1. Internationaal privaatrechtelijk procesrecht

Transcriptie

1 1. Internationaal privaatrechtelijk procesrecht 1.1 Europees internationaal bevoegdheidsrecht Voor de bepaling van de internationale bevoegdheid van de Belgische rechtbanken en rechters: Verdrag? Europese Verordening? WB.IPR? hiërarchie van rechtsnormen in acht houden De Brussel I-Verordening in burgerlijke zaken en handelszaken Temporeel toepassingsgebied Art.76 Brussel I-Vo: Brussel I-VO van toepassing voor alle rechtsvorderingen die zijn ingesteld na 1 maart Voor lidstaten die later toetraden tot de EG moet rekening gehouden worden met de datum van toetreding. Voor Denemarken is de Brussel I-Vo van toepassing sinds 1 juli Materieel toepassingsgebied Art.1 Brussel I-Vo: De Brussel I-Vo is van toepassing voor het vaststellen van de internationale bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging in burgerlijke en handelszaken. = autonoom begrip, het moet worden uitgelegd aan de hand van de doelen en het stelsel van de verordening, en de algemene beginselen die in alle nationale rechtsstelsels tezamen worden gevonden Douanezaken en fiscale en administratiefrechtelijke zaken zijn uitgesloten. 1

2 Enkele onderwerpen zijn expliciet uit het toepassingsgebied uitgesloten: Staat en bekwaamheid van natuurlijke personen Huwelijksgoederenrecht Testamenten en erfenissen Insolventie Sociale zekerheid Arbitrage Wat valt er WEL onder: Verbintenissen in geld uitdrukbaar Onrechtmatige daad Zakelijke en intellectuele rechten in betwisting Vennootschapskwesties Onderhoudsverplichtingen Ruimtelijk toepassingsgebied Art.2 Brussel I-Vo: De Brussel I-VO geldt voor de rechters van alle lidstaten van de EU (Denemarken via verdrag). De regels gelden wanneer de verweerder woonplaats heeft binnen één van de lidstaten, ongeacht zijn nationaliteit. Het Lugano-Verdrag wordt toegepast door de rechter van Ijsland, Noorwegen en Zwitserland en de EG-landen op voorwaarde dat zij niet op grond van de Brussel I-Vo exclusief bevoegd zijn om van de vordering kennis te nemen en dart bovendien de verweerder woonplaats heeft in Ijsland, Noorwegen of Zwitserland, ofwel dat de rechters van één van die landen exclusief bevoegd zou zijn om van de vordering kennis te nemen. Verhouding tot geldende bevoegdheidsverdragen Binnen haar toepassingsgebied vervangt de Brussel I-Vo de bilaterale verdragen die werden gesloten tussen de lidstaten. Zo heeft de toepassing van de Brussel I-Vo voorrang op de toepassing van het verdrag met Denemarken en op de toepassing van het Lugano verdrag (Art.64 Lugano-Verdrag). De autonome interpretatie van de Europese bevoegdheidsverordening Het Hof van Justitie is bevoegd om uitlegging te verstrekken over de bepalingen van de Brussel I-Vo. Dit volgt uit art.68 EG-Verdrag dat zegt dat een gerechtelijke instantie waarvan de beslissingen volgens het nationale recht niet vatbaar zijn voor hoger beroep (= hoogste rechtscolleges) kan een 2

3 prejudiciële vraag stellen aan het Hof indien het dat noodzakelijk acht voor het wijzen van een vonnis. De bestaande rechtspraak van het Hof m.b.t. het vroegere EEX-Verdrag blijft gelden, ook voor de interpretatie van de artikelen van de Brussel I-Vo, tenminste voor zover de tekst van een artikel niet in belangrijke mate werd gewijzigd. Het Lugano-Verdrag kent dergelijk mechanisme niet, maar voorziet in een informatieuitwisseling. De woonplaats van de verweerder als algemene bevoegdheidsgrond Art.2 Brussel I-Vo: De internationale bevoegdheid komt in beginsel toe aan de gerechten van de lidstaat waar de verweerder zijn woonplaats heeft, ongeacht zijn nationaliteit. = forum rei. Art.3 Brussel I-Vo: Ingezetenen van een lidstaat kunnen pas in een andere lidstaat gedaagd worden op grond van de specifieke regels van de Verordening en rekening houdend met de exclusieve bevoegdheden. Art.59 Brussel I-Vo: Voor natuurlijke personen moet aan de hand van het interne recht van de lidstaat van het forum worden nagegaan of ze een woonplaats hebben in die lidstaat. Art.60 Brussel I-Vo: Vennootschappen en rechtspersonen worden geacht woonplaats te hebben op de plaats van hun statutaire zetel, ofwel van hun hoofdbestuur, ofwel van hun hoofdvestiging. Indien dit naar verschillende landen wijst, kan de eiser kiezen (optiemogelijkheid). De Brussel I-Vo is dus van toepassing indien de verweerder woonplaats heeft binnen een lidstaat. Voor de verweerders met woonplaats in het gebied van de verordening werkt het beschermingsmechanisme van artikel 3. Art.4,1 Brussel I-Vo: Indien de verweerder geen woonplaats heeft in een lidstaat, wordt de bevoegdheid van de aangesproken gerechten bepaald aan de hand van het lokale nationale procesrecht. De Brussel I-Vo zal, ondanks de afwezigheid van woonplaats van de verweerder in een lidstaat, ook van toepassing zijn bij: Exclusieve bevoegdheidsgrond (Art.22 Brussel I-Vo) Bevoegdheidsaanwijzing (Art.23 Brussel I-Vo) Woonplaatsfictie ter bescherming van een als zwakker beschouwde procespartij (Art.9, 15 en 18 Brussel I-Vo) Het verdrag is sluitend, alle gevallen zijn gedekt. 3

4 Het forum van de medeverweerder Art.6 Brussel I-Vo: Indien er meerdere verweerders zijn die hun woonplaats hebben in verschillende lidstaten, kunnen zij alle worden gedaagd voor het gerecht van de woonplaats van één van hen. samenhang vereist. Wel dient rekening te worden gehouden met artikel 22 en 23. Het alternatieve forum inzake verbintenissen uit overeenkomst Art.5,1, a) Brussel I-Vo: Naast het forum rei, wordt de eiser de mogelijkheid geboden om de zaak voor de gerechten van een andere lidstaat te brengen, indien er een nauwe band bestaat tussen het geval en die staat. Een eerste toepassingsgeval waarin een dergelijk alternatief wordt aangeboden, is dat van geschillen inzake verbintenissen uit overeenkomst. = forum executionis Men moet steeds onderzoeken op welke specifieke verbintenis het geschil betrekking heeft en op welke plaats die specifieke verbintenis moet worden uitgevoerd (kan door partijen expliciet aangewezen zijn). De plaats kan door de partijen expliciet zijn aangewezen, in welk geval de gerechten van die plaats bevoegd zijn om van geschillen m.b.t. die verbintenis kennis te nemen. Tessili: Indien de partijen de plaats niet uitdrukkelijk hebben bepaald, dan moet aan de hand van de lex causae (recht van toepassing op de overeenkomst) worden nagegaan waar de verbintenis moet worden uitgevoerd. = conflictenrechtelijke methode, nationale recht dat de betwiste verbintenis beheerst moet worden gevonden via verwijzingsregels van de aangesproken rechter. Wanneer de vordering gebaseerd is op een overeenkomst, maar de verbintenis die aan de eis ten grondslag ligt een onthoudingsplicht is, kan er geen eenduidige plaats van uitvoering bepaald worden (geen toepassing artikel 5,1). Een probleem bij artikel 5,1 is dat vorderingen op grond van verschillende gelijkwaardige verbintenissen die uit één overeenkomst voortvloeien vaak voor verschillende rechters kunnen worden gebracht, omdat ze elk op een andere plaats moeten worden uitgevoerd. De plaats moet hier voor elke verbintenis afzonderlijk worden bepaald. 4

