Veilig sporten Preventief luik

Transcriptie

1 Veilig sporten Preventief luik Algemeen gedeelte Initiator

2 Veilig sporten: Preventief luik Overzicht van de presentatie Inleiding en situering Invloed van sporten op gezondheid Blessurepreventie Taak van de sportbegeleider 2

3 Inleiding en situering Doelstelling van de cursus Opbouw van de cursus 3

4 Doelstelling van de cursus Brug slaan tussen preventie en blessurebehandeling, met nadruk op het bevorderen van gezond en veilig sporten en voorkomen van blessures De cursist kan: De positieve en negatieve effecten van fysieke inspanning op de gezondheid onderscheiden. Mensen stimuleren tot fysieke activiteit in gezonde omstandigheden Vanuit cijfergegevens van de specifieke sporttak de risicofactoren eigen aan de sport weergeven Concrete stappen ondernemen om blessurepreventie op het niveau van de club te bevorderen Vanuit de opmaak van zijn persoonlijk sportprofiel de risicofactoren bij het sporten aangeven Risicofactoren bij de sporters herkennen en aangepaste preventieve maatregelen nemen Het evenwicht in de belasting-belastbaarheid voor zijn sporters bewaken 4

5 Opbouw van de cursus 3 delen: Invloed van sporten op de gezondheid Blessurepreventie Taak van de sportbegeleider in de blessurepreventie Werkwijze: Opdrachtvormen vanuit de sport en eigen ervaring Reflectie en bespreking Interactief 5

6 Invloed van sporten op gezondheid Gezond en veilig sporten: kernbegrippen Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief 6

7 Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Gezondheid Fysieke activiteit Fysieke fitheid Gezondheid :Toestand van geestelijk, lichamelijk en sociaal welbevinden en al dan niet voorkomen van aandoeningen, ziekte en vroegtijdijdige sterfte Geestelijk : ontspanning van de geest Lichamelijk : Preventie, diabetes, botontkalking. Sociaal : Langere levensverwachting. 7

8 Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Gezondheid 8

9 Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Gezondheid Genetische factoren Omgevingsfactoren (milieu, soc.econ.factoren) Persoonlijke leefstijlfactoren (voeding, hygiëne, beweging, ontspanning) Aanwezigheid en de kwaliteit van gezondheidszorg (preventief en curatief) 9

10 Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Fysieke activiteit Welke eenheid MET ( Metabool Equivalent ) 1 = energie verbuik bij rust Lichte inspanning < 3 Gezondheidsgeralateerde inspanning 3,5-4,5 Zware inspanning 6-10 Welke signalen 10

11 Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Fysieke activiteit Breed begrip: leveren van fysieke inspanning Frequentie Intensiteit Tijdsduur Type activiteit Recuperatie 11 Opdracht

12 Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Fysieke fitheid Kracht Lenigheid Uithoudingsvermogen Snelheid Coördinatie Evenwicht 12

13 Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Opdracht Kan je voor jouw sport de 5 fysieke basiseigenschappen, in de mate dat ze het meest aan bod komen,in volgorde plaatsen en aantonen waarom? 13

14 Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief Model van Bouchard 14

15 15 Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief

16 Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief Positief Negatief Fysiek Overbelasting Mentaal Onvoorzichtigheid Aanbevelingen Sportletsel Frequentie Intensiteit Duur Soort belasting Acuut Chronisch 16

17 Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief Opdracht 1. Overloop voor jezelf welke fysieke activiteiten je doet per week naar type, duur, frequentie en intensiteit. 2. Evalueer vervolgens of het nodig is om de mate van fysieke activiteit aan te passen om gezondheidsbevorderend te zijn. 17

18 Blessurepreventie Wat? Omvang van sportblessures Welke blessures in jouw sporttak? Wie doet aan blessurepreventie? 18

19 Wat? Blessurepreventie = het geheel van preventieve maatregelen dat je kan nemen om schade aan de gezondheid te voorkomen. 80% van de blessures kan voorkomen worden! Primaire preventie: het voorkomen van de primaire oorzaken van het ontstaan van blessures Het inzien van het belang van sporten op de gezondheid Het kennen van de relatie sportbeoefening en sportblessures Het kennen van de risicofactoren Het nemen van maatregelen Secundaire preventie: het vroegtijdig ingrijpen bij de eerste tekenen van blessurevorming en het nemen van herstelbevorderende maatregelen Tertiaire preventie: het voorkomen van de gevolgen van blessures 19

20 Omvang van sportblessures Registratie is nodig! Incidentie = aantal blessures per periode, meestal een jaar, in verhouding met het aantal uren sportbeoefening. 20

21 Welke sportblessures in jouw sporttak? Opdracht 1. Hoeveel sporters in Vlaanderen beoefenen jouw sport in georganiseerd verband? 2. Wat zijn de meest voorkomende blessures in jouw sporttak? Verstuikte enkel Knieblessure Tenniselleboog Spierscheur 21

