Archeologie op straat
|
|
- David Goossens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Archeologie op straat waar kunt u nog wat zien in Nijmegen? 19 punten om te bezoeken A R C H E O L O G I E E N M O N U M E N T E N
2
3 Wie op zoek is naar het verhaal van Nijmegen kan terecht in boeken, in het museum of in de archieven. Maar de grootste en de meest tot de verbeelding sprekende bron is de stad zelf, als ooggetuige van de geschiedenis. De stad verandert voortdurend en de geschiedenis verschijnt en verdwijnt. Door archeologisch onderzoek op plekken waar het bodemarchief wordt verstoord, weten we steeds meer over het verleden. Met visualisaties wil Nijmegen de bijzondere plekken weer laten zien aan bewoners en bezoekers. In dit boekje staan de visualisaties die naar aanleiding van opgravingen zijn gemaakt. Natuurlijk is er nog veel meer te beleven aan historie in de stad. Lees en bekijk de websites of loop eens mee met een gids ( Die kan aan de hand van stratenpatronen, golvingen in het landschap, oude en nieuwe gebouwen nog veel meer over de stad vertellen.
4 Berg en Dalseweg Populierstraat Ubbergseveldweg Wilgstraat Esdoornplein Broerweg Berkstraat Eikstraat FOTO m
5 1. Romeins marktgebouw (forum) Locatie: Eikstraat, Wilgstraat, Berkstraat, Populierstraat In het oosten van Nijmegen lag in de Romeinse tijd een enorm gebouw met een open binnenplaats. Het was ongeveer 170 bij 130 m groot en deed dienst als markthal. Eigenlijk is het een groot plein omgeven door een langwerpig gebouw met een zuilengang. In de winkeltjes en op het plein werd van alles aangeboden: groente, vlees, vis, graan, brood, gebak, kaas, eieren, bier, wijn, aardewerk, schoenen, kleding, stof, houten kommen, lepels, sieraden, manden De handel stond onder toezicht van de soldaten, ze controleerden de gewichten van de handelaars en patrouilleerden om de orde te handhaven. Op de stoep aan de overkant van de Eikstraat staat het tijdvenster waarop te zien is hoe het er hier in de Romeinse tijd aan toe ging (nummer 3a). Voordat de nieuwe wijk werd gebouwd werd er eerst opgegraven. Daarbij kwamen de funderingen van het marktgebouw tevoorschijn. Op de plekken waar dat kan, zijn de lijnen van de funderingen zichtbaar in het wegdek en de stoepen: de Wilg-, Berk, Populier- en Eikstraat.
6
7 2. Romeinse zuil Locatie: Eikstraat Op de binnenplaats van het marktgebouw (nummer 1) stonden twee grote zuilen, waarvan alleen de funderingen zijn teruggevonden. Een van de zuilen is op ware grootte gereconstrueerd op basis van voorbeelden uit andere delen van het Romeinse rijk. Ook de kleuren zijn gebaseerd op verfresten van overgebleven Romeinse zuilen. De zuil is bijna 9 meter hoog, maar was oorspronkelijk nog hoger omdat er nog een 2 meter hoog beeld op stond van keizer Trajanus ( na Chr.). Tijdens zijn bewind werd het marktgebouw opgericht, rond 100 na Chr. Dichtbij de zuil staat een tijdvenster (nummer 3a) waarop filmpjes zijn te zien die zich afspelen in de Romeinse tijd. Je maakt als het ware een reis door de tijd. Ook de zuil is te zien, met een beeld van keizer Trajanus bovenop.
8
9 3. Tijdvensters en Tijdpad Locatie: Eikstraat, Ubbergseveldweg, Nijmegen-Oost Op drie punten in Nijmegen-Oost staan tijdvensters die een reis door de tijd naar het Romeinse verleden mogelijk maken. Op een scherm zijn animatiefilmpjes te zien over de situatie in de Romeinse tijd. Via het eerste tijdvenster kan de bezoeker van nu de Romeinse markt in het grote marktgebouw ervaren (nummer 3a). Een tweede tijdvenster is gericht op de oostpoort van de legerplaats (nummer 3b). Op straat geven lage muurtjes in de voortuin van het appartementencomplex Porta Romana de plaats van die poort aan (nummer 4). Het derde tijdvenster (nummer 3c) is gericht op de herberg en de westpoort van de legerplaats. Tijdpad is een wandelroute door Nijmegen-Oost. Startpunt is Museum Het Valkhof. Op 15 punten langs de route staan informatieborden waarop te lezen is wat er precies is gevonden tijdens verschillende archeologische onderzoeken. Er hoort ook een boekje bij, dat te koop is bij Museum Het Valkhof, het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis en de VVV. Het boekje is ook te downloaden via Als extra is daar ook een audiotour te vinden die via mp3-spelers is te gebruiken. T I J D P A D G I D S B I J D E R O U T E E N D A U D I O T O U R E WA N D E L L A N G S H E T R O M E I N S V E R L E D E N I N N I J M E G E N O O S T
10
11 4. Poort van de Romeinse legerplaats Locatie: Ubbergseveldweg Op het perceel Ubbergseveldweg 101, nabij de kruising van de Ubbergseveldweg en de Beekmansdalseweg, staat het appartementencomplex Porta Romana. In de voortuin is de plattegrond van de oostelijke poort van het legerkamp van het Tiende Legioen verbeeld door lage muurtjes. Aan de overkant van de straat staat tijdvenster 3b, waar te zien is hoe de poort er in de Romeinse tijd uit zag. De poort en de muur waren van steen en dateren tussen 100 en het eind van de tweede eeuw. Ook de voorganger van de poort is te zien. Ongeveer 90 jaar voordat de legerplaats van het Tiende Legioen werd gebouwd, lag er een grotere legerplaats van hout. Deze heeft kort dienst gedaan tussen 19 en 10 voor Chr. De paalgaten van de staanders zijn in de stoep en de straat weergegeven als cirkels in een andere kleur klinkers. In de achtertuin van het complex is de rand van een grote waterput teruggelegd op de plek waar hij in 1959 is opgegraven. De putrand is met de originele tufsteenblokken herbouwd. Ook een deel van de muur van de legerplaats is herbouwd. De tuin is niet openbaar toegankelijk, maar tijdens de Open Monumentendagen onder begeleiding te bezichtigen.
