Sportgeneeskunde. E.J.H. Rijk, M.A.C. Vermoolen

Transcriptie

1 Sportgeneeskunde E.J.H. Rijk, M.A.C. Vermoolen

2 Programma Inleiding en voorstellen Deel 1: Algemene sportgeneeskunde Casus, historie, organisatie sportgeneeskunde in Nederland Casuistiek chronische ziekten Fit zijn en beweegadviezen Pauze Deel 2: Bewegingsapparaat en blessures

3 Casus 55-jarige vrouw komt bij je. Ze is sinds een maand begonnen met hardlopen, maar krijgt het iedere keer benauwd tijdens het lopen. Vraag: Dokter, het is toch niet mijn hart? Wat wil je allemaal nog weten?

4 Anamnese Rookt pakje/dag, Quetelet index 26,0 Fam anamnese Geen andere cardiale klachten Is rustig begonnen met trainen, nooit eerder hardgelopen Bij andere activiteiten geen last Benauwdheid is drukkend gevoel retrosternaal, straalt niet uit, veg -.

5 Wat doe je? Bloeddruk: 140/70, pols 70 Lab: nuchtere glucose en cholesterol niet verhoogd ECG: geen ischemie, geen ritmestoornis Verwijs je haar? Naar wie?

6 Wat doen wij? Anamnese Lichamelijk onderzoek Longfunctie Hb Rust ECG Spiro-ergometrie

7 Diagnose Geen pulmonaal of cardiaal probleem Bij ademgasanalyse aanwijzingen voor hyperventilatie en slechte conditie. Beleid: geruststelling, uitleg, zeer rustig opbouwschema

8 Sportgeneeskunde = het specialisme dat zich richt op het bevorderen, waarborgen en herstellen van de gezondheid van deelnemers aan sport en sportieve activiteiten waarbij rekening gehouden wordt met de sportspecifieke belasting en belastbaarheid.

9 Belasting Belastbaarheid Extrinsiek Trainingsfouten Techniekfouten Materiaal Omgevingsfactoren Voeding Psychologische factoren Intrinsiek Geslacht Leeftijd Lichaamsbouw Kracht Lenigheid Uithoudingsvermogen Coördinatie Psyche

10 Sportgeneeskunde is niet... alleen voor topsporters voorschrijven van doping beroemd over de rug van de patiënt met een natte spons het veld oprennen sporttraumatologie

11 Sportgeneeskunde in Nederland Verleden, heden en toekomst 1928: OS A dam, sportkeuringsbureaus 1950: steeds meer verplichte keuringen 1965: Vereniging voor Sportgeneeskunde, applicatiecursus 1975: SportMedisch Adviescentrum 1980: geregistreerde sportarts 1986: tak binnen de sociale geneeskunde 1988: Nederlands instituut opleiding sportartsen bijzonder hoogleraar 1992: Sportgeneeskundige afdelingen in ziekenhuizen 2006: 98 sportartsen, ca 28 sportartsen in opleiding 48 Sportmedische instellingen

12 Opleiding Sociale geneeskunde NIOS 7 opleidingsplaatsen per jaar 4-jarige opleiding cardiologie, orthopedie, fysiologie, huisartsgeneeskunde, sportgeneeskunde, cursorisch onderwijs

13 Werkplekken SportMedische Instelingen sportmedische adviescentrum, sportgeneeskundige afdeling sportbond professionele sportorganisatie/club defensie overig

14 Werkzaamheden verplichte sportkeuringen advieskeuringen consulten sportmedische begeleiding

15 Verplichte sportkeuringen in opdracht sportbond of overheid luchtvaartsporten, wielrennen, motorsport, autosport, duiken, goed- of afkeuren

16 Advieskeuringen adviseren aan: sporters, potentiële sporters, patiënten verschillende pakketten met: biometrie, lichamelijk onderzoek, longfunctie-onderzoek, ECG, inspanningsonderzoek, bloedonderzoek

