AUDIT QUALITY VAN ACCOUNTANTSKANTOREN BIG FOUR VERSUS NON-BIG FOUR

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "AUDIT QUALITY VAN ACCOUNTANTSKANTOREN BIG FOUR VERSUS NON-BIG FOUR"

Transcriptie

1 AUDIT QUALITY VAN ACCOUNTANTSKANTOREN BIG FOUR VERSUS NON-BIG FOUR Naam: Zhi Kwan Cheung Student nummer: Datum: 1 juli 2013, definitieve versie Kwalificatie: BSc Accountancy & Control Instelling: UvA Begeleidster: Helena Kloosterman 1

2 INHOUDSOPGAVE Abstract p. 3 1: Inleiding p : Achtergrond van audit quality en de grootte van accountantskantoren p : Beoordelingscriteria voor het verschil in audit quality p : Earnings management p : Going-concern opinie p : Beoordelingscriteria voor het verschil tussen de accountantskantoren p : Quasi-rents en auditor independence p : Auditor litigation p : Audit fees p H5: Conclusie p H6: Bibliografie p

3 Abstract Accountants moeten bij het uitvoeren van audit diensten audit quality leveren. Daarbij bestaan al jarenlang discussies tussen de grote en de kleinere accountantskantoren over het verschil in kwaliteit tussen deze twee groepen. In die tijd hebben er veranderingen plaatsgevonden in de markt van de accountants. Deze hebben ertoe geleid dat er opnieuw gekeken moet worden of de grote accountantskantoren daadwerkelijk nog hoger audit quality leveren. Doordat de competitie gedaald is, zou de kwaliteit van deze kantoren lager kunnen uitvallen dan wat ze beweren. Om een goed beoordeling te geven over de werkelijke situatie, is er hier de belangrijkste criteria behandeld. In het huidige literatuur worden er vaak per criterium apart bekeken naar het verschil in audit quality. Er is dus in dit literatuuronderzoek onderzocht of de Big Four accountantskantoren hogere audit quality leveren dan de Non-Big accountantskantoren. Er kan op basis van de algemene criteria, namelijk earnings management en going-concern opinie, geconcludeerd worden dat de grote accountantskantoren hogere audit quality leveren. Ook kan er dezelfde conclusie getrokken worden op basis van criteria die de verschillen tussen de accountantskantoren bepalen dat direct tot een verschil in audit quality veroorzaken. Deze zijn quasi-rents en auditor independence, auditor litigation en audit fees. Er is in dit onderzoek de conclusie getrokken dat de grote accountantskantoren hogere audit quality leveren dan de kleinere accountantskantoren. 3

4 1 Inleiding Afgelopen 25 jaar vonden er veel ontwikkelingen plaats in de accountingwereld. Globalisatie van de markt zorgde ervoor dat er veel fusies plaatsvonden tussen de accountantskantoren (Wolk, Michelson & Wootton, 2001). Rond jaren tachtig bestond de markt als gevolg van fusies uit acht grote accountantskantoren, de Big Eight. Tegenwoordig bestaat de markt na verdere fusering uit de kleinere accountantskantoren en vier grote accountantskantoren, ook wel de Big Four genoemd. De Big Four bestaat weer uit Ernst & Young, Deloitte, PwC en KPMG (Beattie, Goodacre & Fearnley, 2003). In de accounting staat de kwaliteit van het geleverde werk van de accountant centraal. Daarbij is de kwaliteit afhankelijk van de kans dat fouten ontdekt worden in de boekhouding en dat deze gerapporteerd worden door de accountant (DeAngelo, 1981a). De technologische capaciteiten, de procedures en de steekproeven bepalen de kans dat een fouten ontdekt worden. De onafhankelijkheid van de accountant bepaalt weer de kans dat fouten gerapporteerd worden. DeAngelo (1981a) benadrukte daarbij de ex ante (vooraf) waarde van een controle afhankelijk is van de stimulansen om ex post (achteraf) te rapporteren. In het onderzoek van Blokdijk, Drieenhuizen, Simunic en Stein (2006) bleek dat voor een bepaalde grootte van accountantskantoren, ander benaderingen worden toegepast om controle uit te voeren. Bij de grote accountantskantoren worden meer contextuele benadering toegepast bij een controle. Er worden daarbij meer gepland en meer gekeken naar de risico s van cliënten. Daartegenover bleek dat de kleine accountantskantoren juist meer testen doen bij hun controles (Blokdijk et al., 2006). Sinds de jaren 90 begon de fraudeschandalen toe te nemen, wat aanduidde dat de audit quality was afgenomen. Als gevolg van deze toename werd in 2002 de Sarbanes-Oxt Act ingevoerd om toekomstige fraude te voorkomen en te beperken. Audit processen moesten strenger gecontroleerd worden en strengere maatregelen werden doorgevoerd wanneer er sprake was van fraude (Francis, 2004; Zhang, 2007). De kleinere accountantskantoren zijn van mening dat de kwaliteit van alle accountantskantoren, ongeacht de grootte, op hetzelfde niveau liggen (DeAngelo, 1981). Er bestaan echter verwachtingen dat de grote accountantskantoren kwalitatief beter werk verrichten en leveren dan de kleine accountantskantoren, omdat zij hun reputatie kunnen verliezen. Om reputatieverlies te voorkomen moeten zij dus hogere audit quality leveren (Francis, 2004). In het praktijk kunnen schandalen echter vaker gerelateerd worden aan de grote accountantskantoren. Er kan dus betwijfeld worden of het werk dat de grote 4

5 accountantskantoren leveren daadwerkelijk kwalitatief hoger ligt dan wat de kleinere accountantskantoren leveren. Er wordt daarom in dit onderzoek uitgezocht of de Big Four accountantskantoren hogere audit quality leveren dan de Non-Big accountantskantoren. Dit onderzoek geeft een algehele overzicht van criteria die gebruikt worden voor audit quality, omdat in het huidige literatuur vaak alle criteria apart zijn behandeld. Er zijn twee algemene criteria die audit quality bepalen, namelijk: earnings management en de goingconcern opinie. Verder worden ook criteria behandeld die verschil in audit quality weergeven wegens het verschil in de grootte van de accountantskantoren, namelijk: quasi-rents en auditor independence, auditor litigation en de audit fees. Met de tijd mee hebben er veranderingen plaatsgevonden in de markt van de accountants: ze krijgen nu meer te maken met litigation risk, er waren verder veel fusies en faillissementen wat het aantal accountantskantoren liet reduceren. Deze veranderingen leidden ertoe dat er opnieuw gekeken moet worden of de grote accountantskantoren in werkelijkheid nog hoger audit quality leveren. Doordat de competitie gedaald is zou de kwaliteit van deze kantoren lager kunnen uitvallen dan dat zij beweren. Dit is mogelijk door alle criteria te bestuderen zodat er een betere beoordeling gemaakt kan worden over de werkelijke situatie. Het huidige literatuur bekijkt namelijk vaak de criteria afzonderlijk. Bovendien brengt dit de redenen en de oorzaken van het verschil in audit quality tussen de accountantskantoren beter in beeld. Er kan op basis van de algemene criteria geconcludeerd worden dat de grote accountantskantoren hogere audit quality leveren dan de kleinere accountantskantoren. Ze zijn beter in staat om earnings management te ontdekken en deze ook te elimineren (Davidson & Neu,1993; Becker, Defond, Jiambalvo & Subramanyam, 1998; Francis, Maydew & Sparks, 1999; Francis & Krishnan, 1999; Nelson, Elliot & Tarpley, 2002; Krishnan, 2003; Francis, 2004; Jeong & Rho, 2004; Zhou & Elder, 2004; Chen, Lin & Zhou, 2005; Chen, Chen, Lobo & Wang, 2011). Grote accountantskantoren zijn bovendien meer accuraat in het beoordelen van de continuïteit, ofwel going-concern opinie, en zijn daardoor beter instaat de type I en type II errors te onderscheiden (Lennox, 1999; Francis & Krishnan, 1999; Francis, 2004; Geiger & Rama, 2006; Francis & Yu, 2009). Naast de algemene criteria zijn er ook criteria die de verschillen tussen de accountantskantoren bepalen dat direct tot een verschil in audit quality leiden, namelijk: quasi-rents en auditor independence, auditor litigation en audit fees. Op basis van deze criteria kan er ook geconcludeerd worden dat de grote accountantskantoren hogere audit quality leveren dan de kleinere accountantskantoren. Zij bezitten namelijk een groter totale 5

6 cliëntspecifieke quasi-rents bestand waardoor ze zich onafhankelijker kunnen gedragen (DeAngelo, 1981a, Deis & Giroux, 1992; Francis, 2004; Hung Chan & Wu, 2011). Bovendien hebben grote accountantskantoren meer prikkels om hoger audit quality te leveren omdat zij hun litigation risk willen verkleinen (Palmrose, 1988; Khuran & Raman, 2004; Venkataraman, Weber & Willenborg; 2008). Tot slot kan er op basis van audit fees geconcludeerd worden dat grote accountantskantoren hoger audit quality leveren wegens de getoonde moeite en de expertise van de accountants van deze kantoren (Simunic, 1980; Francis & Stokes, 1986; Palmrose, 1986; Palmrose, 1989; Deis & Giroux, 1996; Blokdijk, Drieenhuizen, Simunic & Stein, 2006). Er wordt in het onderzoek gebruikgemaakt van de literatuurstudie. De indeling van het onderzoek is als volgt: de eerste paragraaf bestaat uit de bespreking van de benodigde definities en uit de discussie van de accountantskantoren onderling om de situatie beter te begrijpen. Vervolgens komen de achtergrondinformatie van de criteria aan de orde. Daarna volgt in de derde paragraaf de criteria die de audit quality bepalen. In elk subparagraaf wordt de criterium behandeld in de indeling; de definitie en de achtergrondinformatie, het criterium, het literatuur en de conclusie. Verder komen in de vierde paragraaf de criteria aan de orde die de verschillen tussen de accountantskantoren uiteenzetten dat direct tot verschil in audit quality leiden. Ook hier wordt in elk subparagraaf de criterium behandeld in dezelfde indeling als die van paragraaf drie. Tot slot wordt in de laatste paragraaf conclusie gegeven om de onderzoeksvraag te beantwoorden. 2 Achtergrond van audit quality en de grootte van accountantskantoren In dit paragraaf worden de begrippen audit diensten en audit quality uitgelegd. Daarna wordt er dieper ingegaan op de achtergrondinformatie en de discussie omtrent de Big Four en Non- Big accountantskantoren. Accountants voeren audit diensten uit om de belangenverstrengeling in de gaten te houden tussen de eigenaren en managers, en ook tussen de verschillende klassen van aandeelhouders (DeAngelo, 1981a). Bij het uitvoeren van deze taak moeten er kwaliteit geleverd worden, dit wordt ook wel audit quality genoemd. Audit quality wordt vaak als een output beschouwd, afhankelijk van de verkregen financiële informatie en de verificatie daarvan, en de mate dat de controle is uitgevoerd (DeAngelo, 1981a). DeAngelo (1981a) beschrijft de kwaliteit van audit diensten als de kans dat een accountant fouten ontdekt in de boekhouding van haar cliënten en de kans dat de ontdekte 6

