jaarverslag inhoud

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013

2 Jaarverslag 2013

3 jaarverslag inhoud Voorwoord... 4 Bestuursorganen en personeel... 5 Technologische adviesdienst (TAD)... 6 Plukdata en bewaarcondities voor Bepaling van perceelsspecifieke plukdatum met NIR...10 Bewaring nieuwe rassen grootfruit...12 Wering onrijp fruit...14 Segmentatieonderzoek tomaat...16 Ondersteunend onderzoek segmentatie...18 Snelle en niet-destructieve bepaling van de versheid van veldsla De smaak van witloof Automatische beeldanalyse van de microstructuur van hardfruit...24 Bruinverkleuring in appel: een omics aanpak Opvolging en voorspelling van vruchtkwaliteit in de handelsketen Optimalisatie van verpakkingen voor tuinbouwproducten Bestendigen en uitbreiden van kwaliteitssystemen Waterverlies en vervorming van appelweefsel Berekening van stofdrift van behandeld zaaigoed Inzicht in fotosynthese via 3D-microschaalmodel van CO -gasdiffusie Blutsschade bij het sorteren, oogsten en verpakken van vruchten: do s en don ts De ethyleenproductie van appel wiskundig in kaart gebracht Microschaal modelleren van watertransport in vruchtweefsel De spuitwolk onder de loep Modelleren van naoogstbehandelingen met Biologische Controle Organismen Metabolische aanpassingen aan lage zuurstof Informatieverspreiding... 52

4 4 jaarverslag 2013 Voorwoord De kwaliteit van groenten en fruit is van wezenlijk belang voor de Belgische tuinbouwsector. Om deze te kunnen garanderen is het noodzakelijk dat de producten in optimale om standigheden worden geteeld, bewaard en gecommer cialiseerd zodat toegevoegde waarde kan worden gecreëerd voor de Belgische tuinbouwsector. De missie van het Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten (VCBT) is het creëren van meer waarde voor de Belgische tuinbouwcoöperatieven en hun leden door het verhogen van de kwaliteit van verse groenten en fruit tijdens het naoogsttraject. Het VCBT tracht haar missie te realiseren via het verstrekken van technologisch advies aan telers en veilingen in verband met kwaliteit en bewaring van groenten en fruit vanaf de oogst tot commercialisatie, en het verlenen van voor lichting over kwaliteit en bewaring van groenten en fruit door middel van ondermeer studiedagen, voor lichtings avonden en publicaties in de vakpers, en tenslotte het uitvoeren van innovatief praktijk- en basisonderzoek met betrekking tot deze thema s en de implementatie van de onderzoeksresultaten in de praktijk. In dit jaarverslag wordt een overzicht gegeven van de activiteiten van het VCBT in 2013 in dit kader. Dezelfde structuur werd aangehouden als deze van het jaarplan dat het VCBT elk jaar als praktijkcentrum aan de overheid ter goedkeuring dient voor te leggen. Zowel praktijk- als basisonderzoek rond bewaring en kwaliteit van groenten en fruit in de ruime zin komen aan bod. Voor dit laatste aspect werkt het VCBT nauw samen met de afdeling MeBioS van de KU Leuven. In 2013 slaagde het VCBT er in om financiering te vinden voor een groot nieuw project rond energiezuinig koelen. De hoofddoelstelling van dit project is de reductie van het energieverbruik voor koeling en bewaring van de Vlaamse tuinbouwbedrijven en -veilingen met 5% door middel van onderzoek, ontwikkeling, implementatie in de bedrijven en technologische voorlichting. Om deze doelstelling te realiseren zal een traject worden afgelegd waarbij eerst het effect van nieuwe koeltechnische concepten op energieverbruik en de kwaliteit van groenten en fruit wordt onderzocht. Vervolgens zullen deze concepten in een stuurgroep van bedrijven uitgetest worden. Tenslotte zal de opgedane kennis breed verspreid worden en wordt assistentie verleend bij de implementatie van deze nieuwe technieken in tuinbouwbedrijven en -veilingen. Het project is gestart in september 2013 en loopt tot augustus Het VCBT participeerde in 2013 in de organisatie van twee grote conferenties. Een eerste conferentie was het InsideFood symposium dat plaatsvond in Leuven van 9 tot 12 april. Bij dit symposium stond de microstructuur van groenten en fruit maar ook andere voedingsproducten centraal. Met 36 voordrachten, 75 posters and 194 deelnemers uit 34 verschillende landen was dit symposium een groot succes. Het VCBT was samen met het Proefcentrum Hoogstraten ook verantwoordelijk voor het wetenschappelijk programma van het 2 nd International Strawberry Congress 2013 dat door Veiling Hoogstraten werd georganiseerd in Antwerpen van 4 tot 6 september. Met 21 voordrachten en 62 posters vormde het wetenschappelijke luik een mooie aanvulling van het commerciële luik van dit congres. Het VCBT stelt haar expertise in het organiseren van internationale wetenschappelijke congressen graag ter beschikking van al haar leden die daar wensen op beroep te doen. In 2013 wist het VCBT haar ISO en GEP-accreditatie te behouden. Alle administratieve procedures van het VCBT werden bovendien opgefrist en opgenomen in het kwaliteitssysteem. Kwaliteitssystemen zijn van groot belang omdat zij niet enkel een hoge kwaliteit van het onderzoek garanderen maar ook op langere termijn zorgen voor kostenbesparing omdat goede beslissingen slechts mogelijk zijn op basis van betrouwbare meetresultaten. Zij helpen ook medewerkers te motiveren om het beste van zichzelf te leveren, en zorgen voor internationale uitstraling. Wij wensen de afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling van het Departement Landbouw en Visserij, het FAVV, het IWT, de Europese Commissie, het FWO, de Academische Stichting Leuven, de provincie Vlaams-Brabant, alle veilingen aangesloten bij het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties, Veiling Haspengouw, de Katholieke Universiteit Leuven en andere opdrachtgevers uit de tuinbouwsector van harte te danken voor de financiële steun en het vertrouwen. Deze is immers essentieel voor de goede werking van het VCBT. Erik Champagne, voorzitter Bart Nicolaï, directeur

5 jaarverslag Bestuursorganen & personeel De raad van bestuur van het VCBT is als volgt samengesteld: Leden E. Champagne, voorzitter W. Keulemans, ondervoorzitter Ph. Appeltans D. Bertels C. Courtin R. Demaré J. Lammertyn J. Vanderleyden Waarnemers H. Morren M. De Moor Directeur & wetenschappelijk coördinator B. Nicolaï Bestuurscomité E. Champagne, voorzitter Ph. Appeltans, algemeen secretaris VBT B. Nicolaï, directeur Personeel VCBT v.z.w. E. Bobelyn, kwaliteitsverantwoordelijke E. Dekempeneer, laboratoriumtechnoloog B. Depré, analist-programmeur A. De Roeck, onderzoeker B. Jacobs, onderzoeker S. Mannaerts, laboratoriumtechnoloog A. Schenk, werkleider J. Tirry, verantw. technische ondersteuning B. Vandebosch, laboratoriumtechnoloog B. Verlinden, werkleider Onderzoeksgroep Naoogsttechnologie afdeling MeBioS, K.U.Leuven: M. Abera J. Ampofo-Asiama C. Annaratone W. Aregawi M. Asaduzzaman V. Baiye E. Bekele H. Berghuijs N. Bessemans J. Boeckx K. Buts D. Cantre I. Cenens T. Defraeye W. Devarrewaere C. Erkinbaev W. Fikremariam Beshir A. Geeraerd S. Gwanpua D. Hatoum E. Herremans M. Hertog K. Kuffi C.I. Mata Martinez I. Mellidou M. Retta S. Rogge Q. Tri Ho A. Tsige V. Vancauwenberghe M. Van Dael T. Van Dyck P. Verboven Adviesraden De Telersadviesraden Fruit en Groenten worden voorgezeten door respectievelijk E. Champagne en D. Bertels, en hebben vertegenwoordigers van de veilingen, directeurs van de praktijkcentra en telers als lid.

