Geachte leden van de Vaste commissie voor Veiligheid en Justitie,

Transcriptie

1 De leden van de Vaste Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie doorkiesnummer (070) onderwerp Reactie op Politiewet 200X uw kenmerk ons kenmerk bijlage(n) datum 15 september 2011 Geachte leden van de Vaste commissie voor Veiligheid en Justitie, Hierbij ontvangt u onze reactie op het voorstel van wet voor de vaststelling van een nieuwe Politiewet (Politiewet 200X, 30880). Na een aantal algemene opmerkingen gaan wij nader in op diverse onderdelen en aspecten van het voorstel en brengen we u een aantal vragen onder de aandacht die naar onze mening in deze fase van het wetgevingsproces beantwoording behoeven. Wij besluiten met de conclusie dat, binnen de gegeven context van een nationale politie, aan een aantal nadere voorwaarden moet worden voldaan, wil de bestelwijziging tot het beoogde resultaat leiden. Algemeen Het wetsvoorstel bevat een aantal belangrijke verbeteringen ten opzichte van de Nota van wijziging en het oorspronkelijke wetsvoorstel. Het is verheugend dat in het voorstel een aantal elementen is overgenomen uit het in opdracht van de VNG vervaardigde rapport Sleuren of Sturen, dat voorstellen bevat ter versterking van de lokale verankering van de politie: de positie van de gemeenteraad wordt versterkt en de functie van de lokale driehoek wordt uitgebreid. Verder wordt op landelijk niveau een aanzet gegeven voor de versterking van de democratische inbedding van de politie. Hiermee is tegemoet gekomen aan onze bezwaren op deze onderdelen van het voorstel Remkes. De minister benadert de door hem voorgestane wijziging van het politiebestel sterk vanuit efficiency overwegingen: centralisatie van het beheer en vermindering van de bestuurlijke drukte moeten meer ruimte geven aan het politiewerk. De mate waarin de voorgestelde wijzigingen de effectiviteit van het beleid ten goede komen krijgt minder de aandacht. Wij zijn van oordeel dat vanuit bedrijfsmatig oogpunt nationale politie belangrijke efficiencyvoordelen kan bieden, echter bepalend voor het succes van de voorgestelde bestelwijziging zal zijn de mate waarin de veiligheidsproblemen die de burger in zijn eigen omgeving ervaart worden vertaald in beleid. De voorgestelde regeling gaat naar onze mening te zeer uit van een top down benadering, daar waar deze vraaggestuurd zou moeten zijn. Daarnaast zijn wij van mening dat de veiligheid van de burger is gebaat bij een duidelijk evenwicht tussen de aansturing vanuit de justitiële kolom en vanuit het openbaar bestuur. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel /06

2 Versterking lokaal gezag (artikelen 13, 15) Artikel 13 legt vast dat het lokale driehoeksoverleg zowel over gezag, beleid als de verdeling van de sterkte gaat, waarbij het integraal veiligheidsplan van de gemeente mede richtinggevend is. Artikel 15 regelt de verantwoordingsplicht van de burgemeester jegens de raad. Dat zijn belangrijke elementen in het versterken van de lokale verankering van de politie conform de aanbevelingen van Sleuren of sturen. Zij passen ook bij de zwaardere gemeentelijke verantwoordelijkheden voor de lokale veiligheid. Echter, behalve artikel 46, dat een recht tot instemming met de benoeming van het hoofd van het een territoriaal onderdeel van een regionale eenheid introduceert, heeft de burgemeester geen instrumenten om zijn lokaal gezag over de politie daadwerkelijk te realiseren. Noch bij het vaststellen van politiecapaciteit voor dagelijkse politiezorg, noch bij calamiteiten of evenementen als hij incidenteel over grotere aantallen politieagenten moet beschikken. Dit geldt overigens ook voor de Officier van Justitie, maar de burgemeester heeft een algemene bestuurlijke verantwoordelijkheid waarvoor hij rechtstreeks verantwoording verschuldigd is aan de gemeenteraad. Om daadwerkelijk het gezag te verstevigen zal de burgemeester instrumenten moeten hebben om naleving van afspraken in de driehoek af te dwingen. In het regeerakkoord is opgenomen dat de burgemeester bij verschillen van opvatting in de driehoek de doorslaggevende stem heeft. Die afspraak is niet terug te vinden in het wetsvoorstel, wat consequenties heeft voor de 'checks and balances' in het voorgestelde politiebestel. De burgemeester moet in de positie komen om zijn gezagsrol tegenover de gemeenteraad waar te kunnen maken. Ook de gemeenteraad krijgt geen instrument om in de veiligheidsketen een afdwingbare rol te spelen. Met andere woorden: de gemeenteraad stelt het integraal veiligheidsplan vast, moet zich verantwoorden naar de kiezer, maar heeft geen instrumenten om deze verantwoording op dit gebied waar te maken. De gemeenteraad moet via de burgemeester de mogelijkheid hebben om afspraken te maken over een basisniveau politiezorg en de aanwezigheid van wijkagenten. Een gegarandeerde capaciteit dus, waar de gemeente altijd op kan rekenen en die niet kan worden weggehaald als er zich elders in de regio een incident voordoet. Het wetsvoorstel wijdt hier geen bepaling aan, in de Memorie van toelichting wordt echter gesteld dat de burgemeester zijn gezagsrol concreter kan maken door in de driehoek afspraken te maken over: de prioriteiten voor de inzet van de politie in de gemeente, de te behalen doelen door de politie, het dienstverleningsniveau van politie aan burgers, zoals aangiftemogelijkheden, (tijden van) bereikbaarheid- en beschikbaarheid, de bestrijding van criminaliteit, samenwerking met toezichts- en handhavingsdiensten en private partijen en informatie-uitwisseling. Door een formele basis te geven aan het vaststellen van een basisniveau politiezorg en bindende afspraken over wat de politie levert is er meer garantie op politie-inzet voor het integraal veiligheidsplan. Regionale eenheden en districten (artikel 25 juncto artikel 39) Het landelijke korps zal bestaan uit 10 regionale eenheden, conform de (toekomstige) indeling van de gerechtelijke kaart. De samenwerking met de justitiële keten wordt hierdoor bevorderd. Eenmaal in de 4 jaar stellen de burgemeesters van de inliggende gemeenten en de hoofdofficier het beleidsplan vast. Met deze regeling wordt eraan voorbij gegaan dat deze indeling veelal geen enkele relatie heeft met bestuurlijk relevante entiteiten. De bedrijfsvoering van het Openbaar Ministerie is het uitgangspunt, maar vanuit bestuurlijk oogpunt ontbreekt de logica. Indien er al 10 regionale eenheden komen, bepleiten wij om niet in alle gevallen de gerechtelijke kaart richtinggevend te doen zijn. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel /06