5 Art.5,1, b) Brussel I-Vo: Voor de koop en verkoop van roerende lichamelijke zaken is dit de plaats in een lidstaat waar de zaken volgens de overeenkomst geleverd werden of geleverd hadden moeten worden. Voor de verstrekking van diensten is dit de plaats in een lidstaat waar de diensten volgens de overeenkomst verstrekt werden of verstrekt hadden moeten worden. bannen conflictenrechtelijke methode. concentreren van alle geschillen uit de overeenkomst in het forum waar de uitvoering van de hoofdverbintenissen te situeren is. De partijen kunnen evenwel overeenkomen een specifieke plaats aan te duiden voor de verbintenissen. Er rijst echter een vraag over hoe de plaats van de levering moet worden bepaald: 1) Verdragsautonoom? 2) Conflictenrechtelijke methode heeft een aanvullende rol? (deze optie lijkt de beste) Bij onduidelijkheid over de leveringsplaats, moet een bron gevonden worden waaruit de norm kan geput worden die aangeeft waar de levering moest gebeuren. Het alternatieve forum inzake onderhoudsverplichtingen Art.5,2 Brussel I-Vo: De onderhoudsgerechtigde kan zijn onderhoudsvordering ook aanhangig maken voor de gerechten van zijn eigen woonplaats of gewone verblijfplaats. = forum actoris. Er wordt ook een bevoegdheid verleend bij de rechter die volgens zijn eigen nationale recht bevoegd is om kennis te nemen van vorderingen betreffende de staat van personen, behalve indien die bevoegdheid enkel zou berusten op de nationaliteit van één van de partijen. = forum connexitatis. Het alternatieve forum inzake verbintenissen uit onrechtmatige daad Art.5,3 Brussel I-Vo: Een geding betreffende een verbintenis uit onrechtmatige daad kan aanhangig worden gemaakt voor de rechter van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan, of preventief, waar het zich kan voordoen. = forum delicti commissi. De plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan betreft zowel de plaats waar de schadeveroorzakende handeling werd gesteld (locus acti), als de plaats waar de schade zich heeft gemanifesteerd (locus damni). = ubiquiteitsregel. 5

6 Shevil-arrest: Een vordering tot vergoeding voor de volledige schadedoor beledigende verklaringen in de internationale pers kan enkel voor het forum rei worden gebracht. Rechters in andere lidstaten waar de publicatie werd verspreid kunnen zich slechts uitspreken over de vergoeding voor de schade die in de eigen lidstaat werd veroorzaakt. Art.5,4 Brussel I-Vo: Indien de onrechtmatige daad eveneens een strafbaar feit betreft, kan het slachtoffer de vordering tot schadevergoeding of teruggave ook instellen voor de rechter waarbij de strafvordering aanhangig is, voor zover de nationale bevoegdheidsregels toelaten dat de strafrechter van de burgerlijke vordering kennis zou nemen. Het alternatieve forum voor geschillen betreffende de exploitatie van een filiaal Art.5,5 Brussel I-Vo: Een binnen één van de lidstaten gevestigde vennootschap of rechtspersoon die tevens een filiaal, agentschap of enige andere vestiging heeft binnen een andere lidstaat, kan ook voor de gerechten van die andere lidstaat gedaagd worden voor geschillen betreffende de exploitatie daarvan. Het begrip filiaal, agentschap of enige andere vestiging is autonoom en derhalve onafhankelijk van de kwalificatie die eraan wordt gegeven door het recht van de lidstaten. Het veronderstelt dat een centrum van werkzaamheid aanwezig is dat zich naar buiten toe duurzaam manifesteert als een verlengstuk van het moederbedrijf, met een eigen leiding en materiële uitrusting zodat zij zaken kan doen met derden, en wel dusdanig dat die derden weten dat zij zich tot het bedoelde centrum kunnen richten om een overeenkomst te sluiten, ook al wordt daarmee in feite een band gecreëerd met het in een andere lidstaat gevestigde moederbedrijf. Een centrum van werkzaamheid ingericht als een zelfstandige rechtspersoon valt niet onder het begrip filiaal, agentschap of andere vestiging, tenzij de dochteronderneming verwarring schept bij haar medecontractant door schijnbaar als een onzelfstandige vestiging te handelen. LET OP: Het is wel de rechtspersoon die gedaagd wordt, niet de vestiging of het filiaal. De vrijwaring en de tussenkomst Art.6,2 Brussel I-Vo: Een persoon met woonplaats in een lidstaat kan door een procespartij in gedwongen tussenkomst of vrijwaring worden opgeroepen voor de rechter van de lidstaat waar een procedure aanhangig is. Tegenvorderingen Art.6,3 Brussel I-Vo: Een verweerder met woonplaats in een lidstaat, die partij is in een geding dat hangende is voor een gerecht van een lidstaat, kan een tegenvordering instellen voor dezelfde rechter waar de hoofdeis aanhangig werd gemaakt. 6

7 Een beperkt forum connexitatis causarum In de regel voorziet de Brussel I-Vo niet in een forum voor samenhangende zaken. Uitzonderingen in artikel 6,4. De exclusieve bevoegdheden Art.22 Brussel I-Vo: Bevoegdheidsgronden met dwingende aard m.b.t. limitatief aantal onderwerpen: Zakelijke rechten op onroerende goederen: gerechten van de lidstaat waar het onroerend goed is gelegen exclusief bevoegd. Huur-verhuur en pacht: gerechten van de lidstaat waar het onroerend goed is gelegen exclusief bevoegd. Geldigheid en ontbinding van rechtspersonen: gerechten van de lidstaat van vestiging bevoegd. Registratie van intellectuele eigendomsrechten: gerechten van lidstaat waar de registratie is verzocht bevoegd. Art.25 Brussel I-Vo: Een andere gerecht dat wordt geconfronteerd met een vordering die onder artikel 22 valt moet zich ambtshalve onbevoegd verklaren. Een vordering heeft geen betrekking op de huur of pacht van een onroerend goed in de zin van artikel 22 indien zij gebaseerd is op een gemengde overeenkomst tussen een reisorganisator en een cliënt waarbij de reisorganisator er zich niet alleen toe verbindt een in een andere lidstaat gelegen vakantiewoning voor enkele weken ter beschikking te stellen, maar ook andere diensten verleent. De door de partijen aangewezen recht Art.23 Brussel I-Vo: De partijen hebben de mogelijkheid om zelf één of meerdere gerechten aan te wijzen die kennis kunnen nemen van geschillen die naar aanleiding van een bepaalde rechtsbetrekking zijn of zullen ontstaan. Voorwaarden: Aangewezen rechter zetelt in een lidstaat Minstens één van de partijen heeft woonplaats op het grondgebied van één van de lidstaten De keuze is exclusief en sluit de bevoegdheid van alle andere rechters uit, tenzij de partijen anders zijn overeengekomen. Art.23,3 Brussel I-Vo: Indien geen van de partijen woonplaats heeft binnen een lidstaat, maar wel een rechter uit de lidstaten aanwijzen, dan mogen de gerechten van andere lidstaten geen kennis nemen van het bedoelde geschil, zolang de aangewezen rechter zich niet onbevoegd heeft verklaard. De aangewezen rechter beslist over zijn bevoegdheid aan de hand van zijn nationaal recht. 7

