De waterschapsbelasting voor huishoudens kan wél omlaag!

Transcriptie

1 De waterschapsbelasting voor huishoudens kan wél omlaag! Huidige watersysteemheffing en de nieuwe voorstellen van de Unie van Waterschappen doorgelicht op effecten voor inwoners van de waterschappen Hans Middendorp en Ron van Megen November 2018 WATERSCHAPSPARTIJ ALGEMENE Niet politiek, wel deskundig!

2 De waterschapsbelasting voor huishoudens kan wél omlaag! Huidige watersysteemheffing en de nieuwe voorstellen door de Unie van Waterschappen doorgelicht op effecten voor inwoners van de waterschappen INHOUD 1. Inleiding: waarom dit onderzoek 1.1 AWP niet politiek wel deskundig 2. Hoe pakt de watersysteemheffing uit voor huishoudens? 2.1 Aanleiding: nieuwe waterschapsbelasting 2.2 Effect nieuwe watersysteemheffing voor inwoners waterschap 2.3 Uitstel van besluitvorming voorstellen waterschapsbelasting 2.4 Verantwoording 3. Watersysteemheffing 3.1 Watersysteemheffing kent 4 belastingcategorieën 3.2 Nieuwe watersysteemheffing op basis van Gebiedsmodel 4. Resultaten en Conclusies 4.1 Watersysteemheffing per belastingcategorie 4.2 Kostentoedeling per waterschap in Ontwikkeling landelijke lastendruk watersysteemheffing 4.4 Toename lastendruk per waterschap in Watersysteemheffing 2018 omgerekend naar hectare 4.6 Inwonersdichtheid en voorbeeldtarieven huishoudens 4.7 Standaard Ingezetenen Aandeel 4.8 Maximale verlaging Ingezetenen Aandeel 4.9 Maximaal Verlaagd Tarief voor Ingezetenen BIJLAGE: TABELLEN 2

3 1. Inleiding: waarom dit onderzoek 1.1 AWP niet politiek wel deskundig Waterschappen heffen belastingen om Nederland droog, veilig en leefbaar te houden. Op basis van het advies van de CAB is in juni 2018 door de Unie een voorstel voor een nieuwe opzet van de waterschapsbelasting voorgelegd aan haar leden, de waterschappen. De AWP volgt de voorstellen 1 van de Commissie Aanpassing Belastingstelsel (CAB) kritisch. Reden voor de AWP om eigen onderzoek te doen, dat nu voor u ligt. Daarbij is dankbaar gebruik gemaakt van door de Unie van Waterschappen verstrekte gegevens. De Algemene Waterschapspartij AWP doet in alle waterschappen mee in de waterschapsverkiezingen op 20 maart 2019 onder de naam AWP niet politiek wel deskundig. 1 Eindrapport CAB: Een stevige basis voor de toekomst: de nieuwe waterschapsbelastingen (Unie van Waterschappen, juni 2018) 3

4 2. Hoe pakt de watersysteemheffing uit voor huishoudens? 2.1 Aanleiding: nieuwe waterschapsbelasting De Commissie Aanpassing Belastingvoorstellen (CAB) heeft drie jaar gewerkt aan een nieuwe opzet van de waterschapsbelasting, en haar eindrapport in juni 2018 aangeboden aan de Unie van Waterschappen. De Unie heeft vervolgens het pakket aan voorstellen nog enigszins aangepast en vervolgens voorgelegd aan de 21 Nederlandse waterschappen. De inwoners worden per huishouden aangeslagen voor de waterschapsbelastingen. Twee heffingen van het waterschap zijn voor huishoudens van belang: de zuiveringsheffing ( WC-belasting ) en de watersysteemheffing ( droge voeten ). Dit onderzoek betreft de watersysteemheffing 2. In de waterschapsbesturen wordt de Algemene Waterschapspartij AWP gekozen door de inwoners. De AWP is van mening dat de inwoners naar verhouding (te) veel moeten bijdragen aan de watersysteemheffing. Dit blijkt als uit onderstaande samenvattingstabel, waarin de opbrengst van de watersysteemheffing op eigen woningen in de categorie Gebouwd wordt opgeteld bij de opbrengst van de categorie Ingezetenen. Watersysteemheffing per categorie 2018 (zie Tabel 1 voor details) Totaal Ongebouwd Natuur Gebouwd Gebouwd Ingezetenen Inwoners bedrijven woningen totaal mln. euro mln. euro mln. euro mln. euro mln. euro mln. euro mln. euro TOTAAL (mln. euro) 1.467,02 177,41 4,22 139,53 566,14 579, ,86 PERCENTAGE ,1 0,29 9,5 38,6 39,5 78,1 * Inwoners (totaal) = Gebouwd (woningen) + Ingezetenen 2 Met de opbrengst van de watersysteemheffing houdt het waterschap het water in sloten en beken op peil en worden de kosten van het beheer en onderhoud van dijken en watergangen betaald. 4

5 2.2 Effect nieuwe watersysteemheffing voor inwoners van het waterschap Het pakket aan belastingvoorstellen van de Unie van Waterschappen voor de nieuwe watersysteemheffing is geen eenvoudige materie. De effecten van de nieuwe watersysteemheffing op de waterschapstarieven van huishoudens zijn moeilijk te doorzien. In de nieuwe watersysteemheffing is door de CAB gekozen voor een kostentoedeling op basis van het aantal inwoners per km 2. Tegelijkertijd wordt de mogelijkheid voor het Algemeen bestuur van het waterschap om de kostentoedeling bij te stellen, verruimd van 10 procentpunt naar 15 procentpunt, zowel naar boven als naar beneden. Randvoorwaarde is dat de definitieve kostentoedeling voor de categorie Ingezetenen binnen de vastgestelde bandbreedte blijft. In dit onderzoek is de verandering in waterschapstarieven voor huishoudens in beeld gebracht en is verkend welke ruimte er is voor verlaging van de watersysteemheffing voor huishoudens. 2.3 Uitstel van besluitvorming voorstellen waterschapsbelasting Naar aanleiding van de reacties van de 21 waterschappen heeft de Unie van Waterschappen medio oktober 2018 besloten om de besluitvorming door de 21 waterschappen over de nieuwe voorstellen voor de waterschapsbelastingen verder uit te stellen van 20 december 2018 naar 19 december Er zullen twee bestuurlijke commissies zich opnieuw gaan verdiepen in de toepassing van de BBP-systematiek in de waterschapsbelasting en in de waterschapsheffing op natuurterreinen (zie ook paragraaf 3.2). Uiteindelijk zal een Commissie van Wijzen de definitieve voorstellen moeten afronden. De AWP is verheugd dat méér tijd wordt genomen voor een gedegen inhoudelijke- en bestuurlijke afweging: beter een goed resultaat dan een snel resultaat. De opzet van de waterschapsbelasting is zeker toe aan stroomlijning en het zou betreurenswaardig zijn als het kind met het badwater wordt weggegooid. 2.4 Verantwoording De AWP spreekt haar dank uit aan de Unie van Waterschappen voor het beschikbaar stellen van de cijfers die ten grondslag hebben gelegen aan dit onderzoek. De conclusies in dit rapport zijn voor rekening van de AWP. 5

