inhoud 1. Kastelen 2. Castellum 3. Het kasteel 4. Soorten kastelen 5. De delen van een kasteel

Transcriptie

1 Kastelen

2 inhoud 1. Kastelen 3 2. Castellum 4 3. Het kasteel 5 4. Soorten kastelen 6 5. De delen van een kasteel 8 6. De belegering van een kasteel Kastelen in Nederland Filmpje 16 Pluskaarten 17 Bronnen 19 Colofon en voorwaarden 20

3 1. Kastelen Bij kastelen denken we aan ridders, oorlog en wapengekletter. In dit boek lees je meer over kastelen. Je krijgt antwoord op de volgende vragen: Waar komt het woord kasteel vandaan? Wat is een kasteel precies? Waarom bouwden mensen kastelen? Wat voor soorten kastelen zijn er? Wat is er allemaal te zien in en aan een kasteel? Hoe probeerden mensen in een kasteel zich te verdedigen? Hoe probeerden vijanden kastelen te veroveren? Wat zijn bekende kastelen in Nederland?

4 2. Castellum Romeinen Kastelen horen bij de middeleeuwen, maar het woord kasteel bestond al veel eerder. Het woord komt van het Latijnse (Romeinse) woord castellum. De Romeinen versterkten hun legerplaatsen met muren of met een wand van houten palen. Binnen die muren waren de Romeinse soldaten veilig. Zo n versterking of castellum (1) noem je ook wel een fort. 1 2 In Nederland zijn nog resten van deze Romeinse forten te vinden. Je vindt ze vooral langs de grens van het Romeinse rijk (2). De grens was in ons land de rivier de Rijn. Plaatsen langs de Rijn, zoals Utrecht, Woerden, Alphen aan den Rijn, Bodegraven, Nijmegen, Arnhem en Leiden hadden deze versterkingen. Vanuit zo n castellum konden Romeinse soldaten de grenzen van het rijk goed verdedigen.

5 3. Het kasteel Woonhuis Rond het jaar 900 na Chr. ontstaan er kastelen, zoals we die nu ook nog wel kennen. Die kastelen waren eerst klein en waren meer versterkte woonhuizen met een muur eromheen (1). Zo n kasteel werd ook wel een burcht genoemd. Koningen, hertogen, graven en heren en hun families bewoonden deze versterkte woonhuizen. 1 2 Bescherming Later worden de kastelen groter. Ze geven ook bescherming in tijd van oorlog aan de boeren die rondom zo n kasteel woonden (2). Deze kastelen waren er om je te verdedigen tegen de vijand. Soms werden kastelen gebouwd in het gebied van de vijand. Dan kon je vanuit zo n kasteel proberen het land van je vijand te veroveren. Veel later worden kastelen meer paleizen voor koningen. Deze kastelen hadden niets meer met oorlog en verdediging te maken.

6 4. Soorten kastelen De ringwalburcht De ringwalburcht werd niet gemaakt om in te wonen, maar was een vluchtplaats in tijd van nood. De ringwal werd gemaakt van aarde, gepunte palen en struiken. De ringwalburchten werden vooral gebouwd toen de Noormannen (1), een plunderend volk, met hun boten de rivieren afzakten. De ringwalburchten vormden een veilige vluchtplaats tegen deze plunderaars. 1 Het mottekasteel Veel kastelen werden gebouwd op een heuvel. Zo n heuvel heette ook wel een motte. Een heuvel opklimmen kost veel kracht. Het maakte het de vijand dus extra moeilijk om het kasteel op zo n heuvel te veroveren. Soms werd een mottekasteel gebouwd op een bestaande heuvel. Maar het kon ook zijn dat de heuvel gemaakt werd door mensen. Op de plek waar men de aarde uitgroef, ontstond dan een gracht rond het kasteel.

7 De donjon De toren van een mottekasteel was van hout. Later worden deze torens van steen. Ze hebben dikke muren en alleen maar smalle spleten om het licht in de toren te laten. De eerste donjons zijn niet om in te wonen. Ze zijn alleen om je in te verdedigen. Later veranderen de donjons meer in woontorens met ramen. Het is de plek waar de heer van het kasteel woont. Donjons konden rond of vierkant zijn. De waterburcht Waterburchten waren omringd door water. Dat kon een gegraven gracht zijn, maar ze konden ook gebouwd worden in een meer, rivier of ander water. Deze kastelen stonden niet op een heuvel. Het water en de buitenmuren vormden de verdediging. Op de hoeken van de muren stonden torens. Zij vormden nog een extra verdediging.

8 5. De delen van een kasteel A. Donjon B. Binnenplaats C. Valpoort D. Ophaalbrug E. Slotgracht F. Buitenmuur G. Grote zaal H. Kapel I. Keuken J. Kamers van de heer en gasten K. Stallen L. Kamer van de schildknaap M. Waterputten

9 De ophaalbrug De ophaalbrug of valbrug was de enige weg om het kasteel binnen te komen. Bij gevaar werd de brug opgehaald. Het water zorgde voor veiligheid. De valpoort In de kasteelmuur zat de poort. Dat was meestal een hele zware deur. Erachter of ervoor zat nog een extra bescherming: het valhek of de valpoort. Het was een ijzeren of houten hek dat neergelaten werd vanuit een holle ruimte in de kasteelmuur. De schietgaten In kasteelmuren zaten gaten of spleten, waardoor je de vijand kon bespieden zonder zelf gezien te worden. De spleten werden ook gebruikt om doorheen te schieten met pijl en boog. Zo kon je zelf niet door een pijl van de vijand geraakt worden.