8 Een overeenkomst waarbij een gerecht wordt aangewezen van een niet-lidstaat valt buiten het toepassingsgebied van de verordening en wordt de geldigheid en werking ervan geregeld door het nationaal recht. Vormvoorschriften: Schriftelijk of mondeling met schriftelijke bevestiging Vorm die gebruikelijk is geworden in de handelwijze tussen de partijen Vorm die gangbaar is in de betrokken sector van internationale handel Art.23,2 Brussel I-Vo: Een elektronische mededeling wordt ook als in schriftelijke vorm aanvaard, indien de overeenkomst daarmee op duurzame wijze wordt geregistreerd. Overige vereisten zijn er niet. Wat kan: Forum vastgelegd in statuten, indien kennisneming mogelijk was. Clausule op de voorzijde of klare referte op de achterzijde of separate ondertekening Wat kan NIET: Voorwaarden die ergens gedeponeerd zijn Niet-ondertekende bestelbons of bevestigingen van bestelling met factuur achteraf Voor een mondelinge overeenkomst moet er een bewijs zijn, ofwel een erkenning van het bestaan van een overeenkomst. De mondelinge overeenkomst moet: Door een geschrift zijn bevestigd Bevestiging gaat uit van minstens één van de partijen Bevestiging moet door de andere partij zijn ontvangen Geen bezwaar Een mondelinge verwijzing naar algemene condities geldt niet. Het stilzwijgend aanvaarde forum Art.24 Brussel I-Vo: Indien de verwerende partij verschijnt in het door de eiser gekozen forum en daar geen bezwaar tegen maakt, aanvaardt deze stilzwijgend de internationale bevoegdheid van de betrokken lidstaat. De bevoegdheidsgrondslag van het stilzwijgend aanvaarde forum is niet aanwezig wanneer de verweerder verstek laat of niet verschijnt met als doel de bevoegdheid te betwisten. Het forum van de berusting geldt ongeacht of er een geldig bevoegdheidsbeding bestaat ten gunste van gerechten van een andere lidstaat, maar mag niet worden toegepast indien op basis van artikel 22 een ander gerecht exclusief bevoegd is om van het geschil kennis te nemen. 8

9 De bevoegdheid opgenomen in autonome afdelingen 1) Verzekeringen Art.9,1,a) Brussel I-Vo: De verzekeraar met woonplaats binnen een lidstaat, kan door de verzekerde worden gedaagd voor de gerechten van zijn eigen woonplaats, inclusief waar hij een kantoor of filiaal heeft dat tussenbeide kwam in de contractsluiting. Art.9,1,b) Brussel I-Vo: De verzekeraar kan worden gedaagd voor de gerechten van de woonplaats van de eiser indien het een vordering van de verzekeringsnemer, de verzekerde of een begunstigde betreft. Art.10 Brussel I-Vo: De verzekeraar kan worden gedaagd voor het gerecht van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan. Art.11,1 Brussel I-Vo: De verzekeraar mag in vrijwaring van de verzekerde geroepen worden, voor het gerecht waar de rechtsvordering van de getroffene tegen de verzekerde aanhangig is, op voorwaarde dat de lex fori dat toelaat. Art.11,3 Brussel I-Vo: De verzekeringnemer of de verzekerde kunnen voor dezelfde rechter worden gebracht die kennis neemt van de rechtstreekse vordering van de getroffene tegen de verzekeraar, op voorwaarde dat de wettelijke bepalingen betreffende de rechtstreekse vordering die mogelijkheid om verzekeringnemer of verzekerde in het geding te roepen, regelt. Art.12 Brussel I-Vo: De verzekeraar kan de verzekeringnemer, de verzekerde of begunstigde enkel dagen voor de gerechten van de lidstaat waar de verweerder woonplaats heeft (tenzij tegenvordering). 2) Consumentengeschillen De consument is de persoon die een overeenkomst sluit voor een gebruik dat niet als bedrijfs- of beroepsmatig kan worden beschouwd. Art.15,1,a-b) Brussel I-Vo: Toepassingsgebied = overeenkomsten betreffende de koop en verkoop of afbetaling van roerende lichamelijke zaken, leningen op afbetalingen en andere financieringstransacties voor verkoop van dergelijke zaken. Art.15,1,c) Brussel I-Vo: Andere overeenkomsten vallen slechts onder het toepassingsgebied, indien de consument die heeft afgesloten met een tegenpartij die commerciële of beroepsactiviteiten ontplooit in de lidstaat waar de consument woonplaats heeft, of minstens dergelijke activiteiten met ongeacht welke middelen o.m. op die lidstaat richt en de overeenkomst onder die activiteiten valt. Overeenkomsten die zijn afgesloten via een interactieve internetsite die voor de consument toegankelijk is in de lidstaat van zijn woonplaats, gelden als consumentenovereenkomst. 9