6 6 jaarverslag 2013 Technologische adviesdienst (TAD) Met de Technologische Adviesdienst (TAD) wil het Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten (VCBT) de fruit- en groentesector een service op maat aanbieden. Het VCBT werkt nauw samen met de afdeling MeBioS van de KU Leuven. Beide groepen doen onderzoek naar alles wat te maken heeft met bewaring en kwaliteit van tuinbouwproducten. De TAD tracht vooral naar praktische oplossingen te zoeken op korte en lange termijn, hetzij met bestaande technieken, hetzij met nieuw ontwikkelde methoden. Elk jaar worden de thema s uiteraard geactualiseerd. Innovaties rond bewaring, kwaliteit en energie Enerzijds heeft de TAD tot doel om innovaties te introduceren die resulteren uit het onderzoek rond bewaring en kwaliteit van groenten en fruit bij de doelgroep, en anderzijds zoekt de TAD naar technologische oplossingen voor vragen vanuit de doelgroep. Nieuwe ontwikkelingen worden daarom op de voet gevolgd en geïntroduceerd bij telers en veilingen. De belangrijkste thema s zijn nieuwe bewaartechnologieën, energiebesparende technieken, nieuwe sensoren voor kwaliteit, kwaliteitssystemen, nieuwe teelten/cultivars en diversificatie van het groenten- en fruitaanbod. Handige tools voor advies en metingen Naar aanleiding van tal van vragen over bepaalde problemen in de sector wordt er gezocht naar methoden om metingen te doen om een goed advies op te baseren. Soms bestaat dat meetmiddel nog niet en wordt het in ons eigen lab ontwikkeld. Om snel een idee te krijgen van de rijpheid van een bepaalde batch fruit werden respiratiepotten ontwikkeld die voorzien zijn van supergevoelige sensoren waardoor realtime ademhaling en ethyleenproductie kan gemeten worden (Figuur 1). Via een abonnement op weerstations beschikt VCBT over de gegevens waarmee dan weer gerekend kan worden in modellen om na te gaan of drempels voor het risico op bepaalde bewaarziekten al of niet overschreden zijn. Onderwerpen waarvoor u bij ons terecht kunt Oogstdata Bewaartechnologie voor fruit en groenten Transport van fruit en groenten Kwaliteit en kwaliteitsbehoud Kwaliteitsmetingen: hardheid, opgelostestof, zuurheid, NIR, chlorofylfluorescentie, smaak, aroma, anti-oxidanten,... Verpakkingen: gewijzigde atmosfeerverpakkingen, nieuwe materialen,.. Sensoren voor kwaliteit Koelinstallaties: - Advies bij ontwerp - Aanpassingen voor betere koeling - Ombouw naar nieuwe koelmiddelen - Aanpassingen voor zuiniger energieverbruik Bevochtigingsinstallaties Sorteer- en oogstinstallaties: afstelling en vermijden van mechanische schade (Figuur 3) Ketenopvolging met intelligente sensoren zoals RFID s,... Naoogstbehandelingen TAD, aangehecht bij MeBioS, garantie voor wetenschappelijke kwaliteit De TAD is ingebed in een uitgebreid kenniscentrum rond bewaring en kwaliteit van groenten en fruit, sensoren en koeltechniek in de brede zin, nl. VCBT en MeBioS. MeBioS staat voor het departement Mechatronica, Biosensoren en Statistiek van de Faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen van de KU Leuven. Indien zich een probleem voordoet, dat dieper onderzoek vereist, waarvoor geen kant en klare oplossing beschikbaar is, zal binnen MeBioS getracht worden om dit onderzoek op te starten met ofwel eigen middelen ofwel nieuwe projecten. Figuur 1: Respiratiepotten met supergevoelige sensoren voor realtime ademhalingsmetingen van fruit en groenten.

7 jaarverslag Figuur 2: Manuals zoals het plukboekje worden steeds meer digitaal verspreid. Enkele concrete voorbeelden van adviezen Een teler zoekt via simpele ingrepen zonder risico voor kwaliteitsverlies een manier om energie te besparen. De TAD kan hem hierin ondersteunen met de nodige expertise. Een supermarktketen wil graag haar gekoelde keten onderzoeken en optimaliseren naar productsoort. De TAD kan hierin ondersteunen. Een teler merkt dat zijn tomaten (peren) na sortering schade vertonen. Dan is het tijd om de TAD eens te contacteren zodat men de sorteerlijn eens kan testen op sorteerschaderisico. Een bedrijf wil zijn koelinstallatie laten in orde brengen en het koelmiddel R22 laten vervangen door een modernere variant. Zijn koelinstallateur geeft hem 3 opties en hij kan niet kiezen. Dit bedrijf kan de onafhankelijke mening van de TAD vragen hierover. Een wortelbewaarbedrijf heeft wortels die te veel uitdrogen ondanks de bevochtigingsinstallatie die er staat. TAD kan bv. uit ervaring en, indien nodig, op basis van CFD-berekeningen advies geven voor een slimmere configuratie. Voor schadegevallen kan men steeds beroep doen op TAD, hoewel we trachten om deze te voorkomen. Indien er zich een schadegeval voordoet, wordt een advies geformuleerd hoe dit vermeden kan worden in de toekomst. Een veredelaar heeft een nieuwe cultivar en weet niet hoe deze te bewaren. Om hiervoor een advies te formuleren werken we vanuit onze ervaring met andere cultivars. Indien dit ontoereikend is wordt een onderzoeksvoorstel geformuleerd. De TAD begeleidt het bedrijf hierbij. Doelgroep De eerste doelgroep van de adviseerdienst zijn de Belgische tuinbouwveilingen en hun leden (telers). Daarnaast kunnen ook aanverwante bedrijven (verpakking, verwerking, handel, transport,..) bij ons terecht. De TAD van VCBT fungeert als een loket waar leden van de doelgroep met alle vragen over kwaliteit en bewaring van groenten en fruit terecht kunnen. De TAD-VCBT is dus essentieel voor de introductie van innovaties m.b.t. bewaring en kwaliteit in de tuinbouwsector. De inbedding in het grotere geheel van het VCBT en de nauwe banden met de andere kenniscentra is hierbij erg belangrijk. Contact Tel GSM: ann.schenk@biw.kuleuven.be Figuur 1: Doormeting van een appelsorteerlijn met de elektronische vrucht. De technologische adviesdienst van VCBT valt binnen de basisfinanciering door de Afdeling Duurzame Landbouw Ontwikkeling (ADLO), het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) en veiling Haspengouw. Consultancy service The consultancy service of VCBT was permanently accessible for growers and auctions. Most advice was given by phone, or during visits at the farm. General information was given during presentations, publications and study days. Current themes are new sensors for quality, construction of cooling rooms, testing of sorting machines, long distance transport, energy saving etc. This is a free service for members of the Belgian fruit and vegetable auctions.

