Nieuwsbrief 91 December 2013
|
|
- Thomas de Ruiter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 StichtingGASTDOCENTENWOIIWerkgroepZUIDOOSTAZIËjuni2013 Nieuwsbriefno89pag.1 Nieuwsbrief 91 December 2013 Beste gastdocenten en vrienden van de Stichting, Een beetje trots zijn we wel op deze 91e nieuwsbrief. Voor het eerst is de nieuwsbrief via de site van de Stichting Gastdocenten te lezen. De vorm is min of meer hetzelfde gebleven,we hebben de vertrouwde uitstraling behouden. Ik hoop dat deze vernieuwde nieuwsbrief het belang van onze stichting voor de toekomst nog eens onderstreept. Terugblikken én vooruit kijken blijft de kracht van onze Stichting! Mede namens het bestuur, wens ik u een inspirerend en gezond 2014 toe! Hartelijke groet, Inhoud: Archivering website door Koninklijke Bibliotheek.. 2 Deelname geschiedenis Online Prijs.. 2 Oproep evaluaties gastdocenten. 3 Samenwerking War Child 3 Verslag viering 25-jarig jubileum. 4 Speech Jan Willem Hoegen 25/9. 5 Schoolproject Memorymuseum Nijverdal. 8 Historisch Nieuwsblad: stelling maand januari 8 Parool: Excuses voor executies tijdens koloniale oorlog 9 Wiliam Frederick: Moord Indische Nederlanders genocide?.. 10 Elsevier: Verkeerde kant?. 21 Elsevier: Kopzorg 23 Telegraaf: Premier pareert kritiek VNO-NCW-baas.. 23 Telegraaf: Jakarta-reisje lesje in inschikkelijkheid.. 24 Volkskrant: Bersiap is een nooit erkend trauma. 26 Onzeactiviteiten worden mede mogelijk gemaakt door de opbrengsten uit de Giroloterij en de Bankloterij. Uw deelname aandegiro-c.q. Bankloterij wordt daarom van harte aanbevolen.
2 2 Archivering website door Koninklijke Bibliotheek In het kader van het initiatief van de Koninklijke Bibliotheek (KB) om een selectie van Nederlandse websites te bewaren voor toekomstig onderzoek, wil de KB ook onze website archiveren en voor de lange termijn bewaren: Websites bevatten vaak waardevolle informatie die niet analoog verschijnt en die ten gevolge van de grote 'omloopsnelheid' het risico loopt voorgoed verloren te gaan. Dat websites als 'digitaal erfgoed' het behouden waard zijn, is internationaal erkend in het Unesco Charter on the Preservation of the Digital Heritage uit Het signaleert dat digitaal erfgoed verloren dreigt te gaan en dat het bewaren daarvan voor gebruik door de huidige en toekomstige generatie onderzoekers zeer urgent is. Als nationale bibliotheek is de KB wettelijk verantwoordelijk voor het verzamelen, beschrijven en bewaren van in Nederland verschenen publicaties, al of niet elektronisch. De KB ziet het als haar taak om ook websites duurzaam te bewaren en raadpleegbaar te houden voor toekomstige generaties en ze te behoeden voor verlies door bijvoorbeeld technologische veroudering. Om die reden archiveert de KB websites die als verzameling een representatief beeld geven van de Nederlandse cultuur, geschiedenis en samenleving op het internet. Onze website zal daartoe gearchiveerd en duurzaam opgeslagen worden. Het archiveren zal voor het eerst gebeuren vanaf 29 november Daarna zullen regelmatig opeenvolgende versies opgenomen worden. De archiefversies worden beschikbaar gesteld aan een algemeen publiek via de website van de KB. Aan gebruikers van het archief zal in een disclaimer duidelijk kenbaar worden gemaakt, dat de auteursrechten berusten bij de oorspronkelijke rechthebbenden en dat zij voor commercieel gebruik van de gearchiveerde websites toestemming van de rechthebbenden nodig hebben. Daarnaast zal duidelijk worden vermeld dat het een door de KB gearchiveerde versie betreft en zal er een verwijzing naar de originele website worden opgenomen. Meer informatie over webarchivering op de KB is te vinden op: Deelname Geschiedenis Online Prijs Prijs wordt begin 2015 weer uitgereikt Van professionele archiefdiensten, musea en verenigingen tot enthousiaste amateurs die zich volledig richten op één historisch thema: alle websites over geschiedenis kunnen in 2015 weer dingen naar de Geschiedenis Online Prijs!
3 Tweejaarlijks De Geschiedenis Online Prijs wordt iedere twee jaar georganiseerd. De organisatie heeft ervoor gekozen om de frequentie te verlagen naar tweejaarlijks, om zo alle deelnemende organisaties de mogelijkheid te bieden om campagne te voeren en zich optimaal op het evenement te kunnen voorbereiden. In november 2014 begint de campagne voor de Geschiedenis Online Prijs. Websites kunnen eerst worden aangemeld, waarna het publiek zijn stem kan uitbrengen. Ook onze website zal meedingen naar de Geschiedenis Online Prijs. 3 Doel van de Geschiedenis Online Prijs De prijs is in het leven geroepen om verzorgde en goed toegankelijke historische websites te waarderen. Als een website gebruiksvriendelijk is en een goede ontsluiting van de historische informatie biedt, zullen bezoekers de site vaker vinden, langer blijven en er eerder terugkomen. Daarnaast willen de organisatoren met de prijs geschiedenis op internet stimuleren. Eerdere winnaars van de Geschiedenis Online Prijs waren Anno Drenthe, Vele Handen, het Anne Frank Huis en het Scholtenhuis. Partners De Geschiedenis Online Prijs is een initiatief van Historisch Nieuwsblad, DE REE archiefsystemen en Archieven.nl. Meer informatie Voor meer informatie over de Geschiedenis Online prijs kunt u terecht op die in de loop van 2014 alle benodigde informatie zal bieden omtrent de uitreiking van de prijs in Wij houden u op de hoogte van de ontwikkelingen omtrent onze deelname! Oproep evaluaties gastdocenten In verband met het samenstellen van het jaarverslag 2013, samen met Connie, wil ik u vragen mij de evaluatieformulieren toe te sturen die ingevuld zijn na uw bezoek aan een school. Het is van groot belang dat wij zicht krijgen op de bezoeken die zijn afgelegd. Het geeft een beeld de wensen en vragen van onze toehoorders en maakt daarmee duidelijk hoe we hen in de toekomst het beste kunnen benaderen. Mocht u dus gastlessen hebben gegeven en nog formulieren hebben, mailt u mij ze dan? Opsturen via de post kan ook. Alvast dank! Samenwerking War Child De stichting is volop in overleg met War Child. Thea Meulders en Aleid Kaijzer zijn de initiatiefnemers. Het leek hen een goed idee om samen te werken en op die manier elkaar te versterken.