6 3. Opzet van de watersysteemheffing 3.1 Watersysteemheffing kent 4 belastingcategorieën De watersysteemheffing kent 4 belastingcategorieën: 1. Ingezetenen; 2. Gebouwd 3 ; 3. Ongebouwd; en 4. Natuur. Elke belastingcategorie betaalt een deel van de watersysteemheffing 4. Ingezetenen met een eigen huis betalen langs twee wegen watersysteemheffing: een rechtstreeks vast bedrag (Ingezetenen) en naar rato van de waarde van hun eigen woning (Gebouwd). Binnen de categorie Ingezetenen wordt vervolgens ook onderscheid gemaakt tussen 1-persoonshuishoudens en meerpersoonshuishoudens, en tussen huurwoningen en koopwoningen. Bijv. een studentenhuis geldt als een meerpersoonshuishouden. Binnen de categorie Gebouwd wordt onderscheid gemaakt tussen Woningen en Bedrijven (= niet-woningen). Ook woningen in bezit van corporaties maken onderdeel uit van het deel Woningen. 3.2 Nieuwe watersysteemheffing op basis van Gebiedsmodel De kostentoedeling, dat wil zeggen het percentage van de opbrengst van de watersysteemheffing dat door elke belastingcategorie moet worden opgebracht, wordt in het nieuwe waterschapsbelastingstelsel berekend op basis van het zogenoemde Gebiedsmodel. In het Gebiedsmodel vindt de kostentoedeling in twee fasen plaats (A en B): A. Standaardberekening: dit noemt het CAB de technische fase. In deze fase wordt de kostentoedeling aan de belastingcategorie Ingezetenen (SIA: Standaard Ingezetenen Aandeel) berekend op basis van de inwonerdichtheid in het gebied, volgens deze logaritmische formule: SIA (%) = 13,352*LN(Aantal inwoners/ km 2 ) 46,902 SIA = standaard Ingezeten Aandeel Vervolgens wordt het resterende percentage (100 SIA) van de watersysteem-heffing verdeeld over de belastingcategorieën Gebouwd, Ongebouwd en Natuur. Voor de precieze verdeling van de kosten tussen Gebouwd, Ongebouwd en voor Natuur baseert de CAB zich op de BBPsystematiek (Beleids- en beheerproces bij waterschappen) 5. 3 De categorie Gebouwd bestaat uit Bedrijven, Glastuinbouw en Eigen Woningen. 4 Alle huishoudens samen betalen het aandeel van de categorie Ingezetenen, alle boeren samen het aandeel van de categorie Ongebouwd, enz. Als één categorie minder bijdraagt in de kostentoedeling, heeft dat als consequentie dat de andere categorieën meer gaan betalen, immers het totaal van de watersysteemheffing blijft steeds 100%. 5 Voor dit onderzoek is het niet nodig om nader in te gaan op de BBP-systematiek en de precieze verdeling tussen deze drie belastingcategorieën. 6

7 De watersysteemheffing op natuurterreinen is beperkt (zie para 4.1). De Unie heeft voorgesteld om de belastingcategorie Natuur op te heffen en onder te brengen bij Ongebouwd. Aanvullend heeft de Unie voorgesteld om de natuurheffing te normeren op 30% van de landbouwheffing. De consequentie van dit voorstel zou zijn dat de natuurheffing gemiddeld met 600% toeneemt. B. Maatwerk binnen bandbreedte: de bestuurlijke fase. Uitgaande van het berekende SIA (standaard ingezeten aandeel) worden de standaardpercentages voor Gebouwd, Ongebouwd en Natuur berekend. In de nieuwe voorstellen van de Unie kan het Algemeen Bestuur van het waterschap besluiten om het standaardpercentage voor elke categorie aan te passen met max. 15 procentpunt 6, maar wel zodanig dat de totale belastingopbrengst 100% blijft. Een verlaging van bijv. de kostentoedeling Ingezetenen komt zo terug als een verhoging in de kostentoedeling van één of meerdere andere belastingcategorieën. Wettelijke Bandbreedte Kostentoedeling Ingezetenen(%) op basis van aantal inwoners per Bandbreedte: inw. per km2 = % Bandbreedte: inw. per km2 = % Bandbreedte: inw. per km2 = % Voorbeeld: Het hoogheemraadschap van Delfland heeft een inwonerdichtheid van personen per km 2. Het Standaard Ingezetenen Aandeel (SIA) van de totale watersysteemheffing komt dan uit op 59,2%. De andere drie categorieën dragen dan samen (100 59,2) = 40,8% procent bij. In het nieuwe belastingstelsel kan het Algemeen Bestuur besluiten om het Standaard Ingezeten Aandeel te verlagen naar (59,2 15) = 44,2%. De andere drie categorieën samen gaan dan omhoog naar (100 44,2) = 55,8%. Hoe de verdeling per andere belastingcategorie precies uitpakt, valt buiten de scope van deze analyse. In theorie is het voor het Algemeen Bestuur bijv. mogelijk om de categorie Ongebouwd te ontzien door de categorie Gebouwd zwaarder te belasten. 6 In spreektaal is de max. verlaging 15% ( vijftien procent ) i.p.v. 15 procentpunt. Echter, het gaat hier niet om een percentage van het SIA maar om de bandbreedte plus/min rondom het SIA. 7