7 fouten gerapporteerd worden. Daarbij is de kans dat een fout ontdekt wordt afhankelijk van de auditor competence. Auditor competence bestaat weer uit componenten van de technologische capaciteiten, trainingen en faciliteiten (Chaney, Jeter & Shivakumar, 2004). De kans dat de fouten worden gerapporteerd is weer afhankelijk van de onafhankelijkheid van een accountant, de auditor independence. Er werd benadrukt dat de ex ante (vooraf) waarde van een controle afhankelijk is van de stimulansen om ex post (achteraf) te rapporteren (DeAngelo, 1981; Hung Chan & Wu, 2011). Gebruikers en cliënten kunnen de audit quality moeilijk te bepalen, omdat ze daadwerkelijke procedures niet kunnen controleren. Bovendien hebben ze te weinig informatie over de motieven van een accountant om het niveau van audit quality te achterhalen (DeAngelo, 1981a). Hierdoor zijn ze gedwongen om naar de ex post audit quality te kijken. Dit is mogelijk door een vergelijking te maken tussen de (twee) verschillende groepen accountants. Deze groepen zijn de grote accountantskantoren en de kleinere accountantskantoren (Francis, 2006). De markt van de accountants heeft als gevolg van fusies en faillissementen een aantal grote accountantskantoren. In de jaren tachtig omvatte de Big Eight Arthur Anderson, Arthur Young & Co, Coopers & Lybrand, Ernst & Whinney, Deloitte Haskins & Sells, Peat Marwick Mitchell, Price Waterhouse en Touche Ross. Verder waren er veel fusies aanwezig van de grote accountantskantoren met de kleinere kantoren (Palmrose, 1986). Er waren twee significante fusies wat leidde tot de Big Six; Ernst & Whinney ging samenwerken met Arthur Young onder naam Ernst & Young, Deloitte & Touche ontstond door samenwerking tussen Touche Ross en Deloitte Haskins & Sellss (Sullivan, 2002). In 1998 kromp de Big Six verder naar Big Five door de fusie van Coopers & Lybrand met Price Waterhouse tot PricewaterhouseCoopers (Wolk, Michelson & Wootton, 2001). Sinds Arthur Anderson uit de markt was gegaan, veroorzaakt door de case Enron, wegens een groot schaal aan reputatieverlies, bestaat de markt uit Big Four en andere (kleinere) accountantskantoren. De Big Four is de huidige vier grootste internationale kantoren, bestaande uit Ernst & Young, Deloitte, PwC en KPMG, die kwalitatieve audit-diensten (behoren te) verlenen (Beattie, Goodacre & Fearnley, 2003). Met de kleinere accountantskantoren worden alle kantoren bedoeld behalve de Big Four. Er wordt hier aangenomen dat fusies en faillissementen niet per se tot minder competitie leidt, omdat er makkelijker tussen bedrijven vergelijking gemaakt kunnen worden op basis van grootte, aandelen en de bestaande middelen (Tonge & Wootton, 1991). 7

8 In het onderzoek van Blokdijk, Drieenhuizen, Simunic en Stein (2006) bleek dat voor een bepaalde grootte van accountantskantoren, een ander benadering wordt toegepast om controle uit te voeren. Het gaat dan om hoe de effort is toegepast en niet de hoeveelheid ervan, gebaseerd op de input quantity, audit technology en input quality. Bij de grote accountantskantoren worden meer contextuele benadering toegepast bij een controle. Er worden daarbij meer gepland en meer gekeken naar de risico s van cliënten. Daartegenover bleek dat de kleinere accountantskantoren juist meer testen uitvoeren bij een controle (Blokdijk et al., 2006). Al jaren bestaan er discussies tussen de grote en kleinere accountantskantoren over het verschil in de kwaliteit en de effecten van de competitie in de accountantsmarkt. Zij zijn oneens met elkaar over het bestaan van segmentatie en de invloed van segmentatie op audit pricing en de dimensies waarbij de invloed reikt op de accountingmarkt (Simunic, 1980). Kleine accountantskantoren zijn van mening dat de kwaliteit van accountantskantoren, ongeacht de grootte, op hetzelfde niveau liggen (DeAngelo, 1981). Er bestaan daarentegen voor de Big Four een aantal groottegerelateerde voordelen, waardoor er verwachtingen bestaan dat ze kwalitatief beter werk verrichten en leveren. Door de angst van reputatieverlies, leveren de grote accountantskantoren een hogere audit quality om het verlies te voorkomen (Francis, 2004); dit geldt ook wanneer de assumptie bestaat dat de auditor competence tussen de grote accountantskantoren en kleine accountantskantoren aan elkaar gelijk zijn (Hung Chan & Wu, 2011). Naast hun reputatie kunnen de accountants ook hun welvaart, ook wel deep pockets genoemd, verliezen als gevolg van de litigation risk. Om hun welvaartsverlies tegen te gaan zijn zij geneigd om meer accurate jaarverslagen uit te geven (Lennox, 1999). Volgens Chaney, Jeter en Shivakumar (2004) wordt de accountantmarkt niet gedifferentieerd door de reputatie en deep-pockets, maar door het structureren van accountantsdiensten op de specifieke cliëntsegmenten. De grote accountantskantoren investeren daarbij meer in de audit competence, bestaande uit de technologische capaciteiten, trainingen en faciliteiten, zodat ze efficiënter kunnen werken in situaties met meer complexe cliënten (Chaney et al., 2004). Zij zijn bijvoorbeeld in staat om de afgestudeerden beter te rekruteren, om specialisten in te schakelen voor de arbeidsmarkt en om speciale trainingen te geven aan hun werknemers om ze op niveau te brengen. Bovendien bestaan er collegiale toetsingen die met regelmaat en striktheid worden uitgevoerd binnen het accountantskantoor (Hung Chan & Wu, 2011). Deze kosten kunnen de kleinere accountantskantoren vaak niet 8

9 opbrengen waardoor de mogelijkheid om hoger audit quality te leveren voor deze accountantskantoren beperkt worden (Chaney et al., 2004). De grote accountantskantoren hebben verder nog een voordeel: de aanwezigheid van een wederzijdse selectie van accountantskantoren en klanten. Aan de vraagkant kiezen de klanten voor accountantskantoren die voor hun het voordeligst zijn. Aan de aanbodkant kiezen de accountantskantoren hun klanten strategisch om het risico op verliezen te reduceren. Zelfselectie zorgt dus mogelijk voor een verschil in audit quality tussen de grote en kleine accountantskantoren (Chaney et al., 2004). Bovendien stelt Francis (2004) dat de bedrijfsexpertise van de grote accountantskantoren een voorsprong kunnen geven aan deze kantoren. Dit houdt in dat ze meer kennis bezitten door empirische ervaringen die ze hebben verkregen van de markt, waardoor de accountants van deze accountantskantoren beter in staat zijn de jaarverslagen nauwkeuriger te beoordelen. Omdat grote accountantskantoren meer cliënten hebben, kunnen zij hun accountants meer kansen geven om ervaringen op te doen. Hierdoor komt een niveau van bedrijfsexpertise tot stand waarbij het mogelijk is om hogere prijzen te vragen, wat tot veronderstelling leidt dat de grote accountantskantoren meer audit quality leveren op de gecontroleerde jaarrekeningen (Francis, 2004; Reichelt & Wang, 2009). Om te bepalen of er een verschil bestaat in de audit quality, worden er naar de volgende criteria gekeken: (1) Earnings management, een non-neutrale jaarverslag waarin de managers zich opzettelijk bemoeien bij het proces van financiële rapportage om voordelen te verkrijgen (Nelson, Elliot & Tarpley, 2002). (2) Een going concern opinie, de schatting van de accountant over de continuïteit van het bedrijf (Geiger & Rama, 2006). Er is dus in dit paragraaf besproken wat audit diensten en audit quality zijn. Verder volgden de behandeling van de achtergrondinformatie en de discussie omtrent de grote en kleinere accountantskantoren. Verder werd uitgelegd dat de grote accountantskantoren een aantal voordelen bezitten, namelijk: de reputatie, deep-pockets, het structureren van accountantsdiensten op specifieke cliëntsegmenten, de wederzijdse selectie tussen accountantskantoren en cliënten en de bedrijfsexpertise. Om het verschil te kunnen vaststellen tussen de grote en kleinere accountantskantoren volgt er in de derde paragraaf de uiteenzetting van de volgende criteria: earnings management en going concern opinie. 3 Beoordelingscriteria voor het verschil in audit quality 9