8 8 jaarverslag 2013 Plukdata en bewaarcondities voor 2013 De koelcellen met Conference waren al een tijdje leeg, dus de nieuwe oogst mocht wel snel komen. De natuur laat zich echter niet de wet voorschrijven en dit jaar bleven telers wat op hun honger zitten. De vruchten waren door het kwakkelende voorjaar wat traag gestart en die achterstand hebben ze niet meer ingehaald. Resultaat: een latere oogst maar niet abnormaal laat. In het onderzoek worden ook nieuwe cultivars opgenomen zodat we binnenkort ook hiervan een optimale plukdatum kennen. Peren haalden hun achterstand grotendeels in Toen VCBT in juli startte met de metingen konden er amper betrouwbare analysen worden uitgevoerd. Zelden werden er dergelijke onrijpe vruchten verwerkt in het lab. Toch is er in juli en augustus veel tijd ingehaald en waren de peren bij de oogst niet zo veel achter op schema. De laatste periode voor de pluk hebben ze nogal wat hardheid verloren en daarom moest er toch nog vroeger geplukt worden dan eerst verwacht. De plukdata en bewaarcondities voor 2013 staan vermeld in Tabel 2 en 3. Verschillen tussen percelen in kaart brengen! Tussen verschillende telers, regio s maar zelfs tussen percelen van éénzelfde teler kunnen grote verschillen in rijpheid optreden voor een bepaalde cultivar. Een algemeen landelijk plukadvies is daarom altijd met de nodige voorzichtigheid te interpreteren. Telers worden daarom door VCBT aangespoord om hun individuele percelen goed op te (laten) volgen. De gemakkelijkste methode is door deel te nemen aan het perceelsspecifiek NIR- plukdatumonderzoek (zie elders in dit jaarverslag). Een eenvoudige meting die een teler zelf kan doen om een idee te krijgen van de plukvolgorde is de berekening van de Streifindex per perceel. De Streifindex is een rijpheidsindex voor appel en peer die aangeeft wanneer vruchten rijp worden voor de pluk. Het is geen heilige waarde maar de Streifindex wordt bepaald door 3 metingen die door de fruitteler zelf vrij eenvoudig te meten zijn. Door regelmatig deze metingen uit te voeren krijgt de fruitteler een redelijk goed beeld van het verloop van rijpheid van de vruchten van een bepaald perceel. De Streifindex bestaat uit 3 parameters: nl. de hardheid, de zetmeelwaarde en de opgelostestofgehalte. Men berekent de Streifindex als volgt: Streifindex = Hardheid (kg/cm²)/(zetmeelwaarde x opgelostestofgehalte ( Brix)) Voor peer wordt de hardheid per 0.5cm² gebruikt voor de Streifindex. Voor de Streifwaarde van de verschillende cultivars voor lange bewaring: zie Tabel 1 Aandachtspunten: glazigheid bij appel en toepassing van Smartfresh op peer Een vrucht die in de vlakke zon hangt kan net onder de schil al snel 10 tot 15 C warmer worden dan de luchttemperatuur. Hierdoor kan het onderliggend weefsels schade oplopen. Dat uit zich in het meest zichtbare zonnebrand (Figuur 1) maar ook in de minder uitwendig zichtbare glazigheid. Glazigheid is meestal een kleiner probleem omdat het wegtrekt tijdens de bewaring als het in beperkte vorm voorkomt. Wanneer bij de oogst een sterke vorm van glazigheid te vinden is in de vruchten, is dit al een aanwijzing dat dit geen erg goed bewaarbare partij is. Dergelijke partijen moeten uit de bewaring geweerd worden omdat ze vruchtvleesbruin geven. Tabel 1: Streifindex van verschillende cultivars voor lange bewaring Cultivar Hardheid (kg/cm²) Opgelostestofgehalte ( Brix) Zetmeelwaarde (1-10) Streifwaarde (hoger dan) Boskoop 8.5 à à à Braeburn 9 à à 12 3 à Elstar 7 à à à Gala 9 à à à Golden 7.5 à à à Jonagold 7 à à à Jonagored 7 à à à Kanzi 9 à à 13 5 à Dit jaar werd de toepassing van Smartfresh op peer sterk uitgebreid. De ervaringen van vorig jaar waren algemeen positief. Vooral op de laat geplukte vruchten werd het veel ingezet. We moeten ervoor waken om Smartfresh niet in te zetten als een geneesmiddel op vruchten die dat niet meer verdienen omdat ze te laat geplukt zijn en al te veel ethyleen produceren. Daar zal de werking tegen vallen. Dergelijke vruchten horen ook zeker niet meer thuis in ULObewaring en dienen vroeg te worden afgezet. Pinova 7 à à à Conference 6 à 7 (/0.5cm²) 11.5 à 13 4 à

9 jaarverslag Figuur 1: Verschillende stadia van zonnebrand. Enkel het meest rechtse stadium mag nog in de bewaring terechtkomen. Nieuw in het plukdatumonderzoek Sinds enkele jaren trachten we ook van de nieuwe cultivars het optimale plukmoment vast te stellen. Het is immers moeilijk om de eigenschappen van een appel- of perenras juist te beoordelen wanneer het niet op zijn optimale plukdatum werd geplukt. Zo worden sinds kort o.a. ook Corina, Celina, P2829 (Angers peer) en Joly Red meegenomen in dit onderzoek. Om een beter beeld te krijgen van het verloop van het climacterium van deze nieuwe rassen maken we gebruik van respiratiepotten, uitgerust met supergevoelige sensoren waarin de ademhaling en de ethyleenproductie van de vruchten realtime te volgen is (zie Figuur 2). Golden Tabel 3: Bewaarcondities 2013 voor lange bewaring van appel en peer Cultivar Figuur 2: Respiratiepotten met sensoren in de deksel voor realtime meting van ademhaling en ethyleenproductie. Temperatuur ( C) (vrucht) APPEL O 2 (%) CO 2 (%) Wachttijd vóór ULO (dagen) vanaf bereiken van optimale bewaartemperatuur Gloster Gala Elstar < 1.0 1* 1* Idared Kanzi 4** Jonagold Jonagoldmutanten Pinova * Tabel 2: Plukdata 2013 voor lange bewaring van appel en peer Cultivar Belgica Boskoop Plukvenster voor lange bewaring 8-12 september september Greenstar Belgica Jonagold Jonagoldmutanten Greenstar Indien behandeld met Smartfresh Braeburn Elstar oktober september Cox s O.P. Boskoop < APPEL peer Gala Golden Greenstar Jonagold en -mutanten Kanzi Pinova Conference Doyenné Durondeau september 26 september - 2 oktober 6-10 oktober 27 september - 10 oktober 2-6 oktober 5-14 oktober september september september Braeburn < PEER Conference < 0.9 eerste 21 dagen < 0.8 van dag 21 tot eind bewaring Doyenné < 0.9 eerste 21 dagen < 0.8 van dag 21 tot eind bewaring Durondeau 1.0 * Indien Smartfresh TM werd toegepast: 10 tot 14 dagen wachten na de toepassing alvorens ULO aan te brengen ** Kanzi geleidelijk afkoelen van oogsttemperatuur in 1 week naar 4 C De plukdatumbepaling valt binnen de basisfinanciering door de Afdeling Duurzame Landbouw Ontwikkeling (ADLO) en het Verbond van de Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) en Veiling Haspengouw. Harvest date prediction of apple and pears Every year the Flanders Centre of Postharvest Technology (VCBT) determines the optimal picking date for the long storage of the common apple and pear cultivars in Belgium Picking dates of 2013 are mentioned in Table 2. Optimal storage conditions are given in Table 3.