8 4. Resultaten en Conclusies 4.1 Watersysteemheffing per belastingcategorie De totale opbrengst van de watersysteemheffing in 2018 bedroeg bijna anderhalf miljard euro ( mln.). Zie Tabel 1 en Tabel 2. De inwoners betalen gezamenlijk het laagste bedrag en het laagste percentage aan watersysteemheffing in Zuiderzeeland ( 27,8 mln.; 63,3%) De inwoners betalen het hoogste bedrag aan watersysteem-heffing in Hollands Noorderkwartier ( 103,6 mln.; 79,6%) De inwoners betalen het hoogste percentage aan watersysteemheffing in Delfland ( 90,0 mln.; 87,8%). Voor de categorie Ongebouwd bedroeg de watersysteemheffing in 2018 voor alle waterschappen 177,41 mln. (12,1%) en voor de categorie Natuur 4,22 mln. (0,29%). Ongebouwd en Natuur als grondgebonden belastingcategorieën samen betaalden 181,63 mln. (12,4%). De belastingopbrengst van Natuur was in vrijwel alle waterschappen (ruim) lager dan , met uitzondering van Zuiderzeeland ( 0,96 mln.; 2,2%) en Fryslân ( 1,28 mln.; 1,5%). De watersysteemheffing in 2018 voor de categorie Gebouwd bedroeg 705,68 mln. (48,1%). Dit bedrag kan worden uitgesplitst naar Bedrijven: 139,53 mln. (9,5% van totale watersysteemheffing) en Woningen: 566,14 mln. (38,6% van totale watersysteemheffing). Het deel Woningen bedroeg maar liefst 80,2% van de totale watersysteemheffing van de categorie Gebouwd in De totale watersysteemheffing voor de categorie Ingezetenen bedroeg 579,71 mln. (39,5%) in De categorie Ingezetenen en het deel Woningen samen betaalden mln. (78,1%). Het gemiddelde per waterschap kwam uit op vrijwel hetzelfde percentage: 76,9%. 8

9 Conclusie De totale opbrengst van de watersysteemheffing in 2018 bedroeg bijna anderhalf miljard euro ( mln.). De Categorie Gebouwd bestaat uit Bedrijven en Woningen. Bedrijven betaalden 9,5% van de watersysteemheffing, en Woningen betaalden 38,6%. Het aandeel woningen was 80,2% van de totale opbrengst van Gebouwd. De Categorie Ingezetenen betaalde 39,5% van de totale watersysteemheffing. Alle inwoners samen (Ingezetenen + Woningen) betaalden samen bijna 80% ( 1145 mln.). De categorie Ongebouwd betaalde 12,1% van de watersysteemheffing. Landelijk was de bijdrage van Natuur aan de watersysteemheffing gemiddeld slecht 0,29% (29 cent per 100 euro belastingopbrengst). 9

10 Tabel 1 Watersysteemheffing per categorie 2018 Waterschap Totaal Ongebouwd Natuur Gebouwd Gebouwd Ingezetenen Inwoners Inwoners mln. euro mln. euro mln. euro bedrijven woningen totaal totaal mln. euro mln. euro mln. euro mln. euro (%) Aa en Maas 61,05 7,63 0,06 7,49 28,16 17,70 45,87 75,1 Amstel, Gooi en Vecht 104,89 4,91 0,01 8,52 28,51 62,93 91,45 87,2 Brabantse Delta 64,27 6,94 0,13 7,66 30,65 18,90 49,54 77,1 De Dommel 45,28 3,98 0,09 3,55 21,81 15,85 37,65 83,2 De Stichtse Rijnlanden 58,06 5,75 0,06 6,22 23,39 22,64 46,04 79,3 Delfland 102,46 4,90 0,01 7,60 34,62 55,33 89,95 87,8 Drents Overijsselse Delta 67,97 11,91 0,24 6,92 25,11 23,79 48,90 71,9 Fryslân 85,35 18,78 1,28 7,45 33,94 23,90 57,84 67,8 Hollands Noorderkwartier 130,13 15,88 0,13 10,56 55,42 48,15 103,57 79,6 Hollandse Delta 81,50 9,24 0,07 10,65 24,86 36,67 61,53 75,5 Hunze en Aa's 43,31 9,18 0,09 4,51 16,97 12,56 29,53 68,2 Limburg 63,36 6,85 0,15 7,35 23,67 25,35 49,02 77,4 Noorderzijlvest 37,30 7,05 0,07 5,21 15,64 9,32 24,96 66,9 Rijn en IJssel 43,60 6,71 0,13 4,12 16,50 16,13 32,63 74,8 Rijnland 111,16 7,11 0,11 9,67 38,68 55,58 94,27 84,8 Rivierenland 100,68 13,71 0,04 8,79 42,90 35,24 78,14 77,6 Scheldestromen 49,32 10,39 0,17 5,27 18,70 14,80 33,49 67,9 Schieland Krimpenerwaard 47,38 2,81 0,01 4,86 14,59 25,11 39,71 83,8 Vallei & Veluwe 59,95 4,86 0,24 4,32 26,55 23,98 50,54 84,3 Vechtstromen 66,22 9,46 0,17 3,18 28,59 24,83 53,43 80,7 Zuiderzeeland 43,76 9,37 0,96 5,62 16,87 10,94 27,81 63,6 TOTAAL (mln. euro) 1.467,02 177,41 4,22 139,53 566,14 579, ,86 nvt PERCENTAGE ,1 0,29 9,5 38,6 39,5 78,1 76,9 * Inwoners (totaal) = Gebouwd (woningen) + Ingezetenen 10