10 Art.16,1 Brussel I-Vo: Wanneer de consument een rechtsvordering tegen zijn wederpartij wil instellen heeft hij de keuze om dat te doen voor de gerechten van de lidstaat waar hij zelf woonplaats heeft (forum actoris) of voor de gerechten waar de wederpartij woonplaats heeft (forum rei). Art.16,2-3 Brussel I-Vo: Vorderingen tegen de consument kunnen slechts voor de gerechten worden gebracht van de lidstaat waar de consument woonplaats heeft, behalve voor diens tegenvordering. Art.17 Brussel I-Vo: Bevoegdheidskeuze mogelijk indien (niet-cumulatief): Overeengekomen na ontstaan van het geschil. Strekkend tot bijkomend forum voor de consument. Rechtbank van gemeenschappelijke woonplaats of gewone verblijfplaats bevoegd wordt. 3) Arbeidsgeschillen Art.19 Brussel I-Vo: De werknemer kan een rechtsvordering tegen zijn werkgever instellen voor het gerecht van de lidstaat waar de werkgever zijn woonplaats heeft. Indien de werknemer gewoonlijk in een zelfde land werkt of heeft gewerkt, kan hij de rechtsvordering ook aanhangig maken voor het gerecht van die plaats, of van de laatste plaats van gewoonlijke tewerkstelling. Indien hij in verschillende landen werkt kan hij de vordering brengen voor het gerecht van de plaats waar zich de vestiging bevindt of bevond die hem in dienst heeft genomen. Art.20 Brussel I-Vo: De werkgever die vordert moet zich tot de gerechten richten van de lidstaat waar zijn werknemer woonplaats heeft (tenzij: tegenvordering). Art.21 Brussel I-Vo: Bevoegdheidsovereenkomsten zijn slechts toegestaan indien ze zijn gesloten na het ontstaan van het geschil, of indien ze aan de werknemer de mogelijkheid geven de zaak ook bij andere gerechten aanhangig te maken. Het forum inzake voorlopige maatregelen De rechter die wordt aangewezen kan ook bevoegdheid opnemen om voorlopige en/of bewarende maatregelen te treffen, in afwachting van een beslissing ten grond van het geschil. Art.31 Brussel I-Vo: Mogelijkheid om dringende of voorlopige maatregelen te verzoeken in iedere lidstaat die men wenst, ook al zijn de gerechten van een andere lidstaat bevoegd ten gronde. Voorwaarden: Er moet een band bestaan tussen de rechter en de gevraagde maatregel Maatregelen moeten ongedaan kunnen maken (voorlopig en bewarend karakter) Het nationale recht bepaalt welke voorlopige of bewarende maatregelen kunnen worden genomen. 10

11 Aanhangigheid en samenhang Art.27 Brussel I-Vo: Aanhangigheid is de situatie waarin een gerechtelijke procedure voor een rechter uit een lidstaat werd ingesteld, en daarna voor een rechter uit een andere lidstaat een nieuw geding wordt ingeleid tussen dezelfde partijen, betreffende hetzelfde onderwerp en berustend op dezelfde oorzaak als de eerste procedure. partijen, oorzaak en voorwerp moeten gelijk zijn. De rechter bij wie de zaak het laatst is aangebracht moet deze ambtshalve aanhouden tot de bevoegdheid van het gerecht bij wie de zaak het eerst aangebracht vaststaat, en moet zich, eens dat zeker is, onbevoegd verklaren om de zaak te behandelen. Art.28 Brussel I-Vo: Er is sprake van samenhang indien tussen de vorderingen die aanhangig zijn voor gerechten in verschillende lidstaten een zodanig nauwe band bestaat dat een goede rechtsbedeling de gelijktijdige behandeling door één gerecht vraagt. anders gevaar voor tegenstrijdige beslissingen. De rechter waarbij de zaak het laatst is aangebracht kan zijn uitspraak aanhouden tot de eerst aangesproken rechter heeft beslist, maar is daartoe niet verplicht. Indien de rechter in 1 e aanleg zetelt, kan hij op verzoek van één van de partijen zich onbevoegd verklaren om te oordelen over de zaak, op voorwaarde dat het eerst aangezochte gerecht bevoegd is om van de samenhangende vordering kennis te nemen en het nationale procedurerecht van die lidstaat de voeging van de zaken toestaat. 11

12 1.2 Belgisch gemeenrechtelijk bevoegdheidsrecht Algemeen Voor zover er geen verdrag of Europese regelgeving geldt, zijn de gemeenrechtelijke bevoegdheidsbepalingen van toepassing bij de beoordeling van de bevoegdheid van de Belgische rechters De bevoegdheidsbepalingen in het Wb.IPR Algemene bepalingen inzake de internationale bevoegdheid Art.12 Wb.IPR: De rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt, onderzoekt ambtshalve zijn internationale bevoegdheid. Toch is in vele gevallen vereist dat de exceptie van onbevoegdheid in limine litis wordt opgeworpen (artikel 6, 2). Art.13 Wb.IPR: Zodra de Belgische rechters internationaal bevoegd zijn, moet aan de hand van de Belgische procedureregels nagegaan worden welk gerecht lokaal en materieel bevoegd is om van de vordering kennis te nemen. Wanneer de bevoegdheidsbepalingen van het wetboek geen oplossing bieden voor de interne bevoegdheid, geldt de subsidiaire regel die de rechters in het arrondissement Brussel bevoegd maken. Art.14 Wb.IPR: Wanneer een vordering aanhangig is voor een buitenlandse rechter en kan worden voorzien dat de buitenlandse beslissing in België zal kunnen worden erkend of ten uitvoer gelegd, kan de Belgische rechter voor wie een vordering tussen dezelfde partijen met hetzelfde onderwerp en dezelfde oorzaak het laatst aanhangig is gemaakt, zijn uitspraak uitstellen tot de buitenlandse beslissing is gewezen. Hij houdt rekening met de vereisten van een goede rechtsbedeling. Hij verklaart zich onbevoegd wanneer de buitenlandse beslissing erkend kan worden krachtens deze wet. 12

13 Algemene bevoegdheidsregels Art.5, 1, 1 Wb.IPR: Forum Rei Belgische rechters zijn bevoegd indien de verweerder zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft in België. Art.4 Wb.IPR: Inzake de woonplaats van een natuurlijk persoon verwijst het wetboek naar de inschrijving in een openbaar register. De gewone verblijfplaats is een begrip gesteund op feitelijke gegevens die een uiting zijn van de plaats waar de persoon zijn voornaamste vestiging heeft. Voor rechtspersonen beantwoordt de werkelijke zetel het best aan dit begrip. De statutaire zetel kan daarbij een bijkomende aanwijzing zijn, omdat deze zetel uiting geeft aan de wil van de oprichters om de rechtspersoon op een welbepaalde plaats te vestigen. Art.5, 1, 2 Wb.IPR: Forum van de medeverweerder De Belgische rechters zijn bevoegd indien één van zijn verschillende verweerders zijn woonplaats of gewone verblijfplaats in België heeft. Art.5, 2 Wb.IPR: Forum betreffende exploitatie door nevenvestigingen De Belgische rechters zijn bevoegd om kennis te nemen van de vorderingen betreffende de exploitatie van de nevenvestiging van een rechtspersoon die noch woonplaats, noch gewone verblijfplaats heeft in België, indien deze vestiging zich in België bevindt bij de instelling van de vordering. OPMERKING: Indien de verweerder in België zijn gewone verblijfplaats of woonplaats heeft dan gelden in eerste orde de EU-Verordeningen! Bijgevolg is het Belgisch IPR vooral van toepassing op verweerders buiten de EU. MAAR: Geen algemeen forum actoris. Wb.IPR dus vooral van belang voor specifieke bevoegdheidsgronden. Art.6, 1, 1 Wb.IPR: Rechtskeuze In vele gevallen zijn de partijen vrij om de bevoegde rechter te kiezen, indien aan twee voorwaarden is voldaan: Partijen moeten vrij kunnen beschikken over de rechten waarop de clausule betrekking heeft. Overeenkomst moet geldig tot stand zijn gekomen. Zo de forumkeuze aan de voormelde voorwaarden voldoet, is de Belgische rechter exclusief bevoegd. OPMERKING: Ook hier weer kijken naar Brussel I-Vo, die de rechtskeuze ook aan beperkingen onderwerpt! Aangezien de regel daar strenger is, zal deze bepaling enkel van nut zijn voor materies buiten de verordeningen. Art.6, 1, 2 Wb.IPR: Vrijwillige verschijning Behoudens wanneer het wetboek uitdrukkelijk anders bepaalt, is de Belgische rechter voor wie de verweerder verschijnt, bevoegd om kennis te nemen van de tegen hem ingestelde vordering tenzij de verschijning tot voornaamste doel heeft de bevoegdheid te betwisten. = berusting. 13