12
13 5. Romeins amfitheater Locatie: Rembrandtstraat, Mesdagstraat Bij de herinrichting van de straten in de Schildersbuurt werden de indrukwekkende muren van de arena en de buitenmuur van het ovale amfitheater teruggevonden. De muren zijn weergegeven in het wegdek van verschillende straten op de plaats waar de restanten zijn gevonden. Op de kruising van de Mesdagstraat en de Rembrandtstraat is het meeste te zien: hier kun je de muren van de ingang tot de arena herkennen. De houten tribunes zijn natuurlijk verloren gegaan en de arena zelf, enigszins verdiept, is in de loop der tijden gevuld geraakt. Hier vonden gladiatorengevechten plaats, jachtpartijen op wilde dieren en misschien militaire parades. Tijdens de opgraving kwamen opvallend veel munten, scherven van kruiken, bekers en borden tevoorschijn. De gemoederen liepen kennelijk af en toe zo hoog op dat de toeschouwers van alles in de arena gooiden. FOTO nr. 6 Vermeerstraat FOTO nr. 5 Rembrandtstraat Heydenrijckstraat Mesdagstraat 0 50 m Behalve het amfitheater zijn in donkergroen zijn de sporen van de wachttoren (nummer 6) en in lichtgroen de grachten van de Romeinse legerplaats weergegeven
14
15 6. Legerplaats muur en toren Locatie: Vermeerstraat, Van Langeveldstraat, Mesdagstraat, Jozef Israelsstraat, Frans Halsstraat. Rond 19 voor Chr. bouwden de Romeinen hun eerste legerplaats op de Hunerberg. Deze legerplaats was omgeven door twee droge grachten en een houten verdedigingsmuur. In de Schildersbuurt zijn op een paar plaatsen de sporen van de grachten en wachttorens van deze legerplaats in de straat aangegeven door een lichtere kleur steen. In de Vermeerstraat zijn de sporen van een van de wachttorens aangegeven als vier vierkanten. De houten wachttorens stonden op regelmatige afstanden van elkaar langs de houten muur. Vier dikke balken die in de grond stonden vormden het geraamte van een toren. De kuilen waar die balken in stonden, zijn als donkere verkleuring in de zandige bodem teruggevonden. Op de foto achter de vier vierkanten van de wachttoren is de binnenste gracht te zien. Op het kaartje bij nummer 5 staat de locatie aangeveven van de wachttoren en de grachten aangegeven.
16
17 7. Romeinse godenpijler Locatie: Kelfkensbos Dit kunstwerk is een verwijzing naar de Romeinse godenpijler, waarvan een aantal fragmenten in 1980 zijn teruggevonden op het Kelfkensbos. Aan de basis van het kunstwerk zijn afgietsels van de blokken te zien die nu in Museum Het Valkhof staan. Het staat nu op de plaats waar de Romeinse godenpeiler ongeveer gestaan zal hebben. Rond het jaar 17 heeft Keizer Tiberius de pijler laten oprichten in Oppidum Batavorum, de oudste stad van Nederland. Oppidum Batavorum is rond 10 voor Chr. door de Romeinen gesticht en lag in het huidige centrum van de stad, rondom het Valkhof en het Kelfkensbos en nog verder naar het oosten tot aan de Hugo de Grootstraat. In 70 na Chr., aan het eind van de Bataafse opstand, legden de Bataven de Romeinse stad in as. Op dezelfde plek waar Oppidum Batavorum lag, werd in de laat-romeinse tijd een legerplaats gebouwd met grote verdedigingsgrachten (nummer 8).
18 Vo Valkhof Voerweg Kelfkensbos Museum Het Valkhof
19 8. Grachten van laat-romeinse legerplaats Locatie: Kelfkensbos Op het plein voor Museum Het Valkhof is met geribbelde steentjes de loop van een Romeinse walmuur en twee grachten weergegeven. De diepe, brede maar droge grachten en de aarden wal met stenen muur beschermden in de vierde eeuw de laat-romeinse legerplaats die op het Valkhof lag. Hier woonden burgers en militairen. In de laat-romeinse periode trekt de bevolking zich terug op en rond het Valkhof en het Kelfkensbos. Het is goed om te weten dat de Voerweg in deze tijd nog niet bestond, er was toen dus geen geul tussen het Valkhof en het Kelfkensbos zoals nu. De huidige Voerweg is rond 1400 gegraven. Op het kaartje zijn de grachten blauw en de muur rood aangegeven. Het zwarte vierkantje geeft de plaats van de godenpijler (nummer 7) aan.
20
21 9: Informatieborden over oudste stad en 19 e 20 e eeuwse school Locatie: St. Josephhof en St. Thomashof De opgravingen op het Scholenhof, waar nu de nieuwe appartementen staan, leverden veel restanten op van de oudste stad van Nederland, Oppidum Batavorum, en van de scholen die hier in de 19 e en 20 e eeuw hebben gestaan. Op de St. Thomashof is een informatiebord (nummer 9a) aangebracht over de oudste stad van Nederland, die rond 10 voor Chr. werd gebouwd. Hier woonden veteranen van het Romeinse leger, Romeinse ambtenaren, handelaren uit alle delen van het Romeinse rijk en leden van de stam die in dit gebied woonde, de Bataven. De plaats werd naar hen genoemd: Oppidum Batavorum, Stad van de Bataven. In het jaar 69 na Chr. brak de Bataafse Opstand uit. In 70 werd Oppidum Batavorum in brand gestoken door de Bataven. Op de St. Josephhof is een informatiebord (nummer 9b) aangebracht over de schoolgebouwen die hier in 1885 en 1906 werden gebouwd. In de Tweede Wereldoorlog werden de scholen zwaar getroffen. Veel leerlingen werden door de splinterbommen gedood of verwond tijdens het bombardement op 22 februari 1944, omdat ze juist op dat moment buiten waren. De scholen op de St. Josephhof zijn tot aan hun sloop in de jaren 70 van de vorige eeuw in gebruik gebleven.
22 Groenewoudseweg 19 17d Waterstraat Marialaan Voorstadslaan Weurtseweg 18 17c 17b 17a Lange Hezelstraat Kronenburgersingel Bloemerstraat Grote Markt 1 Tunnelweg Nassausingel Tweede Oude Heselaan Van Schaeck Mathonsingel Keizer KarelpleinOranjesingel Graafseweg Willemsweg St. Annastraat Groe Wolfskuilseweg Groenestraat Muntweg Groenestraat
23 Hengstdalseweg adier Guardsviaduct Waalbrug te Markt a 9b 10 Hertogstraat Kelfkensbos Keizer Traianusplein St. Jorisstraat St. Canisiussingel Nieuwe Ubbergseweg Mariaplein Prins Hendrikstraat Prins Bernhardstraat el Berg en Dalseweg 3c Groesbeekseweg Daalseweg b 3a 2 1 Coehoornstraat Berg en Dalseweg Broerdijk Heyendaalseweg Postweg
24
25 10. Huis met oudste stenen fundering Locatie: Derde Walstraat Naast de ingang van de parkeergarage voor de bewoners van het complex op de Scholenhof is een langwerpige metalen kast opgehangen. In de kast is een animatiefilmpje te zien over het huis met de oudste stenen fundering van Nederland. Het huis stond in Oppidum Batavorum, de oudste stad van Nederland (nummer 9a). De meeste huizen waren van hout en leem, maar dit gebouw kreeg een stenen fundering. Rond 60 na Chr. werd het gebouw opgericht en de stenen fundering is daarmee de oudste van Nederland. De wanden van het gebouw waren nog wel van hout en leem, maar op het dak lagen dakpannen. Waarschijnlijk is het geen gewoon woonhuis geweest, maar de woning van een veteraan. De stenen fundering is teruggelegd op de plaats waar ze is gevonden. Tijdens de Open Monumentendag is de muur te bezichtigen.
