Van kierenjacht naar integrale gebouwconcepten
|
|
- Emmanuel Coppens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Van kierenjacht naar integrale gebouwconcepten Werken aan oplossingen op de schaal van de uitdagingen waar we voor staan Dr. Ivo J. Opstelten (ECN) en Msc. Wouter A. Borsboom (TNO), coördinatoren Building Future, het samenwerkingsverband van ECN en TNO op het gebied van Energie in de Gebouwde Omgeving. Historisch besef De 1 e en 2 e oliecrisis eind jaren zeventig, begin jaren tachtig maakte de wereld voor het eerst goed bewust van de hedendaagse afhankelijkheid van fossiele bronnen en de kwetsbaarheid van onze levensstijl dientengevolge. Om de crisis te lijf te gaan werd zwaar ingezet op het realiseren van energiebesparingen vooral op het gebied van transport (autoloze zondagen) en de gebouwde omgeving. De nationale kierenjacht heeft een grote impact gehad in Nederland. Helaas was die impact niet zozeer in de zin van het realiseren van een trend van steeds verdergaande energiebesparingen in de bestaande bouw, waar hij voor bedoeld was. Het bleek het eerste grootschalige praktijkvoorbeeld, hoe inzetten op separate maatregelen in de gebouwde omgeving tot ongewenste bijeffecten kan leiden. Nu nog steeds zijn er invloedrijke stemmen die vertellen dat inzetten op een, vanuit energetisch oogpunt, goede gebouwschil gelijk staat aan het creëren van een slecht binnenmilieu. Het effect (op energiebesparing dan wel verslechtering binnenmilieu) van de kierenjacht is zowel door de energiebespaarders als door de hygiënisten overigens behoorlijk overschat. Uiteraard weten de goed ingevoerde mensen dat het slechts het gevolg was van een te beperkte aanpak van het gebouw als geheel. Wanneer tegelijk met de campagne na-isolatie een campagne gezond ventileren was gestart, had de vooruitgang in de bestaande bouw (t.a.v. energie en binnenmilieu) niet alleen afhankelijk hoeven zijn van de vorderingen in de nieuwbouw de laatste decennia. Dat dit niet denkbeeldig is, valt te leren uit Japan, waar sinds de 1 e en 2 e oliecrisis tot aan het heden een continue verbetering van de energetische gebouwkwaliteit bij nieuwbouw en de bestaande bouw is bereikt, met de bijbehorende innovaties, die als export product ook in Europa gewaardeerd worden (zoals warmtepompen en energieefficiënte airconditioners voor de utiliteitssector). Figuur 1. Na-isolatie en Kierenjacht.
2 De invoering van de Energie Prestatie Normering (EPN) in 1995 en de bijbehorende uitgestippelde route tot aan 2000, waarmee de nieuwbouw eisen gestaag aangescherpt zouden worden, heeft gelukkig in Nederland ook een enorme impuls gegeven aan innovaties. En hoewel de innovaties vooral gericht waren op de nieuwbouw, hebben een aantal daarvan ondertussen ook de weg gevonden naar de status van breed geaccepteerde maatregelen voor de bestaande bouw (zoals HR++ glas, beter geregelde ventilatievoorzieningen en HR-ketels). Dergelijke innovaties dienden bovendien naast de energieprestatie ook vaak de verbetering van het binnenmilieu zoals verbeterd thermisch comfort en verminderde geluidshinder. De Nederlandse bouw- en installatiesector had mede hierdoor een goede naam in Europa. In het jaar 2000, toen de EPC het magische getal 1 had bereikt, kwam er helaas een kentering in deze ontwikkelingen. De meetlat die verzonnen was waarlangs energieprestaties bepaald konden worden, werkte onbedoeld als plafond, omdat kennelijk met het bereiken van EPC=1 de indruk werd gewekt dat het hoogst haalbare was bereikt. De systematiek zelf werd steeds meer gebruikt als een ontwerpinstrument, hoewel deze hier nooit voor bedoeld was. Effecten van singuliere maatregelen, uit de meer en meer als checklist gehanteerde methodiek, op andere aspecten dan energie konden er immers niet mee bepaald worden. Hoewel onterecht, immers de EPN was hier nooit voor bedoeld, heeft dit er mede toe geleid dat veel kritiek op de methodiek zelf is gekomen. Dit ondanks de status die het internationaal genoot, getuige het grotendeels adopteren van de EPN in de uitwerkingen van de Europese evenknie de Energy Performance of Buildings Directive (EPBD). De EPN heeft in feite onbedoeld er mede toe geleid dat grote groepen in de bouwkolom niet langer het gebouwontwerp integraal benaderden met betrekking tot energie en welbevinden. Ondertussen zat ook het buitenland niet stil en zijn daar grootschalig voorbeelden gekomen van systeemoplossingen voor gebouwen met een aanzienlijk betere energieprestatie dan de huidige standaard in Nederland. Dit rechtvaardigt de stelling dat het de hoogste tijd is om opnieuw kritisch te kijken naar de wijze waarop in Nederland gebouwen ontworpen, gebouwd en gerenoveerd worden. Voorbeelden van recente ontwikkeling Organisaties als TNO en ECN ontwikkelen nieuwe technologieën en gebouwconcepten, die de transitie naar een duurzame gebouwde omgeving mogelijk kan maken. Vanuit die rol worden we dan ook nogal eens gevraagd een beeld te schetsen van de winnende technologieën in het eindbeeld van een CO2-neutrale of energieneutrale gebouwde omgeving. Uitspraken op dit gebied, neigen naar het doen van toekomstvoorspellingen. En als toekomstvoorspellingen uit het verleden iets hebben aangetoond, dan is het, dat hoe concreter de voorspelling, hoe zekerder het is dat de uitkomst anders zal zijn. Dit is gedeeltelijk het gevolg van de blinde vlek die we hebben voor de mogelijke bijdrage in de toekomst van compleet nieuwe ontwikkelingen. Een andere reden is de ervaring dat meerdere oplossingen het zelfde probleem kunnen dienen en vanuit marktwerking en individuele voorkeuren de verschillende oplossingen ook een eigen bestaansrecht kunnen creëren. In enkele gevallen heeft dit ook geleid tot het ontstaan van schijnbaar tegenstrijdige kampen tussen de partijen die overtuigd inzetten op oplossingsrichting A of oplossingsrichting B. Dit zal ik hieronder illustreren met twee voorbeelden, één op componentniveau en één op het niveau van een gebouwsysteem.