14 Art.6, 2 Wb.IPR: Forum non conveniens Indien een Belgische rechter wordt aangewezen, kan deze zich alsnog onbevoegd verklaren wanneer uit het geheel van de omstandigheden blijkt dat het geschil geen enkele betekenisvolle band heeft met België. Art.7 Wb.IPR: Derogatie De partijen kunnen overeenkomen om en buitenlandse rechter bevoegd te maken. In dat geval moet de Belgische rechter voor wie de zaak in weerwil van de forumkeuze aanhangig is gemaakt zijn uitspraak uitstellen, tenzij kan voorzien worden dat de buitenlandse beslissing in België zal kunnen worden erkend of ten uitvoer gelegd, of tenzij de Belgische rechters ondanks het bevoegdheidsbeding toch bevoegd zouden zijn op basis van het noodforum in artikel 11. Art.8 Wb.IPR: Vorderingen tot vrijwaring en tussenkomst en tegenvorderingen Een Belgische rechter die bevoegd is om kennis te nemen van een vordering, is tevens bevoegd om kennis te nemen van een vordering tot vrijwaring of tot tussenkomst, en van een tegenvordering voortvloeiend uit een feit of handeling waarop de hoofdvordering is gegrond. Art.9 Wb.IPR: Samenhang Wanneer de Belgische rechters bevoegd zijn om kennis te nemen van een vordering, zijn zij eveneens bevoegd om kennis te nemen van een daarmee samenhangende vordering. Samenhang tussen de vorderingen bestaat, indien deze zo nauw verbonden zijn dat het wenselijk is om ze samen te behandelen en te berechten, teneinde te voorkomen dat de beslissingen onverenigbaar zouden zijn wanneer de vorderingen afzonderlijk worden berecht. Zulke bepaling bestaat niet in Brussel I-Vo! Art.10 Wb.IPR: Bewarende en voorlopige maatregelen In dringende gevallen zijn de Belgische rechters bevoegd om voorlopige of bewarende maatregelen en uitvoeringsmaatregelen te bevelen betreffende personen en goederen die zich in België bevinden bij de instelling van de vordering. Die bevoegdheid is er, zelfs indien de Belgische rechters krachtens het wetboek niet bevoegd zijn om van de zaak zelf kennis te nemen. Art.11 Wb.IPR: Noodforum De Belgische rechters zijn bevoegd wanneer de zaak nauwe banden heeft met België en het voor de rechtzoekende onmogelijk of onredelijk is in het buitenland te procederen. Art.12 Wb.IPR: Onderzoek van internationale bevoegdheid De rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt, onderzoekt zijn internationale bevoegdheid. De verwerende partij kan (in limine litis) de exceptie van internationale onbevoegdheid inroepen. Art.13 Wb.IPR: Interne bevoegdheid Wanneer de Belgische rechters bevoegd zijn, worden de volstrekte en territoriale bevoegdheid vastgesteld volgens het Gerechtelijk Wetboek. Bij gebreke van bepaling wordt de bevoegdheid vastgesteld volgens de bepalingen van het Wb.IPR betreffende internationale bevoegdheid, maar dan toegepast voor intern gebruik. Indien ook die bepalingen geen soelaas bieden, is de rechter van het arrondissement Brussel bevoegd. 14

15 Art.14 Wb.IPR: Aanhangigheid Wanneer een vordering aanhangig is voor een buitenlandse rechter en kan worden voorzien dat de buitenlandse beslissing in België zal kunnen worden erkend of ten uitvoer gelegd, kan de Belgische rechter voor wie een vordering tussen dezelfde partijen met hetzelfde onderwerp en met dezelfde oorzaak het laatst aanhangig is gemaakt, zijn uitspraak uitstellen tot de buitenlandse beslissing is gewezen. Hij verklaart zich onbevoegd wanneer de buitenlandse beslissing erkend kan worden krachtens deze wet. 1.3 De grensoverschrijdende betekening of kennisgeving van stukken Multilaterale regelingen De Nieuwe EG-Verordeningen van 2000 en 2007 inzake betekening en de kennisgeving van stukken Met ingang van 31 mei 2001 kreeg de Betekeningsverordening 1348 (2000) voorrang op de door de lidstaten gesloten bilaterale en multilaterale overeenkomsten (zoals het Verdrag van Den Haag). Verbeteringen t.a.v waren: Spoed Moderne media Uitwisseling via formulieren en aangeduide instanties Vertaling en overleg De nieuwe Betekeningsverordening 1393/2007 werd van toepassing met ingang van 13 november Dit betekende de intrekking van de eerste Betekeningsverordening. Volgens deze verordening gebeurt de toezending direct tussen de genoemde autoriteiten. De verordening schrijft de formulieren voor, waarmee de betekening of kennisgeving moet worden aangevraagd. Dit formulier wordt opgesteld in de taal van de ontvangende staat, dan wel in een taal waarvan zij verklaart heeft deze te zullen aanvaarden. De ontvangende staat zorgt daarna voor de betekening of kennisgeving, hetzij overeenkomstig het recht van de ontvangende staat, hetzij in de door de verzendende instantie gewenste vorm mits deze verenigbaar is met het recht van de ontvangende staat. Een certificaat bevestigt of de betekening of kennisgeving voltooid is. 15