17 Consulten bij sportmedische problemen blessures, overig lichamelijk onderzoek Evt. aanvullend onderzoek diagnose stellen (advies over) behandeling (coördinatie van) revalidatie zonodig verwijzing

18 Sportmedische begeleiding totaal pakket van advieskeuringen, controle-onderzoeken, blessure-opvang, sportmedisch beleid individuele sporters, selecties, verenigingen

19 Financiering vergoeding in aanvullend pakket vaak maximaal bedrag per jaar met/zonder verwijzing extrabudgettair voor ziekenhuis

20 Casus Artrose Meneer, 70 jaar Tot 10 jaar geleden actief gesport, boksen en wielrennen Last van knieën, atrose Bemoeilijkt lopen, < 15 minuten Fietst af en toe nog, bang om te vallen Graag wil hij weer wat doen, maar wat?

21 Arthrose Aanvullend onderzoek? Cardiovasculaire screening anamnese Onderzoek HBA Rust-ECG Inspanningstest

22 Artrose - beweegadvies Tijdens/ na sport geen toename pijn/ zwelling Sporten Wandelen, zwemmen en fietsen Geen activiteiten met zware belasting voor de gewrichten Beweegtips en oefeningen (te downloaden op Afgestemd op het type gewricht waar men last heeft Tip! Logboek bewegen met Reuma (te downloaden op Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde

23 Casus COPD Mevrouw, 62 jaar bekend met COPD Medicatie: Spiriva en Ventolin Overgewicht, wens af te vallen Bij boodschappen doen al benauwd Houdt niet van sporten Financieel niet breed Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde

24 COPD- Aanvullend onderzoek? Longfunctie Onderzoek HBA Cardiovasculaire screening anamnese Rust-ECG Inspanningstest

25 COPD beweegadvies Belangrijkste: algemene conditie verbeteren Hoe intensief bewegen? Ernst van de COPD (GOLD-indeling) Leeftijd, andere aandoeningen Mogelijkheden: KNGF beweegprogramma COPD Fysiotherapie, daarna door begeleid fitness Wandelen, fietsen, gym, pilates, Yoga, zwemmen Indien jaren niet gesport: pas op balsporten (matige coördinatie) Contra-indicaties Ziekte met koorts Luchtvervuiling (smog) Bron:

26 Henk, 47 jaar Casus Cardiovasculair Eigen bedrijf, Bourgondische leefstijl Al jaren hoge bloeddruk (onder controle bij HA) Overgewicht Medicatie: Metroprolol, hydrochloorthiazide, Ascal en Simvastatine HA adviseert: meer bewegen Voetballen lijkt hem leuk (vroeger ook gedaan)

27 Cardiovasculair Aanvullend onderzoek? Cardiovasculaire screening anamnese Onderzoek HBA Rust-ECG Inspanningstest

28 Hart - beweegadvies Geschikte sporten van de HIB KNGF beweegprogramma Wandelen, fietsen, gym, pilates, Yoga, zwemmen Indien overgewicht: geen gewichtdragende sporten Hoe te beginnen? Medicatie? de tijd te verlengen, bv. van 10 naar 12 minuten de inspanning een aantal malen per dag te herhalen de weerstand te verhogen, bv de versnelling van uw fiets verhogen Probeer dit op te bouwen naar minimaal 30 minuten per dag. Tips voor patiënten Bron: folder Nederland in Beweging, NOC*NSF

29 Casus Diabetes Mellitus-2 38-jarige Surinaamse Drie kinderen (7, 9 en 13 jaar), gescheiden Overgewicht (93 kg, 1.67m) Heeft suikerziekte ontwikkeld Medicatie: Metformine, Statine en Ascal Bloeddruk goed Afvallen lukt niet, jojo-effect Gemotiveerd, maar financieel niet breed