4 Oorlogskinderen zijn er helaas wereldwijd nog veel te veel, War Child probeert overal ter wereld deze kinderen op te vangen met de bedoeling 'de oorlog uit het kind te halen'. U weet als geen ander hoe oorlog doorwerkt in een verder leven. Door voorlichters van War Child op scholen te koppelen aan gastdocenten, kun je ook laten zien hoeveel invloed oorlog in je kindertijd op latere leeftijd nog kan hebben. 16 november heeft Thea op het hoofdkantoor van War Child in Amsterdam haar verhaal aan de voorlichters uit heel Nederland verteld. Ze waren erg onder de indruk. Het heeft deze voorlichters ervan overtuigd dat uw verhalen nog steeds onmisbaar zijn, ze wilden werkelijk alles over Thea's ( en dus over uw) oorlogsachtergrond weten! Inmiddels zijn er ook gesprekken met de regioleiders geweest om hen hierover te informeren en te bekijken welke gastdocenten mee willen doen in hun regio. In januari zullen Thea,Aleid en ik zullen in januari onze gesprekken over samenwerking weer hervatten. Wordt vervolgd. 4 Verslag viering 25-jarig jubileum Ja, de Stichting Gastdocenten bestaat al 25 jaar en daar maakten we een groot feest van! 4 Bestuursleden werden gedecoreerd: Jan Willem Hoegen, Voorzitter Jacques Movig, Vice Voorzitter Ferry Koper, gewezen Penningmeester Thea Meulders, de tegenwoordige Penningmeester. De verrassing was geslaagd en gelukkig heeft Ferry ervan genoten, hij ontviel ons kort daarna. Niet alleen dit evenement was bijzonder, ook het optreden van het dameskoor Malle Babbe viel bij iedereen in de smaak. Het gezamenlijk eten was gezellig en trouwens weer perfect. In de 25 jaar heeft de Stichting al heel wat bereikt,maar ze is nog steeds volop bezig en blijft aan de weg timmeren. 1.Allereerst het maken van het vademecum, een hulp voor alle gastdocenten om alles in perspectief te zien. Dit werd later op een CD-rom gezet, evenals de persoonlijke verhalen van de gastdocenten zelf. Dit met financiële hulp v.h. Gebaar. Het vergde enorm veel tijd om dit alles voor elkaar te krijgen. 2. Ook werd met meewerking van Cineventura een filmportretten gemaakt van enkele gastdocenten. Hierbij behorend een lesbrief en een docentenhandleiding. Ook met financiële hulp van het Gebaar. 3. Medewerking werd door ons verleend aan het Centrum voor Mondiaal Onderwijs te Nijmegen voor Nederlands Indië in de 2e Wereldoorlog Informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt. 4. Met het Museon samen werd de banieren tentoonstelling ontwikkeld (2 identieke pakketten) die de gastdocent mee zou kunnen nemen als er om een gastles gevraagd werd. 5.Het Koninklijk Instituut voor de Tropen ontwikkelde een lespakket voor de onderbouw,
5 waaraan we ook meewerkten. 6. Het Museon kreeg het beheer van de grote tentoonstelling Nederlands Indië in de 2e Wereldoorlog en vroegen ons om te helpen hiervoor zo veel als mogelijk plaatsing in het land te vinden. 7. Bij het 20-jarig jubileum kwam het boek Zo is het gebeurd tot stand. De lezingen die we in de 20 jaar hoorden van prominente sprekers werden er in opgenomen. 8. Dan de hulp van de onvolprezen gastdocenten, die onvermoeid hun eigen verhaal in de scholen vertelden! 9. Ook verleenden de gastdocenten medewerking aan de Stichting Verfilming Japanse bezetting Veel lezingen werden gegeven bij de viering/herdenking van 15 Augustus of andere verenigingen. Het is te veel om op te noemen en mijn excuses als ik nog iets vergeten ben. We hebben zo veel kunnen werken ook door de hulp van veel familieleden en vrienden. Het nieuwe bestuur van de Stichting : Jan Willem Hoegen, Voorzitter Cobine Ramaekers, Secretaris Thea Meulders, Penningmeester Heel veel succes gewenst! Connie Suverkropp 5 Toespraak Jan Willem Hoegen 25 september 2013 Goede morgen, Zoals velen van u weten is het 26 jaar geleden door Indische mensen opgevallen dat bij het eindexamen geschiedenis vwo,de Tweede Wereldoorlog zich beperkte tot Europa. Erger zei mij de voormalig directeur van het Oorlogsmuseum in Overloon, de Tweede Wereldoorlog heeft volgens de Nederlandse geschiedenisboekjes zich bepekt tot de randstad van Nederland. In het begin ontdekten we dat we niets wisten van buiten ons eigen kamp of onze eigen ervaringen buiten de kampen tijdens de oorlog. De behoefte aan een geschiedenis boek betreffende de oorlog in Zuid-Oost Azië kwam daardoor hoog op onze agenda. Ondergetekende werd aangewezen als vrijwilliger. Wat mij snel intrigeerde was de kennis die iedereen heeft over ons Indië. Driehonderdvijftig jaar koloniale uitbuiting. Wat bleek mij, dat de VOC alleen geïnteresseerd was in handel.dus men joeg de Spanjaarden weg, bouwde een pakhuis en een fort ter verdediging. Na de Koloniale Conferentie in Berlijn van 1884,werd bepaald dat de koloniale mogendheden aansprakelijk waren voor de daden van hun onderdanen. Voor Nederland betrof dat de zee piraterij van de Atjehers Voor zover 350 jaar koloniale uitbuiting. Per ongeluk bleek er nog een aanname niet te kloppen. Die aanname was dat de infrastructurele werken in de 19 e eeuw en de oorlog tegen de Belgen was betaald uit de winsten behaald in Indië. In werkelijkheid bleek na de dood van Koning Willem I dat hij die gelden geleend had bij Britse vrienden. Het ging om twee en een half miljard gulden. Om de goede naam van de koning niet te grabbel te gooien en de onkunde van de politici niet te openbaren besloten de rijke Nederlanders die schuld af te betalen. Dan de Max Havelaar, in het Engels vertaald in 1868.
6 De Britse hoogleraren J.W.B.Money en Alfred Russel Wallace gingen naar Java om de zaak te onderzoeken omdat de Britse regering ook in hun koloniën het zogenaamde cultuur stelsel, wilden invoeren. Hun conclusie was dat het boek een roman was geschreven door een Nederlandse ambtenaar die van zijn superieuren te horen had gekregen dat hij niet goed genoeg bevonden was om Gouverneur Generaal van Indië te worden. ( men leze : Java or How to Manage a Colony ). Twee feiten brachten hun tot die conclusie. In de eerste plaats dat de eeuwenlange stabiele bevolkingsgrote van twee miljoen, na invoering van het cultuur stelsel in dertig jaar explodeerde naar twintig miljoen. In de tweede plaats dat de lonen op Java drie maal zo hoog waren als elders in Azië. 6 Er waren geen industrie arbeiders in Indië. De Amerikaanse hoogleraar sociologie aan de universiteit van Chicago, E.R.Scudmore, publiceerde in 1897 haar rapport over Java. Wat haar, zijnde Amerikaans, als eerste opviel was dat bij de spoorwegen in Indië alle functies werden vervuld door Indonesiërs. Het zelfde constateerde zij bij de fabrieken die landbouwproducten exporteerden. Ook bij de aanleg en onderhoud van wegen met rioleringen zag ze alleen Indonesiërs. Een maal zag ze een Nederlander tijdens haar reis. Dat was een marineman in de haven van Tjilatjap. In Djokja kwam ze bij een industriecomplex, welker grootte zij niet uit Amerika kende. Een eindeloze rij van fabrieken. En allemaal eigendom van Indonesiërs, één maal was de eigenaar een Chinees. Volgens haar kwamen de beste kwaliteit van producten als rijst, thee, koffie en tabak uit Indië door de superieure landbouw techniek der Nederlanders. Er was zoveel armoede onder de Indonesische bevolking. In 1913 besprak het Internationaal Verbond van Vakverenigingen haar rapport inzake de agrarische ondernemingen op Noord-Sumatra tijdens het congres te Brussel. De lonen zijn hoger dan waar ook in Azië, zelfs zo hoog dat er flink gespaard wordt waardoor de grootste exportmarkt van de Singer naaimachines Indië is. Als secundaire arbeidsvoorwaarden noteerde ze : Vrij wonen met een flinke tuin voor verbouw voor eigen gebruik, gratis bibliotheek bezoek, gratis onderwijs, gratis medische zorg, volledige doorbetaling van loon bij ziekte en pensionering. N.B. ; er was geen B.T.W., accijns, loonbelasting. In 1937 verscheen er een rapport van de Volken Bond over de welvaart in de bij hun aangesloten landen. Het meest welvarend was Argentinië, daarna kwam Nederlands Indië. In 1939 rapporteerde een Amerikaans militaire inlichtingen team aan haar regering over de nieuwe bondgenoot Nederlands Indië. Volgens hun rapport, was de modernste haven ter wereld die van Soerabaja. De gehele infrastructuur, havens, vliegvelden, spoorwegen en wegen was van ongekend hoog niveau. Het zelfde gold voor de gezondheidszorg en het onderwijs. Er was zelfs zogenaamde sociale woningbouw voor met name de armere Indonesische bewoners van de steden. Geen wonder dat Nederlands Indië de grootste exportmarkt van de Amerikaanse automobiel industrie was. Na de bezetting van Nederlands Indië besloten de Japanners de lonen van de Indonesiërs met 30% te verlagen. De reden was dat een Indonesische arbeider net zoveel verdiende als een onderofficier in het Keizerlijke leger.