16 Het Verdrag van 15 november 1965 inzake de betekening (Haags Betekeningsverdrag) Het verdrag werd door een groot aantal staten geratificeerd, maar het laat akkoorden tussen verdragstaten primeren. Art.2 Haags Betekeningsverdrag: Ieder land wijst een centrale autoriteit aan om de aanvragen tot betekening of kennisgeving in ontvangst te nemen en af te doen. Voor België is dit het Ministerie van Justitie. Een verzoek tot betekening of kennisgeving aan de centrale autoriteit van de aangezochte staat moet overeenstemmen met het als bijlage aan het verdrag toegevoegd modelformulier en moet vergezeld zijn van 2 exemplaren of afschriften van het gerechtelijk stuk. Die centrale autoriteit van de aangezochte staat zorgt dan voor de betekening of kennisgeving, hetzij overeenkomstig het recht van de ontvangende staat, hetzij in de door de verzendende instantie gewenste vorm mits deze onverenigbaar is met het recht van de ontvangende staat. Naderhand moet de centrale autoriteit een verklaring opstellen, conform het modelformulier dat aan het verdrag als bijlage werd gevoegd, waarin wordt bevestigd dat aan de aanvraag uitvoering werd gegeven en waarin de vorm, plaats en tijdstip van de betekening of kennisgeving worden vermeld en er wordt aangegeven aan wie het stuk is afgegeven. = bewijs van betekening. T.a.v. de geadresseerde vindt de betekening plaats op het ogenblik van de afgifte van de akte aan deze laatste. Art.8-10 Haags Betekeningsverdrag: Het verdrag laat ook ruimte voor andere wijzen van betekening: Betekening via de zorg van diplomatieke of consulaire ambtenaren Toezending via consulaire weg Rechtstreekse verzending per post Betekening of kennisgeving van deurwaarder tot deurwaarder Betekening of kennisgeving rechtstreeks door deurwaarder Voor elk van deze opties konden de verdragstaten zich verzetten (lees goed de bepalingen!). Art.15 Haags Betekeningsverdrag: Indien de verweerder niet verschijnt, houdt de rechter de beslissing aan totdat gebleken is dat hetzij het stuk werd betekend of ter kennis gegeven werd overeenkomstig de vormen van de aangezochte staat, hetzij het stuk aan de verweerder in persoon of aan zijn woonplaats is afgegeven op een andere in het verdrag geregelde wijze en de persoon het stuk tijdig heeft ontvangen om hem de gelegenheid te geven een verweer te voeren. Elke lidstaat mag evenwel toestaan aan de rechter om toch een beslissing te nemen ingeval er geen bewijs hetzij van betekening of kennisgeving, hetzij van afgifte is ontvangen, indien aan volgende voorwaarden is voldaan: Betekening volgens het verdrag Geprobeerd bewijs te krijgen Min. 6 maanden na toezending 16

17 Artikel IV Protocol bij het EEX-Verdrag en artikel IV Protocol 1 bij EVEX Voormelde artikels voorzien dat de gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken rechtstreeks door de deurwaarder van de staat van herkomst kunnen worden toegezonden aan de deurwaarder van de staat van bestemming, op voorwaarde dat de staat van bestemming zich daartegen niet heeft verzet bij een verklaring gedaan aan de Zwitserse Bondsraad Bilaterale regelingen Overeenkomst met de Regering van de Bondsrepubliek Duitsland: De betekening bestemd voor de personen die in Duitsland verblijven, kan door de Procureurs-generaal of door de procureurs des Konings rechtstreeks gezonden worden aan de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in het rechtsgebied waar degene, voor wie het stuk bestemd is, zich bevindt. 1.4 Uniform Europees procesrecht Europese betalingsbevelprocedure Doel van het betalingsbevel Art.1 Betalingsbevel-Vo:De Betalingsbevelverordening heeft een dubbel doel: Vereenvoudiging, versnelling en het goedkoper maken van de procedure t.a.v. geldvorderingen die niet worden betwist Afschaffen exequaturvereiste voor betalingsbevelen door de creatie van wederzijds vertrouwen via het opleggen van minimumnormen voor het verkrijgen van betalingsbevelen. De verordening creëert een eenzijdige procedure die openstaat voor liquide en opeisbare geldvorderingen voor een specifiek bedrag en na een louter formele tot hoogstens marginale controle van de grond van de zaak, de eiser een betalingsbevel oplevert dat bij stilzitten van (nietbetwisting) de daarvan in kennis gestelde schuldenaar, uitmondt in een executoriale titel die in iedere lidstaat gedwongen kan ten uitvoer gelegd worden zonder dat daar een exequatur moet aan voorafgaan. De Europese Betalingsbevelprocedure is additioneel en facultatief. Zij laat de bestaande nationale betalingsbevelprocedures onverlet. Maar het is enkel het Europese betalingsbevel dat zal genieten van de afschaffing van de exequaturvereiste. 17

18 Voorwerp van het betalingsbevel Art.4 Betalingsbevel-Vo: De Europese Betalingsbevelprocedure kan aangewend worden voor de inning van liquide geldvorderingen voor een specifiek bedrag, die opeisbaar zijn op het tijdstip waarop het verzoek om een Europees betalingsbevel wordt ingediend Europese procedure voor geringe vorderingen Een verordening van een andere aard Het voorwerp van de verordening bestaat in het beslissen over vorderingen van gering waarde. De procedure is tegensprekelijk. Art.1,1 Geringe Vorderingen-Vo: De Europese procedure voor geringe vorderingen is facultatief. Het toepassingsgebied Art.2,1 Geringe Vorderingen-Vo: De Europese procedure voor geringe vorderingen kan enkel gebruikt worden voor vorderingen waarvan de waarde de grens van 2000 niet overstijgt. Een tegenvordering kan echter er boven komen en de procedure doen springen. Het gaat enkel om burgerlijke en handelszaken. Specifieke uitsluitingen: Arbeidsrecht Huur en pacht van onroerende goederen Inbreuken op de persoonlijke levenssfeer en persoonlijkheidsrechten De verordening is van toepassing in alle lidstaten van de EU, behalve in Denemarken. Een beslissing uit een Deense procedure is dus niet vrijgesteld van een voorafgaandelijk exequatur. Art.29 Geringe Vorderingen-Vo: De verordening is van toepassing sinds 1 januari Kenmerken Art.5 Geringe Vorderingen-Vo: De EPGV is tegensprekelijk en schriftelijk. Er is een verplicht gebruik van standaardformulieren. De tegenspraak is gelimiteerd: iedere partij krijgt één gelegenheid om zijn standpunten kenbaar te maken. Art.19 Geringe Vorderingen-Vo: Het nationale procesrecht heeft een belangrijke aanvullende rol, zo bepaalt dit of er een beroepsmogelijkheid is en beheerst zij alle kwesties die niet door de verordening worden geregeld. 18

19 2. De erkenning en uitvoerbaarverklaring van vreemde rechterlijke beslissingen en akten 2.1 De rechtskracht van vreemde vonnissen en akten Algemeen Gradaties: Inroepen van de buitenlandse akte of beslissing als rechtsfeit Akte of beslissing gebruiken als bewijsmiddel Erkenning van de bindende kracht van de buitenlandse beslissing of akte Titel tot tenuitvoerlegging De bewijskracht van een buitenlandse akte of beslissing Uitwendige bewijskracht Art.26 en 28 Wb.IPR: De akte of beslissing zal geacht worden afkomstig te zijn van de betrokken buitenlandse autoriteit indien ze voldoet aan de voorwaarden die het recht van het land van herkomst stelt om authenticiteit te verwerven (locus regit actum) en indien ze tevens gelegaliseerd werd. De formaliteit van de legalisatie werd echter door talrijke internationale normen afgeschaft of vervangen door minder omslachtige procedures. Inwendige bewijskracht Eens de uitwendige bewijskracht van de akte of beslissing vaststaat, levert ze het bewijs op van de feiten die de rechter of instrumenterende ambtenaar zelf, met de eigen zintuigen, vaststelde en waarvan hij in zijn beslissing of akte melding maakte. Met de buitenlandse beslissing of akte worden de genoemde feiten bewezen, tot het tegenbewijs geleverd wordt. 19