11 4.2 Kostentoedeling per waterschap in 2018 Gemiddeld 7 over 21 waterschappen bedroeg het kostentoedelingspercentage in 2018 voor Ingezetenen: 37,8%; Gebouwd: 49,0%, Ongebouwd: 12,9% en Natuur: 0,3% (Tabel 2). De waterschappen staan gesorteerd op bevolkingsdichtheid in Tabel 2. Er blijkt een duidelijke trend tussen het aantal inwoners per km 2 en het kostentoedelingspercentage voor de categorie Ingezetenen. Het laagste kostentoedelingspercentage voor Ingezetenen is 25% in Zuiderzeeland en Noorderzijlvest en het hoogste percentage is 60% in Amstel Gooi Vecht. De laagste waarde voor Gebouwd is 35,3 (Amstel Gooi en Vecht) en de hoogste waarde is 59,6% (Brabantse Delta). Voor Ongebouwd is de laagste waarde 4,7% (Amstel Gooi en Vecht) en de hoogste waarde 22,0% (Fryslân). De laagste waarde voor Natuur is 0,1% (AGV) en de hoogste waarde 2,2% (Zuiderzeeland). Tot ca. 600 inwoners per km 2 is de kostentoedeling aan de categorie Gebouwd groter dan aan de categorie Ingezetenen. Vanaf ca. 900 inwoners per km 2 is de kostentoedeling aan de Ingezetenen groter dan aan Gebouwd (Rijnland, Schieland Krimpenerwaard, Amstel Gooi Vecht en Delfland). Twee waterschappen hebben een tussenpositie: Hollandse Delta en Stichtse Rijnlanden. Conclusie Gemiddeld over 21 waterschappen bedroeg het kostentoedelingspercentage voor de watersysteemheffing in 2018 voor Ingezetenen: 37,8%; Gebouwd: 49,0%, Ongebouwd: 12,9% en Natuur: 0,3%. De gemiddelde kostentoedelingspercentages voor Ongebouwd (Boeren), Ingezetenen (Inwoners) en Gebouwd (Bedrijven, Glastuinbouw en Eigen Woningen) verhouden zich globaal als 1 : 3 : 4. 7 De landelijke gemiddelde kostentoedelingspercentages in Tab.2 wijken iets af van de overall gemiddelde waarden in Tab.1, omdat de kostentoedelingen per waterschap sterk variëren en niet normaal-verdeeld zijn. 11

12 Tabel 2. Kostentoedeling per Belastingcategorie in 2018 Kostentoedeling Watersysteemheffing Ingezetenen Ingezetenen Gebouwd Ongebouwd Natuur (aantal / km2) (%) (%) (%) (%) Fryslân ,0 48,5 22,0 1,50 Scheldestromen ,0 48,6 21,1 0,34 Hunze en Aa s ,0 49,6 21,2 0,20 Drents Overijsselse Delta ,0 47,1 17,5 0,36 Noorderzijlvest ,0 55,9 18,9 0,20 Zuiderzeeland ,0 51,4 21,4 2,20 Rijn en IJssel ,0 47,3 15,4 0,30 Vechtstromen ,5 48,0 14,3 0,25 Vallei en Veluwe ,0 51,5 8,1 0,40 Aa en Maas ,0 58,4 12,5 0,10 Rivierenland ,0 51,3 13,6 0,04 Brabantse delta ,4 59,6 10,8 0,20 Limburg ,0 49,0 10,8 0,23 Hollands Noorderkwartier ,0 50,7 12,2 0,10 De Dommel ,0 56,0 8,8 0,20 Hollandse delta ,0 43,6 11,3 0,09 De Stichtse Rijnlanden ,0 51,0 9,9 0,10 Rijnland ,0 43,5 6,4 0,10 Schieland Krimpenerwaard ,0 41,1 5,9 0,01 Amstel Gooi Vecht ,0 35,3 4,7 0,01 Delfland ,0 41,2 4,8 0,01 Gemiddelde 37,8 49,0 12,9 0,3 Standaarddeviatie 9,8 5,9 5,7 0,5 12

13 4.3 Ontwikkeling landelijke lastendruk waterschapsbelastingen De lastendruk van de waterschapsbelasting (watersysteemheffing + zuiveringsheffing) wordt door de Unie van Waterschappen inzichtelijk gemaakt aan de hand van zogenoemde voorbeeldtarieven 8. Er zijn 19 waterschappen met gegevens over de gehele periode (Tabel 3). Huiseigenaren worden behalve als Ingezetene ook aangeslagen als huiseigenaar onder de categorie Gebouwd, met een heffing gebaseerd op de WOZ-waarde (zie para 3.1). De tarieven voor huishoudens variëren sterk per waterschap: De Ingezetenheffing voor huurwoningen voor 1-peroons-huishoudens in 2018 varieerde tussen 89 euro (De Dommel) en 215 euro (Delfland). Voor 2+-huishoudens varieerde de ingezetenenheffing tussen 186 euro (Dommel) en 402 euro (Delfland). Huiseigenaren vallen bovendien ook nog onder de categorie Gebouwd met een heffing gebaseerd op de WOZ-waarde. De voorbeeldtarieven per huishouden tevens huiseigenaar varieerden van 132 resp. 229 euro voor 1- en 2+ huishoudens (Dommel) en 268 resp. 455 euro (Delfland). Gemiddeld nam de lastendruk 9 in euro s tussen 2014 en 2018 toe voor alle voorbeeldtarieven, behalve voor Natuur. Voor Natuur leek er landelijk vrijwel géén verschil tussen 2014 en 2018 maar er waren wel extreme uitschieters. Voor huurders liepen de waterschapslasten voor de watersysteemheffing op tussen 2014 en 2018 met gemiddeld 7,9% (1-huishouden) resp. 5,3% (2+ huishouden). Voor huiseigenaren liepen de lasten op met 7,2% (1- huishouden) resp. 5,4% (2+ huishouden). In de categorie Gebouwd nam de lastendruk voor een groothandel gemiddeld toe met 4,5% en voor een productiebedrijf van voedingsmiddelen met 3,1% tussen 2014 en Voor de categorie Ongebouwd (akkerbouw en veeteelt) nam de lastendruk gemiddeld per agrarisch bedrijf toe met 13,6% tussen 2014 en NB: De tariefontwikkeling voor huishoudens met eigen woning is gecompliceerd omdat de watersysteemheffing uit twee componenten bestaat (Ingezeten + Gebouwd). Een lagere stijging in de tarieven voor Ingezetenen zou theoretisch teniet kunnen worden gedaan door een hogere stijging in de tarieven voor Gebouwd. Of hier ook inderdaad sprake van is, kan niet uit de beschikbare cijfers worden afgeleid. 8 De Unie geeft alleen gecombineerde voorbeelden (watersysteemheffing + waterzuiveringsheffing). 9 De waterschappen Limburg en Drents Overijsselse Delta bestonden nog niet in 2014, waardoor de gemiddelde tarieven over 2014 zijn berekend over 19 waterschappen en in 2018 over 21 waterschappen. 13