10 In dit paragraaf komen de criteria aan de orde die de audit quality bepalen. Hiermee wordt beoordeeld of de Big Four accountantskantoren hogere audit quality leveren dan de Non-Big accountantskantoren. Eerst wordt uitgelegd wat onafhankelijkheid inhoudt en welke veronderstelling voor alle criteria, die behandeld worden, wordt aangenomen. Er volgt daarna per criterium de uiteenzetting van de benodigde achtergrondinformatie en het criterium zelf. Daarna volgt de behandeling van de literatuur van deze criterium. Tot slot wordt een conclusie gemaakt van het criterium. Om de truth and fairness van de jaarrekeningen te behouden en op een acceptabele niveau van audit quality te leveren moet de accountant onafhankelijk zijn (DeAngelo, 1981a; Gray & Manson, 2011). De onafhankelijk is volgens Gray en Manson (2011) een controle uitgevoerd door een derde, dus niet door de betrokkenen, die de prestaties vergelijkt en de resultaten daarvan rapporteren. Daarbij moet een onafhankelijke accountant zich houden aan vijf principes van International Federation of Accountants, namelijk (Gray & Manson, 2011): (1) De integriteit van de accountant houdt in de eerlijkheid in de professie en de zakelijke relaties. (2) Objectiviteit houdt in dat de accountant geen vooroordeel, conflict of interest of beïnvloeding toestaat dat ten koste gaat van zijn professionele beoordeling. (3) Er wordt van een accountant professionaliteit en voorzichtigheid geëist om een professionele kennis en vaardigheden op een bepaalde niveau te behouden dat ten goede komt voor z n cliënten. Bovendien moet hij zich houden aan de toepasbare technische en professionele standaarden. (4) De vertrouwelijkheid van accountant houdt in dat hij niet met informatie van cliënten op een onbevoegde manier omgaat. (5) Tot slot verwacht men dat de accountant een professionele instelling heeft waarbij hij zich aan alle wetten en regels houdt. Er wordt hier verondersteld dat de accountant altijd zijn onafhankelijkheid in stand probeert te houden. Bij aanwezigheid van factoren die de onafhankelijkheid beïnvloeden zal bij desbetreffende subparagraaf uitgewerkt worden. De audit quality, en indirect de onafhankelijkheid van de accountant, kan gemeten worden met de criteria earnings management en de going-concern opinie. Er wordt hierbij naar de algemene maatstaven gekeken die audit quality bepalen. Daarnaast spelen ook nog andere criteria mee die de verschillen tussen de accountantskantoren bepalen dat direct tot een verschil in audit quality veroorzaken. De behandeling hiervan zal in de vierde paragraaf plaatsvinden. 3.1 Earnings management 10

11 Definitie en achtergrond De financiële rapportage heeft volgens Francis, Maydew en Sparks (1999) drie belangrijke functies: Ten eerste is de boekhouding van de gemaakte omzet belangrijk omdat deze gebruikt wordt om waardevolle informatie te geven aan de investeerders van het bedrijf. Ten tweede zijn de accruals-gebaseerde earnings over het algemeen meer relevant dan de cash flows. Ten slotte zijn earnings niet direct observeerbaar, waardoor er naar management s gerapporteerde earnings gekeken moeten worden. Gerapporteerde earnings zijn vaak onzeker omdat factoren als flexibiliteit en subjectiviteit in de standaarden meespelen. Bovendien kunnen er vooroordelen bestaan die de managers hebben (Francis, Maydew & Sparks, 1999). Dit leidt ertoe dat de high-accruals bedrijven vaker grotere prikkels hebben om met earnings management te werken, zodat ze hun interne informatie en hun economische waarde kunnen communiceren (Krishnan, 2003). Earnings management is de non-neutrale financiële rapportage, waarin de managers opzettelijk bemoeien met het proces van de financiële rapportage om voordelen te verkrijgen. Het opzettelijk bemoeien is mogelijk door aanpassingen te maken in de interpretatie van de financiële accounting standaarden en de accounting data, of door timing of door het structureren van transacties. Dit is moeilijk te onderscheiden van de geschikte toepassing van GAAP, omdat er van ex post accounting informatie gebruikt worden (Nelson, Elliot & Tarpley, 2002; Francis, 2004). Managers gebruiken vaker precieze standaarden wanneer ze transacties kunnen structureren. Hierdoor zullen de accountants niet makkelijk aanpassingen maken (Nelson, Elliot & Tarpley, 2002). Andere veranderingen dan structurering van de transacties worden met behulp van niet precieze standaarden uitgewerkt. Dit geeft de accountants wel de mogelijkheid om sneller aanpassingen te maken (Nelson et al., 2002). Verder bepalen materialisme en de grootte van een cliënt de kans dat de accountant deze aanpassingen maakt (Nelson et al., 2002). De verificatie van de geldigheid van verklaringen door de accountants zorgt voor een reductie van informatie asymmetrie tussen de managers en de investeerders (Becker, Defond, Jiambalvo, & Subramanyam, 1998). De accountantskantoren kunnen als externe partij laten zien dat de cliënten of managers niet bezighouden met earnings management, ook al hebben zij de kansen ervoor (Francis, Maydew & Sparks, 1999). Bij het verifiëren kijkt men of de accountants earnings management kunnen reduceren door aanpassingen te maken van de schattingen van de prior-year jaarrekeningen; de schattingen moeten in goeder trouw 11

12 opgesteld en beoordeeld worden, en in overeenstemming zijn met de normen en / of richtlijnen. Het proces van aanpassingen wordt ook wel de earnings restatement genoemd; deze laat de effectiviteit van een controle blijken (Davidson & Neu,1993; Nelson, Elliot & Tarpley, 2002; Francis, 2004). De effectiviteit varieert met de kwaliteit dat een accountant bezit. Wanneer een accountant hoog kwalitatieve capaciteiten bezit, dan is de kans groter om dubieuze boekhoudkundige praktijken te ontdekken en deze te elimineren om de kwaliteit van de audit report, ofwel de accountantsverklaring, te behouden. Deze kans heeft te maken met de reputatie van de grote accountantskantoor en het gereduceerde bedrijfswaarde wanneer fraude ontdekt wordt. Bovendien kunnen strengere regelgevingen en standaarden deze kans verder vergroten (DeAngelo, 1981; Becker, Defond, Jiambalvo & Subramanyam, 1998; Francis & Wang, 2008). De audit quality neemt dus toe wanneer er sprake is van een hoge effectiviteit van de controle, wat met andere woorden betekent dat de earnings management gereduceerd is door middel van een earnings restatement (Francis, Maydew & Sparks, 1999) Criterium Concluderend van de definitie en achtergrond: hoe hoger de effectiviteit van de accountant om de earnings management te reduceren, des te hoger de audit quality (Francis, Maydew & Sparks, 1999). Er bestaan bewijzen dat de grote accountantskantoren meer audit quality leveren en dat de aandelenmarkt een onverwachte omzet meer waarderen wanneer de cliënt controle laat uitvoeren door een grote accountantskantoor dan een kleinere accountantskantoor. Dit wordt veroorzaakt door een klein hoeveelheid aan discretionary accruals dat aanwezig is bij de grote accountantskantoren doordat zij de agressieve earnings management beter onder controle kunnen houden (Francis & Wang, 2008). Aan dit criterium wordt dus voldaan wanneer een rapport zo min mogelijk earnings management bevat Literatuur In het onderzoek van Davidson en Neu (1993) bleek dat de accountantskantoren die hoger kwaliteit bezitten meer forecast errors vonden, aangezien de management minder kansen krijgen om de verschillen tussen de begrote en de werkelijke inkomen te minimaliseren. Grote 12

13 accountantskantoren leveren hoger audit quality doordat zij meer forecast errors ontdekken die daarna geëlimineerd worden. Francis (2004) stelde verder dat de audit report van de grote accountantskantoren lager abnormal accruals hebben. Er is dus minder sprake van aggressieve earnings management gedrag en daardoor is er sprake van een hoger audit quality. Ook detecteren zij sneller wanneer er pogingen zijn tot earnings management, waarna ze ervoor zorgen dat de cliënten aanpassingen zullen maken (Francis, 2004). Dit was in overeenstemming met het onderzoek van Francis en Yu (2009). Naast de modellen waarbij audit quality gerelateerd wordt aan de earnings management, bestaan er ook aantal die de discretionary accruals met audit quality gingen relateren via earnings management. Een aantal onderzoeken hiervan concludeerden dat de grote accountantskantoren hoger audit quality leveren dan de kleinere accountantskantoren, waarbij minder earnings management bestaan. Zij bezitten hoge kwaliteit aan vaardigheden waardoor de grote accountantskantoren beter in staat zijn om twijfelachtige accounting praktijken sneller te ontdekken en deze te elimineren. Bovendien zijn ze beter in staat om audit report niet uit te geven wanneer deze twijfelachtige accounting praktijken niet geëlimineerd worden (Becker, Defond, Jiambalvo & Subramanyam, 1998). Als gevolg hiervan bestaan er een lagere niveau aan discretionary accruals bij de grote accountantskantoren bij een groter totaal hoeveelheid aan accruals, wat betekent dat earnings management gereduceerd is (Francis, Maydew & Sparks, 1999). Bovendien stellen Francis et al. (1999) dat de grote accountantskantoren vaker gekozen worden door de cliënten die meer accruals in hun boekhouding bevatten, zodat deze accountantskantoren kunnen verzekeren dat de gerapporteerde omzetten betrouwbaar zijn. Naast het feit dat de earnings management gereduceerd werd, vond Krishnan (2003) in zijn onderzoek dat de relatie tussen stock returns en discretionary accruals groter was bij die van de grote accountantskantoren dan die van de kleinere. Dit was ook het geval bij de relatie tussen de discretionary accruals en de toekomstige omzet. Ook vond de aandelenmarkt de discretionary accruals van de grote accountantskantoren meer superieur dan die van kleinere kantoren. Zhou en Elder (2004) trokken ook de conclusie dat grote accountantskantoren hoger audit quality leveren: er werd onder de Seasoned Equity Offering bedrijven minder earnings management gevonden waarbij de controle uitgevoerd werd door industrie specialisten en accountantskantoren van een groter omvang. Francis en Krishnan (1999) stellen dat de reductie van accruals in audit report bij de grote accountantskantoren bestaat vanwege de reporting conservatism. Reporting conservatism is de compensatie wegens accountants 13