26
27 11. Loden lady Locatie: Burchtstraat In de Burchtstraat ter hoogte van de C&A ligt een metalen plaat in de straat met de afbeelding van een skelet. Het is het skelet van een vrouw uit de vierde eeuw, die precies op deze plek was begraven in een loden grafkist. Ze kreeg al gauw de bijnaam loden lady. De grafkist van lood en dure grafgiften zoals glazen flesjes met cosmetisch poeder en geparfumeerde olie zijn aanwijzingen voor haar rijkdom en hoge status. Dat is de reden dat op de metalen plaat ook afbeeldingen van logo s van dure merkartikelen zijn te zien. De vondsten zijn te bezichtigen in Museum Het Valkhof, waar ook een reconstructie van het gezicht van de dame te zien is. Het graf bevond zich aan een toentertijd al oude weg die de Romeinse stad in Nijmegen-West verbond met de Romeinse bebouwing rond het Valkhof en de verschillende legerkampen in Nijmegen-Oost. In de Romeinse tijd lagen de grafvelden langs de wegen, dicht bij de nederzettingen en legerplaatsen. Het graf van de loden lady maakt onderdeel uit van de grote vierde eeuwse begraafplaats in de binnenstad van Nijmegen.
28 Stookruimte van het hypocaustum tijdens de opgraving. foto: Jan Thijssen
29 12. Romeinse muur en vloerverwarming Locatie: Waalkade onder het casino In een vitrine aan de achterkant van het casino is een deel van een Romeinse muur te zien. Via een spiegel is de achterkant van de fundering zichtbaar met een nog een klein deel van de eigenlijke muur. De muur is bij de opgravingen in 1987 tevoorschijn gekomen, voorafgaand aan de bouw van het casino. Het aangetroffen deel was ongeveer tachtig meter lang, 1,4 meter dik en was op sommige plaatsen nog 2 meter hoog. Deze met tufsteen beklede ommuring van een Romeinse handelsnederzetting op de Waalkade bood bescherming vanaf de landzijde. De nederzetting bestond al in de 1 e eeuw, maar pas in de 4 e eeuw werd de muur gebouwd. In een vitrine in de voorgevel van het casino (achter de rechter opgang) is het verwarmingssysteem van een Romeins huis te zien. Het verwarmingssysteem, of hypocaustum, is een ondiepe kelder met zuiltjes van gestapelde tegels waarop een vloer rust. Vanuit een stookruimte naast het vertrek liet men warme lucht in de kelder lopen, zodat de vloer werd verwarmd. Romeinse vloerverwarming dus. Ook de muren werden verwarmd, doordat via holle buizen in de wanden de warmte naar boven kon trekken. Alleen in rijke huizen kwam deze vloerverwarming voor en dan meestal nog maar in één vertrek. Het huis stond in de handelsnederzetting, achter de muur die in de andere vitrine is te zien. De Waal heeft een groot deel van de nederzetting weggespoeld.
30
31 13. Romeinse muur Locatie: Steenstraat oe was het toen in de stad van vandaag is te lezen op de muur in de HSteenstraat naast het Besiendershuis. Het is de slotzin van een vers van wijlen professor Jules Bogaers, Nijmeegs hoogleraar provinciaal-romeinse Archeologie en een prikkelende verwijzing naar het Romeins verleden van de stad. Naast het vers is de doorsnede van een laat-romeinse muur te zien. Deze muur beschermde een handelsnederzetting aan de Waalkade die al in de tweede eeuw bestond. Tot in de vierde eeuw is de muur in gebruik gebleven. In 1987 werd nog een deel van dezelfde muur opgegraven aan de Waalkade, op de plek waar nu het casino staat (nummer 12).
32
33 14. Kapel van de kruisridders/grafkelders Locatie: Korenmarkt Op de Korenmarkt zijn de funderingsresten van de St. Janskapel aangegeven. Ook is een van de drie grafkelders die ooit in de kapel lagen, te zien. De kapel werd in 1196 gebouwd, samen met een hospitium dat nu nog bestaat, de Commanderie van St. Jan. Het hospitium was een gastenverblijf voor pelgrims en reizigers. In 1214 werd het huis toegewezen aan de Johannieters, een militaire kloosterorde die net als de Tempeliers het Heilig Land hielpen veroveren en verdedigen. In de 16 e eeuw werd de katholieke kapel onderkomen voor de protestantse diensten. Daarna deed de kapel zelfs dienst als vleeshuis en opslagplaats. In 1650 werd de kapel afgebroken en werd het terrein gebruikt als appel- en korenmarkt.
34
35 15. Hertsteegpoort Locatie: Hertogplein Op het Hertogplein zijn de muren van de Hertsteegpoort en een deel van de stadsmuur in een gelig soort natuursteen aangegeven. De Hertsteegpoort werd tussen 1456 en 1468 gebouwd en bestond uit een bakstenen poort en voorpoort. Rond 1520 werd de poort grondig verbouwd en in 1539 kreeg de poort een stenen overbrugging aan de achterkant, zodat aan stadszijde over de wallen gelopen kon worden. Waarschijnlijk is het stenen rondeel, een grote ronde toren, rond 1520 tegen de buitenkant van de poort gebouwd. Het rondeel had een diameter van ongeveer negen meter en is in het wegdek net voor de poort aangegeven met een strook stenen in het asfalt. Aan de stadskant van de poort zijn bakstenen kelders gevonden van huizen die tegen de stadsmuur aan lagen. Een van de kelders is nog te zien, daarin hangt een informatiebord. Op twee plaatsen staan Korfmachertjes: granieten zuiltjes met reproducties van foto s die door fotograaf Korfmacher zijn gemaakt vlak voordat de vestingwerken werden afgebroken. De zuiltjes staan op de plaats waar Korfmacher heeft gestaan toen hij de foto s nam, zodat de situatie van toen goed is te vergelijken met die van nu.
