasie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG051 / Euthanasie / 09-11-2018 2 Euthanasie Artsen kunnen in bijzondere omstandigheden
Nadere informatieInformatie over euthanasie
Informatie over euthanasie Inleiding Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken. Wat u van euthanasie vindt, hangt onder meer af van uw (religieuze) achtergrond, opvoeding,
Nadere informatieLevenseinde en euthanasie
Levenseinde en euthanasie Een verkenning naar de informatievoorziening over deze onderwerpen en de mening van mantelzorgers over euthanasie bij dementie Oktober 2017 Susanne van den Buuse (Alzheimer Nederland)
Nadere informatieAgressief gedrag. Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken.
Agressief gedrag Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is agressief gedrag? Dementie kan ervoor zorgen
Nadere informatieWils(on)bekwaamheid. Belangenbehartiging en eigen keuzen. Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg DONDERDAG 12 APRIL 2019
Wils(on)bekwaamheid Belangenbehartiging en eigen keuzen Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg DONDERDAG 12 APRIL 2019 Perspectief: wie ben ik? Docent en onderzoeker medische ethiek
Nadere informatieKiesgerustin de laatstelevensfase
Kiesgerustin de laatstelevensfase CLAUDIA SCHRODER EN MARLIJN CASPERS LEVENMETKANKER 19 FEBRUARI 2016 Disclosurebelangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatie"Afraid of the Dead ( The Escape ) Hoofdstuk 5"
"Afraid of the Dead ( The Escape ) Hoofdstuk 5" Voor het eerst alleen Ik werd wakker in een kamer. Een witte kamer. Ik wist niet waar ik was, het was in ieder geval niet de Isolatieruimte. Ik keek om me
Nadere informatieDe laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek
De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die
Nadere informatieAchterdochtig gedrag. Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Achterdochtig gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken.
Achterdochtig gedrag Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Achterdochtig gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is achterdochtig gedrag? Dementie kan ervoor zorgen dat
Nadere informatieVragenlijst voor patiënt en mantelzorger
Vragenlijst voor patiënt en mantelzorger 1. Waar verblijft u momenteel? 2. Waar zou u momenteel willen verblijven? 3. Wie van de volgende mensen heeft vorige week aan u hulp, verzorging of een behandeling
Nadere informatie2. Het kistje. Joost weet niet wat hij hoort. Geadopteerd. Hij!
1. Ziek Ademt hij nog wel? Angstig kijkt Joost naar zijn vader. Het zal toch niet nu gebeuren, net nu zijn moeder even een boodschap doet. Hij buigt zich voorover tot heel dicht bij het gezicht van zijn
Nadere informatieAchtergrondinformatie
Onderdeel van de patiëntenbrochure Spreek tijdig over het levenseinde. - www.knmg.nl/spreken-over-levenseinde Achtergrondinformatie Hieronder leest u achtergrondinformatie die u kan helpen om het gesprek
Nadere informatieBoekverslag Overigetaal Kjære Timo door Elin Brodin
Boekverslag Overigetaal Kjære Timo door Elin Brodin Boekverslag door een scholier 1404 woorden 16 jaar geleden 7,2 21 keer beoordeeld Auteur Elin Brodin Eerste uitgave 1989 Vak Overigetaal Lieve Timo Auteur:
Nadere informatieMedische beslissingen rond het levenseinde
Medische beslissingen rond het levenseinde Adri Jobse, huisarts, kaderarts, consulent PTMN Gon Uyttewaal, gesp. vpk pz, consulent PTMN 26 juni 2014 1. Wet geneeskundige op de behandelingsovereenkomst 2.
Nadere informatieDelier in de laatste levensfase. Informatie voor naasten van patiënten met een delier in de laatste levensfase
Delier in de laatste levensfase Informatie voor naasten van patiënten met een delier in de laatste levensfase Inhoudsopgave Wat is een delier?... 3 Wat zijn kenmerken van een delier?... 3 Invloed op u
Nadere informatiePRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg
PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE Cor Spreeuwenberg HOE KOMT HET DAT OVER DIT SOORT BESLISSINGEN MEER WORDT GESPROKEN DAN VROEGER? vroeger dood door infectieziekten en ongevallen
Nadere informatieCOMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???
Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?