22 Welke sportblessures in jouw sporttak? Opdracht 3. Welke lichaamsdelen worden het meest getroffen? 22

23 Welke sportblessures in jouw sporttak? Opdracht 4. In welke leeftijdscategorie komen de meeste letsels voor? 5. Wie geraakt het meest geblesseerd: mannen of vrouwen? 23

24 Welke sportblessures in jouw sporttak? Opdracht 6. Wat zijn de oorzakelijke relaties Lichaamscontact medespeler Lichaamscontact tegenstrever Bodemgesteldheid Materiaal (ballen, toestellen ) Persoonlijke kledij Overtreding van de spelregels Weersomstandigheden Accommodatie 7. Spelerspositie Aanvallend Verdedigend Doelverdediger 24

25 Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Blessurepreventie in Vlaanderen Overkoepelende instanties Het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap departement medisch verantwoorde sportbeoefening(afdeling Preventieve en Sociale Gezondheidszorg) Sportmedische keuringscentra en sportartsen Steunpunt sport beweging en gezondheid Instituut Topsport Vlaanderen In de sportclub De sportbeoefenaar De sportbegeleider De sportarts - sportkinesist Het clubbestuur Sportfederaties BOIC: Olympic Health Foundation Rode Kruis Vlaanderen 25 Vlaamse vereniging voor sportgeneeskunde

26 De sportbeoefenaar Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Zelf verantwoordelijkheid opnemen Goede leefstijl Aanvoelen en begrijpen van signalen van lichaam Bewust zijn van grenzen waarbinnen men mag bewegen Gebruik maken van beschermende materialen Toepassen van beschermende maatregelen (fairplay!) Preventief advies inwinnen Bijhouden van persoonlijk gezondheidssportboekje: Gezondheidsanamnese Sportanamnese Functioneel onderzoek 26

27 De sportbegeleider Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Centrale figuur Bewaken van het evenwicht tussen belasting en belastbaarheid (primaire preventie) Voornaamste symptomen van blessures herkennen (secundaire preventie) Sporter na genezing op verantwoorde wijze begeleiden (tertiaire preventie) Belang van goede communicatie! 27

28 De sportarts Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Uitvoeren van sportmedisch onderzoek Adviseren van een geblesseerde sporter Verlenen van advies bij het uitvoeren van blessurepreventieve programma s 28

29 Het clubbestuur Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Voorzien van de nodige faciliteiten: Nodige materialen en accommodaties voor verzorging Bereikbaarheid van de accommodatie voor de hulpdiensten Voorzien van medische begeleiding Organiseren van informatiesessies naar ouders Plaatsen van voorlichtingsartikels in het clubblad Aanstellen van voldoende en bekwame sportbegeleiders Scheppen van voldoende oefengelegenheid.. 29

30 Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Opdracht 1. Wat maakt het dat jouw sport veilig of gevaarlijk is? 2. Je zou graag beter zicht willen hebben op je lichamelijke mogelijkheden en beperkingen, waar ga je te rade? Welke gegevens zijn nuttig om te registreren en waarom? 3. Hoe is de visie op blessurepreventie in jouw sportclub uitgewerkt. Wie staat in voor wat? Geef concrete voorbeelden 30

31 Taak van de sportbegeleider Inzicht in: de balans tussen belasting en belastbaarheid de persoonsgebonden risicofactoren de omgevingsgebonden risicofactoren 31

32 Balans tussen belasting en belastbaarheid Belasting-belastbaarheidmodel Belastbaarheid (persoonsgebonden) Belasting (omgevingsgebonden) Ken het verschil tussen belasting en belastbaarheid Hou de balans in evenwicht Herken een verstoorde balans Hou rekening met de risicofactoren 32

33 Balans tussen belasting en belastbaarheid Belastbaarheid (persoonsgebonden) Belasting (omgevingsgebonden) Persoonsgebonden risicofactoren Omgevingsgebonden risicofactoren Leeftijd Geslacht Lichamelijke kenmerken (lichaamssamenstelling, lichaamsbouw, gewicht Lichamelijke fitheid en trainingstoestand Gezondheidstoestand (sporten met koorts, rugklachten, vroegere letsels) Mentaliteit en leefwijze (mentale ingesteldheid, pers. lichaamsverzorging, voeding) De sportbelasting (aard van de sport, niveau van de sportbeoefening, opbouw en intensiteit training) Persoonlijke uitrusting en materiaal (sportmateriaal, kledij en schoenen) Accommodatie Sporten buiten (weersomstandigheden, milieu,sporten op hoogte) Andere factoren ( spelregels en fairplay, ouders) 33