36
37 16. Verloren toren locatie: Plein 1944 Onder Plein 1944 ligt in de openbare stalling het fundament van een toren. Hij ligt niet precies op de plek waar hij is gevonden, omdat daar nu de ingang van de parkeergarage is. Wel is nog in de bestrating boven de ingang met een andere steensoort de plek aangegeven waar de standplaats van de toren ooit was. De opgravers van de toren hebben hem de verloren toren genoemd, omdat hij in de loop van de tijd was vergeten. De fundering bestaat uit bakstenen en heeft een afgeplatte kant aan de stadszijde. De toren was ongeveer 13 m hoog. Delen van de fundering van de aansluitende stadsmuur zijn aan weerszijden van de toren gevonden, waaruit blijkt dat de muur ongeveer 3,5 meter hoog is geweest. De eerste stenen ommuring met een droge gracht aan de veldzijde dateert uit de 13 e eeuw. Tussen 1400 en 1425 werd aan de buitenkant van de gracht uit de 13 e eeuw een muur gebouwd. De muur loopt recht naar de Kronenburgertoren die mogelijk ook in dezelfde tijd is gebouwd. Aan de veldzijde werd weer een gracht gegraven. Dus bestonden er in deze periode gelijktijdig twee muren en twee droge grachten. Nijmegen heeft daarmee de oudste dubbele ommuring van Nederland. De dubbele omwalling aan de veldzijde is gebouwd omdat er voortdurend nieuwe kanonnen werden ontwikkeld met grotere vuurkracht.
38 Bronsgeeststraat (17a) Victor (17b) Rijnstraat (17d)
39 17. Gracht en muur van de Romeinse stad Locatie: Bronsgeeststraat, Victor, Maasstraat en Rijnstraat In vier straten is het verloop van de gracht en de muur van de Romeinse stad Ulpia Noviomagus aangegeven. De stad werd in het westen van het huidige Nijmegen gebouwd, nadat Oppidum Batavorum door de Bataven was vernield (nummer 9). Kort na 70 na Chr. werd begonnen met de bouw. Pas rond 180 werd er een stenen stadsmuur opgericht met aan de buitenkant ook een gracht. Waarschijnlijk was het toen pas echt nodig om de stad goed te verdedigen. Van de zuidzijde van de muur en de gracht zijn de meeste delen teruggevonden. De noordelijke muur is in de loop van de tijd in de Waal weggespoeld. Heel bijzonder is de uitkijktoren die gevonden is bij de opgravingen in de Rijnstraat (nummer 17d), voordat er nieuwe huizen werden gebouw. d c b a
40
41 FOTO 18. Romeinse tempels en huis Locatie: Maasplein, Maasstraat, IJsselstraat Binnen de muren van de Romeinse stad Ulpia Noviomagus lagen twee tempels, gewijd aan Mercurius en Fortuna. De gebouwen stonden op een tempelplein dat aan twee kanten was voorzien van een galerij met kleine vertrekken. Vlakbij lag een groot huis, een stadsvilla. Op het Maasplein staat nu een podium met daarvoor een brede trap met vier treden, ongeveer zoals de toegang tot de tempels eruit zag. Op het podium staan de onderste delen van vier zuilen en een bronzen plaat met informatie. Er staat ook een informatiebord over de tempels. In het wegdek op het Maasplein en de straten in de omgeving zijn de contouren van de tempels en de stadsvilla aangegeven. Waterstraat Merwedestraat Maasplein IJsselstraat Waalstraat Maa sstraat
42
43 19. Romeins huis Locatie: Rijnstraat, Lekstraat Op de kruising van de Rijn- en de Lekstraat is een pleintje gemaakt waar de funderingssporen zijn aangegeven van een Romeins huis met een verwarmingssysteem, een hypocaustum. Op natuurstenen platen is informatie aangebracht over de stad waarin het huis lag, Ulpia Noviomagus, en over het huis. Het hypocaustum bestaat hier uit in de bodem gegraven kanalen onder de vloer, waardoor warme lucht werd gevoerd van een vuur dat buiten het huis werd gestookt. Bij het huis zijn fragmenten van een terra-cotta masker gevonden. Dergelijke maskers werden door acteurs gedragen tijdens toneelvoorstellingen, maar ze werden ook als versiering in de tuin opgehangen.
44 Meer informatie over archeologie vindt u op en waar ook meerdere routes door Romeins Nijmegen zijn te vinden. Boeken over opgravingen in Nijmegen en omgeving vindt u in de bibliotheek van het Regionaal Archief Nijmegen, maar ook in de digitale studiezaal In het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis is altijd een kleine expositie te zien over een belangrijke archeologisch onderzoek in Nijmegen. Vier keer per jaar wordt de expositie vernieuwd ( Verder zijn natuurlijk in Museum Het Valkhof en de Historische Tuin in Lent voorwerpen uit opgravingen in Nijmegen te zien.
DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6. Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum. 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te:
DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6 Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te: 1 In de museumzaal hangen banieren met tekst. Een banier is een soort vlag. Er staan ook
Nadere informatieVia. Centrum. Romeinse wandeling door het centrum van Nijmegen 1,50
Via Centrum Romeinse wandeling door het centrum van Nijmegen 1,50 Lengte: 3,7 km. De route kan na punt 10 worden ingekort tot 1,8 km. Start van de route: het Kelfkensbos. Inleiding Romeinse wandeling door
Nadere informatieDe presentatie rond de trap
Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken
Nadere informatie29 april - 7 mei 2017
Meer informatie Waar? Veerweg 1,, Opheusden, Gelderland Telefoon: 0900 6363 888 E-mail: info@rivierenland.biz Website: http://www.rivierenland.nl Wanneer? 29 april 2017 30 april 2017 1 mei 2017 2 mei 2017
Nadere informatieRoutebeschrijving Door de Stad - Oost
Routebeschrijving Door de Stad - Oost Deze kunstroute van 1,5 km lang, voert u vanaf het Centraal Station door de binnenstad van Nijmegen. Ze eindigt midden in het centrum van Nijmegen, op de Grote Markt.
Nadere informatieRomeinen. Romeinen. Germanen
Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns
Nadere informatieNaam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6
Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en
Nadere informatieRomeinse wandel/fietsroute Nijmegen-Oost
Via Oost Romeinse wandel/fietsroute Nijmegen-Oost 1,50 Lengte: 6,5 km Fiets- of wandeltocht. Uitgezonderd de eerste 500 meter, die zijn alleen per voet af te leggen. Start van de route: Godenpijler op
Nadere informatie2000 jaar oude sporen
2000 jaar oude sporen Archeologie & Romeinen in Nederland Deze lesbrief bevat 2 lessen van elk 1 lesuur - Les 1 is een kennismaking met de wereld van de archeologie. - Les 2 spitst zich toe op een deel
Nadere informatieOpgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken.
Opgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken. In de vroege zomer van 2017 heeft Archeologie West-Friesland een opgraving uitgevoerd tussen de Davidstraat, Romeinstraat en Korte
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatieMaak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van
Maak hier de gaatjes voor in je multomap Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN _ Dit boekje is van Welkom bij de Romeinen! In Welkom bij de Romeinen maak je kennis met het Romeinse leven. Je zult merken
Nadere informatiePubliekssamenvatting. Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden
Publiekssamenvatting Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden Catastrofale overstromingen kwamen vaak voor in de geschiedenis van Pannerden, wat met de ligging in de driehoek tussen de rivieren
Nadere informatieJaarverslag BATO 2006
Jaarverslag BATO 2006 Afgelopen jaar was een bewogen en creatief jaar voor Bato. Ten eerste hebben zich twee nieuwe leden aangemeld: Christa van Diepen en Jan van Oostveen. Naast de gewoonlijke werkzaamheden
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieBanier 1 Vraag 1: In deze tentoonstelling staan heel veel voorwerpen uit de tijd van de Romeinen. Waar zijn deze gevonden?
DE ROMEINEN KOMEN!! In de museumzaal hangen banieren met tekst. Er staan ook panelen. Ze hangen en staan in groepjes bij elkaar. Ieder banier en paneel heeft een nummer. Dat nummer vind je rechts onder
Nadere informatieBrugge, Sint-Salvatorskathedraal
Komvest 45 8000 Brugge T +32 [0]50 44 50 44 F +32 [0]50 61 63 67 E info@raakvlak.be www raakvlak.be Brugge, Sint-Salvatorskathedraal Dossiernr. 2010/067 onderzoek t.h.v. het koorgestoelte Elisabeth Van
Nadere informatieHet huis had een houten skelet, daartussen fistelstek besmeerd met leem.
Alle huizen zonder steen. In de Middeleeuwen is het dorp Boxtel ontstaan. Het dorp was klein. Rond 1100 lag er een motteheuvel met daarnaast een paar voorraadschuren. Beiden werden door water omsloten.
Nadere informatieULPIA NOVIOMAGUS 10 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie september 2004
ULPIA NOVIOMAGUS 10 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie september 2004 Doorsnede door de grachten van de Augusteïsche legerplaats ter hoogte van de Iepstraat.
Nadere informatieRondje Oud West. Wandel/fietsroute Nijmegen-West 1,50
Rondje Oud West Wandel/fietsroute Nijmegen-West 1,50 Rondje Oud West Lengte: 2,5 km. Start van de route: Het Maasplein. Praktische informatie Het Maasplein ligt ten westen van het station Nijmegen en is
Nadere informatieColofon Deze lesbrief is onderdeel van een educatief project van Stichting Romeinenfestival en Weekend van de Archeologie.
Colofon Deze lesbrief is onderdeel van een educatief project van Stichting Romeinenfestival en Weekend van de Archeologie. Ontwikkeling: Martine van Empel en Suzanne Klüver Afbeeldingen: Voorpagina: eigen
Nadere informatiehttp://www.afstandmeten.nl/index.php?id=1584908&key=mre1n81e50b6u
Afzettingen op straatniveau Nijmegen 07-05-2016 Parcours finish etappe 2 http://www.afstandmeten.nl/index.php?id=1584908&key=mre1n81e50b6u Straatnaam Afsluiting van/tot Nijmeegsebaan Zaterdag 7 mei van
Nadere informatieULPIA NOVIOMAGUS 5 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie februari 1996
ULPIA NOVIOMAGUS 5 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie februari 1996 ROMEINSE BEGRAVINGEN IN NIJMEGEN-OOST De afgelopen jaren is het beeld van de Romeinse
Nadere informatieVerleden Verbeeld. Peiling onder digitaal stadspanel (december 2015) Inhoudsopgave. 4 februari Samenvatting 2 Inleiding 4 Uitkomsten 5
Verleden Verbeeld Peiling onder digitaal stadspanel (december 2015) Inhoudsopgave Samenvatting 2 Inleiding 4 Uitkomsten 5 4 februari 2016 Gemeente Nijmegen Onderzoek en Statistiek contactpersoon: Ad Manders
Nadere informatiehij qua positie onderdeel van
Bouwhistorische en Archeologische b e r i c h t e n i Archeologisch onderzoek in het Tolbrugkwartier(9) In de maanden januari en februari van dit jaar is het archeologisch onderzoek in het Tolbrugkwartier
Nadere informatieGrafvondsten rijke graven Voorstadslaan.
Grafvondsten rijke graven Voorstadslaan. 61 Materialen Uit de opgravingen in het Waterkwartier is gebleken dat in het begin van de tweede eeuw nog lang niet alle bouwsels in de stad uit (bak)steen bestonden.
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/26480
Nadere informatieActiviteitenschema Archeologie
Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten
Nadere informatieTIJDPAD Dit kreeg een rijke eerste-eeuwse inwoner van Oppidum Batavorum mee in zijn/haar graf, inclusief een vouwstoeltje!
Historische plekken in Romeins Nijmegen- Oost Nijmegen, dat is bekend, heeft een Romeins verleden. Het is zelfs de oudste stad van Nederland. Maar er zijn eigenlijk verschillende Romeinse Nijmegens, want
Nadere informatieHet Nieuwe Blokhuis van Harderwijk H.A.R. Hovenkamp, 2018
Het Nieuwe Blokhuis van Harderwijk H.A.R. Hovenkamp, 2018 Harderwijk kende oorspronkelijk zeven stadspoorten. De meest onbekende hiervan is de Peelenpoort aan het einde van de Grote Oosterwijk. Deze poort
Nadere informatie100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf
100% Romeins op zoek naar de Romein in jezelf 1 Wist je dat alle voorwerpen op deze tentoonstel- hoi, dit is de route, begin bij leger, dan door naar haard en huis en zo verder. dit is de 2e verdieping
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatie2000 jaar Tongeren verkennen in enkele uren
2000 jaar Tongeren verkennen in enkele uren Naam:. schooljaar 2013-2014 2000 jaar Tongeren in enkele uren Een leerzoektocht voor fijnproevers Beste leerling Vandaag is het meer dan een schooldag. Het is
Nadere informatieHet leger rond 70: een infanterist van het Tiende Legioen (l) en een ruiter van de hulptroepen, met een dreigend masker aan zijn helm.