14 onbekwaamheid om accuraat gerapporteerde accruals uit te geven (Francis & Krishnan, 1999). De kleinere accountantskantoren, die in verhouding met grotere cliënten te maken hebben, passen minder snel aan waardoor audit quality dalen. De grote accountantskantoren hebben een grotere cliëntenbestand waardoor de cliënten minder snel van grote omvang kunnen zijn. Hierdoor worden zij niet gehinderd om aanpassingen maken, wat audit quality bevordert (Nelson, Elliot & Tarpley, 2002). Verder resulteerden het onderzoek in Taiwan door Chen, Lin en Zhou (2005) en het onderzoek in China door Chen, Chen, Lobo en Wang (2011) op dezelfde conclusie. Er is echter een onderzoek in Korea op basis van discretional accruals waaruit bleek dat er geen verschil bestond tussen de grote en de kleinere accountantskantoren (Jeong & Rho, 2004). Dit is consistent met eerdere onderzoeken dat in Korea plaatsvond, maar niet met die van andere landen (Jeong & Rho, 2004). Francis en Wang (2008) concludeerden bovendien dat earnings quality varieert per land eerder door verschillen in de regelgeving van de grote accountantskantoren dan door verschillen in de kwaliteit van accounting per se. Grote accountantskantoren zullen in landen met strengere bescherming van de investeerders hoger earnings quality leveren dan de kleinere accountantskantoren. Grote accountantskantoren gedragen zich anders tegenover de verschillende vormen van bescherming van de investeerders en juridische systemen. In hun onderzoek blijkt ook dat landen met een strengere juridische systeem en de aanwezigheid van bescherming van de investeerders, een hoger kwaliteit van earnings bestaan bij de grote (internationale) accountantskantoren (Francis & Wang, 2008). Dit komt doordat deze accountants geprikkeld worden door deze factoren. Wanneer dit afwezig zou zijn, zou de audit quality niet zo hoog zijn. Dit was bewezen in US en alle andere landen met de aanwezigheid van vergelijkbare strenge juridische systeem en met de aanwezigheid van bescherming van de investeerders (Francis & Wang, 2008). De grote accountantskantoren leveren dus niet per se een hogere audit quality wegens de kwaliteit van accounting maar wegens de aanwezigheid van een strengere juridische system en de aanwezigheid van bescherming van investeerders. Tendeloo en Vanstraelen (2008) bewezen ook dat strengere systemen in Europa tot geen grotere verschil in de audit quality bestaat omdat er over het algemeen meer prikkels bestaan bij deze systemen om uitvoeriger te controleren. Zij concludeerden wel dat bij de bedrijven met grote accountantskantoren minder earnings management aanwezig was. 14

15 Conclusie Hoe hoger de effectiviteit van de accountant om de earnings management te reduceren, des te hoger de audit quality (Francis, Maydew & Sparks, 1999). Op het onderzoek in Korea na, kan er over het algemeen geconcludeerd worden dat de grote accountantskantoren beter in staat zijn om earnings management te ontdekken en te elimineren. De reductie van earnings management zorgt daarmee voor een hogere audit quality (Davidson & Neu,1993; Becker, Defond, Jiambalvo & Subramanyam, 1998; Francis, Maydew & Sparks, 1999; Francis & Krishnan, 1999; Nelson, Elliot & Tarpley, 2002; Krishnan, 2003; Francis, 2004; Jeong & Rho, 2004; Zhou & Elder, 2004; Chen, Lin & Zhou, 2005; Chen, Chen, Lobo & Wang, 2011). Er bestaan daarentegen bewijzen dat de audit quality voor grote accountantskantoren hoger is dan die van de kleinere accountantskantoren mits er een strenge juridische systeem en bescherming van de investeerders aanwezig zijn. Dus voor landen met een minder strengere toezicht zullen niet tot differentiatie van de audit quality leiden (Francis & Wang, 2008; Tendeloo & Vanstraelen, 2008). Hoewel deze bewijzen bestaan, zijn U.S. en Europa de groeiende markten waar meeste going-public cliënten zitten. Bovendien concludeerden onderzoeken in Azië, waar de economie ook sterk groeit, ook dat de grote accountantskantoren de aanwezigheid van hoger audit quality (Chen, Lin & Zhou, 2005; Chen, Chen, Lobo & Wang, 2011; Central Intelligence Agency, 2013). Tot slot is de expertise van Big Four ontwikkeld op internationaal niveau (Ferguson, Francis, & Stokes, 2003). Daarom kan er gesteld worden dat de grote accountantskantoren over het algemeen hoger audit quality leveren, gekeken naar de effectiviteit van de accountant om earnings management te reduceren. 3.2 Going-concern opinie Definitie en achtergrond Er bestaat bij het opstellen van jaarrekeningen de veronderstelling dat het bedrijf going concern gaat. Het gaat dus om de continuïteit van het bedrijf (Gray & Manson, 2011). De taak van de accountants is om periodiek een opinie te geven over de continuïteit van het bedrijf. Wanneer er een modified audit report wordt gegeven, geeft dat een indicatie weer dat zaken in de jaarrekening bestaan waarmee de accountant niet compleet tevreden mee is. Wanneer het 15

16 nodig is, kan in deze rapport de going concern opinie toegevoegd worden (Gray & Manson, 2011). Een going concern opinie moet normaliter tijdig gemaakt worden wanneer de accountant twijfels heeft over de continuïteit van het bedrijf (Gray & Manson, 2011). De nauwkeurigheid van de schatting over de continuïteit is afhankelijk van de professionele beoordeling van een accountant; zijn beoordeling is weer afhankelijk van de informatie die ze van hun cliënt hebben verkregen (Geiger & Rama, 2006). Naast het niet goed toepassen van de standaarden door de accountant, ofwel tekort aan professionaliteit, kan hij ook falen om de juiste (modified) audit report in de geschikte omstandigheden uit te geven. Beide omstandigheden leiden tot materiële misinterpretatie van de jaarrekeningen (Francis, 2004). Geiger en Rama (2006) stellen dat er twee soorten fouten van de accountant kunnen bestaan in de audit report omtrent het oordeel over de continuïteit: Ten eerste, de going concern opinie is toegevoegd aan het audit rapport terwijl het bedrijf niet in gevaar loopt (Type I errors). Ten tweede, er is geen going concern opinie toegevoegd aan het rapport terwijl de cliënten in feite failliet zijn (Type II errors). Echter zijn volgens Francis (2004) de kosten van invloed wanneer de accountants deze fouten maken en rapporteren: Bij een type I error kan een ontevreden klant overstappen naar een ander accountant waardoor de huidige accountant zijn quasi-rents verliest. Conservatievere accountants zijn daarnaast sneller geneigd om going concern opinie toe te voegen, aangezien de kosten voor deze type lager zijn dan voor type II errors. Wanneer de klant failliet blijkt te zijn in de situatie met type II errors, verliest de accountant zijn reputatie en krijgt hij te maken met litigation gerelateerde kosten, zoals rechtszaken van de investeerders tegen de accountant (Francis, 2004). Hoe minder fouten er bestaan omtrent de going concern opinie, des te hoger de kwaliteit van reporting decisions (Geiger & Rama, 2006). Dit betekent dat de audit voldoet aan de minimum wettelijke en professionele standaarden, wat leidt tot hogere audit quality (Francis, 2004) Criterium Concluderend van de definitie en achtergrond: hoe minder fouten er bestaan omtrent de going-concern opinie, des te hoger de kwaliteit van het rapport, des te hoger de audit quality. Volgens Francis en Wang (2008) leveren de grote accountantskantoren meer audit quality doordat zij sneller going-concern waarschuwingen kunnen geven dan de kleine 16

17 accountantskantoren. Er wordt dus aan dit criterium voldaan wanneer er minder fouten worden gemaakt bij een going concern opinie Literatuur Accountants zijn volgens Francis (2004) niet altijd accuraat, wat een lagere audit quality kan veroorzaken. Ze rapporteren vaker type I errors, maar rapporteren ook vaak niet bij situaties met type II error. In zijn onderzoek is gebleken dat er bewijzen bestaan dat de modified audit reports informatief zijn en dat deze gebruikt kunnen worden om te voorspellen, afgezien van de ruis van de type I errors. Francis (2004) concludeerde dat er een verschil in de audit quality bestaat tussen de grote en kleine accountantskantoren. De grote accountantskantoren kunnen makkelijker going-concern opinie met de reports uitgeven en kunnen ook meer accurate voorspellingen doen over de continuïteit van hun cliënten. Dit is in overeenstemming met het onderzoek van Lennox (1999) in Engeland, waarbij hij toevoegt dat de accuraatheid bepaald wordt door deep pockets, reputatie en auditor competence. Ook Francis en Yu (2009) concludeerden dat de grote accountantskantoren sneller ingrijpen en meer accuraat zijn in het voorspellen van faillissementen. Samen met deze bevindingen bleek dat cliënten van de grote accountantskantoren minder agressieve earnings management hebben, gekeken naar de abnormal accruals. Bovendien geven de grote accountantskantoren sneller going-concern problemen aan omdat er een situatie van reporting conservatism bestaat. Dit zorgt voor verdere bevordering van hoger audit quality (Francis & Krishnan, 1999) Geiger en Rama (2006) onderzochten of de grote accountantskantoren hogere kwaliteit audit reporting beslissingen maken. Het is gebleken dat deze accountantskantoren minder type I en type II errors maken, in een termijn van elf jaar, dan de kleinere accountantskantoren. Minder type I error betekent hoger kwaliteit audit reporting wat inhoudt dat de grote accountantskantoren niet hun welvaart beschermen door simpelweg de going-concern modified reports uit te geven dan dat het noodzakelijk is. Grote accountantskantoren kunnen volgens Geiger en Rama (2006) dus door hun trainingen en technologie de continuïteit van cliënten beter beoordelen Conclusie 17