Nadere informatieOnrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid
Onrust in de nacht Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Onrust in de nacht samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is onrustig gedrag in de nacht? Dementie kan
Nadere informatieDe twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.
Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock
Nadere informatieWANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de
OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,
Nadere informatieEerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn
Eerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn Praat erover: 1. Je hoeft niet alles te weten of te begrijpen over euthanasie bij
Nadere informatiePraat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek
Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek Dappere dokter Sander de Hosson Tot slot Praat voordat u gaat Leven en dood horen bij elkaar
Nadere informatieVerleen euthanasie voordat het te laat is
Verleen euthanasie voordat het te laat is Waarom laat een arts zijn demente patiënt zo ziek worden dat euthanasie als moreel weerzinwekkend wordt ervaren? Grijp eerder in, schrijft Marloes Elings. 20 juni
Nadere informatieLia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken - Samenle...
! Lia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken 04/01/19 om 07:15 Bijgewerkt op 14/02/19 om 11:09 Redactie KW (//kw.be/auteurs/redactie-kw-11.html) Lia is 12 als ze begint met zichzelf te snijden.
Nadere informatieveeg de tranen van me weg. Ik kijk nog eens rond en er valt een hoop spanning van me af. Er komt zelfs een kleine glimlach op me gezicht terug.
Het DOC Ik kruip in één van de buikpijn terwijl ik in bed lig. Mijn gedachten gaan uit naar de volgende dag. Ik weet wat er die dag staat te gebeuren, maar nog niet hoe dit zal uitpakken. Als ik hieraan
Nadere informatiePeriode: Gehouden van 21 tot en met 27 j i 201.
Onderzoek: Periode: Gehouden van 21 tot en met 27 j i 201. Aantal deelnemers: 00 Over het : Als u als huisarts een verzoek krijgt tot het uitvoeren van euthanasie, hoe staat u daar in het algemeen dan
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Rotzooi in mijn hoofd door Arno Bohlmeijer
Boekverslag Nederlands Rotzooi in mijn hoofd door Arno Bohlmeijer Boekverslag door een scholier 1573 woorden 9 juni 2006 8,3 14 keer beoordeeld Auteur Genre Arno Bohlmeijer Jeugdboek Eerste uitgave 1999
Nadere informatieElke miskraam is anders (deel 2)
Elke miskraam is anders (deel 2) Eindelijk zijn we twee weken verder en heb ik inmiddels de ingreep gehad waar ik op zat te wachten. In de tussen tijd dacht ik eerst dat ik nu wel schoon zou zijn, maar
Nadere informatieKunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen?
Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen? Maaike Veldhuizen Arts palliatieve zorg in het Elkerliek ziekenhuis, palliatief consulent en SCEN arts Ingrid van Asseldonk, verpleegkundige
Nadere informatieUitslagen Toetsingstekst
Uitslagen Toetsingstekst Uit de resultaten van de bevraging blijkt dat de overgrote meerderheid van de bevraagden op 1 progressieve lijn zit wat hun voorstel of advies aan het Vonkelteam betreft. Ook blijkt
Nadere informatieVoor Indigo en Nhimo Papahoorjeme_bw.indd :02
Papahoorjeme_bw.indd 2 05-05-11 15:02 Papahoorjeme_bw.indd 3 05-05-11 15:02 Voor Indigo en Nhimo Tamara Bos Papa, hoor je me? met tekeningen van Annemarie van Haeringen Leopold / Amsterdam De liefste
Nadere informatieKlinisch redeneren Take-home toets
Klinisch redeneren Take-home toets Naam: Joyce Stuijt Klas: 1F2 Docent: S. Verschueren Datum: 23 januari 2012 Studentnr: 500635116 Inhoudsopgave Casus 3 Diagnose 4 Prognose 4 Resultaatsklasse 5 Beoogd
Nadere informatieDelier. Informatie voor familie en betrokkenen
Delier Informatie voor familie en betrokkenen Inleiding Op onze verpleegafdeling is een familielid, vriend(in) of kennis van u opgenomen. Tijdens uw bezoek aan de patiënt heeft u waarschijnlijk gemerkt
Nadere informatieMedische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp. Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde
Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde Wat zegt de wet? Belangrijkste argument is wilsbekwaamheid
Nadere informatieWoorden en Beelden voor Kinderen
Woorden en Beelden voor Kinderen Mama en Aaron waren 1 jaar gelukkig samen toen ze een zoontje kregen, Nico. Toen Nico 1,5 jaar was besloten mama en Aaron om niet meer bij elkaar te blijven omdat ze veel
Nadere informatieOp hun knieën blijven ze wachten op het antwoord van Maria. Maar het beeld zegt niets terug.