Nijmegen, dat is bekend, heeft een Romeins verleden. Het is zelfs de oudste stad van Nederland. Maar er zijn eigenlijk verschillende Romeinse Nijmegens, want in de ruim vierhonderd jaar dat deze plaats
Nadere informatieArcheologische inventarisaties
B i j l a g e 3 : Archeologische inventarisaties Plangebied: Paktuynen Kwartier fase 2 en 3, Enkhuizen, gemeente Enkhuizen Adviesnr: 12142-locatie 1 en 5 Opsteller: D.M. Duijn & M.H. Bartels Datum: 7-5-2012
Nadere informatieBouwhistorisch onderzoek
Bouwhistorisch onderzoek BOUWHISTORISCHE NOTITIE Adres : (tussen Poelestraat 12 en 14) Status : BBP Periode : september 2010 Onderzocht door : Taco Tel Auteur : Taco Tel Datum : Groningen, 16 september
Nadere informatieKruittoren. Ω Hoogte: ca. 18 m Ω Bouwjaar: ca Ω Muurdikte: ruim 1 m Ω Basisvorm: vierkant
Informatiekaart Kruittoren Kruittoren De Kruittoren staat aan de noordzijde van de Nieuwstad, naast het spoor, in een verloren hoekje. Circa 700 jaar geleden werd deze hoektoren gebouwd bij het verbeteren
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieRaakvlak Rapport Archeologisch onderzoek op het Hof van Praet te Oedelem
Pakhuizen Komvest 45 8000 Brugge www.raakvlak.be info@raakvlak.be Raakvlak Rapport Archeologisch onderzoek op het Hof van Praet te Oedelem Brugge 2009 1 Inleiding: Het hof van Praet is vandaag gelegen
Nadere informatieWaarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat)
Waarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat) (28 en 29 oktober 2009) Oudenburg, 2009 Colofon Archeologisch Rapport Oudenburg 4 Waarderend archeologisch Onderzoek te
Nadere informatieb. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je?
Kijktocht OER! basis 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de tijd van de jagers en verzamelaars. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Hoe ze leefden en hoe hun gebied eruitzag,
Nadere informatieProefopgraving in de tuin van het voormalige Gereformeerd Weeshuis aan de Havenstraat te Woerden door Elly E. v.d. Busse-Bruin
Proefopgraving in de tuin van het voormalige Gereformeerd Weeshuis aan de Havenstraat te Woerden door Elly E. v.d. Busse-Bruin Inleiding De toestemming van het bestuur van het Dienstencentrum maakte het
Nadere informatieTijdvak 2 Tijd van Grieken en Romeinen (3000 voor Chr. 500 na Chr.)
De Romeinse Limes Een Romeinse grens door Nederland Korte lesomschrijving Nederland is meerdere keren onderdeel geweest van grote rijken. De eerste keer was 2000 jaar geleden toen de Romeinen de baas waren
Nadere informatieStartpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen
Speurtocht Oosterhof Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen Romeinse Rijk Vooraf Tweeduizend jaar geleden woonden er ongeveer 250 miljoen mensen op aarde (nu: meer dan 7 miljard!). Een groot deel
Nadere informatieL ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen
Vuurstenen werktuigen steentijd [Stadsmuseum] L ang geleden zag de Achterhoek er heel anders uit dan tegenwoordig. Er waren uitgestrekte heidevelden, moerassen en veel bossen. Kortom, een ruig en onherbergzaam
Nadere informatieAWP-VERSLAG-WAARNEMING 2010-01-OCB (PURMEREND)
AWP-VERSLAG-WAARNEMING 2010-01-OCB (PURMEREND) Locatie 15 Westerstraat Purmerend ARCHEOLOGISCHE WERKGROEP PURMEREND Neckerstraat 11 1441 KT Purmerend Project AWP Purmerend 2010-01-OCB Locatie onderzoeksgebied
Nadere informatie6.3. Analyse en interpretatie van de grondsporen Algemeen
6.3. Analyse en interpretatie van de grondsporen 6.3.1. Algemeen In totaal werden er tijdens het vlakdekkend onderzoek 31 sporen geregistreerd in het vlak. Vijf ervan kwamen ook reeds tijdens het vooronderzoek
Nadere informatieAfdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd
Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Spelen met vuur Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte in leerdagboek
Nadere informatieCultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden. Datum 2 mei 2011
Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Datum 2 mei 2011 Colofon Projectnaam Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Auteur Willem de Bruin Datum 2 mei 2011 1. Inleiding 1.1
Nadere informatieArcheologische observaties tijdens OCE-onderzoek Richelleweg, Soest
Archeologische observaties tijdens OCE-onderzoek Richelleweg, Soest augustus 2011 Amersfoort, oktober 2013 Opgesteld door: Drs. M.L. Verhamme, Regio-archeoloog Centrum voor Archeologie Langegracht 11 3811
Nadere informatieDecker_Konincxveltc.jpg Deventer KV.JPG
Koningsveld is het oudste en meest belangrijke klooster van Delft. Aan de bouw van dit klooster is oudere middeleeuwse bewoning vooraf gegaan. Onder de middeleeuwse ophogingen komen bovendien bewoningssporen
Nadere informatieMunten schrijven geschiedenis. Werkbrochure muntschatten
Munten schrijven geschiedenis Werkbrochure muntschatten Archeologie en munten Colofon Samenstelling en redactie Inge Baetens Grafische vormgeving en DTP Lieve Delestinne Tekeningen Erik Pijl, Lieve Delestinne
Nadere informatieCollectie archeologie Laatst aangepast zondag 23 maart 2008 00:33. De Steentijd
De Steentijd Het HVR museum beschikt over een uitgebreide steentijdcollectie waarvan een representatief gedeelte permanent wordt tentoongesteld. De collecties zijn gevormd uit schenkingen en bruiklenen
Nadere informatieProject Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC
Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.
Nadere informatieArcheologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt.
Archeologie Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Inhoudsopgave Wat is een archeoloog? Bekende archeologen. Opleiding. Soorten archeologen. Tempel van Empel. Opgravingen. Mijn buurman. 1 Wat
Nadere informatieLesbrief Stevig Sterk Zaltbommel
Lesbrief Stevig Sterk Zaltbommel Groep 7/8 Erfgoed educatie Bezoek les Stevig Sterk Zaltbommel Stevig Sterk Zaltbommel is een bezoek les over historische vestingwerken van Zaltbommel. Nadruk ligt op het
Nadere informatieMeta uit Meteren. Archeologen graven het skelet van Meta op. Foto: ADC Archeoprojecten / Hazenberg Archeologie. Restaurator Floris Reijnen aan het
Meta uit Meteren Tijdens opgravingen in het toekomstige woongebied De Plantage in Meteren (gemeente Geldermalsen) troffen archeologische onderzoekers eind 2010 een aantal crematiegraven uit de IJzertijd
Nadere informatieOerboeren in de Friese Wouden.