3 Componentontwikkeling: ventilatiesystemen Al eeuwen is het een bekend gegeven in de bouw dat, voor een prettig binnenklimaat, verse lucht in voldoende mate aanwezig moet zijn, zonder dat dit tot tochtklachten mag leiden. Van oudsher zorgden ramen, kieren en gaten in de gebouwschil voor de benodigde luchtuitwisseling tussen het gebouw en de buitenlucht. De mate van luchtuitwisseling was hierbij afhankelijk van de natuurlijke krachten (winddruk- en temperatuurverschillen=thermische trek) en de grootte (en positie) van de openingen in de gebouwschil. Met de introductie van de eerste airconditioning systemen rondom 1910 werd de ontwikkeling van mechanische ventilatie opgepakt. Deze systemen hadden het voordeel dat de mate van luchtverversing nu direct stuurbaar was en dus op een redelijk te verwachten constante waarde konden worden ingesteld. Met name in de hoogbouw en dan vooral kantoren was het een gewild systeem, zeker in die tijd waarin energie nog goedkoop was en milieueffecten nog buiten beeld waren. Rond 1980 werden mechanische afzuigsystemen echter ook meer en meer in de (nieuwbouw) huizen toegepast. Sinds de laatste aanscherping van de EPC is gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning in opmars. De afgelopen decennia hebben deze twee wijze van ventileren (natuurlijk en mechanisch) zich verder ontwikkeld geïnitieerd door het energievraagstuk. Deze beide vormen van ventilatie kennen ieder hun eigen sterke en zwakke kanten. In het kort staan de voor- en nadelen zoals ze in de bouw worden ervaren vermeld in onderstaande tabel. Natuurlijke ventilatie (toe- en afvoer) Voordelen Nadelen Geen hulpenergie nodig Ventilatievoud niet Jaargemiddeld hoge constant, beheersbaarheid ventilatievoud afhankelijk van gebruik Onderhoudsvriendelijk door bewoner Lage investeringskosten Natuurlijke toevoer Stil gevoelig voor tocht Geen warmteterugwinning Mechanische ventilatie (toe- en afvoer) Ventilatievoud beheersbaar (hoeveelheid) Temperatuur luchtstroom beïnvloedbaar door bijv. WTW Warmteterugwinning mogelijk Onderhoudsgevoelig (filters vervangen) Regeling vaak niet afdoende bekend bij gebruiker Hulpenergie nodig Energetische prestatie gevoelig voor bouwkwaliteit (luchtdichtheid gebouwschil) en gebruikersgedrag Hogere investeringskosten Installatiegeluid
4 Het is interessant om vast te stellen dat, hoewel deze voor- en nadelen onafhankelijk zijn voor de gebruiksfunctie van het gebouw, de voorkeursuitvoering in de woningbouw (in het verleden natuurlijke toe- en afvoer, tegenwoordig natuurlijke toevoer en mechanische afvoer) en de kantoorbouw (mechanische toe- en afvoer) heel verschillend is geweest. Onder druk van de verdergaande eisen op het gebied van de energieprestatie zijn er de laatste jaren in Nederland heel wat innovatieve ontwikkelingen geweest op beide systemen. Belangrijkste voorbeeld uit de hoek van de natuurlijke toevoer en mechanische afvoer is wellicht de ontwikkeling van zelfregelende roosters inspelend op drukverschillen en/of vraagsturing waarbij de binnenluchtkwaliteit (CO2-sensor) zo constant mogelijk op de behoefte wordt afgestemd. Uit de hoek van de mechanische ventilatie zijn met name de hoogrendement warmteterugwinning systemen met bypass voor situaties waarin geen warmtevraag aanwezig is, zonering en de lage-druk ventilatiesystemen (ter vermindering hulpenergie en installatiegeluid) belangrijke innovaties. Systeemontwikkeling: energiezuinige gebouwen Een in Nederland breed aanvaarde methode voor de ontwikkeling van een energiezuinig gebouw is de zogenaamde Trias Energetica. Volgens de Trias Energetica zorg je eerst voor reductie van de energievraag, vervolgens wend je duurzame bronnen aan voor zoveel mogelijk opwekking van de benodigde energie en als laatste zorg je dat het restant van de energiebehoefte dat nog (met fossiele bronnen) ingevuld moet worden, op een zo efficiënt en schoon mogelijke wijze wordt opgewekt. Hoewel deze methodiek heel eenduidig lijkt, bestaat er veel discussie over het moment waarop je mag/moet overstappen van stap 1 naar stap 2 en vervolgens van stap 2 naar stap 3. De vraag is immers gerechtvaardigd hoe ver je zou moeten gaan met vraagreductie. Als er meer dan genoeg duurzame energie geoogst kan worden, immers, is een beetje verspilling hiervan wellicht niet erg. Optimalisatie van kosten en baten moeten in dit soort discussies dan vaak de doorslag in geven. Deze verhouding van kosten en baten kan echter afhankelijk van de rekenwijze en lokale omstandigheden verschillend uitpakken, helemaal als de investeerder niet dezelfde partij is als de gebruiker van het gebouw die de energierekening betaalt. Momenteel zijn er dan ook in Nederland twee grote bewegingen zichtbaar die zich met name onderscheiden op het overstapmoment tussen vraagreductie en duurzame opwekking. Vraagreductie: het Passief Huis In dit gebouw concept (immers ook toepasbaar voor de utiliteitssector), wordt de eerste stap van de Trias Energetica zo ver mogelijk doorgevoerd. Zodanig dat de warmtevraag zo laag wordt dat traditionele ruimteverwarmingsystemen niet langer nodig zijn, maar volstaan kan worden met passieve zonne-energie en een verwarmingsysteem dat gebruik maakt van de toch al aanwezige ventilatievoorzieningen. Dit kan worden gerealiseerd middels een hoge isolatie van de schil gecombineerd met een hoge luchtdichtheid en daarmee lage luchtuitwisseling middels kieren en gaten. De luchtverversing en verwarming van het gebouw kan dan volledig rusten op het ventilatiesysteem. In feite stoelt dit concept vooral op solide bouwkundige maatregelen. Om kans op te hoge temperaturen bij overmatige warmtebelasting (o.a. zon) te voorkomen, kan bijvoorbeeld