18 Hoe minder fouten bestaan omtrent de going-concern opinie, des te hoger de kwaliteit van het gecontroleerde rapport, des te hoger de audit quality. Aangezien er totaal geen tegenstrijdige literatuur is gevonden, kan er over het algemeen geconcludeerd worden dat de grotere accountantskantoren hogere audit quality leveren dan de kleinere accountantskantoren. Zij zijn meer accuraat in het oordelen van de continuïteit en zijn daardoor ook beter instaat zijn de type I en type II errors te onderscheiden (Lennox, 1999; Francis & Krishnan, 1999; Francis, 2004; Geiger & Rama, 2006; Francis & Yu, 2009). De accuraatheid wordt bevorderd door trainingen en technologie van de accountantskantoor (Geiger & Rama, 2006). 4 Beoordelingscriteria voor het verschil tussen de accountantskantoren In dit paragraaf komen de criteria aan de orde die de verschillen tussen de accountantskantoren uiteenzetten dat direct tot verschil in de audit quality veroorzaken. Ook hier bestaat de veronderstelling dat de accountant altijd zijn onafhankelijkheid in stand probeert te houden. Bij aanwezigheid van factoren die de onafhankelijkheid beïnvloeden zal bij desbetreffende subparagraaf uitgewerkt worden. Met de criteria wordt er beoordeeld of de Big Four accountantskantoren hogere audit quality leveren dan de Non-Big accountantskantoren. Er volgt per criterium een uiteenzetting van de benodigde achtergrondinformatie en het criterium zelf. Daarna wordt de literatuur van deze criterium behandeld. Tot slot wordt een conclusie gemaakt van het criterium. Om te bepalen of er werkelijk verschil bestaat door de grootte van een accountantskantoor, worden de volgende criteria gebruikt om dit aan te tonen: (1) Quasi-rents en auditor independence. Quasi-rents zijn de toekomstige verdiensten van een bepaald cliënt door middel van significante cliëntspecifieke aanloopkosten. Auditor independence is de mate waarin de accountants hun onafhankelijkheid weet stand te houden met de factor quasi-rents (DeAngelo, 1981). (2) Litigation, het proces van het ontdekken van (potentieel) valse of misleidende jaarrekeningen tot aan de rechtszaken (Palmrose, 1988). (2) Audit fees, de prijsbepalingen van de audit services door de accountants (Choi, Kim, Kim & Zang, 2010). 4.1 Quasi-rents en auditor independence Definitie en achtergrond 18

19 Accountantskantoren kunnen concurrentievoordelen bezitten door middel van cliëntspecifieke quasi-rents. Dit zijn toekomstige verdiensten van een bepaald cliënt door middel van significante cliëntspecifieke aanloopkosten, mits er geen sprake is van een perfecte substitutie. Accountants specialiseren normaal gesproken een uniform niveau van audit quality voor cliënten. Cliënten betalen voor dit niveau van kwaliteit omdat het evaluatiekosten scheelt. Als gevolg van deze kostenbesparing kunnen accountants een hogere prijs verrekenen voor de diensten die zij leveren. Een probleem hierbij is dat accountants de kans krijgen om vooraf een bepaald niveau van kwaliteit te beloven en dat achteraf in werkelijkheid niet waarmaken omdat mogelijk niet alle fouten gemeld worden wat bij een controle is gevonden. Quasi-rents vergroot verder de afhankelijkheid van de accountants (DeAngelo, 1981a). De voordelen van quasi-rents worden namelijk behaald door in het eerste jaar lagere audit fees te berekenen aan de cliënten dan normaal (DeAngelo, 1981b). Daardoor kunnen de accountantskantoren in de toekomst hogere audit fees (prijzen) vragen dan de gemaakte kosten en hoge bedragen berekenen aan hun cliënten wanneer zij van accountantskantoor willen overstappen (DeAngelo, 1981a). Cliëntenverlies wordt zo voorkomen en een markt van duopolie is ontwikkeld. Hierbij willen beide partijen de bestaande relatie behouden (DeAngelo, 1981a). Het probleem daarbij is dat cliënten de macht over de accountants kunnen uitoefenen omdat zij afhankelijk zijn van de quasi-rents die ze verdienen van cliënten. Dit probleem wordt ook wel power conflict genoemd. Vooral grote, financieel gezonde cliënten zijn in staat om druk uit te oefenen zodat de accountants van de professionele standaarden afwijken. Daarmee kunnen deze cliënten de derden bepaalde indrukken van hun bedrijf wekken. Dit is mogelijk doordat de cliënten weinig om de accountantsexpertise geven (Deis & Giroux, 1992). Door de afhankelijkheid kunnen de accountants minder snel fouten rapporteren. Hiertegenover staat wel dat de waarde van quasi-rents zullen dalen wanneer dit ontdekt wordt. Waardedaling van quasi-rents leidt tot verlaging van de accountants prijzen en soms zelfs tot verlies van hun cliënten. Wanneer zij meer klanten hebben, zullen zij juist minder geneigd zijn om fouten niet te rapporteren, wat leidt tot hogere audit quality (DeAngelo, 1981a). Klantspecifieke quasi-rents verlagen dus de onafhankelijkheid van een accountant tegenover een bepaald cliënt om deze in de toekomst te behouden. Accountants met een grote cliëntenbestand, die elk identieke quasi-rents hebben, zullen minder geneigd zijn om de fouten in audit reports te negeren en onafhankelijker gedragen, wat weer leidt tot hogere audit quality (DeAngelo, 1981a). 19

20 Wanneer er geen sprake is van identieke quasi-rents, dan is de percentage van een specifiek cliënt van de totale quasi-rents inkomsten van een accountants bepalend. Hoe hoger de percentage van een cliënt, des te afhankelijker de accountant wordt. Een mogelijk gevolg is van dat de accountants de grootte van accountantskantoor gaan vergroten of meer investeringen maken in hun onderpand die accountantspecifiek zijn. Een voordeel dat een cliëntspecifieke onderpand heeft is dat het minder kosten met zich meebrengt (DeAngelo, 1981a). Er bestaat een trend van cliënten die going public gaan vaker overstappen naar de grote accountantskantoren. De reden hiervoor is dat de aandelen van de cliënten voor hogere prijzen verkocht kunnen worden op de beurs (DeAngelo, 1981). Volgens Francis (2004) stappen cliënten bovendien over wanneer er meer controle nodig is wegens de agency kosten. Verder stappen cliënten over wanneer zij te maken krijgen met een grotere inherente onzekerheid en een grotere asymmetrische informatie tussen cliënten en derden. Zo kunnen cliënten hun bedrijfswaarde communiceren met meer gewaardeerde en hoog gekwalificeerde accountant (Francis, 2004) Criterium Concluderend van de definitie en achtergrond: hoe minder aandeel een cliënt maakt van de totale cliëntspecifieke quasi-rents bestand van een accountantskantoor en/of hoe onafhankelijker de accountant is, des te minder fouten de rapporten bevatten, des te hoger de audit quality (DeAngelo, 1981a). Er wordt dus aan dit criterium voldaan als een specifiek cliënt een klein percentage van de totale cliëntspecifieke quasi-rents bestand omvat of wanneer de accountant onafhankelijk(er) is / blijft Literatuur Een aantal onderzoeken concludeerden dat de grotere accountantskantoren hoger audit quality leveren dan de kleinere accountantskantoren. DeAngelo (1981a) stelde dat de grotere accountantskantoren vaker groter cliëntenbestand hebben, waardoor zij onafhankelijker en minder opportunistisch zullen gedragen. Bovendien speelt reputatie ook mee, waardoor minder fouten voordoen. Cliënten die going public gaan, stappen vaak over naar grote accountantskantoren omdat cliënten in hun bedrijf hevig groeien. Wanneer zij overstappen, zal dat de audit quality verhogen omdat zij in verhouding een klein aandeel hebben in het 20

21 totale cliëntspecifieke quasi-rents bestand van de grote accountantskantoren (DeAngelo, 1981a). Daarbij moet wel bedacht worden dat de grote accountantskantoren als gemiddelde meer superieur zijn tegenover de kleine accountantskantoren (Francis, 2004). Er bestaan volgens Francis (2004) namelijk ook audit failures bij de grote accountantskantoren als individu. Ook Deis en Giroux (1992) vonden in hun onderzoek dat een kleinere aandeel van de cliënt in de totale quasi-rents bestand voor hoger audit quality zorgt bij de grote accountantskantoren. Verder beargumenteerden zij dat de reputatie en het power conflict indirect via de onafhankelijkheid van accountant de audit quality bepalen. Deze bestaan voornamelijk bij de grote accountantskantoren. In hun onderzoek bleek dat de reputatie van de grote accountantskantoren de audit quality bevordert. Bovendien leidt de verplichting tot het houden van standaarden tot reductie van het power conflict en dus tot hogere audit quality (Deis & Giroux, 1992). De grote accountantskantoren beschermen hun brandname waardoor ze zich onafhankelijker gaan gedragen. Daarbij wordt de niveau van onafhankelijkheid, en dus ook de audit quality, bepaald door de afweging van de kosten en baten van het opportunistisch gedrag (Hung Chan & Wu, 2011). Hung Chan en Wu beargumenteerden echter dat grote accountantskantoren hoger audit quality leveren vanwege de verschillen in de auditor competence van de accountantskantoren. Bovendien zou audit quality volgens Hung Chan en Wu (2011) alleen stijgen wanneer een accountantskantoor na fusie meer totale quasirents bezit Conclusie Hoe minder aandeel een cliënt maakt van de totale cliëntspecifieke quasi-rents bestand van een accountantskantoor en/of hoe onafhankelijker de accountant is, des te minder fouten de rapporten bevatten, des te hoger de audit quality (DeAngelo, 1981a) Op basis van de literatuur kan er geconcludeerd worden dat bij de grote accountantskantoren hoger audit quality worden geleverd dan kleinere accountantskantoren. Zij bezitten een groter totale cliëntspecifieke quasi-rents bestand waardoor ze ook onafhankelijker kunnen gedragen. (DeAngelo, 1981a; Deis & Giroux, 1992; Francis, 2004; Hung Chan & Wu, 2011). Daarnaast worden er ook andere onderliggende factoren genoemd die audit quality bepalen, zoals auditor competence en de totale cliëntspecifieke quasi-rents bestand situatie na fusie genoemd die tot hoger audit quality kunnen leiden (Hung Chan & Wu, 2011). Het is een complex issue omdat diverse factoren van invloed kunnen zijn op de 21