7 In 1943 rapporteerde luitenant-generaal Reikichi Tada aan zijn regering in Tokyo dat Nederlands Indië het paradijs op aarde was. Dit rapport werd in de Japanse krant Chukoron van december 1943 gepubliceerd. De Indonesiërs haatten jullie zo erg dat ze de eerste kans grepen om jullie er uit te gooien. Amerikaanse troepen bevrijdden Nieuw Guinea van de Japanners. Bij hun troepen was een klein contigent Nederlanders. De Amerikanen rapporteerden dat de plaatselijke bevolking grote feesten organiseerden om de terug komst van de Nederlanders te vieren. Met uitzondering van Sumatra en Java werd de rest van de archipel in het voorjaar van 1945 bevrijd, door Australische troepen met een klein contingent Nederlandse militairen, waarbij de Australiërs noteerden dat de plaatselijke bevolking grote feesten organiseerden vanwege de terugkomst van de Nederlanders. De bevrijding van Sumatra gebeurde door Britse troepen, zonder Nederlanders in hun gelederen. De plaatselijke bevolking keek de kat uit de boom. Ze wisten dat de Britten neer keken op hun gekleurde medemensen. In de Australische wet hadden ze laten opnemen dat gekleurde mensen gelijk gesteld dienden te worden met honden. Op Java, waar de Britten ook zonder Nederlanders aankwamen, was de situatie totaal anders. Onder aanvoering van Japanse soldaten gingen Javaanse jongeren, volgens de Britse verslagen in de leeftijd tussen 8 en 14 jaar, op moord tochten. Azië voor de Aziaten, dus dood alle blanken en alle christenen. En dat deden ze, doden in 4 maanden. In hoofdzaak Indonesiërs die van het christelijk geloof waren of die matigend wilden optreden. Zoals U hoorde citeerde ik uit buitenlandse bronnen. Waar ik van schrok waren de verboden op ons verhaal. Je mag het woord jappenkamp niet gebruiken. Je mag niet vertellen dat je je leven te danken hebt aan oudere Indonesiërs in oktober 1945 die jullie wilden beschermen tegen de moordende jeugdbendes. Je mag niet vertellen dat bij aankomst in Amsterdam het beetje bagage dat je bij je had gestolen werd door de Amsterdamse havenarbeiders. Dit alles in ogenschouw nemend mogen we trots zijn dat we toch ons verhaal verteld hebben. Altijd blijvend bij onze persoonlijke ervaringen. Ook niet bang omdat op vijftien augustus in Den Haag bij de jaarlijkse herdenking te vertellen. Bij mij is de oorlog nooit verdwenen, daarom sluit ik graag af met woorden van Leo Vroman : kom vanavond met verhalen hoe de oorlog is verdwenen en herhaal ze honderd malen alle malen zal ik wenen. 7
8 8 Schoolproject Memorymuseum Nijverdal Een kind in de oorlog. Op 27 september werd het diorama Indië door Bep Schillemans en Thea Meulders in het memorymuseum in Nijverdal geopend. Dit diorama is onderdeel van het schoolproject Een kind in de oorlog, gericht op kinderen op de basisschool en in het voortgezet onderwijs. Het museum gebruikt verhalen van kinderen uit de jeugdtelevisieserie 13 in de Oorlog als uitgangspunt. De verhalen worden verteld vanuit Rotterdam, Westerbork, Londen, Auschwitz en Jakarta. Elk verhaal wordt concreet door het gebruik van een koffer met voorwerpen die een plaats symboliseren. In de koffer van Indië zitten bijvoorbeeld een potje stijfselpap en ransel van een KNIL-militair. Aan de samenstelling van de inhoud van het koffertje hebben diverse gastdocenten meegewerkt. Kijk op voor meer informatie over het museum en openingstijden en op om de afleveringen van de serie te bekijken. Er is ook een boek bij de serie verschenen: Hein Hoffmann 13 in de Oorlog, Hoe kinderen de Tweede Wereldoorlog beleefden. Historisch Nieuwsblad: stelling januari. In het Historisch Nieuwsblad van december 2013 staat op blz. 16 de onderstaande oproep: "Er moet een onderzoek komen naar de Indonesische misdaden tijdens de Bersiap" Wilt u zich hierover uitspreken? Dan kunt u zich aanmelden door een bericht te sturen naar Redactie@historischnieuwsblad.nl. Lezers van wie het adres bekend is bij de redactie krijgen een uitnodiging toegestuurd. Meedoen kan ook via Historischnieuwsblad.nl.
9 9
10 10 Moord Indische Nederlanders genocide William H. Frederick William H. Frederick teaches surveys and seminars on Southeast Asian history, as well as courses concerning issues in World History. He specializes in modern Indonesia, especially the period of Japanese occupation ( ) and struggle for independence ( ), but he has a con- tinuing concern for the region as a whole, and its relation to the rest of the world. Frederick studied Southeast Asia as an under-graduate with Harry J. Benda at Yale University, and completed his Ph.D. at the University of Hawaii at Manoa, where he studied with Robert Van Niel and Walter Vella. He has taught at Ohio University since 1973, and has been a teaching or research fellow in Washington, D.C., Japan, Australia, Denmark, the Netherlands, and Indonesia. He is co-founder of the national Southeast Asian Studies Summer Institute. Frederick is author of Visions and Heat: The Making of the Indonesian Revolution (Athens: Ohio University Press, 1989), and more than 40 chapters, articles, edited works, translations, editorial essays, and the like. Frederick is author of Visions and Heat: The Making of the Indonesian Revolution (Athens: Ohio University Press, 1989), and more than 40 chapters, articles, edited works, translations, editorial essays, and the like. He is co-author and co-editor of the Encyclopedia of Indonesia in the Pacific War (Leiden: Brill, 2010) and co-author and co-editor of the sixth edition of Indonesia: A Country Study (Washington D.C.: Library of Congress, forthcoming 2010). He is currently preparing a two-volume collection of primary sources for Southeast Asian history, and a translation of Tan Malaka s last writings ( ). 423 Bentley Annex frederic@ohio.edu Gepubliceerd: Laatste update: 18 november :49 18 november :17 'Moord op Indische Nederlanders is genocide' De golf van etnisch geweld in Nederlands-Indië, die begon in 1945, is steeds ten onrechte door Nederland naar de achter- grond verdrongen.
11 11 Foto: Thinkstock De moord op duizenden (Indische) Nederlanders in de Bersiaptijd is door Neder- land altijd gelaten geaccepteerd, ''terwijl het zich het best laat omschrijven als volkerenmoord''. Dat zegt de Amerikaanse historicus William H. Frederick in n interview maandag in Trouw. Hij spreekt daarin van ''post-koloniaal geheugenverlies'' van de Nederlandse autoriteiten. De 72-jarige historicus heeft volgens de krant zijn hele wetenschappelijk loopbaan gewijd aan de geschiedenis van Indonesië. Na de capitulatie van Japan vermoordden Indonesische strijders duizenden Nederlanders die net uit Japanse interneringskampen waren bevrijd. Ze wilden koste wat kost voorkomen dat het koloniale gezag zou worden hersteld, aldus Frederick. Een artikel over zijn onderzoek staat in het Britse weten- schappelijke blad Journal of Genocide Research. ''De Bersiapperiode is zonder twijfel een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Indonesië én die van Nederland'', aldus Frederick die zegt geen land te kennen dat de moord op zoveel medeburgers zo gelaten heeft geaccepteerd en vervolgens is vergeten. Zeer mager ''Ik bespeur nog steeds de tendens bij zowel niet-indonesiërs als Indonesiërs om die revolutie als min of meer onschuldig en, althans op wereldschaal, als niet zo gewelddadig te beschouwen.'' Hij noemt het ''zeer mager'' dat minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) vindt dat instituten die onderzoek naar de dekolonisatie van Nederlands-Indië willen doen, dat maar uit eigen budget moeten betalen. ''De echte reden ligt volgens mij eerder op diplomatiek terrein'', zegt hij in Trouw. ''Ik begrijp dat de Indonesische regering geen zin in een onderzoek heeft, omdat ze niet trots zullen zijn op de Bersiap. Nederlandse diplomaten in Jakarta worden nerveus van een onderzoek, omdat dit hun leven gecompliceerder kan maken. Terwijl zo'n onderzoek natuurlijk hoogstnoodzakelijk is.'' Door: ANP 'Moord op (Indische) Nederlanders genocide' De golf van etnisch geweld in Nederlands-Indië, die begon in 1945, is steeds ten onrechte door Nederland naar de achter- grond verdrongen. De moord op duizenden (Indische) Nederlanders in de Bersiaptijd is door Nederland altijd gelaten ge- accepteerd, terwijl het zich het best laat
12 omschrijven als volkerenmoord''. ANP 12 Dat zegt de Amerikaanse historicus William H. Frederick in een interview maandag in Trouw. Hij spreekt daarin van,,post-koloniaal geheugenverlies'' van de Nederlandse autoriteiten. De 72-jarige historicus heeft volgens de krant zijn hele wetenschappelijk loopbaan gewijd aan de geschiedenis van Indo- nesië. Na de capitulatie van Japan vermoordden Indonesische strijders duizenden Nederlanders die net uit Japanse inter- neringskampen waren bevrijd. Ze wilden koste wat kost voorkomen dat het koloniale gezag zou worden hersteld, aldus Frederick. Geplaatst : Vandaag 07:45 'Moord op (Indische) Nederlanders genocide' RIJSWIJK (ANP) - De golf van etnisch geweld in Nederlands-Indië, die begon in 1945, is steeds ten onrechte door Nederland naar de achtergrond verdrongen. De moord op duizenden (Indische) Nederlanders in de Bersiaptijd is door Ne- derland altijd gelaten geaccepteerd,,,terwijl het zich het best laat omschrijven als volkerenmoord''. Dat zegt de Amerikaanse historicus William H. Frederick in een interview maandag in Trouw. Hij spreekt daarin van,,post-koloniaal geheugenverlies'' van de Nederlandse autoriteiten. De 72-jarige historicus heeft volgens de krant zijn hele wetenschappelijk loopbaan gewijd aan de geschiedenis van Indo- nesië. Na de capitulatie van Japan vermoordden Indonesische strijders duizenden Nederlanders die net uit Japanse inter- neringskampen waren bevrijd. Ze wilden koste wat kost voorkomen dat het koloniale gezag zou worden hersteld, aldus Frederick ANP RIJSWIJK (ANP) - De golf van etnisch geweld in Nederlands-Indië, die begon in 1945, is steeds ten onrechte door Ne- derland naar de achtergrond verdrongen. De moord op duizenden (Indische) Nederlanders in de Bersiaptijd is door Nederland altijd gelaten geaccepteerd, terwijl het zich het best laat omschrijven als volkerenmoord''. Geheugenverlies Dat zegt de Amerikaanse historicus William H. Frederick in een interview maandag in Trouw. Hij spreekt daarin van,,post-koloniaal geheugenverlies'' van de Nederlandse auto- riteiten.