3 Omdat het overgrote deel van de regio s enkele tientallen gemeenten omvat, met het Noorden en Oosten van het land als uitschieters, wordt de afstand tussen het lokale gezagsniveau en het regionale coördinatieniveau te groot. Tegelijkertijd is duidelijk dat een vorm van bovenlokaal overleg noodzakelijk zal zijn, omdat sommige voor gemeenten wezenlijke veiligheidsproblemen een gemeenteoverstijgend karakter hebben. Voorbeelden zijn de aanpak van hinderlijke, overlastgevende en criminele jeugdgroepen, autodiefstal, overvallen, illegale hennepteelt of verkeersonveiligheid. Maar ook een effectievere en efficiëntere inzet van middelen, het opbouwen en delen van specifieke deskundigheid en de behoefte van elkaar te leren, zijn overwegingen van gemeenten om de samenwerking te zoeken. Bijvoorbeeld de regionale invoering van de Veiligheidsmonitor, het huisverbod, de samenwerking met het Veiligheidshuis en RIEC. Daarnaast is een ontwikkeling zichtbaar waarbij openbare orde en opsporing steeds meer in elkaars verlengde komen te liggen. Er is een duidelijke noodzaak voor een krachtig gestuurde probleemgerichte aanpak, zowel gebiedsgericht als gericht op doelgroepen en fenomenen. Per probleem bepalen bevoegd gezag, politie en Openbaar Ministerie wie welke bijdrage kunnen leveren aan de aanpak en wie het meest deskundig is om de uitvoering daarvan operationeel aan te sturen. Een goed voorbeeld is de eerder gememoreerde aanpak van de georganiseerde criminaliteit. Dat betekent ook dat de organisatie van de politie en het Openbaar Ministerie zodanig ingericht moet zijn om een krachtig gestuurde probleemgerichte aanpak mogelijk te maken. Er is dus behoefte aan een bovenlokaal schaalniveau dat bestuurlijke verantwoordelijkheid en verankering tot uitgangspunt heeft. Het moet aansluiten op bestaande samenwerkingsverbanden, een hanteerbaar werkgebied en aantal gemeenten omvatten en de samenwerking moet qua geografische en culturele samenhang en qua criminaliteitsbeeld voor de hand liggen. De veiligheidsregio s zijn daarvoor een goed aanknopingspunt. In de Memorie van Toelichting wordt al onderkend dat de schaal van de veiligheidsregio kan worden benut voor de afstemming tussen een deel van de burgemeesters over het regionale beleidsplan. De meeste regionale eenheden bestaan uit meerdere veiligheidsregio s en er is een verband op het terrein van fysieke veiligheid en rampenen crisisbeheersing waarbinnen veel ervaring is opgedaan met bestuurlijke afstemming en waar derhalve ook afstemming kan plaatsvinden over de veiligheidsvraagstukken in den brede. In steeds meer regio s wordt aan het bestuurlijk overleg over de fysieke veiligheid een overleg gekoppeld over sociale veiligheid omdat dit logistiek makkelijk te organiseren is en bestuurders op diverse sociale thema s (zoals jeugd en alcohol of handhaving) ook voordelen zien in een regionale aanpak. En ook op andere beleidsterreinen is een ontwikkeling zichtbaar naar een organisatorische indeling die congruent is aan de veiligheidsregio. Naar verwachting zal de regionale samenwerking op het terrein van de jeugdzorg binnen de GGD regio georganiseerd worden, die reeds grotendeels samenvallen met de veiligheidsregio. Hiermee ligt het overigens voor de hand om bij het vaststellen van de grenzen van de indeling van de nieuwe politiedistricten uit te gaan van de indeling van de veiligheidsregio s. Wij bepleiten dan ook dat in de wet wordt vastgelegd dat de burgemeesters van de gemeenten op het niveau van de veiligheidsregio: hun integrale veiligheidsplannen kunnen afstemmen kunnen overleggen over de in artikel 39 bedoelde aangelegenheden. Wij bepleiten tevens om in de wet daaraan te verbinden dat het aan de gemeenten is om in overleg te besluiten om dit overleg te voeren op een schaal binnen de veiligheidsregio, waarvan de maatschappelijke en bestuurlijke samenhang als meer geëigend wordt gezien. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel /06