34 Persoonsgebonden risicofactoren Belastbaarheid (persoonsgebonden) Belasting (omgevingsgebonden) Persoonsgebonden risicofactoren Leeftijd Geslacht Lichamelijke kenmerken (lichaamssamenstelling, lichaamsbouw, gewicht Lichamelijke fitheid en trainingstoestand Gezondheidstoestand (sporten met koorts, rugklachten, vroegere letsels) Mentaliteit en leefwijze (mentale ingesteldheid, pers. lichaamsverzorging, voeding) Omgevingsgebonden risicofactoren De sportbelasting (aard van de sport, niveau van de sportbeoefening, opbouw en intensiteit training) Persoonlijke uitrusting en materiaal (sportmateriaal, kledij en schoenen) Accommodatie Sporten buiten (weersomstandigheden, milieu,sporten op hoogte) Andere factoren ( spelregels en fairplay, ouders) 34

35 Persoonsgebonden risicofactoren 1. Leeftijd Opdracht Van kleuter tot het jonge schoolkind (4 tot 7 jaar) Het schoolkind van 7 tot 11 jaar De adolescent (van 11 tot 18 jaar) De volwassene van 18 jaar De oudere sporter Ontwikkelingskenmerken! Begeleidingstips! 35

36 Persoonsgebonden risicofactoren 2. Geslacht Man Vrouw 36

37 Persoonsgebonden risicofactoren 3. Lichamelijke kenmerken Lichaamssamenstelling Lichaamsbouw: hoe is je lichaamsbouw? Lichaamsgewicht: hoe ga je om met je gewicht? Aandachtspunten! Begeleidingstips! 37

38 Persoonsgebonden risicofactoren 4. Lichamelijke fitheid en trainingstoestand Aandachtspunten! 6 basiseigenschappen (kracht, lenigheid, Uithouding snelheid, coördinatie, Evenwicht ) Beheersen van techniek Begeleidingstips! 38

39 Persoonsgebonden risicofactoren 5. Gezondheidstoestand Sporten met koorts Vroeger opgelopen letsels of ziekten Rugklachten Aandachtspunten! Begeleidingstips! 39

40 Persoonsgebonden risicofactoren 6. Mentaliteit en leefwijze Mentale ingesteldheid: Hoe ga je om met stress? Persoonlijke lichaamsverzorging: Waar moet je extra opletten? Voeding Wat zijn je voedingsgewoonten bij het sporten? Wat en wanneer drink je bij het sporten? Gebruik je voedingssupplementen? Hoe ga je om met alcohol, koffie, roken, drugs? Aandachtspunten! Begeleidingstips! 40

41 41

42 Omgevingsgebonden risicofactoren Belastbaarheid (persoonsgebonden) Belasting (omgevingsgebonden) Persoonsgebonden risicofactoren Omgevingsgebonden risicofactoren Leeftijd Geslacht Lichamelijke kenmerken (lichaamssamenstelling, lichaamsbouw, gewicht Lichamelijke fitheid en trainingstoestand Gezondheidstoestand (sporten met koorts, rugklachten, vroegere letsels) Mentaliteit en leefwijze (mentale ingesteldheid, pers. lichaamsverzorging, voeding) De sportbelasting (aard van de sport, niveau van de sportbeoefening, opbouw en intensiteit training) Persoonlijke uitrusting en materiaal (sportmateriaal, kledij en schoenen) Accommodatie Sporten buiten (weersomstandigheden, milieu,sporten op hoogte) Andere factoren ( spelregels en fairplay, ouders) 42

43 Omgevingsgebonden risicofactoren 1. De sportbelasting zelf Aard van de sport Niveau van de sportbeoefening Opbouw van de training Intensiteit van de training intensiteit/zwaarte duur aantal herhalingen aantal series pauzes duur en aard van de herstelfase Aandachtspunten! Begeleidingstips! 43

44 Omgevingsgebonden risicofactoren 2. Persoonlijke uitrusting en materialen Sportmaterialen Sportkleding Sportschoenen 44 Aandachtspunten! Begeleidingstips! Ga naar 3.

45 Sportmaterialen Omgevingsgebonden risicofactoren Persoonlijke uitrusting Instrumentaal Bescherming 45

46 Sportkleding Omgevingsgebonden risicofactoren Vocht- en temperatuurregeling Ademen Goede pasvorm Voldoen aan de eisen van de sport 46

47 Sportschoenen Omgevingsgebonden risicofactoren Bescherming Steun Schokdemping Stabiliteit 47

48 3. Accommodatie Aandachtspunten! Begeleidingstips! Omgevingsgebonden risicofactoren Ondergrond Demping en veerkracht Contacttijd Vlakheid Stroefheid 48

49 3. Accommodatie Aandachtspunten! Begeleidingstips! Omgevingsgebonden risicofactoren Omgeving Uitloopmogelijkheden Hinderlijke obstakels Rondslingerende sportzakken Onvoldoende of slechte verlichting Slechte verluchting Geen aafscheiding tussen de speelvelden Onverzorgde kleedkamers Combinatie sportzaal-cafetaria 49