20 Wat onder de inwendige bewijskracht begrepen wordt, is de loutere weergave van wat de ambtenaar of rechter zelf heeft waargenomen Erkenning van een buitenlandse akte of beslissing Rechterlijke beslissingen Art.22 Wb.IPR: Een beslissing heeft bindende kracht omdat ze werd genomen door een instantie waaraan van overheidswege rechtsmacht werd verleend. Voor zover alle voorwaarden voor erkenning (artikel 25) zijn vervuld, dringt de rechterlijke beslissing zich niet alleen op aan de partijen, maar ook aan derden en de Belgische autoriteiten. Er is geen vereist van rechterlijke tussenkomst of van rechterlijk visum. Het vonnis krijgt bijgevolg gezag van gewijsde, respectievelijk kracht van gewijsde (na betekening). De erkende uitspraak sluit een nieuwe gerechtelijke behandeling uit (non bis in idem). Authentieke akten Art.27 Wb.IPR: Van zodra de lokale voorwaarden vervuld zijn, zal de bindende kracht in de Belgische rechtsorde moeten erkend worden, zowel door de partijen als door derden en door de Belgische overheden. De vraag of de in de akte vervatte rechtshandeling geldig is en dus gevolgen in België kan krijgen, wordt onderworpen aan het Belgische conflictenrecht (conflictenrechtelijke controle). Is ze overeenkomstig het aangewezen recht geldig, dan zal de akte en de rechtshandeling die ze bevat ook in de Belgische rechtsorde de gevolgen verwerven die ze overeenkomstig het aangewezen recht heeft. Er is echter wel een marginale controle, er moet rekening gehouden worden met artikel 18 (wetsontduiking) en artikel 21 (openbare orde) Titel tot tenuitvoerlegging Vooraleer een vreemde beslissing in België op gedwongen wijze ten uitvoer kan gelegd worden, zal zij een voorafgaandelijke procedure bij een Belgische rechter moeten doorlopen waarin die onderzoekt of ze van die aard is dat de afdwinging ervan ook in de Belgische rechtsorde kan aanvaard worden. = Exequaturprocedure. 20

21 Ieder land bepaalt in principe zelf welke elementen de exequaturrechter dient te onderzoeken wanneer hij verzocht wordt een vreemde beslissing uitvoerbaar te verklaren. Zo bepaalt ook het autonome Belgische recht onder welke voorwaarden en overeenkomstig welke procedure een vreemde beslissing in België uitvoerbaar kan worden verklaard. De exequatur beslissing zegt dat het vonnis uitvoerbaar wordt; maar om effectief met dwang tot uitvoering over te gaan moet men naar de uitvoeringsrecht en dan zitten we in het nationaal procesrecht. 2.2 Het Europese recht van het erkennen en uitvoerbaar verklaren van beslissingen en akten De Brussel I-Verordening Toepassingsgebied gericht op exequatur (zie pagina s 1 en 2): Alle lidstaten behalve Denemarken (let wel: afzonderlijk Verdrag met Denemarken) Parallelle regeling voor de Lugano-lidstaten Materieel toepassingsgebied: in geld waardeerbare vorderingen, inclusief alimentatie De erkenning Art.33 Brussel I-Vo: Rechterlijke beslissingen uit een lidstaat worden zonder vorm van proces erkend in een andere lidstaat. Iedere belanghebbende kan wel een vordering tot erkenning instellen. Ook de rechter voor wie de erkenning van een buitenlandse beslissing als incidentele vraag wordt opgeworpen, kan zich uitspreken over die erkenning. Erkenning houdt in dat de buitenlandse beslissing in de aangezochte lidstaat dezelfde bindende kracht verwerft als degene die ze heeft in het land van herkomst. Art.37 Brussel I-Vo: Een rechter die zich moet uitspreken over een vraag tot erkenning, kan zijn uitspraak daarover aanhouden indien tegen de beslissing een rechtsmiddel werd ingesteld. Art.34 en 35 Brussel I-Vo: Gronden tot weigering van erkenning: Strijdigheid met de internationale openbare orde Bescherming versteklatende partij Onverenigbaarheid met bestaande beslissing Miskenning van bepaalde bevoegdheidsregels Een vonnis uit een Europese lidstaat levert dus een titel op. De erkende uitspraak sluit bijgevolg een nieuwe gerechtelijke behandeling uit (non bis in idem). 21

22 De uitvoerbaarverklaring Art.22 Brussel I-Vo: Voor de tenuitvoerlegging van beslissingen zijn de gerechten van de lidstaten van de plaats van tenuitvoerlegging exclusief bevoegd. De eigenlijke procedure van tenuitvoerlegging blijft volledig beheerst door het nationale recht van de aangezochte staat. Door een beslissing in een lidstaat uitvoerbaar te verklaren, verleent een nationale rechter aan die buitenlandse titel dezelfde waarde als een binnenlandse uitvoerbare rechterlijke beslissing. Er is geen onderzoek ten gronde toegelaten. De exequaturrechter mag de buitenlandse beslissing niet wijzigen, aanvullen of verduidelijken. Art.41 Brussel I-Vo: Formele voorwaarden van artikel 53 gelden voor het uitvoerbaar verklaren. De procedure verloopt aanvankelijk eenzijdig en wordt pas tegensprekelijk bij het beoordelen van een rechtsmiddel. De rechter gaat dan na of er een weigeringsgrond aanwezig is. Art.43 Brussel I-Vo: Elke partij kan een rechtsmiddel instellen tegen de beslissing op het verzoek om een verklaring van uitvoerbaarheid. In België worden deze rechtsmiddelen ingesteld bij de rechtbank van eerste aanleg. Om de termijn om een rechtsmiddel in te stellen te laten lopen, is vereist dat de uitvoerbaarverklaring daadwerkelijk en regelmatig werd betekend aan de persoon tegen wie men wil uitvoeren. Een gedeeltelijke tenuitvoerlegging is mogelijk als de beslissing uitspraak over meer dan één punt of diverse onderdelen bevat. LET OP: Specifieke verordeningen zijn van toepassing op de exequatur van akten in de sfeer van ontbinding van huwelijk en ouderlijke zorg vonnissen in de context van insolventieprocedures. Exequatur kan dus gelaagd zijn! Het ene aspect kan onder de Brussel I-Vo vallen, maar een ander aspect onder een andere vordering. Bijvoorbeeld een geschil m.b.t. ouderlijke zorg, onderhoudsgeld en verdeling van huwelijksgoederen. 22