5 gebruik gemaakt worden van een overstek die de directe zoninstraling in de zomer tegen kan gaan. Het concept is inmiddels in de ons omringende landen (met name Duitsland en Oostenrijk, maar ook, in mindere mate in België) veelvuldig toegepast en blijkt naast een laag energiegebruik ook goed te scoren op het ervaren thermisch comfort in winter én zomercondities. In Nederland worden nu de eerste grootschalige projecten opgezet die dit concept moeten uitrollen in de nieuwbouw en als renovatieconcept. Figuur 2. Passief Huis voorbeelden. Duurzame opwekking: de zonnewoning en het exergie concept Bij de zonnewoning en het exergieconcept wordt vooral ingezet op de benutting van de aanwezige zonne-energie en/of geothermie. Bij de zonnewoning gaat het niet alleen om de passieve zonne-energie maar ook om de actieve benutting middels zonnecollectoren voor warm tapwater en/of PV-panelen voor duurzaam opgewekte elektriciteit. In het exergieconcept wordt vooral gekeken naar het slim toepassen van een warmtepompsysteem, welke gevoed zou kunnen worden met meervoudige bronnen, zoals in de bodem opgeslagen warmte/koude maar ook restwarmtestromen binnen het gebouw zelf. In deze concepten wordt in feite dus een zwaarder beroep gedaan op de installatietechnische onderdelen van het gebouw. Beide concepten kunnen ook worden gecombineerd. Een toepassing van zonne-energie in combinatie met laag energievragende woning is de Stad van de Zon. Deze woningen voldoen nog niet aan de passief huis standaard.
6 Figuur 3. Stad van de Zon. Blik vooruit In het bovenstaande is getracht aan te geven hoe de innovaties in de bouw verschillende oplossingsrichtingen heeft voortgebracht om een gelijksoortige doelstelling (energiebesparing met behoud van comfort) te realiseren. De overtuiging bestaat dan ook dat meerdere wegen bewandeld kunnen worden om op hetzelfde eindpunt uit te komen. Het is echter interessant om te constateren dat door de veel verdergaande energieambities voor de Gebouwde Omgeving in de steeds nabijere toekomst, zoals de overheidsdoelstelling van energieneutrale nieuwbouw in 2020, ook oorspronkelijk gescheiden oplossingsrichtingen bij elkaar kan brengen. Op het gebied van ventilatiesystemen was dit al enigszins zichtbaar met de opkomst van hybride ventilatiesystemen (mengvorm van natuurlijke en mechanische ventilatie). De jongste innovatieve ontwikkelingen, geven aan dat alle voordelen van mechanische ventilatie én die van natuurlijke ventilatie in één systeem te combineren moeten zijn: hybride ventilatiesystemen (vrijwel) zonder ventilatiedoorvoeren in de woning maar met warmteterugwinning en met veel minder onderhoud. Het eerste prototype van dit systeem wordt nu binnen Building Future vervaardigd. Waar de hoge energieambities toe kunnen leiden op gebouwniveau is recentelijk onder de aandacht gekomen via het Platform Energietransitie in de Gebouwde Omgeving (PEGO). Daar is men gaan kijken naar conceptlijnen die kunnen resulteren in gebouwconcepten die steeds hogere CO2-reducties behalen. Het gaat hierbij niet alleen om de CO2-emissies afkomstig van het gebouwgebonden energiegebruik (ruimteverwarming, ventilatie, etc.) maar ook afkomstig van het energiegebruik gerelateerd aan de zogenaamde
7 huishoudelijke apparatuur (wasmachines, drogers, televisies, computers, etc.). In het PEGO plan wordt hiertoe gewerkt met conceptlijnen die in 3 stappen steeds hogere CO 2 - emissie reducties realiseren in de nieuwbouw en de bestaande bouw (woningen en utiliteit) en op het niveau van gebiedsontwikkeling. De drie stappen (45%, 60% en 80% reductie) zijn voor de gebouwconcepten met name nodig om enerzijds consortia van partijen uit de gehele sector te leren omgaan met de innovatieve processen en technieken en anderzijds om de R&D partijen de innovatiecyclus te laten sluiten. Hiermee wordt gedoeld op het afstemmen van de R&D ontwikkelingen op de innovatiebehoefte van de bouwende partijen vanuit de ervaringen in de eerdere stappen geredeneerd naar de benodigdheden voor de latere stappen. 35 Temperatuur [grad C] Tijd [dag] Berekend Gemeten Buitentemperatuur Figuur 4. Experimentele bepaling prestaties gebouwconcepten en simulaties. In het kader van het PEGO plan zijn een paar eerste conceptlijnen opgezet voor de woningbouw. Voor het laagste (maar nog altijd hoge) ambitieniveau zijn de conceptlijnen (gebaseerd op passief huis en exergie), nog duidelijk verschillend van aard. Om het hoogste ambitieniveau te halen is echter duidelijk geworden dat beide conceptlijnen elementen van elkaar zullen nodig hebben die op het laagste niveau nog niet in beide teruggevonden werden. Deze wederzijdse afhankelijkheid schetst ook de noodzaak van een gesloten cyclus in een open innovatietraject. Ook bij deze ontwikkeling kan er niet zonder meer van uit gegaan worden dat 1 en 1 tot 2 reikt, terwijl meer dan 2 wellicht nodig is. De eerste analyses laten zien dat je dan ook innovaties op gebiedsniveau moet integreren in de gehele ontwikkeling. Dit maakt