1950 Het huilende beeld De zon schijnt met hete stralen op het kleine dorpje. Niets beweegt in de hitte van de middag. De geiten en koeien slapen in de schaduw. De blaadjes hangen stil aan de bomen. Geen
Nadere informatieDe epilepsie van Annemarie Als je hersens soms op hol slaan
Annemarie begreep er niks van. Had ze zo raar op de grond liggen doen? Wat stom. Zelf wist ze alleen nog maar dat haar buik naar aanvoelde en dat ze heel bang werd. Van de rest wist ze niets. Annemaries
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Wat gebeurt er met je als je een leuk meisje of jongen tegenkomt? Je vindt de ander leuk en misschien word je wel verliefd. Eerst wil je heel vaak bij hem of haar
Nadere informatieDe exodus. Foto s van het materiaal
De exodus Focus van dit verhaal De focus van dit verhaal ligt bij de uittocht van het volk van God (Exodus 11:1 15:21). Het verhaal is één van de heilige verhalen en behoort tot de kernpresentatie. Lesdoelen
Nadere informatieJANA BAESKENS VERONICA. Dagboek van een moordenaar
JANA BAESKENS VERONICA Dagboek van een moordenaar Proloog Ik ben Veronica. Dat is precies de zin waarmee ik mijn dagboek moet beginnen. Een eenvoudige zin waar niemand veel van verwacht. Een onschuldige
Nadere informatieWAT PLAN JE ZOAL IN JE LEVEN?
CONCRETE ZORGPLANNING WAT PLAN JE ZOAL IN JE LEVEN? 1 ZORGZAME ZORG OP MEERDERE DOMEINEN OMTRENT MEDISCHE ZORGEN 3 OMTRENT HET BLIJVEN WONEN ALS JE EEN DAGJE OUDER WORDT DE KINDEREN NIET KORTBIJ WONEN
Nadere informatieDoor het raam ziet ze Bea, de benedenbuurvrouw. Ze veegt de sneeuw weg van het pad voor de flat. Uitslover, denkt Alice.
Alice ligt in bed. Heel langzaam wordt ze wakker. Haar lichaam ontspannen, haar hoofd leeg. De vertrouwde geur van haar man Jules hangt in de slaapkamer. Een geur van alcohol, nootmuskaat en oude man.
Nadere informatieMeer dan papieren tekenen
De euthanasielessen van Diest Een woonzorgcentrum in Diest is onlangs veroordeeld tot een schadevergoeding van 6.000 euro, omdat het een euthanasie verhinderde. Is euthanasie daarmee een ondubbelzinnig
Nadere informatieTwee mannen verblijven al enige tijd op een psychogeriatrische afdeling van het verpleeghuis. Beiden zijn, zoals dat heet, gevorderd dement.