13 De 72-jarige historicus heeft volgens de krant zijn hele we- tenschappelijk loopbaan gewijd aan de geschiedenis van Indonesië. Na de capitulatie van Japan vermoordden Indo- nesische strijders duizenden Nederlanders die net uit Japanse interneringskampen waren bevrijd. Ze wilden koste wat kost voorkomen dat het koloniale gezag zou worden hersteld, aldus Frederick. Een artikel over zijn onderzoek staat in het Britse wetenschappelijke blad Journal of Genocide Research.,,De Bersiapperiode is zonder twijfel een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Indonesië én die van Nederland'', aldus Frederick die zegt geen land te kennen dat de moord op zoveel medeburgers zo gelaten heeft geaccepteerd en vervolgens is vergeten.,,ik bespeur nog steeds de tendens bij zo- wel niet-indonesiërs als Indonesiërs om die revolutie als min of meer onschuldig en, althans op wereldschaal, als niet zo gewelddadig te beschouwen.'' Hij noemt het,,zeer mager'' dat minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) vindt dat instituten die onderzoek naar de dekolonisatie van Nederlands-Indië willen doen, dat maar uit eigen budget moeten betalen.,,de echte reden ligt vol- gens mij eerder op diplomatiek terrein'', zegt hij in Trouw.,,Ik begrijp dat de Indonesische regering geen zin in een onder- zoek heeft, omdat ze niet trots zullen zijn op de Bersiap. Nederlandse diplomaten in Jakarta worden nerveus van een onderzoek, omdat dit hun leven gecompliceerder kan maken. Terwijl zo'n onderzoek natuurlijk hoogstnoodzakelijk is.'' 13
14 14 'Moord op (Indische) Nederlanders genocide' Uitgebracht op: 18 November :42:02 Categorie: Binnenland Bron: ANP RIJSWIJK (ANP) - De golf van etnisch geweld in Nederlands-Indië, die begon in 1945, is steeds ten onrechte door Nederland naar de achtergrond verdrongen. De moord op duizenden (Indische) Nederlanders in de Bersiaptijd is door Neder- land altijd gelaten geaccepteerd,,,terwijl het zich het best laat omschrijven als volkerenmoord''. Dat zegt de Amerikaanse historicus William H. Frederick in een interview maandag in Trouw. Hij spreekt daarin van,,post-koloniaal geheugenverlies'' van de Nederlandse autoriteiten. De 72-jarige historicus heeft volgens de krant zijn hele wetenschappelijk loopbaan gewijd aan de geschiedenis van Indonesië. Na de capitulatie van Japan vermoordden Indonesische strijders duizenden Nederlanders die net uit Japanse inter- neringskampen waren bevrijd. Ze wilden koste wat kost voorkomen dat het koloniale gezag zou worden hersteld, aldus Frederick. Nederlanders-was-genocide.dhtml
15 'Moord op duizenden (Indische) Nederlanders was genocide' :31 uur - Bron: ANP De golf van etnisch geweld in Nederlands-Indië, die begon in 1945, is steeds ten onrechte door Nederland naar de achtergrond verdrongen. De moord op duizenden (Indische) Nederlanders in de Bersiaptijd is door Nederland altijd gelaten geaccepteerd, 'terwijl het zich het best laat omschrijven als volkerenmoord'. Dat zegt de Amerikaanse historicus William H. Frederick in een interview maandag in Trouw. Hij spreekt daarin van 'post-koloniaal ge- heugenverlies' van de Nederlandse autoriteiten. De 72- jarige historicus heeft volgens de krant zijn hele wetenschappe- lijk loopbaan gewijd aan de geschiedenis van Indonesië. Na de capitulatie van Japan vermoordden Indonesische strijders duizenden Nederlanders die net uit Japanse interneringskampen waren bevrijd. Ze wilden koste wat kost voorkomen dat het koloniale gezag zou worden hersteld, aldus Frederick. Een artikel over zijn onderzoek staat in het Britse wetenschappelijke blad Journal of Genocide Research. 'De Bersiapperiode is zonder twijfel een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Indonesië én die van Nederland', aldus Frederick die zegt geen land te kennen dat de moord op zoveel medeburgers zo gelaten heeft geaccepteerd en vervolgens is vergeten. 'Ik bespeur nog steeds de tendens bij zowel niet- Indonesiërs als Indonesiërs om die revolutie als min of meer onschuldig en, althans op wereldschaal, als niet zo gewelddadig te beschouwen.' Hij noemt het 'zeer mager' dat minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) vindt dat instituten die onderzoek naar de dekolonisatie van Nederlands-Indië willen doen, dat maar uit eigen budget moeten betalen. 'De echte reden ligt volgens mij eerder op diplomatiek terrein', zegt hij in Trouw. 'Ik begrijp dat de Indonesische regering geen zin in een onder- zoek heeft, omdat ze niet trots zullen zijn op de Bersiap. Nederlandse diplomaten in Jakarta worden nerveus van een onderzoek, omdat dit hun leven gecompliceerder kan maken. Terwijl zo'n onderzoek natuurlijk hoogstnoodzakelijk is.' (Bewerkt door: Redactie) 18 november :21 'Moord op Nederlanders in Indië was genocide' De moord op duizenden Nederlanders en Indo's in Nederlands-Indië vlak na de capitulatie van Japan is het best aan te duiden als genocide. Dat stelt de Amerikaanse Indonesië-kenner William H. Frederick in een artikel van Journal of Genocide Research, schrijft Trouw. Volgens de historicus is de beladen term de beste omschrijving voor de golf aan etnisch geweld, de Bersiap, die uitbrak nadat Soekarno in augustus 1945 de Republiek Indonesië uitriep. Frederick verbaast zich dat die revolutie als veel minder gewelddadig is neergezet, ook in Nederland, dan die in werke-
16 lijkheid was. Hij spreekt van een post-koloniaal geheugenverlies. Zo blijkt uit het weinige materiaal dat beschikbaar is, 16 dat de massale arrestaties van Nederlanders wel degelijk waren georganiseerd. RTL Nieuws / ANP Het geweld van de Bersiap Door: Remco Raben HN nr. 7/2011 Nederlanders die de Japanse bezetting in Nederlands-Indië hebben meegemaakt, hebben vaak moeite uit te leggen dat juist de maanden ná het einde van de oorlog in augustus 1945 de meeste bedreigende en sinistere waren. In deze periode, waarin de Indonesische revolutie gestalte kreeg en er nog geen Nederlands leger was dat de orde kon bewaken, werden duizenden Nederlanders en anderen vermoord. De weken na de Japanse capitulatie waren een merkwaardig luchtledig tussen opluchting en vrees. Toen het bericht van de capitulatie de Nederlanders bereikte, richtten velen hun hoop op een herstel van de oude verhoudingen. Daar kwam niets van terecht, want er volgde geen bevrijding, maar een periode van toenemende onzekerheid en angst in een samen- leving die afgleed in geweld. Deze periode van chaos en dreiging wordt Bersiap genoemd, naar de kreet die Indonesische strijders bezigden ( Wees paraat ). Het grote geweld begon niet meteen na de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 en het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid twee dagen later. Bijna alle ooggetuigen vertellen dat de golf van intimidatie en moord pas werkelijk losbarstte in oktober. In de loop van de Japanse bezetting waren zo n Nederlandse burgers in interneringskampen opgesloten. Daar- naast waren er Nederlandse soldaten krijgsgevangen, van wie er velen op verschillende plaatsen in Indonesië en andere delen van Azië waren tewerkgesteld. Toen in de gevangenkampen het bericht kwam dat Japan had gecapituleerd, waagden velen
17 zich buiten de omheining. Er was weinig te merken van animositeit. Ook Indische Nederlanders die niet geïnterneerd waren geweest, merkten dat ze rustig over straat konden. Heel even leek het alsof het vooroorlogse leven weer zou kunnen terugkeren. 17 Dat dacht ook A.F.R. Ruyter de Wildt, die voor de oorlog chef van een suikerfabriek in Oost- Java was geweest en tijdens de Japanse bezetting werd geïnterneerd in een mannenkamp in Tjimahi, bij Bandoeng op West-Java. Hij noteerde in zijn dagboek dat hij pas op 22 augustus van de Japanse overgave hoorde. Hij begaf zich al snel op straat, waar alles vrij rustig was en zelfs weinig rood-witte vlaggetjes te zien waren. Europeanen konden vrij rondlopen en werden op de markten hoffelijk bejegend. Toch kwamen er al snel berichten dat Europeanen werden gemolesteerd en zelfs vermoord. Hierop beval de geallieerde bevelhebber voor Zuidoost-Azië, Louis Mountbatten, de Europeanen in de kampen te blijven en zich niet op straat te be- geven. Dat hielp wel, hoewel velen de raad in de wind sloegen. Maar voor verreweg de meeste Europeanen, vooral Indi- sche Nederlanders, die niet in een kamp hadden gezeten, gold dat niet. Zij liepen dan ook het grootste gevaar slachtoffer te worden van aanvallen van Indonesische bendes. Bijna overal kwam het geweld pas goed op gang toen de eerste Britse troepen en een handjevol Nederlanders op Java aan land kwamen. Vanaf eind september leek er pas echt iets te veranderen. Zo ook in Bandoeng. Ruyter de Wildt zag er In- donesische spandoeken die de Nederlanders opriepen weg te blijven. Steeds meer Indonesiërs verschenen op straat, gewapend met messen, stokken en bamboesperen. Veel van deze jongens waren afkomstig uit de arme stadsbuurten, waar zij gemakkelijk te mobiliseren waren. Ruyter de Wildt beschrijft plastisch in zijn dagboek hoe veel volk gewapend met messen, speren en dolken uit de dessa gangetjes kwamen opdagen, en hij voegde eraan toe: Dit uitvaagsel dacht zeker dat er geknokt zou worden, ze wilden dan bij een eventuele plundering aanwezig zijn. Ruyter hield het, zoals zoveel Nederlanders met hem, kennelijk niet voor mogelijk dat de Indonesiërs politiek geïnspireerd zouden zijn. Er hangt veel mist rond het extreme geweld van de Bersiap-tijd. Waar kwam dat nu vandaan?wie waren de daders? Wie schuilden er achter de naam extremisten die de Britten en Nederlanders op de geweldplegers plakten? Waren het criminelen, opgehitste jongeren, opportunistische sadisten, religieus fanatici? En wat was hun motief? Iedere oorlog heeft natuurlijk zijn pathologische moordenaars, maar de frequentie van de moorden maakt het moeilijk om die in de schoenen te schuiven van een kleine groep sadisten of criminelen. Indertijd gaven Nederlanders de schuld vooral aan de Japanse propaganda, die de Indonesische jongeren tegen de Neder- landers had opgehitst. Zelf noemden de strijders zich veelal pemuda, jongeren, maar zo jong waren ze niet allemaal.wel kwamen de meesten uit de lagere klassen en uit de armere stadsbuurten of dorpen.door hun kansloze situatie haakten zij naar verandering en waren zij het meest vatbaar voor radicalisering. Daardoor waren ze ook een dankbaar object voor lokale leiders die hun volgelingen juist in de stadskampongs ronselden. De mogelijkheid om zaken in eigen handen te nemen, zeker na de ellendige Japanse bezettingstijd, bracht veel jongeren in staat van opwinding. In die zin was de geest van de revolutie er ook een van ongekende vrijheid en mogelijkheden, als een persoonlijke vervolmaking. In de eerste maanden na het uitroepen van de onafhankelijkheid ontstond er op veel plaatsen een wirwar van strijdgroepen met eigen leiders en een eigen agenda. Er was nog geen sprake van een geregeld Indonesisch leger en de republikeinse re- gering kon geen sterk gezag laten gelden. Het gevoel van crisis en politieke urgentie moet veel jongeren ertoe hebben aangezet zich bij de strijdgroepen te voegen, net als het vooruitzicht op plundering.