het immers mogelijk dat lokale (in plaats of tijd) energieoverschotten kosteneffectief gedeeld kunnen worden met lokale tekorten. De lokale infrastructuur moet daar dan wel op aansluiten. Daar het bij het bovenstaande gaat om de realisatie van dergelijke gebouwconcepten in honderdtallen ineens (welke vervolgens opgeschaald moeten worden naar de duizendtallen en meer), is het van het grootste belang dat deze integrale (innovatieve) nieuwbouw- en renovatieconcepten in één keer goed zijn. En met goed wordt dan niet alleen energetisch goed bedoeld, maar goed in alle gebouwprestaties (gezondheid, comfort, onderhoud, etc.) en nog betaalbaar ook. Een langjarige verbintenis tussen wetenschappelijk R&D werk en de bouwpraktijk (dus ontwikkelen, monitoren en van daaruit de volgende ontwikkelstappen identificeren en oppakken) is dan ook de enige optie om dit kans van slagen te geven. 5
Energieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 2/25 3/25 1. Praktijk van het verleden
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 Milieu - Aandacht in de tijd 2/31
Nadere informatieSymposium duurzaamheid Portaal. Nu aan de slag met het oog op toekoms7ge ontwikkelingen
Symposium duurzaamheid Portaal Nu aan de slag met het oog op toekoms7ge ontwikkelingen Waarom energietransi7e? Milieu Leveringszekerheid of /PJ Verantwoordelijkheid Gebouwde Omgeving energiegebruik EU
Nadere informatieResultaten onderzoek monitoring projecten Energiesprong. Niels Sijpheer, Energiesprong Wouter Borsboom, TNO
Resultaten onderzoek monitoring projecten Energiesprong Niels Sijpheer, Energiesprong Wouter Borsboom, TNO Energiesprongprojecten onder de loep Wat werkt en wat niet? Welke (prestatie) afspraken worden
Nadere informatieSlimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen
Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen
Nadere informatieEPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?,
EPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?, ir. F.W. (Freek) den Dulk Nieuwe eis per 1 januari 2006 EPC 0,8 Herziening norm: NEN 5128:2004 Energieprestatie van woonfuncties en
Nadere informatieEnergieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0
Energieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0 ing. A.F. (André) Kruithof Oktober 2015 Programma Op weg naar 2050: doelstellingen bestaande bouw & nieuwbouw BENG-indicatoren Energiezuinigheid in de
Nadere informatieEnergieneutraal via de Passief bouwen route
Energieneutraal via de Passief bouwen route ing. J.J.P. (Jan Pieter) van Dalen Slotsymposium 14 september 2015 Verbouw monument Verbouw van een monument Monument als bedoeld in art. 1 onder d (Monumentenwet
Nadere informatieGeoptimaliseerd energieconcept basis voor installatieconcept
installatieconcepten T.G. Haytink, H.J.J. Valk Toekomstgerichte installatieconcepten Geoptimaliseerd energieconcept basis voor installatieconcept Nu de energieprestatie-eisen voor de woning- en utiliteitbouw
Nadere informatieenergiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015
energiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015 Marc Smijers M 06-23924330 www.smijers-energieadvies.nl info@smijers-energieadvies.nl 1 Onderwerpen Relatie tussen energielabel en energiegebruik
Nadere informatieenergiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe
energiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe Marc Smijers M 06-23924330 www.smijers-energieadvies.nl info@smijers-energieadvies.nl 1 Onderwerpen Hoe komt energielabel tot stand Relatie (of niet!)
Nadere informatieSBRCURnet Bouwlokalen. Samen Nul op de meter, bij woning renovatie. Henk Wegkamp 14-4-2015 vs1.1. 31 maart 2015
1 SBRCURnet Bouwlokalen Samen Nul op de meter, bij woning renovatie Henk Wegkamp 14-4-2015 vs1.1 Wat betekent Nul-op-de-meter? 4 Veel termen in gebruik Energieneutraal Energie-nota-nul EPC = 0 nzeb (nearly
Nadere informatie1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd
1E SCHOOL duurzaam gerenoveerd DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST INHOUD PRESENTATIE 1 Niet duurzame school 2 Duurzaam bouwen & leven 3 Duurzame energie, kleinschalig opgewekt 4 Passief
Nadere informatieOp weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie
Op weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie Themabijeenkomst De Nieuwe Standaard In Ventileren ing. G.A. (Gerton) Starink Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V. 22-5-2015 2 1 Op weg
Nadere informatieWAAR MOETEN WE VERSNELLEN?
WAAR MOETEN WE VERSNELLEN? Electriciteit Warmte Vervoeren Producten TOTAAL % EINDVBR Industrie 166 410 557 1133 46% 576 Huizen 80 339 419 17% 419 Gebouwen (diensten) 120 127 247 10% 247 Mobiliteit / transport
Nadere informatieMiel Karthaus Martijn de Gier
Miel Karthaus Martijn de Gier Fig 1 1/5 13 3 5 1 17 12 11 18 2 11 31 16 15 12 14 8 7 4 6 22 21 20 19 9 10 e versus WarmBouwen 8 Verhouding tussen warmteweerstand en warmtestroomdichtheid
Nadere informatieWoningen met EPC ( 0,8
Een initiatief van in samenwerking met 1 Woningen met EPC ( 0,8 Toelichting wijzigingen en bouwkundige aandachtspunten en duurzame energie - ontwerp- en adviesbureau BNA ir. F.W. den Dulk (Freek) 2 1 Onderwerpen
Nadere informatieEen nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop
Nadere informatieGrip op je energieprestaties -wat doet de NZEB-tool?