14 Conclusie Landelijk gezien zijn de tarieven voor Ongebouwd in de periode het meest gestegen met gemiddeld bijna 14%. Voor de categorie Ingezetenen stegen de tarieven gemiddeld tussen de 5% (2+ huishoudens) en 8% (1-pers. Huishoudens). Voor bedrijven nam de lastendruk gemiddeld toe met 3% tot 5%. Inwoners als categorie Ingezeten + onderdeel Woningen (Gebouwd) brengen 78% van de watersysteemheffing op. Tabel 3. Stijging Watersysteemheffing 1-persoons huishouden Huur Koop WOZ 2 ton 2+ huishouden Huur Koop WOZ 2 ton GrtH WOZ 2,4 mln. Gebouwd VBedr WOZ 12 mln. Ongebouwd Boer Natuur* 40 ha 100 ha Tarief 2014 ( ) Tarief 2018 ( ) Gem. stijging (%) 7,9 7,2 5,3 5,4 4,5 3,1 13,6 * Standaarddeviatie 4,8 4,0 4,4 3,9 5,7 4,6 5,0 GrtH = Groothandel VBedr = Productiebedrijf Voedingsmiddelen * De gemiddelde tariefstijging Natuur tussen 2014 en 2018 kan niet op betrouwbare wijze worden vastgesteld, vanwege enorme afwijkingen bij Rivierenland (-161,4%), AGV (-46,4%) en HHSK (-57,3%) Voorbeeld Tarieven (bron: Unie van Waterschappen) eenpersoonshuishouden in huurwoning meerpersoonshuishouden in huurwoning eenpersoonshuishouden in koopwoning WOZ-waarde meerpersoonshuishouden in koopwoning WOZ-waarde agrarisch bedrijf, met 40 ha grond en bedrijfsopstallen WOZ-waarde natuurterrein 100 ha groothandel met bedrijfspand WOZ-waarde productiebedrijf voedingsmiddelen met fabriek WOZ-waarde *Voor details zie Bijlage: Tabel 3A en Tabel 3B. 14

15 4.4 Toename lastendruk per waterschap in 2018 Er is ook gekeken naar de stijging van de voorbeeldtarieven (watersysteemheffing + zuiveringsheffing) per waterschap ten opzichte van het landelijk gemiddelde tarief. Er zijn 19 waterschappen met gegevens over de gehele periode (Tabel 4). Voor huishoudens komt het beeld overeen met de verwachting, met evenveel waterschappen met een stijging onder het gemiddelde als boven het gemiddelde: De tarieven voor 1-pers.huishoudens met een huurhuis stegen landelijk gemiddeld 7,9%. In 8 waterschappen stegen de tarieven méér dan het landelijk gemiddelde. De laagste stijging was 1,4% in Zuiderzeeland. De hoogste stijging was 18,3% in Scheldestromen. De tarieven voor 1-pers.huishoudens met een koophuis stegen landelijk gemiddeld met van 5,4%. In 9 waterschappen stegen de tarieven méér dan het landelijk gemiddelde. De laagste stijging was -1,0% in Zuiderzeeland. De hoogste stijging was 12,9% in Scheldestromen. De tarieven voor meerpersoonshuishoudens met een huurhuis stegen landelijk gemiddeld met 5,3%. In 7 waterschappen stegen de tarieven méér dan het landelijk gemiddelde. De laagste stijging was 0,1% in Hunze en Aa s. De hoogste stijging was 14,4% in Rijn en IJssel. De tarieven voor meerpersoonshuishoudens met een koophuis stegen landelijk gemiddeld met 5,4%. In 7 waterschappen stegen de tarieven méér dan het landelijk gemiddelde. De laagste stijging was -0,7% in Zuiderzeeland. De hoogste stijging was 11,0% in Scheldestromen. De gemiddelde stijging van de boerentarieven tussen 2014 en 2018 bedroeg gemiddeld 13,6% (minder dan 2,5% per jaar) maar verschilde sterk per waterschap. In 14 waterschappen stegen de boerentarieven méér dan het landelijk gemiddelde. De laagste stijging was 1,2% in Delfland (met het hoogste boerentarief!). De hoogste stijging was 19,7% in Scheldestromen. In drie waterschappen stegen de boerentarieven veel sneller dan de tarieven voor de huishoudens: In Schieland en de Krimpenerwaard en in Amstel, Gooi en Vecht stegen de boerentarieven sterker dan het landelijk gemiddelde, terwijl de tarieven voor de huishoudens met een lager percentage groeiden dan het landelijk gemiddelde. In Hollands Noorderkwartier bleven de tarieven voor huishoudens vrijwel gelijk in de afgelopen vijf jaar terwijl de boerentarieven stegen met 11,4%. Uit Tabel 4 blijkt ook een duidelijke samenhang tussen de tariefstijgingen per waterschap. In zeven waterschappen stegen zowel de tarieven voor de huishoudens als voor de boeren met een hoger percentage dan het landelijk gemiddelde. Deze zeven snelle stijgers onder de waterschappen zijn: 15

16 Scheldestromen, Rijn en IJssel, Vechtstromen, Brabantse Delta, Hollandse Delta, Stichtse Rijnlanden en Rijnland. Voorbeeldtarieven wijken af van de werkelijkheid Op de gekozen voorbeeldtarieven van de Unie van Waterschappen valt echter nog wel iets af te dingen. Terwijl het voorbeeldtarief nog uitgaat van een gemiddelde WOZ-waarde 10 van 2 ton, was de gemiddelde huizenprijs in mei 2018 al en de verwachting is dat in 2019 de gemiddelde huizenprijs boven de 3 ton 11 uitkomt. Ook agrarische bedrijven zijn vaak fors groter dan 40 ha als gevolg van de voortgaande schaalvergroting in de landbouw. Individuele boeren zien zo bij uitbreiding hun waterschapslasten sprongsgewijs toenemen. Conclusie Tariefstijgingen per waterschap bleken sterk samen te hangen: een hogere stijging voor tarieven voor huishoudens valt samen met een hogere stijging voor boerenbedrijven. Met name voor boerenbedrijven verschilt de tariefstijging sterk per waterschap. 10 De watersysteemheffing Gebouwd is een percentage van de WOZ-waarde. Dit percentage wordt door het Algemeen Bestuur vastgesteld en kan dus van jaar op jaar licht verschillen. 11 Huizenmarkt breekt opnieuw record (Business Insider, aug.2018) 16