10 10 jaarverslag 2013 Bepaling van perceelsspecifieke plukdatum met NIR Elke fruitteler die lid is van een veiling kan beroep doen op het VCBT voor een boomgaardspecifiek pluktijdstipadvies voor appel en peer. Omdat de rijpheid van de vruchten nogal veel kan verschillen tussen individuele percelen kent dit advies een groot succes bij de telers. De voorspelling van het pluktijdstip gebeurt via NIRspectroscopie. De vruchten kunnen met deze techniek zeer snel worden gemeten en hoeven niet stuk te worden gesneden, wat een groot voordeel is. Dit jaar werd voor 140 percelen een dergelijk pluktijdstipadvies gegeven. Meten VCBT analyseert met Nabij-infraroodspectroscopie (NIR) de gereflecteerde straling afkomstig van nabij-infraroodlicht licht invallend op een vruchtstaal. Het gaat hier over golflengtes van 1000 tot 1700 nm. De vrucht absorbeert en reflecteert een gedeelte van dit licht. De samenstelling en de textuur van de vrucht hebben een invloed op de absorptie van het licht. Het bekomen spectrum van de spectrofotometer (1) bevat dus specifieke informatie over de samenstelling van de vrucht. Per vrucht worden 2 individuele spectra gemeten op de groene en de bloszijde, die op zich al een gemiddelde zijn van 100 scans. 2 toont de NIR-spectra van Conference, Jonagold en Kanzi gemeten in augustus Het spectrum wordt vervolgens in relatie gebracht met de referentiedata van de kwaliteitseigenschappen van de vruchten. Uit deze relatie wordt uiteindelijk een kalibratiemodel berekend dat de gelinkte kwaliteit voorspelt. Het opstellen van het kalibratiemodel behoort tot het voorbereidende werk vooraleer het toestel in gebruik kan genomen worden voor rechtstreekse metingen op de vrucht. Referentiemetingen van kwaliteitseigenschappen In de praktijk zijn de belangrijkste kwaliteitseigenschappen het opgelostestofgehalte (suiker), de hardheid en de fysiologische leeftijd. Het suikergehalte van een appel of peer neemt gedurende het seizoen toe door de omzetting van zetmeel. De referentiemeting van het opgelostestofgehalte gebeurt met een refractometer ( Brix). De hardheid van een vrucht wordt gemeten met een Texture Analyzer (kg/cm²) die kan vergeleken worden met een automatische penetrometer. De fysiologische rijpheid wordt uitgedrukt in het aantal dagen vóór de optimale oogstdatum. Kalibratiemodellen: robuust maken De referentiematrix moet een grote diversiteit aan vruchtstalen omvatten. Referenties werden daarom gemaakt verspreid over het seizoen maar ook tussen verschillende seizoenen van andere jaren waardoor de variatie tussen én in de seizoenen geïmplementeerd is. Dit is nodig aangezien seizoenen sterk kunnen verschillen en gedurende het seizoen de vrucht een voortdurende verandering ondergaat. Op die manier kunnen vruchten uit een verschillend rijpheidsstadium Figuur 1: Meetopstelling met diode array spectrofotometer (Carl Zeiss, Duitsland). Figuur 2: NIR-spectrum van Conference, Jonagold en Kanzi (augustus 2013).

11 jaarverslag en dus ook schommelende vruchtparameters geanalyseerd worden. Zo maak je de kalibratiemodellen robuust, zodat ze veel situaties in de toekomst aankunnen. Het is van groot belang dat de referentie- en de spectrofotometrische metingen respectievelijk en gelijklopend gemeten en berekend worden. Via multivariate regressie technieken wordt vervolgens een verband gezocht tussen veranderingen in de gezochte variabele of de Y-variabele (bv. het suikergehalte van een vrucht) en veranderingen van verschillende X-variabelen (bv. de verschillende golflengtes waaruit het spectrum bestaat). Het doel van dit verband is het voorspellen of het verklaren van de onbekende Y-waarden. Toekomst in de fruitteelt Een draagbare NIR-spectrofotometer zou een snelle nietdestructieve meting on-field mogelijk maken. Waar we nu door de laboratoriumversie beperkt zijn in het aantal metingen, zou dit sterk kunnen worden uitgebreid door een draagbare meting in het veld. Meerdere oogstparameters kunnen hierdoor makkelijker perceelsspecifiek opgevolgd worden waardoor een duidelijke planning voor de oogst opgemaakt kan worden. Met een draagbare NIRspectrofotometer kan de vrucht aan de boom zelf gemeten worden waardoor de evolutie van de rijping in de tijd gevolgd kan worden. Aan het plukdatumadvies kan ook een bewaaradvies gekoppeld worden. De teler krijgt dan niet alleen een oogst- maar ook een bewaarplanning. Vooralsnog is dit laatste toekomstmuziek. VCBT testte in het verleden al enkele draagbare meters maar geen enkel toestel scoorde goed genoeg qua nauwkeurigheid en gebruiksvriendelijkheid. De praktijk in VCBT Al twaalf jaar geeft het VCBT boomgaardspecifiek pluktijdstipadvies. Dit jaar gebeurde dit voor Jonagold, Conference en Kanzi. In de praktijk begint alles met een goede staalname door de teler of door de veiling. De telers houden verschillende regels in acht bij het plukken van de vruchten die gebruikt worden de analyse. De vruchten worden zo snel mogelijk (liefst gekoeld) naar het VCBT gebracht. Om nauwkeurige resultaten te behalen dienen er per staal (lees: perceel) minimum 20 vruchten gemeten worden want de biologische variatie binnen een boom en tussen bomen van een perceel is groot. Bovendien wordt gemeten op twee tijdstippen per perceel met 1 week interval. Binnen 1 week na de laatste metingen krijgt de teler, via de veiling, de voorspelde plukdata, suikergehalte en hardheid zodat de pluk nog tijdig kan gepland worden. Deze dienst is gratis. Dit onderzoek valt binnen de basisfinanciering door de Afdeling Duurzame Landbouw Ontwikkeling (ADLO), het Verbond van de Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) en Veiling Haspengouw. Prediction of optimal picking date for individual pear and apple orchards based on NIR Fruit maturity and quality are very important during storage and shelflife. The common analyses to determine fruit quality are often destructive and time consuming. Modern techniques are often too complicated for using by growers. NIR spectroscopy is fast, handy in use and non-destructive. Based on NIR measurements (desktop version) VCBT is predicting the optimal picking date for more than 100 individual Jonagold, Conference and Kanzi orchards with good results. The VCBT is offering these predictions as a service for the growers who are member of a fruit auction.