Grip op je energieprestaties -wat doet de NZEB-tool? Masterclass door Clarence Rose, DNA in de Bouw / Azimut Bouwbureau en Carl-peter Goossen, DNA in de Bouw / BouwNext 2 Masterclass Introductie NZEB-tool
Nadere informatieHet kan minder! ing. P. Hameetman
Het kan minder! ing. P. Hameetman manager innovatie BAM Vastgoed bv Inleiding Afbakening: Presentatie is toegespitst op woningbouw Verdieping van technische mogelijkheden 2 Klimaatakkoord Gemeenten en
Nadere informatieEen goede jas: schoon, gezond en zuinig. Frank te Poel 10 oktober 2007
Een goede jas: schoon, gezond en zuinig Frank te Poel 10 oktober 2007 Inhoud 1. Klimaatverandering is een urgent probleem 2. Er zijn drastische maatregelen nodig 3. Waar staat Nederland nu? 4. Spaar Het
Nadere informatieZEN Platformbijeenkomst. Bouw op onze kennis
ZEN Platformbijeenkomst Bouw op onze kennis Even voorstellen Patrick Harting Projectmanager Werkzaam sinds: 2007 "De uitdaging van mijn werk is niet het stapelen van de stenen, maar het inzetten van ieders
Nadere informatieBij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante documenten als uitgangspunten gehanteerd:
Project: Brede School Rijswijk Projectnr.: 6.053 Datum: 20 februari 2017 Betreft: Startnotitie Duurzaamheid en Installatieconcept 1. UITGANGSPUNTEN Bij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante
Nadere informatieINNAX Gebouw & Omgeving
INNAX Gebouw & Omgeving Gebouwverduurzamer van A tot Z Pieter Klep, 26 oktober 2017 Waarom energietransitie? Belangrijke ontwikkelingen Regeerakkoord (Rutte II) energieneutraal 2050 Klimaatakkoord Parijs
Nadere informatieVan energiezuinig bouwen naar een energieneutrale gebouwde omgeving. Dr. Ivo J. Opstelten
Van energiezuinig bouwen naar een energieneutrale gebouwde omgeving Dr. Ivo J. Opstelten Mijn betrokkenheid Programmacoördinator Energie in de Gebouwde Omgeving bij ECN Coördinator Building Future (ECN-
Nadere informatieEEN PERFECT BINNENKLIMAAT
EEN PERFECT BINNENKLIMAAT MET DE JUISTE SYSTEEMOPLOSSING Een per fect afgestemde systeemoplossing zorgt er voor dat we ons het hele jaar prettig, gezond en ontspannen voelen in ons huis NEGENTIG PROCENT
Nadere informatiePassief Bouwen: waarom en hoe?
Passief Bouwen: waarom en hoe? Ontwerpen en bouwen vanuit een visie ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Passief Bouwen Kenmerken o hoogwaardige thermische schil o goed comfort
Nadere informatieEnergieambities in strategisch voorraadbeleid
TEN KROODE & VAN ZEE ORGANISATIE-ADVISEURS Energieambities in strategisch voorraadbeleid Artikel 090.003 12 februari 2008 In opdracht van SenterNovem Ten Kroode & Van Zee, organisatie-adviseurs www.tkvz.nl
Nadere informatiePassief Bouwen in de praktijk
Passief Bouwen in de praktijk Velve-Lindenhof: van idee tot realisatie ir. H.J.J. (Harm) Valk / ing. A.F. (André) Kruithof adviseur Energie & Duurzaamheid Programma Projectomschrijving Ontwerpvisie Bouwfysische
Nadere informatieGevolgen van BENG-eisen op de gevel en het binnenklimaat 2 november 2016 Esther Gerritsen
Gevolgen van BENG-eisen op de gevel en het binnenklimaat 2 november 2016 Esther Gerritsen Techniplan Adviseurs Installatieadviseur Advies & engineering Duurzaamheid & innovatie Realisatie & exploitatie
Nadere informatieWie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens. ! Directeur. ir. Anne-marije Scheffe. ! Ingenieur
road2zer0 Wie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens! Directeur ir. Anne-marije Scheffe! Ingenieur Opbouw presentatie! Over Bouwformatie! Achtergrondinformatie regelgeving! Onderzoeksopzet! Resultaten! Conclusie
Nadere informatieBijna Energieneutrale Gebouwen (BENG)
Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) Op weg naar bijna energieneutraal bouwen in 2020 Jean Frantzen Adviseur duurzaam bouwen Kennisevent Routekaart richting energieneutraal bouwen R c 2,5 R c 3,5 R c
Nadere informatieKANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN
April 2002 ECN-RX--02-013 KANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN Nieuw Den Helder Centrum als praktijkvoorbeeld J.C.P. Kester E. Sjoerdsma H. van der Veen (Woningstichting
Nadere informatieConcepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten
Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van
Nadere informatienieuwe woning in Austerlitz
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Austerlitz EPC0 7 woningen Thuis in het Loo De energie van morgen vandaag in huis EERB ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen
ZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 10 december 2015 Routekaart BENG 9-12-2015 2 BENG wat gaat er veranderen Bijna EnergieNeutrale Gebouwen
Nadere informatieDuurzame woningverbetering
Duurzame woningverbetering Op weg naar energieneutraal Houten, 20 februari 2017 Kees Stap Gemiddelde energierekening Maandrekening Gemiddeld energieverbruik jaar 15% 1500 m3 aardgas 5% 80% verwarming warmwater
Nadere informatieDuurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.
Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen
Nadere informatieinstallatie-arm ontwerpen verleden tijd?
installatie-arm ontwerpen verleden tijd? 1 situatie tot enkele jaren geleden was duurzaamheid bij klimaatinstallaties comfort en vooral energiebesparing de koplopers bij het besparen op het energie waren
Nadere informatievan naden en kieren, omdat er anders veel warmte verloren gaat.
Bij het bakken van een cake in de oven komt al voldoende warmte vrij om een woning te verwarmen. Klinkt dat vreemd? Dat is het namelijk niet. Een behaaglijke temperatuur wordt bereikt door een woning extreem
Nadere informatieEen nieuwe woning in Spijkenisse 25 woningen Eiland van Spijk Fase 1
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Spijkenisse 25 woningen Eiland van Spijk Fase 1 De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van Fase 1 van Eiland van Spijk in
Nadere informatieDe cijfers worden in GJ (GigaJoule) uitgedrukt. Dit is de eenheid van Warmte. Ter vergelijk, 1 GJ komt overeen met 278 kwh of +/- 32 m3 gas.