17 Tabel 4. Overzicht tariefstijging > gemiddeld (in rood) Waterschap 1 pers huur 2+ pers huur 1 pers koop 2+ pers koop Agrarisch bedrijf (%) (%) (%) (%) (%) Fryslân 7,3 5,9 7,1 6,2 14,4 Scheldestromen 18,3 13,3 12,9 11,0 19,7 Hunze en Aa s 1,9 0,1 2,0 0,6 8,5 Noorderzijlvest 6,3 2,3 8,3 4,9 15,9 Zuiderzeeland 1,4 0,7-1,0-0,7 6,1 Rijn en IJssel 18,1 14,4 11,3 10,9 15,5 Vechtstromen 14,6 8,9 11,1 8,1 11,9 Vallei & Veluwe 6,9 4,8 7,7 5,6 14,1 Rivierenland 7,6 4,1 9,5 6,4 14,5 Brabantse Delta 8,8 5,0 11,7 7,8 17,9 Hollands Noorderkw. 1,5-1,7 0,7-1,4 11,5 De Dommel 6,3 3,4 8,9 5,5 17,2 Hollandse Delta 9,8 8,9 7,8 7,8 12,8 De Stichtse Rijnl. 9,3 9,5 9,0 9,2 19,3 Rijnland 8,3 9,0 11,1 10,7 11,8 Schieland en Krimp. 7,7 0,7 6,2 0,9 19,2 Amstel Gooi Vecht 6,5 3,3 3,2 1,5 18,4 Delfland 3,9 2,8 3,6 2,7 1,2 GEM 19 waterschappen 7,9 5,3 7,2 5,4 13,6 STDEV 4,8 4,4 4,0 3,9 5,0 * Voor details zie Bijlage: Tabel 4A 17

18 4.5 Watersysteemheffing 2018 omgerekend naar hectare Omrekening van de tarieven voor de categorie Ingezetenen, Ongebouwd en Natuur naar ruimtebeslag geeft ook een verrassend inzicht. Voor Ingezeten kijken we dan naar het gemiddelde tarief van huurwoningen 12. Op basis van het ervaringscijfer voor VINEX-wijken van 30 woningen per ha, zou een ha met 30 huurwoningen met 2+ huishoudens uitkomen op bruto (30 x 250) = 7500 euro per ha. Op basis van het ervaringsfeit dat circa de helft van de waterschapsbelasting voor ingezetenen bestaat uit de zuiveringsheffing, komt de geschatte opbrengst van de watersysteemheffing per 30 huishoudens op 1 ha uit op netto 3750 per ha. Ter vergelijking: een boerenhectare komt gemiddeld uit ( 3157 per 40 ha) = 78,92 per ha en een natuurhectare komt gemiddeld uit op ( 391 per 100 ha) = 3,91 per ha. De verhouding in de watersysteemheffing voor Natuur : Ongebouwd : Ingezetenen op basis van ha komt globaal uit op 20 : 100 : 500. De boeren betalen 5x meer per ha dan Natuur, en huishoudens betalen 5x meer dan landbouwers of veetelers. Zo bezien lijkt de watersysteemheffing totaal uit balans en zeer in het nadeel van de inwoners. Uiteraard zijn er verschillen zijn in kosten voor droge voeten binnen de bebouwde kom en het landelijk gebied. Om de waarde van het onroerend goed te beschermen tegen overstroming betalen de woningeigenaren extra op basis van de WOZ (woningendeel van Gebouwd). Dit kunnen huishoudens met een eigen huis zijn, zijn maar bijv. ook een woningbouwcorporatie. Conclusie De geschatte opbrengst van een hectare met 30 Vinex-woningen met 2+ huishoudens (huurders) wordt geschat op 3750 per ha. Een boerenhectare komt gemiddeld uit op 79 euro per ha en natuurterrein op 4 euro per ha. NB: woningeigenaren en woningverhuurders betalen de watersysteemheffing voor hun onroerend goed op basis van de WOZ. Woningverhuurders bereken de watersysteemheffing door in de huur. 12 Gebouwd en Natuur worden niet aangeslagen over de waarde van de grond en huurders worden niet aangeslagen over de waarde van het huurhuis inclusief perceel. 18

19 4.6 Inwonersdichtheid en voorbeeldtarieven huishoudens Er is een brede range van tarieven voor huishoudens zonder duidelijke samenhang met het aantal inwoners per km 2 in Tabel 2 en de vier verschillende voorbeeldtarieven voor huishoudens. Indien de huidige kostentoedeling voor de Ingezeten op basis van inwonerdichtheid accuraat zou zijn, was de relatie tussen tarief en inwonersdichtheid een horizontale rechte lijn (Grafiek 1). Door de oogharen heen is er inderdaad sprake van een rechte lijn tussen de duizend en tweeduizend inwoners per km 2. Maar de spreiding in tarieven tussen de tweehonderd en achthonderd inwoners per km 2 is groot. De laagste tarieven liggen nu tussen de vijf- en zeshonderd inwoners per km. En dan is er nog een uitschieter bij drieduizend inwoners per km 2. Conclusie Het aantal inwoners per km 2 heeft slechts een zwakke correlatie met de tarieven voor huishoudens. Grafiek 1. Watersysteemheffing (euro) per inwonersdichtheid (aantal/km2) 19