12 12 jaarverslag 2013 Bewaring van nieuwe rassen grootfruit Het snel op de markt brengen van nieuwe cultivars heeft al vaker voor fiasco s gezorgd. VCBT wil meewerken aan een stabiele introductie van een nieuw ras met alle nodige kennis van teelt, maar ook van bewaring en houd baarheid, zodat financiële teleurstellingen door gebrekkige raskennis vermeden kunnen worden. De keuze van een nieuwe appelcultivar wordt enerzijds bepaald door zijn productie- en teelteigenschappen en anderzijds door zijn bewaar- en smaakkwaliteit. Vaak is het een moeilijk evenwicht tussen beide. Makkelijk te telen cultivars zijn niet steeds de makkelijkste in de bewaring. In 2013 heeft VCBT de bewaring van de appelcultivar Kanzi en de perencultivar P2829 uitgebreid getest in opdracht van Veiling Haspengouw, voor de Belgische Fruitveiling werd de be waring van Joly Red onder de loep genomen. Voor alle cultivars werd eerst ook naar de optimale plukdatum gezocht. Alles staat of valt met een correcte plukdatum Je mag een vrucht met de beste zorgen bewaren, als hij niet op het correcte tijdstip voor lange bewaring is geplukt, zal hij de eindmeet niet halen. Daarom is de bepaling van de optimale plukdatum de eerste test die wordt opgezet in het bewaaronderzoek van een nieuwe cultivar. We beschikken hiervoor over verschillende methoden die meestal gecombineerd worden ingezet. Er wordt gestart met de kennis van de veredelaar, de kruisingsouders en eventueel de literatuur. Op basis van deze gegevens kan al ingeschat worden of we met een vroeg-, middel- of laatrijpend ras te maken hebben. Dit bepaalt de planning voor de veldmetingen. Voor een vroeg ras moet nl. vroeger gestart worden om het preclimacterisch minimum te bepalen (= optimaal pluktijdstip). Dit precli macte risch minimum bepalen we door metingen van hardheid, opgelostestofgehalte, zetmeelwaarde, nabij-infraroodreflectan tie (NIR) en ethyleenproductie rond de verwachte oogstdatum. Door verschillende jaren ook NIR-metingen te doen kunnen er plukmodellen gemaakt worden voor de nieuwe cultivars. Voor Kanzi bestaat dit model reeds. Ieder ras zijn eigen aandachtspunten Elk ras heeft zijn eigen sterke en zwakke punten. Daar wordt dan extra aandacht aan besteed. Bij een ras met hoge gevoeligheid voor inwendig bruin zal vooral daar sterk op gefocust worden en zullen de bewaarcondities in functie hiervan gekozen worden. Bij grote gevoeligheid voor schilbruin zal de plukdatum aangepast worden en vooral gezocht worden naar mogelijkheden om bij lage zuurstofcondities te bewaren. Meestal komen deze gevoeligheden al snel naar boven maar het gebeurt ook dat een ras een perfecte bewaarras lijkt gedurende de eerste twee testjaren en dan in de volgende jaren plots blijkt gevoelig te zijn voor een bepaalde afwijking. Dit heeft dan vaak te maken met klimaats effecten die ervoor zorgen dat vruchten in een bepaald seizoen wel gevoelig zijn voor fysiologische ziekten en in andere omstandigheden niet. Daarom worden nieuwe rassen altijd langer dan slechts één seizoen getest. Figuur 1: Joly Red na bewaring... Figuur 2: Peer P2829 in de testen.

13 jaarverslag Metingen volgen ISO norm Het rassenonderzoek wordt nagenoeg volledig uitgevoerd onder ISO accreditatie. Hiermee garandeert VCBT haar klanten technisch betrouwbare analyseresultaten die ook altijd volledig onderling vergelijkbaar zijn. Afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever worden de metingen gekozen. Meestal bestaat een bewaarproef uit het tweemaandelijks bemonsteren van vruchten uit de verschillende bewaarcondities. Op deze vruchten wordt dan meteen na uitslag en na 7 dagen uitstalling (voor appel bij 18 C, voor peer bij 12 C) gemeten. Hardheid, opgelostestofgehalte, titreerbare zuurheid, achtergrondkleur, zetmeelwaarde, maat en gewicht behoren tot de gebruikelijke geaccrediteerde metingen. Bovendien worden uiteraard ook steeds naar de be waarafwijkingen gekeken (niet geaccrediteerd). De bewaar duur in het experiment hangt af van de verwachte bewaarcapaciteit van de geteste cultivar. Invloed van R.V. op bewaarbaarheid van Kanzi In 2013 lag de nadruk voor het Kanzi-onderzoek op de invloed van vochtverlies gedurende de bewaring. In hoeverre speelt een te hoge R.V. een rol in het optreden van lagetemperatuurbederf (LTB) bij Kanzi? Verlaging van de R.V. gaf een beperking van LTB maar moet goed gefinetuned worden om te sterke uitdroging te vermijden. Dit gestuurd vochtverlies kan dan gecombineerd worden met bewaring op beperkt hogere temperatuur en een stapsgewijze inkoeling. Peer P2829: nog aftasten 2 plukdata in bewaring werden geplaatst. De helft van de vruchten werd geplukt op de plukdatum van Conference, de andere helft 1 week later. De peren werden bewaard bij twee verschillende bewaarcondities nl. bij lage en hoge zuurstof concentratie. Dit had tot doel om na te gaan of de vruchten al dan niet gevoelig waren voor bruin en hol en voor schilbruin. In wordt dit onderzoek verfijnd. Joly Red: aandacht geven aan behoud van zuur Joly Red gaf maar 1 bewaarprobleem in en dat was schilbruin. Met een behandeling van Smartfresh was dit op te lossen. De hardheid was goed. Er zijn zelfs mogelijkheden voor middellange bewaring in gewone lucht met Smartfresh. Eén bewaarseizoen is echter onvoldoende om een bewaarras op te beoordelen. Het behoud van zuur kan belangrijk zijn voor de smaak van Joly Red na bewaring. Behandeling met Smartfresh en/of strenge ULO zorgt voor een beter behoud van zuurheid. Advies op maat Door een dergelijk gedetailleerd onderzoek aan te leggen op een cultivar is men tenslotte in staat om advies op maat af te leveren aan de klant. In het geval van Kanzi worden gericht bewaaradviezen gegeven aan Veiling Haspengouw. Dit advies is gericht op plukdatum, de wijze van plukken, de wijze van inkoeling, de bewaartemperatuur en gascondities. Bij Joly Red kan het plukadvies en de bewaarconditie ge ïnspireerd worden door een maximaal behoud van een goede zoet-zuur ratio. Elke cultivar heeft zo zijn eigen recept Van P2829 was in de oogst 2012 nog niet veel geweten. Dus werd er gestart met een bewaaronderzoek waarbij ook Dit onderzoek werd gefinancierd door Veiling Haspengouw en de Belgische Fruitveiling. Optimal storage conditions for new pome fruit cultivars In 2013 the apple cultivars Kanzi and Joly Red, and pear cultivar P2829 were tested. Picking date, the way of cooling, relative humidity and storage conditions were tested. These tests are done during several years because some disorders are related to climatic conditions. This leads to detailed guidelines for each cultivar.