23 2.3 Het Belgisch gemeen recht van het erkennen en uitvoerbaar verklaren van buitenlandse vonnissen en akten De invoering van nieuwe regels en het overgangsrecht Voor een aantal materies gelden specifieke regels: Naam Verstoting Adoptie Intellectuele eigendom Rechtspersonen Insolventie Het exequatur in het Wb.IPR De voorafgaande formaliteit van de legalisatie Art.30 Wb.IPR: Een rechterlijke beslissing of authentieke akte moet worden gelegaliseerd om in België geheel of bij uittreksel te worden voorgelegd. Legalisatie Erkenning. De legalisatie brengt niet met zich mee dat een andere Belgische overheid daardoor verplicht is het stuk inhoudelijk te erkennen en het doorwerking te verlenen. Er is dus een legalisatieplicht, maar in de praktijk wordt de legalisatie echter vaak achterwege gelaten. Talrijke internationale normen en muiltilaterale en bilaterale overeenkomsten hebben de legalisatie immers afgeschaft of vereenvoudigt (vb. Apostilleverdrag). De erkenning van rechterlijke beslissingen De erkenning geschiedt zonder dat daarvoor een procedure dient gevoerd te worden. = erkenning de plano. Art.22 Wb.IPR: Wijzen van erkenning: Erkenning van rechtswege zonder procedure (= principe) Erkenning als incidentele kwestie Erkenning bij hoofdvordering 23

24 Art.24 Wb.IPR: Documenten die moeten worden overgelegd: Uitgifte van de beslissing Document waaruit blijkt dat de beslissing uitvoerbaar is volgens het recht van het land van oorsprong en dat ze werd betekend of ter kennis gebracht Indien de beslissing bij verstek werd gewezen, moet het origineel of een voor eensluidend verklaard afschrijft van het document worden overgelegd waaruit blijkt dat het gedinginleidende stuk overeenkomstig het recht van het land waar de beslissing werd gewezen, werd betekend of ter kennis gebracht Het ontbreken van de genoemde documenten maakt het verzoek tot erkenning niet automatisch onontvankelijk of ongegrond. De rechter kan een termijn toestaan voor de overlegging ervan, zich tevreden stellen met het overleggen van gelijkwaardige documenten, of zelfs vrijstelling verlenen. De ambtenaren kunnen echter dergelijke vrijstellingen niet geven, dit kan enkel door de rechter. Art.25 Wb.IPR: Gronden tot weigering van de erkenning: Strijdigheid met de internationale openbare orde (rekening houdende met de mate waarin de zaak met de Belgische rechtsorde verbonden is, evenals met de ernst van de veroorzaakte gevolgen). Niet respecteren rechten van verdediging in de procedure die in de beslissing uitmondde. Wetsontduiking. Miskennen van internationale bevoegdheid. Beslissing heeft geen definitief karakter. Beslissing eerbiedigt de Belgische res iudicata niet. In geen geval mag de buitenlandse rechterlijke beslissing ten gronde worden herzien. De erkenning verleent rechtskracht aan de buitenlandse beslissing en kan slaan op de gehele beslissing, maar kan ook beperkt worden tot een deel ervan. Gedane ambtelijke erkenningen zijn echter omkeerbaar. Iedere overheid/ambtenaar mag zelf de toetsing doen en een gedane erkenning bindt enkel die overheid/ambtenaar, de volgende is weer vrij om zelf te toetsen. Vastheid komt er enkel door een rechterlijke beslissing (exequaturrechter of incidentele rechter). 24

25 De erkenning van authentieke akten Art.27 Wb.IPR: Authentieke akten worden erkend zonder dat daarvoor een procedure moet worden gevoerd. Voorwaarden: De akte moet voldoen aan de voorwaarden die volgens het recht van de staat waar ze werd opgesteld, nodig zijn voor haar echtheid. De akte moet rechtsgeldig zijn overeenkomstig het recht dat volgens het Wb.IPR toepasselijk is op de betrokken rechtsverhouding. Geen schending van de artikelen 18 en 21. = Conflictenrechtelijke toetsing. De uitvoerbaarverklaring van buitenlandse beslissingen en akten Art.23 Wb.IPR: Buitenlandse beslissingen en akten die men in België gedwongen wenst uit te voeren, dienen eerst in een voorafgaande exequaturprocedure uitvoerbaar verklaard te worden. De materiële bevoegdheid om een buitenlandse beslissing uitvoerbaar te verklaren berust bij de rechtbank van eerste aanleg (rechtbank van koophandel voor insolventieprocedures). De territoriale bevoegdheid ligt in eerste instantie bij de rechtbank van de plaats waar de verweerder zijn woon- of gewone verblijfplaats heeft. Is er geen dergelijke plaats in België te vinden, dan is de rechtbank van de plaats van uitvoering bevoegd. Levert dat ook geen oplossing dan kan de zaak worden ingeleid voor de rechtbank van de plaats waar de eiser zijn woon- of gewone verblijfplaats heeft. Ontbreekt ook die, dan mag de zaak voor de rechtbank van het arrondissement Brussel gebracht worden. De te volgen procedure is die op eenzijdig verzoekschrift. Zij maakt bijgevolg de tussenkomst van een advocaat noodzakelijk. Voorwaarden voor de uitvoerbaarverklaring: Beslissing of akte moet in het land van herkomst uitvoerbaar zijn Voor beslissingen moeten de voorwaarden van artikel 25 moeten vervuld zijn: o Internationale openbare orde o Rechten van verdediging o Geen wetsontduiking o Niet meer vatbaar voor een rechtsmiddel o Niet onverenigbaar met bestaande beslissing o Belgische rechters waren niet exclusief bevoegd o Vordering in het buitenland moet ingesteld zijn vóór de vordering in België o Bevoegdheid oorspronkelijke rechter had een band met de betrokken vordering o Specifieke weigeringsgronden 25

26 Er is wel voorlopige uitvoering mogelijk bij buitenlandse beslissingen met gezag van gewijsde, maar waar nog een rechtsmiddel tegen openstaat. Vermelding en overschrijving van buitenlandse rechterlijke beslissingen en authentieke akten inzake staat en bekwaamheid Art.31 Wb.IPR: Voor vreemde akten: Nazicht volgens artikel 27. Voor vreemde rechterlijke beslissingen: Nazicht volgens artikels 24 en 25 en specifieke regels inzake naam, verstoting en adoptie. Indien de ambtenaar niettemin ernstig twijfelt, kan hij bij het O.M. advies inwinnen. De Koning heeft de bevoegdheid een databank aan te leggen van akten en beslissingen die betrekking hebben op een Belg of een in België verblijvende vreemdeling. Elke overheid heeft een eigen verantwoordelijkheid bij de plano-erkenning, elke voorafgaande administratieve erkenning of afwijzing blijft precair tot een rechterlijke beslissing tussenbeide komt. Voor akten of vonnissen afkomstig uit landen die geen lid zijn van de Raad van Europa, en die de burgerlijke stand van in buitenland verblijvende Belgen betreffen, is neerlegging (depot) mogelijk bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dit houdt echter geen erkenning in Specifieke gronden tot weigering van erkenning Art.39 Wb.IPR: Naam. Art.57 Wb.IPR: Verstoting. Art.72 Wb.IPR: Adoptie. Art.95 Wb.IPR: Intellectuele eigendomsrechten. Art.115 Wb.IPR: Rechtspersonen. Art.121 Wb.IPR: Insolventies. 26