18 Het meeste geweld, los van de strijd tussen meer reguliere republikeinse en Britse en Nederlandse troepen, werd gepleegd door radicale nationalisten, islamitische strijdgroepen als de Hizbullah en Sabillilah, en groepen met meer criminele ach- tergronden. Zij hadden gemeen dat ze moeilijk onder het gezag van het prille leger van de Indonesische Republiek te brengen waren en vaak hun eigen plan trokken. Dat maakte dat de toeschouwer politiek strijder en misdadiger nauwelijks kon onderscheiden en in veel gevallen was er ook geen verschil. Hoewel criminele en opportunistische motieven een rol speelden, was veel van het geweld op z n minst politiek geïnspi- reerd. Indonesiërs raakten zich sterk bewust van het scharnierpunt waarop het land zich bevond. De regering van de nieu- we republiek begon zich steeds sterker te manifesteren en ook revolutionaire leiders riepen het volk op zich bij de revolu- tie aan te sluiten. De komst van de geallieerde legers gaf de Indonesische revolutionairen het gevoel haast te moeten maken, wilden de oude kolonisatoren niet weer de overhand krijgen. De toenemende botsingen met Japanse troepen, die na de capitulatie de orde moesten bewaken, en met Britse militairen stimuleerden de pemuda tot radicale actie. Op veel plaatsen deden Indonesische groepen een aanval op wapendepots van de Japanners, met wisselend succes. Het geweld tegen burgers nam hand over hand toe, omdat de dreiging van koloniale herbezetting van alle Nederlanders een vijand maakte. Op 7 of 8 oktober 1945 riepen republikeinen op Java op tot een boycot van Europeanen in de winkels. Revolutionairen wierpen barricades op en deden huiszoeking. Europeanen werden op straat aangehouden en tot hun afgrijzen gefouilleerd door gewapende Indonesische jongens. Ruyter de Wildt schrijft in zijn dagboek dat hij zich het beschamende [moest] laten welgevallen door een troep schofjes gefouilleerd te worden. In veel steden gingen groepen pemuda langs de straten en joegen de bewoners de stuipen op het lijf met geschreeuw en nachtelijk lawaai. Steeds meer huizen werden gerampokt (geplunderd). Inwoners werden de bossen in gejaagd, waar ze vaak het slachtoffer werden van andere bendes. Ook verschenen er pamfletten die de bevolking opriepen de Indo-Euro- peanen uit te roeien. De politieke strijd kreeg hiermee een sterk etnische dimensie, waarin het Indonesië voor de Indonesiërs leidde tot haat voor het niet-eigene. In Soerabaja werd deze omslag misschien wel op de meest dramatische manier duidelijk toen een geïmproviseerd tribunaal tegen de massaal gearresteerde Nederlanders ontaardde in een martel- en moordpartij onder de kreet Dood aan de blanken. Enkele tientallen Nederlanders werden hierbij vermoord; enkele honderden raakten gewond. De Nederlanders buiten de kampen veelal Indische Nederlanders lieten zich niet onbetuigd en organiseerden hun ei- gen strijdgroepen om hun huizen en gezinnen te verdedigen en de moorden te vergelden. Ook Molukkers waren in deze groepen actief, omdat zij vaak het doelwit van de moordpartijen waren. Molukkers waren voor de oorlog dikwijls soldaat in het Indische leger geweest en waren goede vechters. Deze milities opereerden vooral in Batavia.Ook zij maakten zich schuldig aan overmatig geweld. Vaak lieten ze zich leiden door wraak, waarbij een moord op een Europeaan of Molukker in veelvoud werd vergolden. Op deze wijze escaleer- de het geweld, maar de Nederlands-Molukse milities waren wel in staat om sommige buurten enige bescherming te bie- den. De Indonesische leiders bevalen op 12 oktober om de Nederlandse mannen op republikeins gebied te interneren; later volgden vrouwen en kinderen. Het is aannemelijk dat de arrestaties waren bedoeld om hen tegen verder kwaad te bescher- men, maar ongetwijfeld ook om te voorkomen dat de Nederlanders zelf de wapens zouden opnemen zoals her en der gebeurde. De internering betekende voor velen een periode van nieuwe ellende, maar heeft hen ook behoed voor verdere terreur. In de maanden die volgden waren het ironisch genoeg juist de Nederlanders buiten republikeins 18
19 gebied die het meeste ge- vaar liepen. Het geweld nam soms gruwelijke vormen aan. Zo haalden op een dag in december 1945 drie leden van de Badan Keamanan Rakjat (Volksveiligheidsorgaan, het republikeinse leger) twee vermoedelijk Indo-Europese vrouwen in een station in een voorstadje van Batavia uit de trein en voerden hen naar het plaatselijke kantoor van de BKR, dat in een voormalig landbouwkantoor was ondergebracht. Na een summiere ondervraging riep de leider van de BKR zijn manschappen en de omwonenden bijeen. De vrouwen werden ontkleed en door een reeks mannen verkracht, naar buiten gesleurd en onderworpen aan een publieke marteling met gloeiende ijzerstaven en een langdurige afranseling. Uiteindelijk werd hun de hals doorgesneden. De lichamen wer- den in een put op het erf gegooid. Dergelijke rituele slachtingen verbijsterden de autoriteiten en zaaiden grote angst onder de Europese bevolking. Dat was natuurlijk de bedoeling, maar er was nog een ander motief: de behoefte aan vernedering en ontmenselijking van tegen- standers. Waar die vandaan kwam, is slechts te gissen. Er is wel betoogd dat Indonesië een rampok-cultuur had, of dat er reservoirs van geweld bestonden die tijdens de revolutie geactiveerd werden, of dat wraakneming eigen is aan de Indonesische rechtscultuur. Maar we hebben deze rituelen ook leren kennen in recente uitbarstingen van etnisch geweld, en we kunnen ze beter ver- klaren uit de politieke toestand en de aard van de strijdgroepen dan uit iets ongrijpbaars als cultuur. Hoewel er ook in vooroorlogse Indië etnisch geweld voorkwam, was dat heel wat anders dan de explosie van de late jaren veertig. In die periode van agitatie en straffeloosheid kon het geweld als nooit tevoren opbloeien. De term Bersiap is in Nederlandse kringen ingeburgerd geraakt om de periode van chaos, moord en onzekerheid van eind 1945 aan te geven. Deze periode hield aan tot begin 1946, toen de gezamenlijke Britse en Nederlandse troepen de situatie in de steden, waar de meeste Europeanen hun toevlucht zochten, wisten te stabiliseren. In de grote steden was de Bersiap daarmee grotendeels ten einde, maar het geweld ging elders door. Nederlanders en Indische Nederlanders waren volstrekt niet de enige slachtoffers van het geweld van Indonesische bendes. Op allerlei plaatsen werden andere mensen het doelwit van afpersing, mishandeling, roof en moord. Het betrof groe- pen en personen die met de Nederlanders werden geassocieerd of niet als rechtgeaarde Indonesiërs golden, zoals de Molukkers. Op veel plaatsen werden bestuursambtenaren uit de koloniale tijd vermoord, maar ook buitenstaanders die enige rijkdom hadden vergaard. Een kwetsbare groep was die van de Chinezen, die zich in de koloniale tijd hadden ontpopt als winkeliers, ondernemers en geldschieters. Voor de revolutionaire strijders, of wie daarvoor wilde doorgaan, waren de Chinezen een gemakkelijke prooi. Bovendien waren ze vaak herkenbaar aan hun naam en uiterlijk. Enkele duizenden Chinezen zijn in de loop van de revolutiejaren vermoord en tientallen huizen geplunderd en vernield. Het meeste geweld kwam voor in de schemerzone waar de Indonesische Republiek haar gezag niet kon laten gelden en ook de Nederlandse autoriteiten geen orde konden bewaren. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk tijdens de politionele acties in juli 1947 en december 1948, toen de Nederlanders grootscheepse offensieven inzetten op Java en Sumatra. De republikeinse legers wisten dat zij het onderspit zouden delven en trokken zich van de frontlinies terug.ze gaven de ruimte aan vernielingscommando s en ongeregelde troepen. Op veel plaatsen richtten die een ware terreur aan. Niet alleen fabrieken en openbare gebouwen werden vernield, ook werden winkels en woonhuizen van Chinezen geplunderd en de inwoners afgevoerd. Soms werden de Chinezen dagen achtereen van dorp naar dorp gesleept, en in enkele gevallen col- lectief omgebracht. 19