Twee mannen verblijven al enige tijd op een psychogeriatrische afdeling van het verpleeghuis. Beiden zijn, zoals dat heet, gevorderd dement. Beiden hebben ooit, vóór het begin van de dementie, een wilsverklaring
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieOnderzoek: Huisartsen over euthanasie bij dementie
26-2 2016 Onderzoek: Huisartsen over euthanasie bij dementie Huisartsen over euthanasie bij dementie 26 februari 2016 Over dit onderzoek Het online onderzoek is uitgevoerd door de redactie van het EenVandaag
Nadere informatieZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE
ZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE 1. INLEIDING De beslissing nemen om te verhuizen naar een WZC is niet vanzelfsprekend. Vele zaken worden afgewogen vooraleer de beslissing valt. Dit ook voor wat het
Nadere informatieChristophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen AHLEC Effectief lid Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie
Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen AHLEC Effectief lid Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie DE WILSVERKLARING EUTHANASIE JURIDISCH DOORGELICHT Overzicht
Nadere informatieBeslissingen omtrent het levenseinde
Beslissingen omtrent het levenseinde Heb je er al over nagedacht? Als ik mijn vrouw niet meer herken, wil ik euthanasie (Etienne Vermeersch) Dit is volgens de wet onmogelijk! als ik mijn vrouw niet meer
Nadere informatieOordeel: niet gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: niet gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Inhoudsindicatie: euthanasie bij patiënte met een verlaagd bewustzijn waarbij een schriftelijke wilsverklaring ontbreekt en de ondraaglijkheid
Nadere informatieKNMG richtlijn Tijdig praten over het overlijden
KNMG richtlijn Tijdig praten over het overlijden L.Paulides, huisarts S.Vollenberg, maatschappelijk werk JBZ T.Smilde, Internist oncoloog Margot Verkuylen, specialist ouderengnk voorzitter 07 November
Nadere informatieALLES IS GEZEGD GEBRUIKSAANWIJZING
ALLES IS GEZEGD GEBRUIKSAANWIJZING Een van de jongens De Kempenaerstraat 11B 1051 CJ Amsterdam The Netherlands www.eenvandejongens.com +31 20 894 36 28 info@eenvandejongens.nl VOORWOORD Wij zijn Anne Marieke
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Plotse verwardheid Delier
PATIËNTEN INFORMATIE Plotse verwardheid Delier Wat is delier? Plotse verwardheid wordt ook wel een delier genoemd. Deze verwardheid kan op enkele minuten tot dagen ontstaan (of een bestaande toestand ineens
Nadere informatieOuderen, naasten en probleemgedrag
Ouderen, naasten en probleemgedrag Omgaan met gedragsveranderingen in de ouderenzorg Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht LUMC 11 JANUARI 2016 Hannie en Henk 1 Filmfragment 1 2 Hannie en Henk nabespreken
Nadere informatieMedisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf
Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf Voor mij hoeft het niet meer, ik wil dood. Bij dat verzoek van patiënten komen artsen voor enorme morele
Nadere informatieOngeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek Samen uw zorg tijdig plannen Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 1.1 Een naaste die met u meedenkt...3 1.2 Gespreksonderwerpen...3 2. Belangrijke vragen...3 2.1 Lichamelijke veranderingen...3
Nadere informatiePannenkoeken met stroop
Pannenkoeken met stroop Al een maand lang zegt Yvonne alleen maar nee. Heb je je best gedaan op school? Nee. Was het leuk? Nee. Heb je nog met iemand gespeeld? Nee. Heb je lekker gegeten? Nee. Heb je goed
Nadere informatieWensen rond de laatste levensfase
Wensen rond de laatste levensfase Ouderen en zelfbeschikking Dorothea Touwen Docent en onderzoeker Medische Ethiek WASSENAAR, 31 OKTOBER 2018 Punten ter bespreking Wensen in deze fase van uw leven Wensen
Nadere informatieVoltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE
Voltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE Inleiding NVVE bestaat sinds 1973 en had als doel de legalisering van euthanasie NVVE heeft in 2003 doelstelling verbreed en het brede palet
Nadere informatiedoen op hun eigenheid. Het is een verhaal van één dat hier en daar ook het verhaal van anderen is. Anderen zullen er wellicht iets van zichzelf in
Inleiding Dit boek is het verhaal over het sterven van mijn moeder. Het is waar gebeurd. Ik ben me ervan bewust dat het vertellen van een verhaal een kwestie is van rangschikken en kiezen en dus ook van
Nadere informatieHet meisje De volgende dag is de soldaat er niet. De negers zijn weer naar het front vertrokken, hoort ze de opgeluchte zuchten in het dorp. De sfeer verandert als blanke soldaten hen aflossen. De mensen
Nadere informatieDie nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.
Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard
Nadere informatieNu praten over later: zinvol!?
Nu praten over later: zinvol!? Op weg naar waardig levenseinde 21 april 2018 Netwerk Palliatieve Zorg Limburg 1 De context van levenseinde : Medisch-technische evolutie : - overlijden = medisch falen -
Nadere informatieKeuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN
Keuzes rond het levenseinde Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Palliatieteam midden nederland 24 uur/7 dagen per week telefonisch bereikbaar voor hulpverleners Allerlei disciplines
Nadere informatieIn de war? Informatie voor familie van patiënten met acuut optredende verwardheid
In de war? Informatie voor familie van patiënten met acuut optredende verwardheid Inleiding Uw familielid, partner of kennis is in het Albert Schweitzer ziekenhuis opgenomen. Waarschijnlijk heeft u gemerkt
Nadere informatieWANNEER IS JE LAATSTE KAART GELEGD?