Project: woningen Maasbommel Datum: april 2014 Onderwerp: jaarrapportage nr. 4 Inleiding Eind februari 2013 zijn de drie woning in Maasbommel opgeleverd aan de huurders van Woonstichting De Kernen. Deze
Nadere informatieLindenhove. Renovatie & Transformatie. Informatie vanuit Renovatieteam Lindenhove
Lindenhove Renovatie & Transformatie Informatie vanuit Renovatieteam Lindenhove ' Duurzaam & Comfortabel Met slimme combinaties van energiebesparende maatregelen en opwekking van duurzame energie komen
Nadere informatieEnergieprestaties grondgebonden woningen
Energieprestaties grondgebonden woningen Meer wooncomfort met minder energie Het slimme duurzame bouwconcept. Van VolkerWessels Stap voor stap naar minder energiegebruik De overheid stelt steeds scherpere
Nadere informatieDoelen duurzaam bouwen
1 Doelen duurzaam bouwen Duurzaam bouwen is hot. Geen wonder, u verhoogt de waarde van uw woning, verlaagt uw woonlasten, krijgt overheidssubsidies voor duurzame details, maar ziet u ook hoe comfortabel
Nadere informatieBetere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars
Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met stadswarmte Bestaande woningen, nieuwbouwwoningen en
Nadere informatieEnergielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie
Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie Door Eric van Zee, april 2008 Energie steeds groter deel van de woonlasten De kosten voor verwarming en warm tapwater vormen een steeds
Nadere informatieWoningventilatie en renovatie
Woningventilatie en renovatie Bouwbesluit, bewoners en de praktijk Workshop Energie Nul73 Ir. H.J.J. (Harm) Valk Nieman Raadgevende Ingenieurs BV 19 mei 2015 Ventilatie Waarom ventileren? Kwaliteit en
Nadere informatiePresentatie Samen Nul op de meter Veranderingen energie denken. Carl-peter Goossen Ontwerpmanager. 24 maart 2015
1 Presentatie Samen Nul op de meter Veranderingen energie denken Carl-peter Goossen Ontwerpmanager 2 Samen naar Nul op de meter Veranderingen energie denken en comfort 14 regio s in 11 landen 3 DNA in
Nadere informatieEen nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis 1e fase 23 woningen Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de eerste fase met
Nadere informatieGezonde, frisse lucht in huis
Een buitengewoon binnenklimaat VENTILATIE VOOR WONINGBOUW Gezonde, frisse lucht in huis EEN HELDERE KIJK OP VENTILATIE Heerlijk, continu frisse lucht in mijn werkkamer. Zo kan ik goed geconcentreerd thuis
Nadere informatieZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen
ZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 22 maart 2016 Routekaart BENG 22-3-2016 2 BENG Drie indicatoren Lijkt op de PHPP 1. Energiebehoefte
Nadere informatie17-6-2013. Passief Bouwen. Passief Bouwen in de praktijk. Velve-Lindehof, Enschede. Stelling. Ontwerpvisie. Binnengasthuizen, Zwolle
Passief Bouwen Passief Bouwen in de praktijk Kennisdag Bouwfysica 2013 Passief bouwen' is een specifieke bouwstandaard met een comfortabel binnenklimaat, gedurende zowel het zomer- als het winterseizoen,
Nadere informatieSchilindex. Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG. Gerrit Jan Kuiper NII
Nederlandse Schilindex Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG Gerrit Jan Kuiper 1 Nederlandse Een goede schil is het halve werk 2 Schilindex = logisch denken
Nadere informatieEnergieprestatie. Energieprestatie van gebouwen en de rol van de installatiesector. Kees Arkesteijn (ISSO)
Energieprestatie Energieprestatie van gebouwen en de rol van de installatiesector Kees Arkesteijn (ISSO) Programma 1. Inleiding Energieprestatie gebouwen 2. Methoden bepaling Energieprestatie 3. Wet en
Nadere informatieNVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis
NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis 11 oktober 2011 Bert Elkhuizen Cofely Energy Solutions Definities NEN 7120: nieuwe norm voor het bepalen van de energieprestatie
Nadere informatieIn 10 stappen een Active House
In 10 stappen een Active House Wat is een Active House? Een Active House is een woning waar de mens centraal staat en elementen als energie, milieu en comfort in balans zijn. Dit resulteert in een gezonde,
Nadere informatieKlomps Bouwbedrijf Duurzaam en Energieneutraal Bouwen SBR Bouwlokalen. 23-04-2013 Klomps Bouwbedrijf
Klomps Bouwbedrijf Duurzaam en Energieneutraal Bouwen SBR Bouwlokalen 1 Familiebedrijf sinds 1956 Platte organisatiestructuur met ca. 65 medewerkers Utiliteit- en woningbouw, restauratie Omzet: 15.300.000,-
Nadere informatieKLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van 24 woningen Engelenweide in Herwijnen is gestart.