22 audit quality. Deze onderliggende factoren dragen bij aan de onafhankelijkheid en aan grotere totale cliëntspecifieke quasi-rents bestand. Er kan bevestigd worden dat de kleinere aandeel van cliëntspecifieke quasi-rents bestand en meer onafhankelijkheid van de accountant tot hogere audit quality leiden. 4.2 Auditor litigation Definitie en achtergrond Litigation is volgens Palmrose (1988) het proces van het ontdekken van (potentieel) valse of misleidende jaarrekeningen tot aan de rechtszaken. Hieronder worden ook gevallen bedoeld als de betalingen om litigation te voorkomen en het voordoen en het oplossen van de beschuldigingen van audit failure tegen de accountants. Het ontdekken van valse of materieel misleidende jaarrekeningen zijn de verwachtingen van de gebruikers en/of cliënten, die samen de waarde vormen die de (externe) accountants leveren. Als accountants hieraan niet voldoen, ook wel de audit failure genoemd, leidt dit tot litigation wanneer de gebruikers en cliënten als gevolg hiervan verliezen hebben geleden (Palmrose, 1988). Hierdoor ontstaan maatschappelijke rechtszaken om de schade van de gebruikers en cliënten te beperken (Khurana & Raman, 2004). Litigation brengt dus kosten met zich mee, veroorzaakt door maatschappelijke rechtszaken en door de professionele en wettelijke sancties. Dat laatste doet de reputatie van de accountantskantoren teniet en bovendien kunnen de verzekeringen deze schade niet beperken (Palmrose, 1988). Grote accountantskantoren proberen vaker hun reputatie te behouden door het risico op litigation te verminderen. Bovendien worden zij sneller aangeklaagd (en lijden dan aan grotere schade) vanwege hun deep pockets. Litigation zorgt dus voor meer kosten voor deze kantoren, gerelateerd aan hun naam en hun reputatie (Palmrose 1988). Het risico hiervan, ook wel litigation risk, zorgt ervoor dat accountants geprikkeld worden om moeite te doen om hun taken goed uit te voeren en de werkelijkheid te rapporteren om de kwaliteit in stand te houden (Khurana & Raman, 2004). Hieruit kan opgemaakt worden dat minder litigation (risk) leidt tot minder audit failure wat aangeeft dat er meer audit quality geleverd wordt (Palmrose, 1988) Criterium 22

De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit

De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit Bachelor Scriptie Naam: Mandy Zwarthoed Studentnummer: 10003169 Inleverdatum: 2-7-2013 Opleiding: BSc Accountancy & Control Universiteit: Universiteit

Nadere informatie

Kwaliteitsverschil audit grote en middelgrote accountantskantoren. Bachelorscriptie Tamara Heuyerjans Studentnummer: 6048986

Kwaliteitsverschil audit grote en middelgrote accountantskantoren. Bachelorscriptie Tamara Heuyerjans Studentnummer: 6048986 Kwaliteitsverschil audit grote en middelgrote accountantskantoren Bachelorscriptie Naam: Tamara Heuyerjans Studentnummer: 6048986 Docent : Dhr. R. van Loon Opleiding: Bedrijfseconomie variant Accountancy

Nadere informatie

In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole?

In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole? In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole? Robert van der Vijver 6068731 Bachelorscriptie Accountancy & Control Faculteit Economie & Bedrijfskunde

Nadere informatie

Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole

Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole Door: Marinka Karsemeijer Collegekaartnummer: 5876699 Datum: 21 juli 2011 Universiteit van Amsterdam (FEB) Supervisor:

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van

Nadere informatie

Audit Quality. Heeft diversiteit tussen mannen en vrouwen invloed op de kwaliteit van de audit?

Audit Quality. Heeft diversiteit tussen mannen en vrouwen invloed op de kwaliteit van de audit? Audit Quality Heeft diversiteit tussen mannen en vrouwen invloed op de kwaliteit van de audit? Fleur Birnie 10059652 1 Juli 2013 Eerste versie Bachelor Economie en Bedrijfskunde Richting Accountancy &

Nadere informatie

Effect van het toepassen van Accounting Accruals op de kwaliteit van de gerapporteerde winsten

Effect van het toepassen van Accounting Accruals op de kwaliteit van de gerapporteerde winsten Bachelor Thesis Tweede versie Effect van het toepassen van Accounting Accruals op de kwaliteit van de gerapporteerde winsten Student: Denise van Dam Studentnummer: 5602874 Datum van voltooiing: 27 juni

Nadere informatie

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam A. Verklaring over de in het

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

De invloed van de recente ontwikkelingen op het gedrag van de accountant ten aanzien van de going-concern rapportage

De invloed van de recente ontwikkelingen op het gedrag van de accountant ten aanzien van de going-concern rapportage De invloed van de recente ontwikkelingen op het gedrag van de accountant ten aanzien van de going-concern rapportage Bachelor thesis Sacha Kappers 10001592 Eerste versie: 24 juni 2013 Definitieve versie:

Nadere informatie

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Beheer van de Stichting voor Protestants Christelijk Onderwijs voor Meppel e.o. A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van gemeente Haarlem Verklaring over de jaarrekening 2018 Ons oordeel Naar ons oordeel: geeft de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht van De Nederlandse Hartstichting Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening Wij vinden dat

Nadere informatie

Kwaliteits-, prijs- en overige. verschillen tussen grote en kleine accountantskantoren.

Kwaliteits-, prijs- en overige. verschillen tussen grote en kleine accountantskantoren. ACCOUNTANTSCONTROLE ONDERZOEK Kwaliteits-, prijs- en overige verschillen tussen grote en kleine accountantskantoren Een overzicht van empirisch onderzoek Dr. M. van Dijk ACCOUNTANTSCONTROLE 1 Inleiding

Nadere informatie

Carmen Vorst Amsterdam, 1 juli, Bachelor scriptie. Begeleiding: Helena Kloosterman. Academisch jaar: Semester 2, Blok 3

Carmen Vorst Amsterdam, 1 juli, Bachelor scriptie. Begeleiding: Helena Kloosterman. Academisch jaar: Semester 2, Blok 3 In hoeverre tast het verlenen van non-audit services de onafhankelijkheid van de accountants aan? Een overzicht van literatuur over onafhankelijkheid in schijn en in feite van accountants. Carmen Vorst

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht Samenwerkingsstichting Kans & Kleur A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

De onafhankelijkheid van de accountant en het verlenen van nonaudit services: bewijs aan de hand van drie verschillende maatstaven

De onafhankelijkheid van de accountant en het verlenen van nonaudit services: bewijs aan de hand van drie verschillende maatstaven De onafhankelijkheid van de accountant en het verlenen van nonaudit services: bewijs aan de hand van drie verschillende maatstaven Bachelorscriptie Naam: Joris Tanke Studentnummer: 5947448 Bachelor: Economie

Nadere informatie

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2016

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2016 EY working woud Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van de gemeente Bronckhorst Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2016 Ons oordeel met beperking Wij

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Gemeente Delft en de Raad van Commissarissen van Werkse! Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Jaarr ekeni ng 31 december 2018 1 januari 2018 Gemeente U den Control e Goedkeurend 31011325A005 KVK Kvk Nummer uit DB (nog te doen) Create SBR Extensi on 1.0 Eindhoven 30 mei 2019 Controleverklaring van

Nadere informatie

Indorama Ventures Public Company Limited Ondernemingsbestuur beleid

Indorama Ventures Public Company Limited Ondernemingsbestuur beleid Indorama Ventures Public Company Limited Ondernemingsbestuur beleid (Goedgekeurd door de raad van bestuur vergadering nr.1/2009 op 29 september 2009) Bericht van de voorzitter Indorama Ventures Public

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Deloitte Accountants B.V. Sophialaan 24-26 8911 AE Leeuwarden Postbus 826 8901 BP Leeuwarden Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9877 www.deloitte.nl Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van bestuur en de raad van toezicht van Stichting Zorginstellingen Pieter van Foreest Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Naar

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de

Nadere informatie

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

Alternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving

Alternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving Alternatieve financiële prestatie-indicatoren Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving April 2014 Inhoudsopgave 1 Conclusie en samenvatting 4 2 Doelstellingen, onderzoeksopzet en definiëring

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het algemeen bestuur van Waterschap Vechtstromen A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag op

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag op CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 B. Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Stichting

Nadere informatie

Hierbij ontvangt u onze controleverklaring d.d. 30 november 2017 bij de jaarrekening 2016 van uw vennootschap.