Stichting IJstijdenmuseum Buitenpost. www.ijstijdenmuseum.nl. Oerboeren in de Friese Wouden. Het grootste deel van de geschiedenis van ons mensen ligt in de prehistorie. Met prehistorie duiden we een tijd
Nadere informatieAardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?...
WERKBLAD 1 HET WERK VAN DE ARCHEOLOOG Kruis aan welk materiaal jij met je groepje onderzoekt. Bekijk de film en zoek het antwoord op de vraag. Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het
Nadere informatieI II III IV V. het romeinse verledenvan nijmegen zichtbaar. plannen. met vijf. Colofon NOTITIE VAN DE FRACTIE VAN NIJMEGEN
I II III IV V het romeinse verledenvan nijmegen zichtbaar met vijf plannen NOTITIE VAN DE FRACTIE VAN NIJMEGEN Colofon Namens GroenLinks Nijmegen: Jan van der Meer, gemeenteraadslid. Reconstructies: Computerstills:
Nadere informatieOpdrachten bij Architectuurroute Uden
Op de vouwfolder staat de route aangegeven. Je loopt route A, die begint bij het Museum voor Religieuze Kunst. Bij enkele gebouwen op de route worden vragen gesteld. Deze vragen maak je in klad in dit
Nadere informatie100% romeins. opdrachtenboekje
opdrachtenboekje schoonheid en gezondheid goden handel huis en haard leger Dit is de route van jullie groepje: Jullie beginnen bij LEGER. Ben je klaar, dan loop je door naar HUS EN HAARD. En zo verder.
Nadere informatie3 Voor de taakvelden inspiratie en visualisatie laten wij ons leiden door een drietal
INSPIRATIE EN VISUALISATIE 3 INSPIRATIE EN VISUALISATIE Voor de taakvelden inspiratie en visualisatie laten wij ons leiden door een drietal ambities: de zorg voor het cultureel erfgoed, de versterking
Nadere informatieOntdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Nadere informatieOpgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode
Opgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode Het onderzoeksgebied vanuit de lucht bekeken (Foto: Birger Stichelbaut). De
Nadere informatieinhoud 1. Kastelen 2. Castellum 3. Het kasteel 4. Soorten kastelen 5. De delen van een kasteel
Kastelen inhoud 1. Kastelen 3 2. Castellum 4 3. Het kasteel 5 4. Soorten kastelen 6 5. De delen van een kasteel 8 6. De belegering van een kasteel 12 7. Kastelen in Nederland 14 8. Filmpje 16 Pluskaarten
Nadere informatieArchol bv. Ivo van Wijk. Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat te Elsloo, gemeente Stein
2012 Archol bv Ivo van Wijk Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat te Elsloo, gemeente Stein Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat
Nadere informatieChina. - De geschiedenis en cultuur van Peking -
Pagina 1 Groep 8 Colofon China - De geschiedenis en cultuur van Peking - Leerling - informatie Inleiding In deze les gaan wij het hebben over de Chinese stad Peking. We kijken met elkaar naar een stukje
Nadere informatie1-Kennismaking met archeologie
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Deze opdracht is de start van de lessenserie. Met deze opdracht introduceert u bij de leerlingen het onderwerp op een leuke manier. U kunt het onderwerp op verschillende manieren
Nadere informatieLevensloopje. Een wandeling van 7,2 km
Levensloopje Een wandeling van 7,2 km 1 Levensloopje De wandeling maakt onderdeel uit van het project Gedenkparken. Het vormt de verbinding tussen de twee deelprojecten Levensbomenbos en de oude begraafplaats
Nadere informatieOPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND
OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND In het najaar van 2011 en de lente van 2012 deed een team archeologen van Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol bv) en Diachron UvA bv opgravingen in Aarle in de gemeente
Nadere informatieReisverslag Boedapest 2015 Deel 2 [1]
Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Boedapest 2015 Deel 2 Reisverslag Boedapest 2015 Deel 2 [1] Door wjvanderzanden[2]op vr, 07/24/2015-13:29 Tags:reizen
Nadere informatieNieuwsbrief 1 maart 2012
Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer
Nadere informatieVOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE
VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE 1 Utrecht, 2013 Beste docent, Wij hopen u en uw groep binnenkort te mogen verwelkomen in het Centraal Museum, waar u met de groep deelneemt aan het programma
Nadere informatie') G. van Klaveren Pzn.,..De Morgenster en Sterkenburg" in Maandblad Oud- Utrecht 1930, 5e jaargang, blz. 33.
VONDSTEN EN RESTAURATIES TE UTRECHT Stadsmuur bij het bolwerk Sterrenburg. In het julinummer van het maandblad Oud-Utreoht is reeds even vernield, dat tijdens graafwerkzaaraheden achter het fysisch laboratorium
Nadere informatieSYNAGOGE SCHOOL OPDRACHT. Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger: Martin Monnickendam. Materiaal: pastel, aquarel, plakkaatverf.
b WAT GA JE DOEN? Binnenkort geef je samen met een klasgenoot een presentatie in het. Het onderwerp van je presentatie is: ONDERWERP: SCHOOL OPDRACHT e g o g a Syn Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger:
Nadere informatie3. Van wie is de kreet? 4. Wat wil Albor met het zwijntje doen?
Lees het verhaal over de Albor de jager. Albor is de jongste van de 5 jagers. De speer van Albor is van vuursteen. De jagers vinden een spoor van een hert Het spoor is vers, het hert is dichtbij. De jagers
Nadere informatieULPIA NOVIOMAGUS 11. Onlangs is stadsarcheoloog Jan Thijssen teruggetreden als hoofd van Bureau Archeologie van de gemeente Nijmegen.