Nadere informatiePLUS LEVEN. Wetgeving 2015; epc van 0,4 / Wij reeds energieneutraal in 2015 icm windenergie Wetgeving per : BENG
Wie zijn wij? Wij bouwen met een visie op lange termijn. Fossiele brandstoffen raken op, grondstoffen schaars. Toekomst vraagt om integrale benadering: kijk naar gebieden en veel disciplines hierbij betrekken,
Nadere informatieKennismaking BENG Hans van Eck en Jacqueline Hooijschuur 22 november 2016
Kennismaking BENG Hans van Eck en Jacqueline Hooijschuur 22 november 2016 Huishoudelijke mededelingen Chatfunctie Uw vragen Pollvragen Uw mening Enquête Wat heeft u nodig Introductie Waarom BENG? Wat is
Nadere informatieBeheer en onderhoud in de praktijk. Warmtepompsystemen met verticale bodemwisselaar technieken. Peter Centen Nathan Group
Beheer en onderhoud in de praktijk Warmtepompsystemen met verticale bodemwisselaar technieken Peter Centen Nathan Group 2 1 COLLECTIEF BRONSYSTEEM (WARMTEPOMP INDIVIDUEEL PER APPARTEMENT) VERTICALE BODEMWARMTE-
Nadere informatieBijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding
Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding
Nadere informatieKwaliteitsverklaringen combiketel, warmtepomp en warmterugwinning
EPN en Nieuwbouw Kwaliteitsverklaringen combiketel, warmtepomp en warmterugwinning Combiketel: warm tapwater In een EPC-berekening kan het opwekkingsrendement van warm tapwater op basis van een kwaliteitsverklaring
Nadere informatieToelichting. 1. Inleiding
Toelichting 1. Inleiding Met deze wijziging van de Regeling energieprestatievergoeding huur (hierna: de regeling) wordt uitvoering gegeven aan artikel 3 van het Besluit energieprestatievergoeding huur
Nadere informatieResultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG
Resultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG 3 november 2016 ing. A.F. (André) Kruithof Nieman Raadgevende Ingenieurs Programma 1. Inleiding BENG indicatoren & voorlopige eisen 2. BENG-uitkomsten praktijkprojecten
Nadere informatieConcept Ecovision. Il sole come partner. Concept Ecovision. schermature solari Colt
Il sole come partner Concept Ecovision schermature solari Colt Concept Ecovision Verantwoord ondernemen, zorgvuldig omgaan met natuurlijke hulpbronnen en gebruik maken Energie besparen: een visie Energie
Nadere informatieACTIVE HOUSE ACTIVE HOUSE. In 10 stappen. ir. Anne Struiksma Energie, duurzaamheid, circulariteit Utrecht
ACTIVE HOUSE In 10 stappen ACTIVE HOUSE In 10 stappen 1 2 ir. Anne Struiksma Energie, duurzaamheid, circulariteit ast@nieman.nl 06 83 44 12 75 Utrecht 3 4 1 INTEGRALE BOUWKWALITEIT VOOR EEN DUURZAME LEEFOMGEVING
Nadere informatieWarmtepompen & aardgasvrije nieuwbouw
Warmtepompen & aardgasvrije nieuwbouw Door Willem Hooijkaas Voorzitter Nederlands Platform Warmtepompen Platform Warmtepompen Stuurgroep Stuurgroep Aandachtspunten presentatie: Duurzaam & Gasloos (bouwkundige)
Nadere informatieDe BEN- woning : de woning van de toekomst. Energieconsulent Bouwunie & BVA arch. Luc Dedeyne
De BEN- woning : de woning van de toekomst Energieconsulent Bouwunie & BVA arch. Luc Dedeyne Architect : Luc Dedeyne GSM 0473 551 568 luc.dedeyne@bouwunie.be 1 K45/E80 Nu bouwen met de eisen van de
Nadere informatieBouwen is Vooruitzien
Bouwen is Vooruitzien Energie van visie tot projecten Peter Op t Veld Inhoud Waar staan we? Europees energie en klimaatbeleid Tegenstelling collectief belang individueel belang Waar gaan we naar toe?
Nadere informatieRijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal
Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal Geworteld wonen 9 DECEMBER e.v. Wat verstaan de potentiele bewoners onder duurzaamheid vinden de bewoners belangrijk als het gaat om duurzaamheid
Nadere informatieItho Daalderop Installatieconcepten voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. wonen zonder. energierekening
Itho Daalderop Installatieconcepten voor een gezond en comfortabel binnenklimaat wonen zonder energierekening regeltechniek Slimme installatieconcepten voor nieuwbouw en renovatie Vandaag nog beginnen
Nadere informatieGelijkwaardigheidsverklaringen combiketel, warmteterugwinning en zelfregelende en vraaggestuurde roosters
EPN en Nieuwbouw Gelijkwaardigheidsverklaringen combiketel, warmteterugwinning en zelfregelende en vraaggestuurde roosters Combiketel: hulpenergie Een aantal leveranciers van verwarmingsketels heeft een
Nadere informatie+HUIS renovatie. Het beste energieneutraal renovatieconcept voor de Sparrenhoeven
+HUIS renovatie Het beste energieneutraal renovatieconcept voor de Sparrenhoeven Dirk de Vroome Door Zon en Wind Atelier 10/15 Zehnder J.E.StorkAir GeoEnergie Datum: 11 november 2013 1 +HUIS renovatie
Nadere informatieEnergie voor de toekomst I TVVL Kennisplein
1 2 2 1 PODIUM ENERGIE VOOR DE TOEKOMST 3 3 BENG-eisen Laatste stand en ontwikkelingen door: André Kruithof ENERGIE VOOR DE TOEKOMST TVVL KENNISPLEIN 4 2 BENG de opvolger van de EPC Bijna EnergieNeutrale
Nadere informatieVoorstel Energie- en Installatie-opzet Boddegat CPO-project Boddegat, Ede door de werkgroep Energie en Installaties
Vastgesteld in ALV Boddegat op 2014-04-01 Voorstel Energie- en Installatie-opzet Boddegat CPO-project Boddegat, Ede door de werkgroep Energie en Installaties Inleiding Bij de energie- en installatieopzet
Nadere informatiePDFlib PLOP: PDF Linearization, Optimization, Protection. Page inserted by evaluation version www.pdflib.com sales@pdflib.com
PDFlib PLOP: PDF Lineariation, Optimiation, Protection Page inserted by evaluation version www.pdflib.com sales@pdflib.com p Energielabel woning supplement* Afgegeven conform de Regeling energieprestatie
Nadere informatieBENG. Bijna Energie Neutrale Gebouwen