Hierbij ontvangt u onze controleverklaring d.d. 30 november 2017 bij de jaarrekening 2016 van uw vennootschap. Amerikalaan 110 6199 AE Maastricht Airport Postbus 1864 6201 BW Maastricht Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9901 www.deloitte.nl Aan de aandeelhouders van Ruelong B.V. Zanddonkweg 14 5144 NX WAALWIJK

Nadere informatie

1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde fun

1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde fun 1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde functievervulling 2018 1/1-31/12 1/1-31/12 Omvang dienstverband

Nadere informatie

JAN CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT *136076* Aan: de aandeelhouder van Scotch Whisky International B.V. A. Verklaring over de in het jaarrapport opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel

Nadere informatie

pwc Control laring van de onaflicznkelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Achmea Gezondheidszorg Verklaring over dejaarrekening 2016 Ons oo

pwc Control laring van de onaflicznkelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Achmea Gezondheidszorg Verklaring over dejaarrekening 2016 Ons oo pwc Control laring van de onaflicznkelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Achmea Gezondheidszorg Verklaring over dejaarrekening 2016 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Raad van Toezicht van Stichting Filmtheater t Hoogt A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

Deloitte Ernst & Young PwC

Deloitte Ernst & Young PwC Raadsvoorstel Raadsagenda : 24 september 2009 Agenda nr. : 1 Onderwerp: Aanbesteding accountant 2009-2012 Voorgestelde beslissing: 1. Ernst & Young aan te stellen als accountant vanaf het boekjaar 2009,

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de gemeenteraad van de gemeente Utrecht A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening

Nadere informatie

Het verwachte effect van de scheiding tussen audit en non-audit diensten op de onafhankelijkheid van accountants

Het verwachte effect van de scheiding tussen audit en non-audit diensten op de onafhankelijkheid van accountants Het verwachte effect van de scheiding tussen audit en non-audit diensten op de onafhankelijkheid van accountants Bachelorscriptie Definitieve versie Naam: Hidde Wyngaard Studentnummer: 6074340 Scriptiebegeleider:

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de raad van toezicht van Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Paul Krugerweg 44 38

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de raad van toezicht van Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Paul Krugerweg 44 38 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de raad van toezicht van Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Paul Krugerweg 44 3851 ZJ ERMELO A. Verklaring over de in het jaarverslag

Nadere informatie

Accountants BERK CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT. A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017

Accountants BERK CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT. A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Aan het bestuur van Recreatieschap Stichtse Groenlanden Baker Tilly Berk N.V. Papendorpseweg 99 Postbus 85007 3508 AA Utrecht T: +31 (0)30 258 70 00 F: +31 (0)30 254 45 77 E: utrecht@bakertillyberk.nl

Nadere informatie

Accountants Belastingadviseurs bezoekadres Van Elmptstraat 14 9723 ZL Groningen postbus Postbus 174 9700 AD Groningen telefoon 050-3166966 fax 050-3138180 e-mail groningen@jonglaan.nl internet www.jonglaan.nl

Nadere informatie

The influence of non-audit services on auditor independence

The influence of non-audit services on auditor independence The influence of non-audit services on auditor independence Ka Yiu Lee 5941334 Bachelor Scriptie 25 juni - 2012 Universiteit van Amsterdam Economie en Bedrijfskunde, Studierichting Accountancy & Control

Nadere informatie

Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant. Carly Former

Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant. Carly Former Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant Carly Former 0541885 9 juli 2009 Mw. E.A. Duyster-Went RA Bachelor thesis Universiteit van Amsterdam Faculteit Economie

Nadere informatie

Stichting Bewaarder Robeco

Stichting Bewaarder Robeco Stichting Bewaarder Robeco Jaarrekening over het boekjaar 2013 Stichting Bewaarder Robeco INHOUDSOPGAVE Pagina Algemene informatie 1 Verslag van het Bestuur 2 Algemeen 2 Ontwikkelingen gedurende het verslagjaar

Nadere informatie

Kwaliteitsverschillen tussen BIG4 en second-tier auditkantoren op de Belgische markt

Kwaliteitsverschillen tussen BIG4 en second-tier auditkantoren op de Belgische markt UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2011 2012 Kwaliteitsverschillen tussen BIG4 en second-tier auditkantoren op de Belgische markt Masterproef voorgedragen tot het bekomen

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017/2018 Ons

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over de in het financieel jaarrapport opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

Accountants Belastingadviseurs adres Van Elmptstraat 14 9723 ZL Groningen telefoon 050-3166966 e-mail groningen@jonglaan.nl internet www.jonglaan.nl Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarversla

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarversla CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

Audit kwaliteit door de proxy earnings

Audit kwaliteit door de proxy earnings Audit kwaliteit door de proxy earnings Een analyse of earnings een juiste proxy is om audit kwaliteit te meten M.W. Blokdijk 10214534 30 Juni 2014, V1 BSc Accountancy and Control University of Amsterdam

Nadere informatie

... 3... 3... 3... 4... 7... 7... 8... 9... 10... 13... 15... 17... 18... 19 2 3. 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke acco'imtaï'it

Controleverklaring van de onafhankelijke acco'imtaï'it JL Controleverklaring van de onafhankelijke acco'imtaï'it Aan: het bestuur en toezichthoudend orgaan van Stichting SWV Passend Primair OndeÏwijs Hoeksche Waard Verklaring over de jaarrekening :zoí4 Ons

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de directie en het bestuur van Stichting Femi Foundation to Earth, Mankind through Inspiratio

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de directie en het bestuur van Stichting Femi Foundation to Earth, Mankind through Inspiratio CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de directie en het bestuur van Stichting Femi Foundation to Earth, Mankind through Inspiration and Initiative. A. Verklaring over de in het jaarverslag

Nadere informatie

Jaarrekening Patijnenburg 2016

Jaarrekening Patijnenburg 2016 Jaarrekening Patijnenburg 2016 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Patijnenburg Verklaring over de in het jaarverslag

Nadere informatie

KPMG Audit. kpmg. Document waarop ons rapport 17X GRN d.d. 27 juni (mede) betrekking heeft. KPMG Accountants N.V.

KPMG Audit. kpmg. Document waarop ons rapport 17X GRN d.d. 27 juni (mede) betrekking heeft. KPMG Accountants N.V. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen van Coöperatie Regionale Ambulancevoorziening Kennemerland U.A. Verklaring over de in de jaarstukken

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2015

Nadere informatie

III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018

III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018 III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018 181 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Commissarissen en het bestuur van Stichting Staedion Verklaring over de in het

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Aandeelhouder, de Bestuurder en de Raad van Commissarissen van Patijnenburg B.V. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

NÅ$ Koenen en Co Controle BV is lid van Nexia International. veelzijdig. Controle

NÅ$ Koenen en Co Controle BV is lid van Nexia International. veelzijdig. Controle Controle Renier Nafzgerstraat 104 Postbus 1722 NL6201 BS Maastricht Aan: Algemeen Bestuur van de Gemeenschappelijke Regeling Het Gegevenshuis T+31(O)433219080 Emile Erensplein 55 F+31(0)433253646 6371

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Fonds Collectieve Belangen voor de Handel in Bouwmaterialen A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

Jaarrekening 2010. ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V.

Jaarrekening 2010. ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. Jaarrekening ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. Inhoudsopgave Bestuursverslag... 3 Balans per 31 december....4 Winst- en verliesrekening over... 5 Toelichting tot de beperkte balans per 31 december...

Nadere informatie

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de

Nadere informatie

Aansprakelijkheid van accountants binnen de EU

Aansprakelijkheid van accountants binnen de EU Aansprakelijkheid van accountants binnen de EU Commentaar NIVRA op EU Consultatie, maart 2007 Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Inleiding De laatste jaren wordt veel gediscussieerd

Nadere informatie

T: +31 (0)30 284 98 00 E: utrecht@bdo.nl www.bdo.nl BDO Audit & Assurance B.V. Postbus 4053, 3502 HB Utrecht Van Deventerlaan 101, 3528 AG Utrecht Nederland Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37 van de Mededingingswet.

Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37 van de Mededingingswet. BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37 van de Mededingingswet. ZaakNummer 1678/BDO CampsObers-Walgemoed I. MELDING 1. Op 3 december

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant T: +31 (0)30 284 98 00 E: utrecht@bdo.nl www.bdo.nl BDO Audit & Assurance B.V. Postbus 4053, 3502 HB Utrecht Van Deventerlaan 101, 3528 AG Utrecht Nederland Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Introductie van financiële overzichtsanalyse

Hoofdstuk 2: Introductie van financiële overzichtsanalyse Hoofdstuk 2: Introductie van financiële overzichtsanalyse Hoe kunnen beleggers genoeg leren over een organisatie voordat ze besluiten of ze daarin moeten beleggen of niet. Een belangrijke informatiebron

Nadere informatie

Themaonderzoek 2011 Winst per aandeel (IAS 33)

Themaonderzoek 2011 Winst per aandeel (IAS 33) Themaonderzoek 2011 Winst per aandeel (IAS 33) Toezicht Financiële Verslaggeving 27 oktober 2011 Autoriteit Financiële Markten De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten. Wij zijn de

Nadere informatie

FLYNTH advlseurs. accountants Meander 26'l Postbus 9221 6800 KB ARNHEM telefoon (088) 236 7261 e-mail Audit@Flynth.nl CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht van Sticht

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van de gemeente IJsselstein te IJsselstein gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van de gemeente IJsselstein te IJsselstein gecontroleerd. Aan de gemeenteraad van Gemeente IJsselstein Baker Tilly Berk N.V. Burgemeester Roelenweg 14-18 Postbus 508 8000 AM Zwolle T: +31 (0)38 425 86 00 F: +31 (0)38 425 86 99 E: zwolle@bakertillyberk.nl KvK:

Nadere informatie

Accountants Belastingadviseurs adres Van Elmptstraat 14 9723 ZL Groningen telefoon 050-3166966 e-mail groningen@jonglaan.nl internet www.jonglaan.nl Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

VRAGENLIJST NADERE VOORSCHRIFTEN ONAFHANKELIJKHEID 1. (deel A: cliëntniveau) Cliëntnaam: Cliëntnummer: Jaar: Paraaf Datum Dossiercode