20 4.7 Standaard Ingezetenen Aandeel Het berekende Standaard Ingezetenen Aandeel (SIA) komt gemiddeld over alle waterschappen uit op 36,6% vergeleken met het gemiddelde IA van 37,8% in Echter, de variatie is groot: in negen waterschappen is het SIA hoger dan het IA 2018 en in 12 waterschappen juist lager. Grootste SIA stijger is Brabantse Delta, waar de kostentoedeling omhoog gaat van 29,5% naar 35,7% (+6,3%). Grootste SIA daler is WDOD, waar het SIA omlaag gaat van 35,0% naar 25,6% (- 9,4%). Conclusie Bij lage inwonersdichtheden komt het SIA dicht bij de ondergrens van de bandbreedte van 20% (voor waterschappen < 500 inwoners per km 2 ). Omgekeerd bij hoge inwonersdichtheid komt het SIA vrijwel tegen de bovengrens van de bandbreedte van 60% aan (voor waterschappen > 1000 inwoners per km 2 ). Tabel 3. Standaard Ingezeten Aandeel (SIA) Ingezetenen Aandeel 2018 Inwoners (%) (aantal/ km 2 ) SIA Kostentoedeling Bandbreedte Min. Max. (%) (%) (%) Fryslân 28, , Scheldestromen 30, , Hunze en Aa s 29, , Drents Overijsselse Delta 35, , Noorderzijlvest 25, , Zuiderzeeland 25, , Rijn en IJssel 37, , Vechtstromen 37, , Vallei en Veluwe 40, , Aa en Maas 29, , Rivierenland 35, , Brabantse delta 29, , Limburg 40, , Hollands Noorderkwartier 37, , De Dommel 35, , Hollandse delta 45, , De Stichtse Rijnlanden 39, , Rijnland 50, , Schieland Krimpenerwaard 53, , Amstel Gooi Vecht 60, , Delfland 54, , Gemiddelde 37,8 36,6 Standaarddeviatie 9,8 10,4 Bandbreedte: inw. per km2 = % Bandbreedte: inw. per km2 = % Bandbreedte: inw. per km2 = % * in rood: SIA > IA

21 4.8 Maximale verlaging Ingezetenen Aandeel Als in alle waterschappen door een besluit van het Algemeen Bestuur het SIA met max. 15% zou dalen, dan zou dat gemiddelde uitkomen op (36,6 15) = 21,6%. Echter, omdat in 15 waterschappen de kostentoedeling Ingezetenen onder de minimum bandbreedte zou uitkomen, is daar de wettelijke ondergrens gehanteerd. Het gemiddelde Maximaal Verlaagde Ingezetenen Aandeel (MVIA) komt dan gemiddeld uit op 26,4% van de totale Watersysteemheffing. Conclusie Hoewel de Unie in haar voorstellen uitgaat van ruimte voor elk Algemeen Bestuur om de kostentoedeling per categorie met 15 procentpunt te verlagen (of te verhogen), blijkt dat in 15 van de 21 waterschappen die ruimte voor bijstelling naar onderen van het kostentoedelingspercentage Ingezetenen wordt beperkt door de ondergrens van bandbreedte. Tabel 8. Kostentoedeling per Belastingcategorie in 2018 Kostentoedeling Watersysteemheffing IA 2018 SIA SIA minus 15% Max Verlaagd inwoners Aandeel MVIA (%) (%) (%) (%) Fryslân 28,0 23,4 8,4 20 Scheldestromen 30,0 23,9 8,9 20 Hunze en Aa s 29,0 24,2 9,2 20 Drents Overijsselse Delta 35,0 25,6 10,6 20 Noorderzijlvest 25,0 26,3 11,3 20 Zuiderzeeland 25,0 27,7 12,7 20 Rijn en IJssel 37,0 30,7 15,7 20 Vechtstromen 37,5 31,6 16,6 20 Vallei en Veluwe 40,0 34,8 19,8 20 Aa en Maas 29,0 35,2 20,2 20,2 Rivierenland 35,0 35,4 20,4 20,4 Brabantse delta 29,4 35,7 20,7 20,7 Limburg 40,0 36,2 21,2 30 Hollands Noorderkwartier 37,0 37,9 22,9 30 De Dommel 35,0 38,5 23,5 30 Hollandse delta 45,0 42,8 27,8 30 De Stichtse Rijnlanden 39,0 45,2 30,2 30,2 Rijnland 50,0 47,5 32,5 40 Schieland Krimpenerwaard 53,0 52,9 37,9 40 Amstel Gooi Vecht 60,0 53,5 38,5 38,5 Delfland 54,0 59,2 44,2 44,2 GEM. 37,8 36,6 21,6 26,4 STDEV 9,8 10,4 10,4 8,3 21

22 4.9 Maximaal Verlaagd Tarief voor Ingezetenen Op basis van het berekende Minimum Ingezeten Aandeel in vergelijking met het werkelijk Ingezetenen Aandeel 2018 is voor elk type huishouden een schatting gemaakt hoeveel euro lager de watersysteemheffing zou uitvallen. Voor 1-huishoudens in een huurhuis daalt de watersysteemheffing gemiddeld over alle waterschappen met 21 euro. Voor 2+ huishoudens in een huurhuis daalt de watersysteemheffing gemiddeld over alle waterschappen met 32 euro. Voor 1-huishoudens in een koophuis daalt de watersysteemheffing gemiddeld over alle waterschappen met 38 euro. Voor 2+ huishoudens in een koophuis daalt de watersysteemheffing gemiddeld over alle waterschappen met 49 euro. Gemiddeld over alle waterschappen daalt de watersysteemheffing voor elk van de vier voorbeeldtarieven Ingezetenen met 15% 13 t.o.v. het tarief Het percentage is voor alle voorbeeldtarieven gelijk omdat in elk waterschap dezelfde verhouding is gebruikt voor de vier verschillende tarieven. Conclusie De voorgestelde ruimte om het kostentoedelingspercentage berekend op basis van de inwonersdichtheid met max. 15 procentpunt te verlagen, zou landelijk gemiddeld neerkomen op een verlaging van 20 tot 50 euro per huishouden, afhankelijk van het type huishouden (1 pers. of 2+ pers.; huur of koop) Tabel 9. Maximaal verlaagd Tarief (MVT) 1-persoons-huishouden 2+ huishouden Huur Koop Huur Koop Tarief 2018 ( ) MVT ( ) Verlaging ( ) % 15% 15% 15% * Voor details zie Bijlage: Tab.8A 13 NB: deze uitkomst van gemiddeld 15% lagere tarieven voor huishoudens niet verwarren met de ruimte voor het AB om het kostentoedelingspercentage met max. 15-procentpunt te verlagen! 22