20 In Madjalengka, niet ver van Cheribon op Java s noordkust, werden tijdens de eerste politionele actie in juli 1947 bijna tweehonderd Chinezen gedeporteerd en na twee weken zeulen in de bossen geëxecuteerd. De troepen die de brandstich- ting, ontvoering en moord op touw zetten, waren een gemengd geheel. Ooggetuigen zagen vaak dat militairen en officie- ren van het Indonesische leger deelnamen.ook dorpshoofden waren soms betrokken bij de razzia s. In het geval van Madjalengka was een speciale eenheid uit de buurt van Batavia gekomen om de executie uit te voeren. De republikeinse regering, die in Djogjakarta zetelde, heeft het geweld altijd afgekeurd. De Indonesische leiders was de terreur die plaatselijke groepen uitoefenden soms dus met medewerking van militairen een doorn in het oog. De leger- leiding deed veel moeite om plaatselijke bendes in het gareel te brengen, maar veel groepen bleven zich aan het centrale gezag onttrekken. Aan de andere kant kon de Republiek ook gebruikmaken van deze bendes, voor de guerrillastrijd tegen de Nederlanders in bezette gebieden en voor vernielingsopdrachten. Hoeveel slachtoffers in de Bersiap van de eerste maanden na de onafhankelijkheidsverklaring en de daaropvolgende jaren van revolutie zijn gevallen, is onmogelijk aan te geven. De meest behoudende schatting is 3500 burgerdoden, maar het kan net zo goed een veelvoud zijn geweest. Terwijl het begin van de Bersiap vrij goed is aan te geven, is het einde onmogelijk te bepalen. De geest van geweld die in de laatste maanden van 1945 ontsnapte, was moeilijk te bedwingen. Het geweld dat in oktober 1945 begon, bleek niet te stoppen en is doorgegaan tot na de soevereiniteitsoverdracht. Veel Europeanen, Chinezen en anderen zijn in de volgende jaren vermoord. Tot ver in de jaren vijftig bleven er plaatselijk bendes actief die het op Europeanen, collaborateurs en welgestelden gemunt hadden. Er is over de langdurige en moeizame losmaking van Indonesië veel gedebatteerd, maar de geweldstraditie die in de revo- lutiejaren is gevestigd, behoort tot een van de meest ongelukkige en desastreuze erfenissen van de dekolonisatie. Remco Raben doceert niet-westerse geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Meer weten? De geschiedenis van de Bersiap is vooral het werk van ooggetuigen-historici. H.Th. Bussemaker schreef met Bersiap! Opstand in het paradijs (2005) een overzicht van de politieke gebeurtenissen in het eerste halfjaar van de Indonesische revolutie en vooral hoe de Nederlandse gemeenschap werd getroffen. Mary C. van Delden reconstrueerde eerder in Bersiap in Bandoeng (1989) de verwikkelingen in de vroege revolutie in deze stad op West- Java, en publiceerde recent De republikeinse kampen in Nederlands-Indië (2007). Hierin vertelt zij het relaas van de naar schatting (Indische) Nederlanders die door de Indonesische republikeinen werden geïnterneerd en soms pas jaren later werden bevrijd. Over de Indonesische kant van het anti-nederlandse (en anti-chinese) geweld is weinig geschreven. Uitstekende uitzon- deringen zijn Gangsters and Revolutionaries (1991) van de Australische historicus Robert Cribb, over misdadigers en re- volutionaire strijders in Jakarta, en Visions and Heat (1989) van de Amerikaan William H. Frederick, over de geweldda- dige gebeurtenissen in Soerabaja in de laatste maanden van Over die laatste stad en de herinneringen aan het geweld van de Bersiap gaat ook Peter Hoogendijks documentaire Soerabaja, Surabaya (2006). 20 Edward Frietman <edward.frietman@icloud.com> 18 november :43 Aan:
21 21 Dear Frederic, I applaud your efforts to publish the cruelties in the former Dutch Indies. Born in 1940, my family and I have been ter- rorized and we had to flee for our lives. In the Netherlands there is ignorance about what had happened in the periods you have researched. It is even worse that much attention is paid from the Dutch side, to look at ' warcrimes ' by Dutch soldiers who were sent to the former Dutch Indies to establish the old regime, by a Dutch lawyer Zegfeld, who didn't even question the reasons why this was done. The cruelties of the ' pemuda's ' (the so-called Indonesian 'freedom fighters') weren't even considered and investigated. Om behalf of the Dutch Indies population, thanks for your attempts to bring this forward. There is an impressive movie, called " de Buitenkampers ", that highlight the grief and anxiety of our (often called lost generation). Wish I could meet you in person. Friendly regards Prof. Dr. Ir. Edward E. E. Frietman Elsevier 10 augustus 2013 Verkeerde kant? Bijna zeventig jaar na de politionele acties wordt niemand beter van spijtbetuigingen. Het is deze maand 68 jaar geleden dat er met de capitulatie van Japan een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. In het door de Japanners bezette Nederlands Oost-Indië was de rampspoed echter allerminst voorbij. En de naweeën van de toenmalige turbulentie in Indonesië steken nog voortdurend de kop op, vooral in Nederland. Twee dagen na de Japanse capitulatie riepen Indonesische nationalisten de republiek uit. De leiders van de nationalisten, Soekarno en Mohammed Hatta, hadden in de nadagen van de Japanners al met hen overlegd hoe die de macht aan hen zouden overdragen. In Nederlandse ogen golden Soekarno en Hatta dan ook als collaborateurs, vergelijkbaar met de landverraders die in eigen land met de Duitsers hadden samengewerkt. Na de Japanse capitulatie en het uitroepen van de onafhankelijkheid was er chaos en waren er talloze aanvallen op Nederlanders en Indonesiërs, waarbij duizenden mensen omkwamen, onder wie ook velen die al zwaar hadden geleden onder de Japanse bezetting. De kabinetten-schermerhorn en -Beel reageerden vanaf 1946 met het heroprichten van de Nederlandse krijgsmacht in Indië. Ongeveer honderdduizend dienstplichtige militairen werden overzee gestuurd. Regeringspartij PvdA was verdeeld. De andere regeringspartij, de Katholieke Volkspartij, vond echter dat de opstandelingen stevig moesten worden aangepakt. Het beleid van die jaren is met enige reden voorgesteld als een kwestie van gunnen: de PvdA kreeg de verzorgingsstaat, de KVP kreeg de acties tegen Soekarno. Opzet was om de orde te herstellen en een gaandeweg te vormen federale staat Indonesië - zonder dominante rol voor Soekarno - enige zelfstandigheid te gunnen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Dat mislukte, ondanks militaire successen, vooral door internationale druk, met name door de Verenigde Staten. Het vertrek uit Indonesië werd ervaren als een afgang. De teruggekeerde, veelal onvrijwillig uitgezonden dienstplichtige militairen en de honderdduizenden repatrianten die in de jaren vijftig naar Nederland kwamen, betaalden daarvoor een hoge prijs. Ze werden geassocieerd met
Het geweld van de Bersiap Door: Remco Raben HN nr. 7/2011
Het geweld van de Bersiap - 2011 Door: Remco Raben HN nr. 7/2011 Nederlanders die de Japanse bezetting in Nederlands-Indië hebben meegemaakt, hebben vaak moeite uit te leggen dat juist de maanden ná het
Nadere informatieverrijking a Familiegeschiedenis Bekijk het fragment en beantwoord de vraag. Wat vind je van zijn verhaal?