30 DM-II : Aanvullend onderzoek? Cardiovasculaire screening anamnese Onderzoek HBA Rust-ECG Inspanningstest >5-10 jaar DM HVZ of meer dan 2 risicofactoren (naast DM) Inspanningsgerelateerde klachten Intensieve duurinspanning > 1 minuut: hijgen Albuminurie, retinopathie, neuropathie

31 Diabetes - beweegadvies Geen gewichtsdragende belasting Traject met Fysio is aan te raden Adviezen Meten is weten! Zo nodig dosering aanpassen Rustig opbouwen Duur + kracht Start met kracht Vermijd injecteren extremiteiten Bron: Patientënvoorlichting Mesos Medisch Centrum

32 Bent u fit? Beweegt u voldoende?

33 Nederlandse Norm Gezondheid Bewegen Leeftijds- categorie Jeugd (<18 jaar) Volwassenen (18-55 jaar) Norm dagelijks een uur matig intensieve LA, waarbij de activiteiten minimaal twee maal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie) een half uur matig intensieve LA op tenminste vijf, bij voorkeur alle dagen van de week; Ouderen (55+) een half uur matig intensieve LA op tenminste vijf, bij voorkeur alle dagen van de week; voor nietactieven, zonder of met beperkingen, is elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging meegenomen; Bron: Kemper et al., 2000 Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde

34 Intensiteit - 1 Doelgroepen Licht intensief Matig intensief Intensief Jeugd (jonger dan 18 jaar) < 5 MET 5 8 MET 8 MET Volwassenen (18 55 jaar) < 4 MET MET 6.5 MET 55 plussers < 3 MET 3-5 MET 5 MET Bron: Kemper et al., 2000 Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde

35 Intensiteit - 2 ACTIVITEIT Rust (liggen, zitten, ontspannen staan, eten, spreken) MET-waarde 1.0 Autorijden, piano spelen, computeren, typen 2.0 Wandelen 4 km/uur (55+) 3.0 Wandelen 5 km/uur 4.0 Fietsen km/uur 5.0 Fietsen 16 km/uur 6.5 Zwemmen (crawl) 1 km/uur 5.0 Zwemmen (crawl) 3 km/uur 20.0 Rennen/joggen (jeugd) 8.0 Bron: Wilmore & Costill, 1994 Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde

36 Hoeveel Nederlanders voldoen aan de NNGB? 54.4 % > 12 jaar voldoet R dam (46%), Zuid-Limburg (47.5%), A dam (49.6%) en Zuid-Holland Zuid (49.8%) scoren significant lager dan het gemiddeld Bron: CBS Utrecht (61%), Twente (59.6%) Hollands Noorden (58,4%) en Gelre-IJssel (57.7%) scoren significant hoger dan het gemiddelde Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde

37 Kosten en baten van matig versus intensief bewegen Matig intensief bewegen leidt o.a. tot (Ontleend aan o.a. Backx e.a. 1994; Hildebrandt e.a. 1999; Westerterp 2001) minder gezondheidsverlies (blessures) wordt door bepaalde doelgroepen beter verdragen (bv. 55+) draagt meer bij aan het totale energieverbruik dan korte periode van intensieve inspanning Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde

38 Fysieke activiteit Praktisch advies Hartslag en ademhaling moeten gedurende de fysieke activiteiten toenemen,maar ondertussen moet praten mogelijk blijven Huisarts & Sport is een product van de Vereniging voor Sportgeneeskunde

39 Fitnorm Fitnorm Circa 24 procent van de Nederlanders beweegt drie maal per week gedurende 20 minuten intensief (fitnorm). Mannen voldoen vaker aan de fitnorm (27 procent) dan vrouwen (21 procent). Met het vorderen van de leeftijd daalt het percentage mensen dat aan de fitnorm voldoet en stijgt het percentage mensen dat niet intensief beweegt. Hoogopgeleiden voldoen vaker aan de fitnorm dan laagopgeleiden.