14 14 jaarverslag 2013 Wering onrijp fruit Elk jaar weer opnieuw is het uitkijken naar de nieuwe oogst appelen en peren! Vaak worden hiervoor ook hoge prijzen gehaald. Toch dient erover gewaakt te worden dat het aangeboden fruit voldoende rijp is. Onrijp primeurfruit stelt de consument teleur waardoor hij niet geneigd zal zijn tot een herhalingsaankoop. Om dit te vermijden legt het Federaal Voedselagentschap (FAVV) jaarlijks de data vast waarop men een bepaalde cultivar mag beginnen leveren. Deze data worden vastgelegd op basis van objectieve parameters. Sinds 1998 voert het VCBT het onderzoek uit dat de basis vormt van de bepaling van deze begindata voor aanvoer. VCBT spoort de telers aan om zelf rijpheidstesten te doen en niet blindelings op kleur of maat te plukken. Selectie van de zomerrassen én zowat alle bewaarrassen Vooral de zomerrassen werden nogal eens onrijp aangevoerd. Er zijn echter veel zomerrassen van appel en peer, doch slechts enkele zijn commercieel nog belangrijk. Het VCBT doet daarom onderzoek op een bepaalde selectie van commercieel interessante cultivars zijnde Belgica, Delbarestivale, Belgica, Beurré Hardy, Triomphe de Vienne en Durondeau. Om te vermijden dat de bewaarrassen te vroeg worden aangeleverd, stelt men voor zowat alle bewaar rassen een begindatum voor aanvoer vast. Objectieve parameters Over kleuren en smaken valt niet te twisten. Toch kiezen veel consumenten voor een mooi gekleurde vrucht. De buitenzijde van de vrucht is echter niet altijd een goede maatstaf voor de rijpheid. Sommige kleurmutanten kleuren al heel vroeg in het seizoen mooi rood hoewel ze absoluut nog niet rijp zijn. Het volstaat daarom niet om enkel de kleur of maat te beoordelen. Bij de rijping van fruit gaat de samenstelling wijzigen. Het suikergehalte gaat toenemen en het zuur gehalte en de hardheid nemen af. De achtergrondkleur wijzigt van groen naar geel. Het zetmeelgehalte neemt af hetgeen visueel duidelijk wordt gemaakt in de lugoltest (Figuur 1). Door deze inwendige parameters te meten kan pas een echt betrouwbaar beeld verkregen worden van de echte rijpheid van de vrucht. Vanaf begin juli worden wekelijks stalen genomen van referen tie bomen van de beoogde rassen. Van deze stalen wordt de hardheid, het suiker- en zuurgehalte, het zetmeelstadium en de grondkleur bepaald. Voor al deze parameters werden minimumnormen vastgelegd. Als deze normen bereikt zijn, wordt geadviseerd om de betreffende cultivar te laten aanvoeren. Bij appel primeren hier een minimale zetmeel waarde en opgelostestofgehalte, terwijl voor peer de hardheid en opgelostestofgehalte de belangrijkste parameters zijn. De geadviseerde data voor 2013 staan vermeld in tabel 1. Bovendien worden ook nabij-infraroodspectra (NIR) bepaald die gebruikt kunnen worden in modellen om de plukdatum te bepalen. Tabel 1: Aanvoerdata voor zomer- en bewaarrassen appel en peer 2013 Cultivar Aanvoerdatum Cultivar Aanvoerdatum Delbarestivale 20/08/2013 Gala 12/09/2013 Triomphe de Vienne 03/09/2013 Boskoop 17/09/2013 Durondeau 03/09/2013 Jonagold 20/09/2013 Conference 09/09/2013 Golden 20/09/2013 Elstar 09/09/2013 Pinova 01/10/2013 Beurré Hardy 10/09/2013 Doyenné 15/09/2013 Figuur 1: Vruchten waarbij de zetmeelomzetting nog niet is gestart zijn nog ongeschikt voor consumptie. Belgica 09/09/2013 Braeburn 15/10/2013

15 jaarverslag Figuur 4: In het VCBT-plukboekje staat duidelijk beschreven hoe je zelf een idee kan krijgen van de rijpheid van de verschillende percelen vruchten Telers: doe zelf eens een rijpheidsmeting, zo vermijd je nadien discussies Het VCBT spoort telers sterk aan om zelf simpele rijpheidstesten uit te voeren. Kleur en maat zijn immers niet de juiste parameters voor rijpheid. Zo kan men nadien discussies bij de aanvoer vermijden over het al dan niet rijp zijn van een partij vruchten. Eenvoudige metingen die op het bedrijf kunnen worden uitgevoerd, zijn een correct uitgevoerde hardheidsmeting, meting van het suikergehalte (Figuur 2) en de zetmeelomzetting. Meters voor hardheid en opgeloste stofgehalte kunnen overigens door VCBT gecontroleerd worden indien men twijfelt of ze nog wel correct werken. De werkwijze voor de rijpheidsmetingen staat haarfijn uitgelegd in het onlangs gepubliceerde plukboekje (Figuur 4: te downloaden van Figuur 2: Als teler kan je de opgelostestofgehalte van je vruchten gemakkelijk zelf meten met een digitale refractometer Figuur 3: De hardheid is een belangrijke parameter in de rijpheidsbepaling van peren Dit onderzoek wordt financieel ondersteund door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Assessment of the commercialisation date of apple and pear cultivars At the beginning of the season fruit is expensive and growers try to pick their summer fruit as early as possible to get a premium price. This is not always good from a quality point of view, since the fruits are not yet tasty enough. In order to avoid unripe fruit to enter into the market, the VCBT determines the harvest date for summer cultivars. The harvest dates for 2013 are mentioned in table 1.