verrijking a Familiegeschiedenis Bekijk het fragment en beantwoord de vraag. 1 Diederik van Vleuten vertelt hier over zijn familiegeschiedenis in Nederlands-Indië. Wat vind je van zijn verhaal? 23 a thema
Nadere informatieToespraak van Anouchka van Miltenburg, Voorzitter van de Tweede Kamer, bij de bijeenkomst van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945, op 14 augustus 2015 in de Tweede Kamer We dachten dat we na de capitulatie
Nadere informatieNieuwsbrief - Newsletter
Nieuwsbrief - Newsletter S T I C H T I N G W A R C E M E T E R Y B R U N S S U M F O U N D A T I O N W A R C E M E T E R Y B R U N S S U M Nr 5-202 Nieuw lid stichting - New member of the foundation! In
Nadere informatieIndonesian Times blz. 4 toch niet vrij? en spotprent
Indonesian Times 28-12-1949 blz.2 eindelijk onafhankelijk!! blz. 5 het dagelijks leven en advertentie Blz. 3 onafhankelijkstrijd? blz.6 eerlijke strijd? blz. 4 toch niet vrij? en spotprent blz.7 column
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatieHitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2007 - I
De koloniale relatie Indonesië-Nederland + Het Indonesisch-Nederlands conflict 1945-1949 Gebruik bron 15. 1p 22 Wat was een gebruikelijke route van VOC-schepen naar Indonesië? A route 1 B route 2 C route
Nadere informatieSpeech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Bevrijdingsdag, Leek, 5 mei 2010
Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Bevrijdingsdag, Leek, 5 mei 2010 Dames en heren, [Inleiding] In de zomer van 1946 voer een schip van Thailand naar Nederland. Een kleine Nederlandse
Nadere informatieNaam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Nadere informatieNaam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking
Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking Jodenvervolging in Duitsland De reden dat de joden vervolgd en vermoord werden tijdens de Tweede Wereldoorlog was, dat de joden rijk en succesvol
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatieToespraak G. Verbeet Zwolle, 15 augustus 2016
Toespraak G. Verbeet Zwolle, 15 augustus 2016 Dames en heren, jongens en meisjes, Dank voor de uitnodiging om vandaag te mogen spreken bij deze bijzondere herdenking bij het monument Indië-Nieuw-Guinea
Nadere informatieUITWERKING OEFENVRAGEN NEDERLAND EN INDONESIE VIER EEUWEN CONTACT EN BEINVLOEDING GESCHIEDENIS
UITWERKING OEFENVRAGEN NEDERLAND EN INDONESIE VIER EEUWEN CONTACT EN BEINVLOEDING VAK: NIVEAU: GESCHIEDENIS MAVO De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.
Nadere informatieWe zijn 2 zusjes Leah en Dika, we komen uit een gezin van 10 kinderen. We zijn in Teuge geboren en opgegroeid, waar we een geweldige jeugd hebben
Barakkenkampen In 1951 kwamen 12.000 Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen noodgedwongen in Nederland aan voor een tijdelijk verblijf. Ze werden opgevangen in kampen. Het woonoord in Lage Mierde was
Nadere informatieTijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.
1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo 2008-II
De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië In 1596 bereikte een Nederlandse expeditie onder Cornelis de Houtman Bantam. 2p 1 Leg uit welk verband er bestaat tussen deze expeditie en
Nadere informatieIndischekamparchieven.nl
Indischekamparchieven.nl Kampen in Nederlands-Indië 1942 1948 Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie Wat biedt Indischekamparchieven.nl? Op deze website kunt u met behulp van historische kaarten
Nadere informatieEn vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden.
Toespraak minister A. van der Steur, Tuin van Bezinning, 10 juni 2015, Warnsveld. Majesteit, Dames en heren, Vrijheid kan niet bestaan zonder veiligheid. En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b
Bijlage VMBO-KB 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke prent over een biddende fabrikant (1907): Onderschrift
Nadere informatieSpeech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek.
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek. 19 februari 2015 Goedemiddag, Ik ben heel blij met deze tentoonstelling. Als dochter van een oorlogsvrijwilliger
Nadere informatieToespraak 4 mei 2010 dodenherdenking Ds. A.J. Haak 1
Toespraak 4 mei 2010 dodenherdenking Ds. A.J. Haak 1 Beste mensen, De meimaand is een mooie maand. Mei betekent zon en voorjaar, het betekent weer buiten kunnen zitten. Maar de maand mei betekent ook denken
Nadere informatieArigato. opdrachtenblad. Regie: Anielle Webster Scenario: Sandra Beerends Jaar: 2012 Duur: 10 minuten
Arigato opdrachtenblad Regie: Anielle Webster Scenario: Sandra Beerends Jaar: 2012 Duur: 10 minuten Lesuurpakket Arigato Thema s: oorlogsverleden; mensenrechten; vergeven; herdenken. Verdiepingsopdrachten:
Nadere informatieDe Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok
Nadere informatieToespraak Jet Bussemaker, Lid College van Bestuur van de UvA/Hva en voormalig staatssecretaris van VWS, op 11 april 2012.
Toespraak Jet Bussemaker, Lid College van Bestuur van de UvA/Hva en voormalig staatssecretaris van VWS, op 11 april 2012. Dames en heren, Op 11 april 1945, begin van de middag, werd Buchenwald door het
Nadere informatieSO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2008-II
De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië Gebruik bron 1. Bij elk bronfragment past één van de volgende, in willekeurige volgorde staande, onderwerpen: 1 de Bersiap-tijd; 2 de Napoleontische
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert DE VERLOREN ZOON
Bijbel voor Kinderen presenteert DE VERLOREN ZOON Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog
Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting door Cas 1253 woorden 2 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Waarom ik voor dit onderwerp heb gekozen. Ik heb voor dit
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren
Nadere informatieLICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
LICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog LI_07 Er is veel volk op de dorpsplaats samengekomen en overal hangen vlaggen. Niemand is aan het werken. Het is waarschijnlijk zondag, en mooi
Nadere informatieExamen HAVO. Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl)
Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) Examen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 22 mei 9.00 12.00 uur 20 02 Voor dit examen
Nadere informatie22 januari 2015. Onderzoek: Jouw vrijheid, mijn vrijheid
22 januari 2015 Onderzoek: Jouw vrijheid, mijn vrijheid 1 Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Onderduiken Mijn spreekbeurt gaat over mensen die in de tweede wereldoorlog zijn ondergedoken. Mijn werkstuk heb ik gemaakt over Anne Frank. Anne Frank is in de tweede wereld oorlog ook ondergedoken. Vandaar
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog
Werkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 1663 woorden 7 juni 2004 6,3 124 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1: Spanning voor de oorlog Hoofdstuk 2:
Nadere informatieToespraak van commissaris van de Koning Max van den Berg, Bevrijdingsdag, 5 mei 2014, Delfzijl
Toespraak van commissaris van de Koning Max van den Berg, Bevrijdingsdag, 5 mei 2014, Delfzijl Dames en heren, Oorlog. Dat lijkt iets van generaals. Van presidenten en wereldleiders. Van Napoleon, Hitler
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Bronnenboekje GT-0125-a-13-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Standpunten van drie politieke partijen aan het begin
Nadere informatieVoorbeelden van draaiboeken
Praktische tips 2 Voorbeelden van draaiboeken 3 Voorbeeld uitnodiging herdenking 4 Voorbeeld uitnodiging overdracht 5 Voorbeeld welkomstwoord 5 Voorbeeld slotwoord 6 Gedichten Voorbeelden van draaiboeken
Nadere informatieGeschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Nadere informatieToespraak burgemeester Michel Bezuijen bij de herdenking bij het monument
Toespraak burgemeester Michel Bezuijen bij de herdenking bij het monument aan t Haantje op 7 oktober 2015. Dames en heren, jongens en meisjes, fijn dat u hier vandaag heen bent gekomen om met elkaar stil
Nadere informatieHet mysterie: Moord op Lumumba
Het mysterie: Moord op Lumumba Lumumba was de eerste premier van onafhankelijk Congo in 1960. Twee weken na zijn aantreden werden Lumumba en zijn regering afgezet tijdens een staatsgreep en werd Lumumba
Nadere informatie6 Stefanus gevangengenomen
6 Stefanus gevangengenomen 8. En Stefanus, vol geloof en kracht, deed wonderen en grote tekenen onder het volk. 9. En enigen van hen die behoorden tot de zogenoemde synagoge van de Libertijnen, van de
Nadere informatie14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.
Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het
Nadere informatieToespraak Gerdi Verbeet. Conferentie 1WO2: jongeren en de toekomst van herdenken Amersfoort, 14 mei Dames en heren,
Toespraak Gerdi Verbeet Conferentie 1WO2: jongeren en de toekomst van herdenken Amersfoort, 14 mei 2016 Dames en heren, Goed dat ik u allemaal hier samen zie op deze bijeenkomst van de werkgroep 1WO2.
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo 2007-I
Van kind tot burger: Volksopvoeding via het onderwijs in Nederland (1780-1920) Patriotten gaven aan het begrip burger een nieuwe betekenis. 2p 1 Noem deze nieuwe betekenis en geef aan tot welke visie op
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2007-I
Van kind tot burger: Volksopvoeding in Nederland (1780-1901) De Calvinisten hechtten er veel belang aan dat de mensen zelf de Bijbel konden lezen. 1p 1 Welk gevolg had dit voor het onderwijs in de Republiek?
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je
Nadere informatieDe tijd die ik nooit meer
De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.