ULPIA NOVIOMAGUS 11 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie januari 2005 De Romeinse tempels op het Maasplein tijdens de opgraving. De contouren van de stenen
Nadere informatieDoelgroep: groep 5 t/m 8 (vraag 9 is vooral geschikt voor groep 7/8. Groep 5/6 kan deze vraag overslaan)
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT In deze lessenserie hebben leerlingen van alles geleerd over archeologie en het leven van vroeger. Met deze quiz kunnen ze hun kennis testen. Opmerking: De leerlingen hebben tot
Nadere informatieWatou Oude Provenstraat. Archeologisch onderzoek
Watou Oude Provenstraat Archeologisch onderzoek 1. Inleiding Begin november 2014 werd een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd langs de Oude Provenstraat in Watou ter voorbereiding van de toekomstige
Nadere informatieGent 24b. De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz. Onderbergen. Het pand van de Dominicanen. Predikherenlei
De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz Gent 24b Onderbergen. Het pand van de Dominicanen Predikherenlei Rue de la Valléé nr 40 /Onderbergen Onderbergen nr 57 in 1940 Tweede gedeelte
Nadere informatieRomeins verleden opnieuw beleven
Werkboek voor de visualisatie van het Romeins verleden in Nijmegen Romeins verleden opnieuw beleven inleiding missie historische achtergrond statement uitwerking partners en ontwikkelingen citymarketing
Nadere informatieHET MOTTE MYSTERIE LESMAP LOCATIE CONTACT. Bezoek aan de archeologische site Hoge Wal in Ertvelde. Voor leerlingen van het 5de en 6de leerjaar.
LESMAP HET MOTTE MYSTERIE Bezoek aan de archeologische site Hoge Wal in Ertvelde. Voor leerlingen van het 5de en 6de leerjaar. D e leerlingen van je klas bezoeken de archeologische site Hoge Wal op een
Nadere informatieHet bestaat uit een voorhuis dat gebouwd is in 1777, met een hardstenen gevel, en een dubbel
Over het Pand Het pand Prinsenstraat 61 is een Rijksmonument. Het bestaat uit een voorhuis dat gebouwd is in 1777, met een hardstenen gevel, en een dubbel achterhuis uit de 17e eeuw, deels verbouwd in
Nadere informatieProject 434: Bureaustudie Actualisering archeologische verwachting nieuwbouwlocatie Stadhuiskwartier. Interne Rapportages Archeologie Deventer 55
Interne Rapportages Archeologie Deventer 55 Mei 2012 Project 434: Bureaustudie Actualisering archeologische verwachting nieuwbouwlocatie Stadhuiskwartier COLOFON 2012, Gemeente Deventer, Deventer. Auteur:
Nadere informatie2-2-2015. Houtbouw en funderingen in de Zaanstreek 1000-1900 P. Kleij, gemeentelijk archeoloog Zaanstad, Wormerland en Oostzaan.
Houtbouw en funderingen in de Zaanstreek 1000-1900 P Kleij, gemeentelijk archeoloog Zaanstad, Wormerland en Oostzaan Opzet verhaal: 1 Ontginning van de Zaanstreek 2 Houtbouw 3 Funderingen 1 Ontginning
Nadere informatieArcheologie in Utrecht Informatie, adressen en procedures
Archeologie in Utrecht Informatie, adressen en procedures Utrecht.nl Archeologie in Utrecht De Utrechtse bodem zit vol waardevolle resten uit het verleden. Daarom mogen er vaak alleen onder bepaalde voorwaarden
Nadere informatiePraktische informatie
35 km 1,50 Lengte 35 kilometer Praktische informatie Begin-/eindpunt: Museum Het Valkhof, NS Station Nijmegen of Nijmeegs Uitburo/VVV, Keizer Karelplein 32h. Museum Het Valkhof, Kelfkensbos 59, Nijmegen.
Nadere informatieeen zee Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in
Werkblad 9 Ω Grieken en Romeinen Ω Les : Grieken: goden en mensen Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in Griekenland heel belangrijk. Ze werden stadstaten genoemd.
Nadere informatieMiddeleeuws Oldenzaal
D S T R K C N T Opdracht 1 Bekijk de kaart op de volgende bladzijde. 1. Waar kun je aan zien dat dit een oude kaart is? 2. Wat valt je op aan de manier waarop Oldenzaal vroeger gespeld werd? 3. Welke vorm
Nadere informatieTU Delft Rmit Afstudeeropdracht 2010/2011 Kasteel Gemert, De nieuwe KMA. Titelblad
Titelblad Vanaf april 2010 staat het kasteel van Gemert leeg. De laatste bewoners waren enkele paters die het grootste deel van hun leven in het buiteland hun geloof hadden onderwezen. Wegens hun leeftijd
Nadere informatieEen Egyptische collectie in Leiden
Een Egyptische collectie in Leiden Naam: Klas:.. Het Rijksmuseum van Oudheden, de naam zegt het al, toont voorwerpen uit oude tijden. De collectie bestaat uit objecten van beschavingen die vandaag de dag
Nadere informatieDOCENT. Thema: verhalen HIER STOND EEN KASTEEL! groep 3 en 4. Stadshagen
Het thema verhalen staat voor groep 3 en 4 in het teken van de Middeleeuwen. De leerlingen ontdekken dat er vroeger een echt kasteel op de plek stond, waar nu hun woonwijk ligt. De eerste stappen tot historisch
Nadere informatieHet archeologisch vooronderzoek (fase 1) van de gracht van het Hof van Hoen te Rummen (gem. Geetbets)
Het archeologisch vooronderzoek (fase 1) van de gracht van het Hof van Hoen te Rummen (gem. Geetbets) Opdrachtgever: De Beekhoeve bvba Oktober 2008 Caroline Vandegehuchte (bouwhistorica) Charlotte Fexer
Nadere informatieExperimentele Archeologie
Experimentele Archeologie o 1 "Alles dat we als archeologen opgraven, onderzoeken we grondig. Zo willen we zoveel mogelijk te weten komen over het verleden. Maar soms is het mysterie te groot en moeten
Nadere informatieDag van het Kasteel 2012
Dag van het Kasteel 2012 wandelen rond Zeeuwse kastelen en buitenplaatsen Schouwen-Duiveland Slot Moermond, Renesse Zuid-Beveland De Hellenburg, Baarland Walcheren Westhove, Oostkapelle Zeeuws-Vlaanderen
Nadere informatieWerkblad 1 / Maskers
Werkblad 1 / Maskers Je draagt het masker op je voorhoofd, zodat je er net onderdoor kunt kijken. Plak hier en wegwerpbekertje of een bakje van een toetje zoals Danoontje. Biggetje: 1. Knip het masker
Nadere informatieRomeins verleden opnieuw beleven
Visie voor de visualisatie van het Romeins verleden in Nijmegen Romeins verleden opnieuw beleven Voorwoord Het gemeentebestuur wil de komende jaren vanuit het Programma Cultuurhistorie een krachtige impuls
Nadere informatieBuitenwacht Kampen. entree tot de stad. w w w. t e k a m p e n. n l. 4 D e c e m b e r
Kampen entree tot de stad 4 D e c e m b e r 2 0 1 3 16 j u l i 2010 1 9 N o v e m b e r 2 0 1 3 V i s i e Achtergrond Het vroegere bruggenhoofd, de entrée tot de stad, werd sinds de late 16e eeuw beschermd
Nadere informatie