WANNEER IS JE LAATSTE KAART GELEGD? We leven in een samenleving waar alles steeds sneller gaat, en als je niet aan dit tempo kunt voldoen, dan val je helaas uit de boot. En om het deze keer niet over jongeren
Nadere informatieBijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1
Bijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1 Toelichting (leidraad) bij de wijze waarop tekst is afgedrukt: CAPS Vet Normaal Cursief aanduiding van onderdelen de vraag zo stellen aspecten die
Nadere informatieHET LEVENSTESTAMENT Vervolgbijeenkomsten met Mariette Hamaker op 3 en 10 April 2017 Verslag: Riet Lenders
HET LEVENSTESTAMENT Vervolgbijeenkomsten met Mariette Hamaker op 3 en 10 April 2017 Verslag: Riet Lenders Inleiding door Ineke: Dit is de tweede avond in een serie over het Levenstestament. Op een aantal
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieMaya s moeder kijkt verbaasd naar de dichte deur. Ze hoort haar dochter snikken. Nou, zo erg is het toch niet, denkt ze.
Een dichte deur Maya! De stem van Maya s moeder klinkt nu heel hard en een beetje boos. Als ik je nog eenmaal moet roepen, kom ik je kamer in!, dreigt haar moeder. Maya doet de deur van haar kamer gauw
Nadere informatieWaar of niet waar? Naarmate de mens ouder wordt, vergeet hij ook meer. Hoe praat je het beste met een persoon met dementie?
Waar of niet waar? Naarmate de mens ouder wordt, vergeet hij ook meer. Hoe praat je het beste met een persoon met dementie? Welk teken past niet bij de ziekte dementie? Oriëntatie in de tijd: niet meer
Nadere informatieHet levende in het sterven
Het levende in het sterven Het levende in het sterven Paulus Rijntjes Schrijver: Paulus Rijntjes Voor informatie over ons werk of over andere publicaties: www.hesychia.net ISBN: 4400006618 Paulus Rijntjes
Nadere informatieNiemand op mijn kerstfeest
Niemand op mijn kerstfeest Das liep zijn hol uit en voelde de sneeuw eerder dan hij het zag. Hij sprong achteruit zijn sneeuwvrije hol weer in en maakte een sissend geluid van onvrede. Bah, ook dat nog,
Nadere informatieTijdens het ontbijt kan mijn mama de klastitularis al een beetje leren kennen nog voor dat ze naar het oudercontact komt.
Ik vind het wel goed dat er zo iemand tussen de leerkrachten en de mensen is. Ik zeg het, ik heb dat nergens in geen andere school gezien. Het is beter om dit te hebben want ouders voelen zich beter hierdoor.
Nadere informatieLes 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"
Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...
Nadere informatieAfhankelijk gedrag. Andere factoren zijn wel te beïnvloeden, met andere woorden: daar kun je mogelijk wel iets aan doen:
Afhankelijk gedrag Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Afhankelijk gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is afhankelijk gedrag? Mensen met dementie die
Nadere informatieOver schulden gesproken
Over schulden gesproken Verhalen uit de praktijk Sandra van der Stege 8 Inleiding In Nederland zijn veel mensen met schulden. Ongeveer 1 op de 5 mensen heeft moeite om elke maand rond te komen. In de schulden
Nadere informatieEen leerling van Jezus vertelt ('walking sermon' langs kunstwerken)
Een leerling van Jezus vertelt ('walking sermon' langs kunstwerken) Doek achter de tafel Even kijken hoor. U en jullie hebben er al naar kunnen kijken, maar ik nog niet. Nu wil ik het goed zien. Ja, zo
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Hoogbejaarde patiënte leed aan dementie en kreeg tegelijkertijd met haar echtgenoot euthanasie. Het lijden stond in een medische context en was uitzichtloos en ondraaglijk.