Nadere informatieJaarverslag 2013. Inhoud:
StichtingGASTDOCENTENWOIIWerkgroepZUIDOOSTAZIËjuni2013 Nieuwsbriefno89pag.1 1 Jaarverslag 2013 Beste gastdocenten en vrienden van de Stichting, Voor u ligt het jaarverslag 2013. Na 25 jaar is er in de
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieGeschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika
Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika In het vroegere Amerika woonden Indianenstammen. Columbus ontdekte dit land van de Indianen in 1492. Het waren de Azteken, de Inca s
Nadere informatiethuis is ver weg hoe nederlands-indië dichtbij komt start
thuis is ver weg hoe nederlands-indië dichtbij komt start inhoud introductie 2 Oorlog in Nederlands-Indië aan de slag 4 kiezen van de documentaires thema 1 5 Door de ogen van een kind Het uitbreken van
Nadere informatieLesidee: Oorlog en verzet
Lesidee: Oorlog en verzet Tussen 1940 en 1945 was Nederland bezet door Duitse troepen. Die waren in de nacht van 9 op 10 mei 1940 in opdracht van Adolf Hitler het land binnengevallen. Het Nederlandse leger
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-KB 2004
Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Nadere informatieKlein Kontakt. Jarigen in april - A -
- A - Klein Kontakt Hallo allemaal, vanaf de Brugslootweg komen deze keer de puzzels, verhalen en kleurplaten voor jullie. Margreet (de moeder van Jesse) heeft het estafettestokje aan mij doorgegeven en
Nadere informatieDE RIJKE MAN, DE ARME MAN
Bijbel voor Kinderen presenteert DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatie2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1
2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen HAVO 2008 tijdvak 2 woensdag 18 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor elk
Nadere informatieCanonvensters Michiel de Ruyter
ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout
Nadere informatieDe foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat.
Hoofdredactie: Paul Meekhof mei / juni 2015 Pagina s : 10 NR 4 De foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat. De herdenking van afgelopen 4 mei en de viering van 5 mei. Voor het
Nadere informatie7. Het imperialisme De dominantie van het westen p
7. Het imperialisme 7.1. De dominantie van het westen p. 167-179 Deel 1 Restauratie en transformatie, Europa in de 19de eeuw congres van Wenen ondermijning van het congres van Wenen: liberalisme, nationalisme,
Nadere informatieTip mijn naam in op Google en U ziet het relaas.
Pagina 1 van 10 Luc Vervecken Van: "Luc Vervecken" Aan: "Luc Vervecken" Verzonden: vrijdag 5 oktober 2012 21:34 Onderwerp: Fwd: ;De acht van Stanleystad
Nadere informatieWAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN
WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat
Nadere informatieGESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT
GESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT Wie zei: Het is mijn taak om dit land goed te besturen. Maar al die ministers moeten zich er niet mee bemoeien. 1. koning Willem I 2. koning Willem II 3. koning
Nadere informatieGeachte burgemeester, dames en heren, beste jongens en meisjes,
Toespraak Gerdi Verbeet Onthulling vernieuwd monument Voorhout, 3 mei 2017 Geachte burgemeester, dames en heren, beste jongens en meisjes, Hartelijk dank dat u mij vandaag de gelegenheid geeft iets te
Nadere informatieToespraak Gerdi Verbeet. Congres Vergeten slachtoffers tijdens WOII in de GGz De Basis Doorn, 10 juni Geachte aanwezigen,
Toespraak Gerdi Verbeet Congres Vergeten slachtoffers tijdens WOII in de GGz De Basis Doorn, 10 juni 2016 Geachte aanwezigen, Dank voor de uitnodiging om hier te komen spreken in Doorn, dichtbij Den Dolder
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2008-I
De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië De volgende gebeurtenissen uit de geschiedenis van Nederlands-Indië staan in willekeurige volgorde: 1 Johannes van den Bosch introduceert
Nadere informatieTekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Dames en heren, allen hier aanwezig. Het is voor mij een grote eer hier als pas benoemde burgemeester
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen VWO 2008 tijdvak 2 woensdag 18 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieSeptember 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden,
September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst Hallo mede dierenvrienden, Na mijn indrukwekkende reis naar India, is mij gevraagd om een kort verhaaltje
Nadere informatieDames en heren, 1 Gevonden via Google, transcript van grammofoonplaat, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.
Toespraak van commissaris van de koning Max van den Berg, uitreiken eerste exemplaar Het communistische verzet in Groningen, Groningen (A-Kerk), 5 maart 2014 Dames en heren, Fascisme is oorlog. Overweldiging
Nadere informatie35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1
35 Oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1. De Tweede Wereldoorlog dankt zijn naam aan: a. Het aantal landen dat erbij betrokken was b. Het feit dat de oorlog in meerdere werelddelen werd uitgevochten
Nadere informatieBronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden
Bronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden Bronnen Noem een museum uit die tijd. Openluchtmuseum
Nadere informatieTekst: Judice Ledeboer Foto s: Brett Russel
Iedereen die over de Julianabrug rijdt ziet aan de zeekant de wapperende stars en stripes van de Verenigde Staten. Op die plek is het Amerikaanse consulaat gevestigd. De residentie van de consul-generaal
Nadere informatierust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.
1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord
Nadere informatieVrijheid daar strijd je voor Symposium 21 Mei 2015 Van 14.00 17.00 uur Bredero College Amsterdam
Vrijheid daar strijd je voor Symposium 21 Mei 2015 Van 14.00 17.00 uur Bredero College Amsterdam Beste mensen, Uitnodiging Stichting Spanje 1936-1939 nodigt u uit om op donderdag 21 mei a.s. het Symposium
Nadere informatieONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN
STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een
Nadere informatieChr. Geref. Kerk Ontswedde LITURGIE. voor de morgendienst op zondag 2 september 2012. in deze dienst zal. Julia Brugge.
Chr. Geref. Kerk Ontswedde LITURGIE voor de morgendienst op zondag 2 september 2012 in deze dienst zal Julia Brugge gedoopt worden thema: Zoals klei in de hand van de pottenbakker Voorganger: ds. J.J.
Nadere informatievan de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.
Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij de terugkeer van de laatste Task Force Uruzgan, Vliegbasis Eindhoven, 8 augustus 2010. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Commandant van
Nadere informatiedocumentaire de oorlog van eric schneider
aan de slag documentaire de oorlog van eric schneider Optie 1 Bekijk de NOS-documentaire De Oorlog van Eric Schneider (38,37 min.) Optie 2 Ga door naar een thema op de volgende bladzijde. 6 thema 1 Door
Nadere informatieToespraak Gerdi Verbeet Haarlem, 5 november Dames en heren,
Toespraak Gerdi Verbeet Haarlem, 5 november 2016 (alleen het gesproken woord geldt) Dames en heren, Welkom, wat goed u allen weer te zien. Allereerst veel dank aan de Commissaris, dat wij hier vandaag
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij
Nadere informatieVerteld door Schulp en Tuffer
Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder
Nadere informatieApostolische rondzendbrief
oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de
Nadere informatieLesbrief Iedereen betaalt belasting
Lesbrief Iedereen betaalt belasting inleiding Iedereen betaalt belasting» waar komt het geld vandaan?» waar gaat het geld naar toe?» nederland, europa en de wereld» Iedereen betaalt belasting 1 Iedereen
Nadere informatieToespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008
Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument 1945 1962, zaterdag 6 september 2008 Geachte veteranen, excellenties, dames en heren, Elke dag schreef ik een
Nadere informatieOORLOG IN OVERIJSSEL 2015
OORLOG IN OVERIJSSEL 2015 Opdrachten bij de film Naam Groep.. BEZETTING duur: ca. 15 minuten In de film zie je beelden van Hitler. Wie was hij? In welk jaar kwam Hitler aan de macht en welke plannen had
Nadere informatieGeachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie,
1. Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, Beste Veteranen, familieleden, vrienden en kennissen
Nadere informatieOpeningsgebeden INHOUD
Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus
Nadere informatieNaam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn
Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen
Nadere informatieGeschiedenis groep 6 Junior Einstein
De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten
Nadere informatieDANIËL EN DE LEEUWENKUIL
Bijbel voor Kinderen presenteert DANIËL EN DE LEEUWENKUIL Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door:
Nadere informatieA L G E M E E N M A A R T
A L G E M E E N Oorlogsbron van de Maand M A A R T 2 0 1 7 De Oorlogsbron van de Maand is ontwikkeld om tussendoor of als start van een les uit te voeren. Het is een korte opdracht waarbij leerlingen en
Nadere informatieDigitale catalogus abonnees. Geschiedenis in de klas. Digitale catalogus. Niet-abonnees
Digitale catalogus abonnees Geschiedenis in de klas Digitale catalogus Niet-abonnees Publicaties Algemeen Facsimile-uitgaven van oude kranten 1848 en 1900 GidK heeft enkele kranten volledig en op ware
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Als Johannes vertelt over het laatste Pesachfeest van Jezus, het laatste Avondmaal, dan geeft hij een bijzondere invulling aan de betekenis van dit
Nadere informatieEEN PRINS WORDT EEN HERDER
Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. KB-0125-a-16-1-b
Bijlage VMBO-KB 2016 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB KB-0125-a-16-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een Nederlandse munt (voor- en achterzijde): Op de munt links staat: Willem
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieEnkele vragen aan Kristin Harmel
Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt
Nadere informatie