VRAGENLIJST NADERE VOORSCHRIFTEN ONAFHANKELIJKHEID 1. (deel A: cliëntniveau) Cliëntnaam: Cliëntnummer: Jaar: Paraaf Datum Dossiercode VRAGENLIJST NADERE VOORSCHRIFTEN ONAFHANKELIJKHEID 1 (deel A: cliëntniveau) Cliëntnaam: Cliëntnummer: Jaar: Paraaf Datum Dossiercode 1. Waarborgen in de organisatie van de assurancecliënt 1.1 Ga na of

Nadere informatie

INT / 2435 A.van Genderen. Jaarstukken ODRU 2016 en accountantsverklaring

INT / 2435 A.van Genderen. Jaarstukken ODRU 2016 en accountantsverklaring Aan de raad van de Gemeente Bunnik Postbus 5 3980 CA Bunnik c^ regio Utrecht Bezoekadres: Archimedeslaan 6 3584 BA Utrecht Postadres: Postbus 13101 3507 LC Utrecht 088-022 50 00 info@odru.nl www.odru.nl

Nadere informatie

Supply Value Survey. Resultaten verslag VOORBEELD. Supply Value Versie 1.0 Maart 2010 Supply Value 2010 Alle rechten voorbehouden

Supply Value Survey. Resultaten verslag VOORBEELD. Supply Value Versie 1.0 Maart 2010 Supply Value 2010 Alle rechten voorbehouden Supply Value Survey Resultaten verslag VOORBEELD Resultaten verslag leveranciersonderzoek Versie 1.0 Pagina 2 van 11 Titel: Resultaten verslag leveranciersonderzoek Organisatie: Supply Value www.supplyvalue.nl

Nadere informatie

Controleprotocol subsidie Vervoersautoriteit MRDH - Openbaar Vervoer, concessie Bus -

Controleprotocol subsidie Vervoersautoriteit MRDH - Openbaar Vervoer, concessie Bus - Controleprotocol subsidie Vervoersautoriteit MRDH - Openbaar Vervoer, concessie Bus - 1. Inleiding 1.1 Dit protocol heeft betrekking op de controle van de door de subsidieontvanger af te leggen verantwoording

Nadere informatie

Controleprotocol verantwoording van subsidies vanaf ,- provincie Utrecht mei 2017

Controleprotocol verantwoording van subsidies vanaf ,- provincie Utrecht mei 2017 Controleprotocol verantwoording van subsidies vanaf 125.000,- provincie Utrecht mei 2017 Dit protocol vormt een uitwerking van artikel 23 lid 2, van de Algemene subsidieverordening provincie Utrecht (Asv).

Nadere informatie

DEEL II OVERIGE GEGEVENS

DEEL II OVERIGE GEGEVENS onderdeel van VCclf! AF DEEL II OVERIGE GEGEVENS 1.8 OVERIGE GEGEVENS onderdeel van G V e 3. f i AF 1.8.1 Vaststelling en goedkeuring jaarrekening De raad van bestuur van Stichting Espria heeft de jaarrekening

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT. A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2016

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT. A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2016 Baker Tilly Berk N.V. Burgemeester Roeienweg 14-18 Postbus 508 8000 AM Zwolle T: +31(~384258600 F: +31 (0)38 425 86 99 E: zwolle@bakertillyberk.nl KvK: 24425560 www.bakertillyberk.nl CONTROLEVERKLARING

Nadere informatie

Stichting Sensire. Mevrouw Koskamp, Aalten (82 jaar)

Stichting Sensire. Mevrouw Koskamp, Aalten (82 jaar) Stichting Sensire 1 Mevrouw Koskamp, Aalten (82 jaar) T: +31 (0)55 312 76 00 E: apeldoorn@bdo.nl www.bdo.nl BDO Audit & Assurance B.V. Postbus

Nadere informatie

STICHTING SENSIRE MEVROUW KOSKAMP, AALTEN (82 JAAR)

STICHTING SENSIRE MEVROUW KOSKAMP, AALTEN (82 JAAR) STICHTING SENSIRE 1 MEVROUW KOSKAMP, AALTEN (82 JAAR) T: +31 (0)55 312 76 00 E: apeldoorn@bdo.nl www.bdo.nl BDO Audit & Assurance B.V. Postbus

Nadere informatie

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding... 1-4 Relevant orgaan... 5-10 Te communiceren controle-aangelegenheden

Nadere informatie

Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging. Fusies en overnames

Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging. Fusies en overnames Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging Fusies en overnames In de rubriek Verslaggeving en Verslaglegging gaan we deze keer in op de verwerking van fusies en overnames. Een actueel onderwerp in een tijdperk

Nadere informatie

Controleprotocol Jaarrekening Gemeente De Bilt 2014

Controleprotocol Jaarrekening Gemeente De Bilt 2014 Behoort bij raadsbesluit d.d. 29 januari 2015 tot vaststelling van het 'Controleprotocol 2014'. Controleprotocol Jaarrekening 2014 Inhoudsopgave 1. Samenvatting... 3 2. Inleiding... 3 2.1 Doelstelling...

Nadere informatie

Whitepaper. Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Compliance Management

Whitepaper. Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Compliance Management Whitepaper Compliance Management Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Stop met piekeren: Mavim helpt om nieuwe wet- en regelgeving effectief en efficiënt

Nadere informatie

Controleprotocol. Accountantscontrole Jaarrekening Gemeente Berkelland Bijlage 1. Versie juni 2014 Controleprotocol pagina 1 van 9

Controleprotocol. Accountantscontrole Jaarrekening Gemeente Berkelland Bijlage 1. Versie juni 2014 Controleprotocol pagina 1 van 9 Controleprotocol Accountantscontrole Jaarrekening 2014 Controleprotocol pagina 1 van 9 Algemeen Doelstelling In dit controleprotocol staat waaraan de accountant zich moet houden bij de accountantscontrole.

Nadere informatie

Deloitte Accountants B.V. Flight Forum 1 5657 DA Eindhoven Postbus 376 5600 AJ Eindhoven Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9839 www.deloitte.nl Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

Jaarverslagenanalyse 2016 Accountantskosten zorgsector oktober 2016

Jaarverslagenanalyse 2016 Accountantskosten zorgsector oktober 2016 Jaarverslagenanalyse 2016 Accountantskosten zorgsector oktober 2016 Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg i.s.m. 1. Samenvatting 1.1 Inleiding Intrakoop heeft een analyse uitgevoerd op de accountantskosten

Nadere informatie

Accountantsverslag 2012

Accountantsverslag 2012 pwc I Accountantsverslag 2012 Permar Energiek B.V. 24 mei 2013 pwc Permar Energiek B.V. T.a.v. de Raad van Commissarissen en de Directie Horaplantsoen 2 6717LT Ede 24 mei 2013 Referentie: 31024B74/DvB/e0291532/zm

Nadere informatie

Protocol onafhankelijkheid accountant WormerWonen

Protocol onafhankelijkheid accountant WormerWonen Pagina 1 van 5 Protocol onafhankelijkheid accountant WormerWonen Pagina 2 van 5 PROTOCOL INZAKE DE ONAFHANKELIJKHEID VAN DE ACCOUNTANT IN HET KADER VAN DE DIENSTVERLENING DOOR DE ACCOUNTANT AAN WORMERWONEN

Nadere informatie

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Materieel belang in de jaarrekening Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Agenda Inleiding Doel van de jaarrekening Wat is materieel belang Wat

Nadere informatie

Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen

Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen Dit Directiestatuut is op 14 december 2006 ter kennis gebracht aan de algemene vergadering van aandeelhouders en na goedkeuring door de raad van commissarissen

Nadere informatie

Digital Independence. Plan Today to be ready for Tomorrow. Grip op uw continuïteit! Information Security and Continuity Services

Digital Independence. Plan Today to be ready for Tomorrow. Grip op uw continuïteit! Information Security and Continuity Services Digital Independence Grip op uw continuïteit! Plan Today to be ready for Tomorrow Information Security and Continuity Services Digital Independence Grip op uw continuïteit! Weet u welke risico s uw bedrijf

Nadere informatie

Gedragscode. Inleiding

Gedragscode. Inleiding Gedragscode Inleiding Deze gedragscode is van toepassing op alle werknemers (inclusief de directeurs) die voor een of meer van de entiteiten werken die tot de VastNed Groep behoren (VastNed Retail N.V.,

Nadere informatie

Het beperken van de duur van de aanstelling van een accountant, en het effect daarvan op de kwaliteit van de accountantscontrole

Het beperken van de duur van de aanstelling van een accountant, en het effect daarvan op de kwaliteit van de accountantscontrole Het beperken van de duur van de aanstelling van een accountant, en het effect daarvan op de kwaliteit van de accountantscontrole Inge van Maanen 5603471 Bachelorscriptie 10 ECTS Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Datum Behandeld door Ons kenmerk

Datum Behandeld door Ons kenmerk Amerikalaan 110 6199 AE Maastricht Airport Postbus 1864 6201 BW Maastricht Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9901 www.deloitte.nl Aan de Raad van Bestuur van Stichting Novadic-Kentron Groep T.a.v.

Nadere informatie

Masterproef De keuze voor auditkwaliteit: de CEO als drijvende kracht?

Masterproef De keuze voor auditkwaliteit: de CEO als drijvende kracht? 2013 2014 FACULTEIT BEDRIJFSECONOMISCHE WETENSCHAPPEN master in de toegepaste economische wetenschappen Masterproef De keuze voor auditkwaliteit: de CEO als drijvende kracht? Promotor : Prof. dr. Tensie

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Datum: 24 april 2012 Onderwerp: Van toepassing op: Status: Accountants die controleopdrachten uitvoeren Praktijkhandreiking Relevante regelgeving

Nadere informatie

ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE

ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door

Nadere informatie