BENG Bijna Energie Neutrale Gebouwen 1. Introductie 2. BENG methodiek 3. EPC versus BENG 4. Hoe kunnen we hierop inspelen? 1. BENG Introductie Introductie Nederlandse versie van de Europese wetgeving nearly
Nadere informatieEnergieprestatie. De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving
Energieprestatie De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving 1 Even voorstellen: Ron van der Aa (projectmanager bij NEN) Wie bent u? Context 2 Inhoud van deze presentatie Algemeen:
Nadere informatieBENG. Update
BENG Update 21-12-2018 Congres EPG 2.0 d.d. 20 november 2018 Tijdens het NEN-congres op dinsdag 20 november 2018 maakte het ministerie van BZK de nieuwe concept geadviseerde BENG-eisen bekend. Ook werd
Nadere informatieEnergy Battle Studentenhuizen Utrecht
Energy Battle Studentenhuizen Utrecht Klaar voor de uitdaging? Ivo Opstelten Wat denk jij Kun je meer dan 30% besparen op je energierekening door gedragsverandering? Een energieneutrale woning kan dat
Nadere informatielezing ventilatie & luchtkwaliteit
902.317 lezing & luchtkwaliteit Nederlands Vlaamse Bouwfysica Vereniging elphi nelissen 30 maart 2006 nelissen ingenieursbureau bv lezing NVBV maart 2006 1 inhoudsopgave lezing & luchtkwaliteit introductie
Nadere informatieSchothorst Amersfoort
Schothorst Amersfoort Veel voorkomende Vragen/problemen Achterstallig onderhoud Verouderde installaties Klachten over tocht en kou Ventilatie problemen ( buitenluchtkwaliteit en binnenklimaat) Verouderde
Nadere informatieAardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht. Programma: Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober
Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober 2018 -- Programma: Even voorstellen Begrippen BENG (2020) Schil Ventileren Anders verwarmen
Nadere informatieEen nieuwe woning in Praal Esse Zoom
ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in Praal Esse Zoom EERB van morgen vandaag in huis De energie ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieEnergieneutrale woningen Mogelijkheden en uitdagingen Ivo Opstelten
Energieneutrale woningen Mogelijkheden en uitdagingen Ivo Opstelten Gepresenteerd bij Van EPC naar EPG 0.5, georganiseerd door het IP Duurzaam Bouwen op 24 maart 2010, Drachten ECN-L 10-030 Mei 2010 Energieneutrale
Nadere informatieSteek Energie in je huis
Steek Energie in je huis 9 oktober 2012 Breda 1 Bouwbedrijf Boot B.V. Bouwbedrijf Boot is actief in de woningbouw (particulier, ontwikkeling), zorg huisvesting en utiliteit (scholen, kantoren, bedrijfsgebouwen).
Nadere informatieWelWonen Energie uit eigen bodem. Eindeloos... Ing E A J Weenink 0499-486310 www.betonson.com
WelWonen Energie uit eigen bodem. Eindeloos... Ing E A J Weenink 0499-486310 www.betonson.com WelWonen Ontwikkeld door Betonson Trends en ontwikkelingen: Energy Performance of Buildings Directive (EPBD)
Nadere informatieADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG
ADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG Beschrijving voorgesteld (energetisch) maatregelenpakket om EPC 0,2 te halen. De maatregelen die benodigd zijn om een EPC van
Nadere informatieRenovatie. Energie. EPA score tot 0,37! besparen èn binnenklimaat
Renovatie EPA score tot 0,37! 1 Energie een gezond besparen èn binnenklimaat Muurdoorvoer jaren 30 woningen jaren 80 woningen ClimaRad Woningrenovatie met aandacht voor duurzame energie, comfort en gezondheid
Nadere informatieBENG de nieuwe energieprestatie en de kansen voor bodemenergie
BENG de nieuwe energieprestatie en de kansen voor bodemenergie Ir. Harm Valk Nieman Groep 6 12 2016 BENG: op weg naar energieneutraliteit BENG => Bijna Energie Neutrale Gebouwen = nzeb => nearly Zero Energy
Nadere informatieKleinschalige energetische renovatie
Kleinschalige energetische renovatie Kantoor plus bovenwoning van label G naar A+ de Haas & Partners Adviseurs Duurzaam Gebouwde Omgeving Van componenten naar concept Bouwkundig Ventilatie Installaties
Nadere informatieENERGIE 0 IN DE PRAKTIJK KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN
ENERGIE 0 IN DE PRAKTIJK KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN Wim van den Bogerd HOGERE DOEL Woonwijken met gezonde, energiezuinige en kwalitatief hoogstaande woningen waar het fantastisch wonen is! PROGRAMMA
Nadere informatieF (zie toelichting in bijlage)
Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden F (zie toelichting in bijlage) Dit gebouw Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking
Nadere informatieWarmte: transitiepad naar een CO2 neutrale wijk
Warmte: transitiepad naar een CO2 neutrale wijk Werksessie Topsector Energie 03/10/2016 Juriaan van Tilburg, Edwin van Vliet Even voorstellen > Juriaan van Tilburg 2016-heden: consultant Ecofys > Future
Nadere informatieb a l a n s in e n e r g i e z u i l 1 minimumeis: Sluitende balans op de gebouwtemperatuur. Doel
2014 11 26 b a l a n s in e n e r g i e z u i l 1 Een gebouw moet behaaglijk zijn: s winters warm, s zomers koel. Als je het overschot aan warmte of koude kan opslaan en later gebruiken kan er een balans
Nadere informatieExterne warmtelevering, EMG, EPC en energielabel
13 oktober 2010 - Warmtenetwerk Externe warmtelevering, EMG, EPC en Hans van Wolferen Externe warmtelevering, EPC en Achtergrond, doelstelling Getrapte eis Invoering EMG ontwikkeling en inhoud 2 Huidige
Nadere informatieENERGIENEUTRAAL BOUWEN
PASSIEF BOUWEN ( EN RENOVEREN ) DE ENIGE LOGISCHE WEG NAAR ENERGIENEUTRAAL BOUWEN AL DIE VOGELS IN DE HAND MAAR STEEDS WEER DIE VOGEL IN DE LUCHT WE HOEVEN GEEN ENERGIE TE BESPAREN WE HEBBEN NU IMMERS
Nadere informatiePassief Bouwen: waarom en hoe?
Passief Bouwen: waarom en hoe? Ontwerpen en bouwen vanuit een visie ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Passief Bouwen Kenmerken o hoogwaardige thermische schil o goed comfort
Nadere informatie