16 16 jaarverslag 2013 Segmentatieonderzoek tomaat In België worden tomaten geteeld volgens de strenge kwaliteitseisen van het Flandria-lastenboek. Enkel producten van topkwaliteit, met een perfecte smaak en onberispelijk uiterlijk, krijgen het Flandria-keurmerk toegekend. Op basis van specifieke teelteigenschappen, smaak, kleur, grootte en vorm worden Flandria-tomaten opgedeeld in verschillende uniforme segmenten. Deze segmentatie wordt jaarlijks herzien. Hiervoor worden elk jaar een veertigtal veelbelovende rassen aangeplant op de proefcentra van Sint-Katelijne-Waver en Meerle. De productie-, teelt-, smaak- en kwaliteitseigenschappen van de rassen worden op verschillende tijdstippen bepaald. Het VCBT is hierbij verantwoordelijk voor de instrumentele vruchtkwaliteitsmetingen en het beheer van de database waarin alle data verzameld worden. Instrumentele vruchtkwaliteitsmetingen Vijf keer per jaar (in de loop van mei tot oktober) worden zowel losse als trostomaten uit de doorteelt aangevoerd vanuit de praktijkcentra in Meerle en Sint-Katelijne-Waver naar het VCBT. Daar worden de tomaten tien dagen lang bewaard in een koelcel bij 18 C en 80% RV. Tijdens de bewaring worden de tomaten onderworpen aan een aantal objectieve, instrumentele kwaliteitsmetingen in het laboratorium. Het VCBT is voor deze metingen geaccrediteerd conform ISO en garandeert hiermee technisch betrouwbare analyseresultaten. Prikschadegevoeligheid Eén dag na de oogst wordt de prikschadegevoeligheid van de aangevoerde cultivars bepaald. Per cultivar worden 24 onbeschadigde vruchten met een goed vastzittend kroontje geselecteerd. Deze vruchten worden verdeeld over vier EPSkistjes die vastgemaakt zijn op een elektrische schudder en heen en weer worden geschud met een amplitude van 8 cm en een snelheid van 200 bewegingen per minuut gedurende vijf minuten (Figuur 1). Na het schudden wordt het aantal prikken per tomaat geteld en het gemiddeld aantal prikken per cultivar wordt omgerekend naar een prikscore. Deze score loopt van negatieve waarden voor zeer prikschadegevoelige rassen tot 10 voor niet prikschade gevoelige rassen. Stevigheid De stevigheid van de tomaten wordt op dag 3 en dag 10 na de oogst beoordeeld met behulp van een textuurmeter voorzien van een plunjer met een dia meter van 3,5 mm (Figuur 2). De maximale kracht (uitgedrukt in Newton) die nodig is om deze plunjer 2 mm in de vrucht te drukken aan een snelheid van 2 mm/s wordt gebruikt als maat voor de stevigheid van de tomaat. Per cultivar worden twintig tomaten beoordeeld en elke tomaat wordt tweemaal ge meten ter hoogte van de evenaar. Opgelostestofgehalte Op dag 3 en dag 10 wordt eveneens het opgelostestofgehalte van de tomaten bepaald. De opgeloste stof in tomatensap bestaat vooral uit suikers maar ook voor een deel uit zuren en zouten. Het opgelostestofgehalte is dus belangrijk voor de smaak van de tomaat. Met behulp van een plastic handboor wordt er sap vrijgesteld uit de tomaat. Het opgelostestofgehalte van dit sap wordt tweemaal gemeten met een digitale refractometer (Figuur 3). Per cultivar worden tien vruchten geanalyseerd. Figuur 1: Schudtafel. Figuur 2: Textuurmeter.

17 jaarverslag Figuur 3: Digitale refractometer. Figuur 4: Spectrofotometer. Kleur Op het einde van de bewaring wordt de kleur van de tomaten gemeten met behulp van een spectrofotometer (Figuur 4). De kleur van de tomaten wordt weergegeven door de parameters hue angle en helderheid (Figuur 5). De hue angle geeft de kleurevolutie van rood (0 ) naar geel (90 ) naar groen (180 ) naar blauw (270 ). De helderheid geeft de licht-/donkerheid van een kleur weer en loopt van 0 (donker/zwart) tot 100 (licht/wit). Donkerrode tomaten worden dus gekenmerkt door een lage hue angle en lage helderheid, lichtoranje tomaten door een hoge hue angle en hoge helderheid. Voor tomaten ligt de hue angle gemiddeld rond 40-50, de helderheid rond Per cultivar worden twintig tomaten geëvalueerd en elke tomaat wordt tweemaal gemeten ter hoogte van de evenaar. Databeheer Op geregelde tijdstippen worden de meetresultaten door de betrokken praktijkcentra opgeladen naar de database via een webgebaseerde interface. De ruwe datafiles worden door het systeem gecontroleerd en automatisch verwerkt. Er worden afgeleide parameters berekend en er wordt een statistische analyse uitgevoerd om significante verschillen tussen rassen aan te kunnen duiden. Gemiddelde waarden met bij horende betrouwbaarheidsintervallen worden in de database bewaard. Alle gegevens in de database zijn via de VCBT-website op een gebruiksvriendelijke manier toegankelijk. Zo kunnen de gegevens in tabellen en in grafische vorm worden opgevraagd en kunnen rapporten als pdf-file worden gegenereerd (Figuur 6). Figuur 5: De kleurparameters hue angle en helderheid. De hue angle geeft de kleurevolutie van rood (0 ) naar geel (90 ) naar groen (180 ) naar blauw (270 ). De helderheid geeft de licht-/ donkerheid van een kleur weer en loopt van 0 (donker/zwart) tot 100 (licht/wit). Figuur 6: Data uit de tomatendatabase kunnen opgevraagd worden als tabellen en figuren. Dit onderzoek wordt gefinancierd door de Afdeling Duurzame Landbouw Ontwikkeling (ADLO) en het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT). Tomato segmentation research Each year new tomato cultivars are grown at the research centres of Sint-Katelijne-Waver and Meerle and screened for production, cultivation, taste and quality characteristics. Only tomato cultivars which have good scores for all the mentioned characteristics may enter one of the Flandria segments. The Flanders Centre of Postharvest Technology (VCBT) is responsible for the instrumental fruit quality measurements (susceptibility to puncture injury, firmness, soluble solids content, colour) and for the management of the database wherein all data are collected.

18 18 jaarverslag 2013 Ondersteunend onderzoek segmentatie Sinds 1996 worden tomaten van het keurmerk Flandria opgedeeld in verschillende segmenten op basis van productie-, teelt-, kwaliteit- en smaakeigenschappen. Door vergelijkbare rassen samen te brengen worden uniforme segmenten gecreëerd om te voldoen aan de eisen van de consument. Bij paprika kan er momenteel niet echt van een segmentatie gesproken worden en gebeurt de indeling enkel volgens de kleur: rood, geel, groen en oranje. Toch worden alle productie- en teeltgegevens en de kwaliteit van de verschillende nieuwe rassen nauwgezet opgevolgd. Het VCBT is hierbij verantwoordelijk voor de instrumentele vruchtkwaliteitsmetingen. Teeltverloop In Vlaanderen worden paprika s in verwarmde glazen serres geteeld. De teelt duurt bijna een volledig jaar. Rond eind oktober worden de planten bij de plantenkweker opgezaaid. Na ongeveer vijftig dagen zijn de planten voldoende groot en worden ze in de serre opgeplant. Dat gebeurt in de loop van de maand december. In de serre wordt een klimaat nagestreefd zodat de planten optimaal kunnen groeien. De eerste vruchten worden eind maart geoogst, de productieperiode loopt meestal tot november. De klassieke geblokte paprika wordt het meest geteeld. Daarnaast komen er ook een beperkte hoeveelheid specialties op de markt. Productie-, teelt- en vruchtbeoordelingen bij de proeftuinen De rassenproeven liggen op het Proefstation voor de Groenteteelt en het Proefcentrum Hoogstraten. Op beide locaties wordt een breed gamma aan gegevens geregistreerd. Vanaf de planting wordt gestart met maandelijkse beoordelingen van de gewasontwikkeling. De productie en sortering worden gedurende de volledige productieperiode geregistreerd. Vanaf de eerste oogst wordt maandelijks de vruchtkwaliteit geëvalueerd. Dat gebeurt zowel bij de oogst als na een bewaarperiode van een week. Bij de oogst wordt er onder meer gekeken naar vruchtvorm, kleur, stevigheid, scheurtjes, neusrot en glans. Na bewaring wordt er gescreend op parameters zoals rimpels door vochtverlies, rijpheidsstippen, vrucht- en steeltjesrot en worden opnieuw de kleur, de stevigheid en de glans beoordeeld. Instrumentele vruchtkwaliteitsmetingen op het VCBT Drie keer per jaar (in de loop van mei tot oktober) worden paprika s aangevoerd vanuit de proeftuinen naar het VCBT. Daar worden de paprika s tien dagen lang bewaard in een koelcel bij 18 C en 80% RV. Tijdens de bewaring worden Figuur 1: Textuurmeter. Figuur 2: Opgelostestofgehalte ( Brix) na 3 (linkse balk) en 10 (rechtse balk) dagen bewaring (18 C en 80% RV) in oktober De errorbars geven het 95% betrouwbaarheidsinterval weer. de paprika s onderworpen aan een aantal objectieve, instrumentele kwaliteitsmetingen in het laboratorium. Het VCBT is voor deze metingen geaccrediteerd conform ISO en garandeert hiermee technisch betrouwbare analyseresultaten.