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Ik mail je door Yvonne Kroonenberg
Boekverslag Nederlands Ik mail je door Yvonne Kroonenberg Boekverslag door een scholier 1665 woorden 24 april 2006 6,4 82 keer beoordeeld Auteur Genre Yvonne Kroonenberg Jeugdboek Eerste uitgave 2004 Vak
Nadere informatieDe MS van Tess Als elke dag onzeker is
Morgen gaan we naar de huisarts, zegt haar moeder s middags. Ik weet niet wat er met je is. Je bent zo moe de laatste tijd. En nu heb je ook nog last van je oog. De juf zegt dat ik misschien een bril moet,
Nadere informatie2
2 Het kerstverhaal Kijk ook op: www.ploegsma.nl www.viviandenhollander.nl www.miesvanhout.nl ISBN 978 90 216 7085 0 / NUR 227 Tekst: Vivian den Hollander 2012 Illustraties: Mies van Hout 2012 Vormgeving:
Nadere informatieOordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Inhoudsindicatie: arts en consulent zijn overtuigd van wilsbekwaamheid van dementerende patiënte ten aanzien van haar euthanasiewens. Arts is specialist
Nadere informatieHoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli?
INTERVIEW d.d. 28 december 2009 Coeliakiepoli Op het interview-wenslijstje van Nynke en Zara staat Dr. Luisa Mearin. Zij is kinderarts MDL in het LUMC te Leiden en heeft als eerste met haar collega s in
Nadere informatieHet is stil in de klas. Iedereen zit te zweten boven een taaltoets. Een belangrijke, heeft meester Frank gezegd. Tijn legt zijn vel papier op de rand
1 Het is stil in de klas. Iedereen zit te zweten boven een taaltoets. Een belangrijke, heeft meester Frank gezegd. Tijn legt zijn vel papier op de rand van zijn tafel. Hij vond het niet zo moeilijk en
Nadere informatieWat kunt u zelf doen. Carla Bekkering Adviescentrum NVVE 30 november 2017
Wat kunt u zelf doen Carla Bekkering Adviescentrum NVVE 30 november 2017 Vliegtuig Trein Vliegtuig: je neemt zelf de stap om door de douane te lopen. Dat is een besluit. Trein: de conducteur fluit, de
Nadere informatieWelke factoren zijn van invloed?
Keuzeprogramma Welke factoren zijn van invloed? Carla Bekkering Coördinator Adviescentrum NVVE Adviescentrum Spreekuren Telefonisch adviesgesprek Huisbezoek Veel vragen over dementie Dementie en euthanasie
Nadere informatieKinderen op bezoek op de Intensive Care
Kinderen op bezoek op de Intensive Care Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de Intensive Care is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen hebben
Nadere informatieLesbrief nummer 29 juni 2016
Lesbrief nummer 29 juni 2016 Wilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons: redactie@tlpst.nl. De dokter praat moeilijk Stel, je bent wat ziekjes en gaat
Nadere informatieTOELICHTING BIJ WILSVERKLARINGEN. Formulierenset i : (1) volmacht. (2) euthanasieverzoek. (3) behandelverbod met een niet reanimeren verklaring
TOELICHTING BIJ WILSVERKLARINGEN Formulierenset i : (1) volmacht (2) euthanasieverzoek (3) behandelverbod met een niet reanimeren verklaring (4) vrijwaringverklaring (5) laatste wensen en praktische informatie
Nadere informatieWilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien. Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg
Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg Uitgebreide volmacht: Wie beslist namens een patiënt als deze dat zelf (tijdelijk) niet meer kan Voorkomen: Onder
Nadere informatiel Wouter mag Floor niet slaan. l Wouter mag geen alcohol drinken (geen druppel!).
3. Net keek mama heel beteuterd toen ze me een nachtzoen kwam geven. Vind je het echt erg dat ik zoveel moet werken? vroeg ze. Wat moest ik daarop zeggen? Ze keek zo droevig! Valt wel mee, hoor, zei ik.
Nadere informatieBeslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde. i n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n
Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde i n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde 2 Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde 3 Inleiding
Nadere informatieIn gesprek over palliatieve zorg
In gesprek over palliatieve zorg Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Er kan een moment komen tijdens uw ziekte waarbij genezing niet meer mogelijk is. Dat betekent
Nadere informatie