10 De overdekte gang Bovenop aan de achterkant van de kasteelmuur kon je lopen. Zo kon je de vijand goed zien, maar je was niet helemaal veilig voor de pijlen die de vijand op je afvuurde. Sommige kasteelheren lieten daarom een soort dak bovenop de muur bouwen. De mezekouw In kasteelmuren zaten onder de kantelen soms ook mezekouwen. Dat waren spleten waardoor de vijand beneden bekogeld werd met stenen, pek en hete olie. In tijd van vrede werden mezekouwen vaak als wc gebruikt. De kantelen Boven op de kasteelmuur vind je de kantelen. Het lijken wel kleine muurtjes die op de kasteelmuur gemetseld zijn. Tussen de openingen door kon je de vijand zien. Een schutter kon er met zijn boog pijlen door afschieten.

11 De slotgracht De slotgracht gevuld met water zorgde voor een extra bescherming. De vijand kon door die slotgracht nooit direct bij een kasteelmuur komen. De donjon De donjon was de hoogste toren van een kasteel en het laatste vluchtpunt om je te verdedigen. De binnenplaats Vanuit de binnenplaats kon je alle omringende gebouwen bereiken. Op de binnenplaats was ook de waterput. Het dagelijkse leven op een kasteel speelde zich vooral af op de binnenplaats. Het hoofdgebouw In het hoofdgebouw leefde de heer en zijn familie. Er kon een ridderzaal zijn waar feesten werden gegeven.

12 6. De belegering van een kasteel Het beleg De vijand probeerde allerlei manieren te vinden om kastelen binnen te komen. De vijand omsingelde het kasteel. Dat noem je de belegering van het kasteel. Soms werd er gewoon gewacht, want op die manier raakten de bewoners van het kasteel zonder voedsel. Vaak gaven ze zich vanzelf over als de honger te erg werd. Als er haast was bij een verovering dan kon een belegeraar uit de volgende wapens kiezen: De stormram De stormram was een lange paal. Die werd gebruikt om de stenen van de gemetselde kasteelmuur kapot te maken. De stormrammen hadden vaak een dak om de hoofden te beschermen tegen stenen die van de kasteelmuur gegooid werden.

13 De blijde De blijde was een soort katapult waarmee zware stenen werden weggeschoten. Er werd geprobeerd de stenen door de muur te schieten. Ook richtten die stenen veel schade binnen het kasteel aan. De evenhoge De evenhoge was een grote houten toren op wielen. De toren werd naar de kasteelmuur (zonder gracht) gereden. De soldaten probeerden via de houten toren over de kasteelmuur te klimmen. Het kanon Toen het buskruit werd uitgevonden waren kastelen niet langer meer een goede bescherming. In de 14e eeuw begon men al kastelen te beschieten met kanonnen. De kogel werd afgevuurd door een lading kruit achter de ijzeren kogel te leggen. Met behulp van een lont werd het kruit aangestoken. Er volgde een explosie, die ervoor zorgde dat de kogel afgevuurd werd. Kasteelmuren werden in puin geschoten.

14 7. Kastelen in Nederland Na het jaar 1500 worden er geen kastelen meer gebouwd als verdediging. De uitvinding van het buskruit en het kanon zorgen voor het einde. Veel kastelen blijven bestaan. Sommige als woonkasteel en anderen worden gebruikt als gevangenis. Nederland bezit nog enkele mooie kastelen die nu nog te bezichtigen zijn. Ze zijn vaak een museum, waarin je leert over het leven in de middeleeuwen. Voorbeelden van zulke kastelen zijn: Het Muiderslot (1) Het Muiderslot bij de plaats Muiden is een waterburcht. Het werd gebouwd door graaf Floris V (2) rond het jaar Het slot staat aan de monding van de rivier de Vecht. Floris liet de voorbijkomende schepen tol betalen om door te mogen varen. In die tijd was je steenrijk als je een kasteel van steen kon laten bouwen. Nu is het Muiderslot als museum te bezoeken.

15 Slot Loevestein Slot Loevestein werd gebouwd tussen 1358 en 1375 door Dirk Loef van Horne. Het staat op de plek waar de twee rivieren de Maas en de Waal samen-komen. Ook de heer van Loevestein vroeg tol aan voorbijvarende schepen. Het Binnenhof Dit kasteel in den Haag had eerst alleen een donjon rond het jaar Het Binnenhof werd langzaam groter en groter. Het is in het bezit geweest van graaf Floris IV en zijn zoon Willem II en diens zoon graaf Floris de V. Om het Binnenhof loopt een gracht met de naam de Hofvijver. Het Binnenhof is nu de plek waar de regering van Nederland vergadert.

16 8. Filmpje Het Klokhuis Kasteelbeheer Bekijk het filmpje

17

18

19 Bronnen nl.wikipedia.org/wiki/kasteel En.wikipedia.org/wiki/Castle

20 Colofon en voorwaarden Dit is een uitgave van E-duboek Website: Copyright Age Cnossen 2016 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van dit e-boek bestede zorg kan noch de auteur, noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor schade die het gevolg is van enige fout in deze uitgave.