23 BIJLAGE TABELLEN De tabellen in de bijlage met de nummering A of B horen bij de tabel met hetzelfde nummer in de tekst. Voorbeeld: Tab.2A in de bijlage is een uitgebreide versie van Tab.2 in de tekst. Tabel 3A Stijging Watersysteemheffing Eenpersoons huishouden huurwoning Meerpersoons huishouden huurwoning Eenpersoons huishouden koopwoning Meerpersoons huishouden koopwoning Fryslân 132,33 142,79 241,97 257,19 249,11 268,21 358,75 382,61 Scheldestromen 121,45 148,69 229,81 265,20 216,69 248,89 325,05 365,40 Hunze en Aa s 142,17 144,94 291,05 291,30 242,01 246,96 390,89 393,32 WDOD NA 149,24 NA 254,98 NA 240,70 NA 346,44 Noorderzijlvest 120,01 128,09 247,17 253,05 227,48 248,02 354,64 372,98 Zuiderzeeland 126,88 128,71 242,88 244,71 239,28 236,91 355,28 352,91 Rijn en IJssel 88,97 109,83 180,31 210,55 149,44 168,48 239,78 269,20 Vechtstromen 100,84 118,13 199,34 218,71 178,83 201,23 277,33 308,81 VenV 97,46 104,68 197,72 207,60 136,80 148,25 237,06 251,17 Aa en Maas 100,46 106,70 192,38 201,98 173,35 183,47 265,27 278,75 Rivierenland 129,71 140,32 237,75 247,80 211,07 233,32 319,11 340,80 WSBD 100,28 109,97 204,68 215,44 162,48 184,04 266,88 289,51 Limburg NA 100,87 NA 196,11 NA 150,67 NA 245,91 HHNK 153,60 155,88 268,02 263,60 248,60 250,33 363,02 358,05 De Dommel 83,82 89,48 180,06 186,44 120,06 131,82 216,30 228,78 WSHD 140,63 155,91 239,15 262,65 209,43 227,15 307,95 333,89 HHSR 125,15 138,04 244,05 269,64 173,55 190,64 292,45 322,24 Rijnland 149,01 162,50 251,77 276,70 191,93 215,90 294,69 330,10 HHSK 139,67 151,29 252,79 254,45 189,77 202,36 302,89 305,52 AGV 152,65 163,20 260,65 269,56 186,34 192,47 294,34 298,83 Delfland 206,52 214,97 390,68 401,97 258,15 267,77 442,31 454,77 GEM. 127,0 136,4 239,6 250,0 198,1 211,3 310,7 324,9 STDEV 28,9 28,5 47,8 45,7 40,3 40,3 57,0 55,0 23

24 Tabel 3B Stijging Watersysteemheffing Agrarisch bedrijf Natuurterrein Groothandel Productiebedrijf voedingsmiddelen Fryslân Scheldestromen Hunze en Aa s WDOD NA 3124 NA 4390 NA 1468 NA Noorderzijlvest Zuiderzeeland Rijn en IJssel Vechtstromen VenV Aa en Maas Rivierenland NA WSBD Limburg NA 1630 NA 3460 NA 931 NA HHNK De Dommel WSHD HHSR Rijnland HHSK NA AGV NA Delfland GEM STDEV

25 Tabel 4A Tarief 2018 en tariefstijging pers huur 2+ pers huur 1 pers koop 2+ pers koop Agrar. bedrijf % % % % % Fryslân 142,79 7,3 257,19 5,9 268,21 7,1 382,61 6, ,4 Scheldestromen 148,69 18,3 265,20 13,3 248,89 12,9 365,40 11, ,7 Hunze en Aa's 144,94 1,9 291,30 0,1 246,96 2,0 393,32 0, ,5 Drents Ov. Delta 149,24 nvt 254,98 nvt 240,70 nvt 346,44 nvt 3124 nvt Noorderzijlvest 128,09 6,3 253,05 2,3 248,02 8,3 372,98 4, ,9 Zuiderzeeland 128,71 1,4 244,71 0,7 236,91-1,0 352,91-0, ,1 Rijn en IJssel 109,83 18,1 210,55 14,4 168,48 11,3 269,20 10, ,5 Vechtstromen 118,13 14,6 218,71 8,9 201,23 11,1 301,81 8, ,9 Vallei & Veluwe 104,68 6,9 207,60 4,8 148,25 7,7 251,17 5, ,1 Aa en Maas 106,70 5,8 201,98 4,8 183,47 5,5 278,75 4, ,2 Rivierenland 140,32 7,6 247,80 4,1 233,32 9,5 340,80 6, ,5 Brabantse Delta 109,97 8,8 215,44 5,0 184,04 11,7 289,51 7, ,9 Limburg 100,87 nvt 196,11 nvt 150,67 nvt 245,91 nvt 1630 nvt Hollands Noord. 155,88 1,5 263,60-1,7 250,33 0,7 358,05-1, ,5 De Dommel 89,48 6,3 186,44 3,4 131,82 8,9 228,78 5, ,2 Hollandse Delta 155,91 9,8 262,65 8,9 227,15 7,8 333,89 7, ,8 De Stichtse Rijnl. 138,04 9,3 269,64 9,5 190,64 9,0 322,24 9, ,3 Rijnland 162,50 8,3 276,70 9,0 215,90 11,1 330,10 10, ,8 Schieland Krimp. 151,29 7,7 254,45 0,7 202,36 6,2 305,52 0, ,2 Amstel Gooi Vecht 163,20 6,5 269,56 3,3 192,47 3,2 298,83 1, ,4 Delfland 214,97 3,9 401,97 2,8 267,77 3,6 454,77 2, ,2 GEM 136,4 7,9 250,0 5,3 211,3 7,2 324,9 5, ,6 STDEV 28,5 4,8 45,7 4,4 40,3 4,0 55,0 3, ,0 25

26 Tabel 8A Maximaal Verlaagd Tarief (MVT) volgens voorstel nieuwe watersysteemheffing Waterschap 2018 MVT 2018 MVT 2018 MVT 2018 MVT 1p HUUR ( ) 2+ HUUR ( ) 1p KOOP ( ) 2+ KOOP Aa en Maas Amstel Gooi Vecht Brabantse Delta De Dommel De Stichtse Rijnlanden Delfland Drents Ov. Delta Fryslân Hollands Noorderkw Hollandse Delta Hunze en Aa's Limburg Noorderzijlvest Rijn en IJssel Rijnland Rivierenland Scheldestromen Schieland Krimpenerwaard Vallei & Veluwe Vechtstromen Zuiderzeeland GEM STDEV 28,5 24,6 45,7 42,1 40,3 36,3 55,0 51,7 CV (%) 0,21 0,21 0,18 0,20 0,19 0,20 0,17 0,19 ( ) VERSCHIL % 0,153 0,151 0,151 0,150 26