19 jaarverslag Stevigheid De stevigheid van de paprika s wordt op dag 3 en dag 10 na de oogst beoordeeld met behulp van een textuurmeter voorzien van twee parallelle platen (Figuur 1). De maximale kracht (uitgedrukt in Newton) die nodig is om een vrucht 5 mm samen te drukken aan een snelheid van 10 mm/s wordt gebruikt als maat voor de stevigheid van de paprika. Per cultivar worden tien paprika s geëvalueerd en elke paprika wordt driemaal gemeten. Opgelostestofgehalte Op dag 3 en dag 10 wordt eveneens het opgelostestofgehalte van de paprika s bepaald. De opgeloste stof in paprika s bestaat vooral uit suikers maar ook voor een deel uit zuren en zouten. Het opgelostestofgehalte is dus belangrijk voor de smaak van de paprika. Met behulp van een handboor worden er 3 cilindervormige stukjes uit de evenaar van de vrucht gehaald. Het opgelostestofgehalte van het sap dat vrijgesteld wordt bij het samendrukken van zo een stukje wordt gemeten met een digitale refractometer. Per cultivar worden tien vruchten geanalyseerd. In Figuur 2 wordt het opgelostestofgehalte ( Brix) getoond van de rassen die in 2013 opgevolgd werden. Hieruit blijkt een duidelijk verschil in opgelostestofgehalte tussen de verschillend gekleurde paprika s. Rode paprika s hebben het hoogste opgelostestofgehalte, groene paprika s het laagste. Kleur Op het einde van de bewaring wordt de kleur van de paprika s gemeten met behulp van een spectrofotometer. De kleur van de paprika s wordt weergegeven door de parameters hue angle en helderheid. De hue angle geeft de kleurevolutie van rood (0 ) naar geel (90 ) naar groen (180 ) naar blauw (270 ). De helderheid geeft de licht-/donkerheid Figuur 3: Hue angle ( ) na 3 (groene paprika s) of 10 (rode, gele paprika s) dagen bewaring (18 C en 80% RV) in oktober De errorbars geven het 95% betrouwbaarheidsinterval weer. van een kleur weer en loopt van 0 (donker/zwart) tot 100 (licht/wit). Rode paprika s hebben gemiddeld een hue angle rond 25-30, oranje paprika s rond 50-55, gele paprika s rond en groene paprika s rond Per cultivar worden tien paprika s geëvalueerd en elke paprika wordt vijfmaal gemeten ter hoogte van de evenaar. In Figuur 3 wordt de hue angle getoond van de in 2013 opgevolgde rassen. Dit onderzoek wordt gefinancierd door de Lava-veilingen (GMO). Supportive segmentation research Each year new bell pepper cultivars are grown at the research centres of Sint-Katelijne-Waver and Meerle and screened for production, cultivation, taste and quality characteristics. The Flanders Centre of Postharvest Technology (VCBT) is responsible for the instrumental fruit quality measurements (firmness, soluble solids content, colour).

20 20 jaarverslag 2013 Snelle en niet-destructieve bepaling van de versheid van veldsla Bladgroenten zoals veldsla (Valerianella locusta L.) zijn erg bederfbaar. Wanneer veldsla op de keurtafel van de veilingen aangeboden wordt, blijkt het product niet steeds vers geoogst te zijn. Soms wordt namelijk product aangeleverd dat al een korte bewaarduur achter de rug heeft, maar visueel niet te onderscheiden valt van vers product. De houdbaarheid van dit product wordt hierdoor gereduceerd en dit geeft aanleiding tot verliezen in de distributie en een lagere kwaliteit bij consumptie met ontevreden consumenten tot gevolg. Naast directe verliezen zijn echter de indirecte verliezen veel groter. Problemen met de houdbaarheid zetten de prijsvorming en de reputatie van het merk onder druk. Kopers voor de exportmarkt, waar houdbaarheid om evidente redenen belangrijk is, kopen dan elders. Samen met Inagro en het Proefstation voor de Groenteteelt heeft het Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten een methode ontwikkeld om met behulp van VIS/NIRreflectantiespectroscopie niet-destructief de bewaarperiode vast te stellen die veldsla reeds heeft ondergaan vóór het de veiling bereikt. VIS/NIR-reflectantiespectroscopie VIS/NIR-reflectantiespectroscopie omvat het zichtbare (VIS) en een deel van het nabij-infrarode (NIR) golflengtegebied tussen 380 en 1690 nm (Figuur 1). Wanneer licht een veldslablad raakt kan de inkomende straling gereflecteerd, geabsorbeerd of uitgestraald worden (Figuur 2). De bijdrage van elk fenomeen is afhankelijk van de chemische samenstelling en de fysische eigenschappen van het materiaal. Naarmate veldsla langer bewaard wordt, zal de inhoud van het bladmateriaal en de fysische eigenschappen hiervan meer veranderen waardoor een ander resulterend spectrum in het VIS/NIR-gebied zal bekomen worden dan bij een vers aangebracht product. Voorspelling van de bewaarperiode Tijdens de afgelopen jaren werden VIS/NIR-reflectantiespect roscopiemetingen uitgevoerd gedurende 5 verschillende oogst momenten op veldsla met een verschillende voorafgaande bewaarperiode. De meetperiodes waren september 2012, januari 2013, maart 2013, juni 2013 en november De spectra werden gemeten op de oogstdag, en in de loop van de 3 volgende weken werden de metingen herhaald op bewaarde veldslastalen. De combinatie van al de verkregen reflectiespectra tijdens de verschillende meetdagen werden met behulp van multivariate data-analyse verwerkt, met als doel een voorspellingsmodel te ontwikkelen dat de bewaarperiode van veldsla op het tijdstip van de meting kan bepalen. Figuur 1: Het VIS/NIR-reflectantiespectrum van veldsla met aanduiding van het zichtbare (VIS) en nabij-infrarode (NIR) gebied. De donkere regio s zijn spectrale gebieden die belangrijk zijn voor de correcte voorspelling van een voorafgaande bewaarperiode. Figuur 3: De reële tijd in bewaring ten opzichte van de voorspelde tijd in bewaring bepaald op basis van het VIS/NIR-spectrum. De data waarop het model gebaseerd is en de data waarmee het getest is zijn respectievelijk wit en groen gekleurd.