4 De positie van de regioburgemeester behoeft verduidelijking in de wet. Naar onze mening is de regioburgemeester vooral op regionale schaal het ankerpunt voor de bestuurlijke inbreng in het politiebestel. Hij draagt hierin een verantwoordelijkheid die is afgeleid van de burgemeesters in de regio en die moet hij kunnen waarmaken. Volgens het wettelijk kader vindt de regionale aansturing plaats via het regiobeleidsplan. Dat wordt een keer in de vier jaar vastgesteld, maar het spreekt vanzelf dat de regioburgemeester periodiek met de hoofdofficier en de politiechef van de regionale eenheid zal spreken over de uitvoering van het beleidsplan en mogelijke bijstellingen op basis van specifieke veiligheidsproblemen in de regio die met voorrang opgepakt moeten worden. Het regionaal beleidsplan is de enige schakel tussen de inzet vanuit de nieuwe regionale eenheid en de veiligheidsinspanningen in gemeenten. De daadwerkelijke toedeling van operationele capaciteit vindt echter jaarlijks plaats in de jaarplannen van de politie. Om te toetsen of dit in overeenstemming gebeurt met het regionaal beleidsplan, is het noodzakelijk dat in de wet een voorziening wordt getroffen dat capaciteitstoedeling in hoofdlijnen op regionaal niveau wordt bepaald samen met de regioburgemeester en de hoofdofficier. Voorts pleiten wij ervoor om de bestuurlijke verankering van de regionale eenheden te versterken door nader te omschrijven waarover de regionale driehoek overlegt. In artikel 41 is dit niet omschreven, terwijl deze driehoek juist over de taakuitvoering van de politie in de regionale eenheden zou moeten gaan. Bestuurlijke zeggenschap op nationaal niveau (artikelen 18, 20, 40 juncto de artikelen 3 en 19) De minister krijgt de bevoegdheid om eenmaal in de vier jaar de landelijke beleidsdoelstellingen vast te stellen, en voor iedere regionale eenheid de doelstellingen vast te stellen ter verwezenlijking van de landelijke doelstellingen. Daarnaast krijgt de minister de bevoegdheid aanwijzingen te geven aan de regioburgemeester tot wijziging van het beleidsplan, indien dit plan onvoldoende verzekert dat deze landelijke doelstellingen worden verwezenlijkt. De instemming van de burgemeesters uit de regio is niet vereist. Dit conglomeraat van ministeriele bevoegdheden onderstreept de noodzaak een regeling te treffen voor de doorwerking van lokale prioriteiten in het regionale veiligheidsplan, zoals hierboven bepleit. Ook zou wettelijk moeten worden vastgelegd dat de landelijke, regionale en lokale prioriteiten op een evenwichtige wijze worden samengebracht. De landelijke prioriteiten moeten tot het hoognodige worden beperkt. Verder zijn wij van mening dat de nieuwe Politiewet nadere waarborgen moet geven voor het daadwerkelijk beschikbaar zijn van politie-inzet in de regio, wanneer dat in het regionale beleidplan is overeengekomen. In dit verband merken nog op dat Nederland een duaal politiebestel kent. Van de dualiteit die in eerdere wetsvoorstellen aanwezig was, wordt in de nota van wijziging afstand gedaan. Er is één politieminister, de minister van Veiligheid en Justitie, onder wie ook het College van Procureurs-generaal ressorteert dat via een hiërarchische lijn de hoofdofficieren van justitie aanstuurt. Gevoegd bij hetgeen hiervoor is opgemerkt over het enten van de regionale eenheden op de justitiële keten en de bevoegdheden van de minister tot het vaststellen van prioriteiten, lijkt de justitiële oriëntatie van de politie te worden versterkt ten koste van de bestuurlijke. De politie zal hierdoor nog sterker voor het dilemma komen te staan: tegemoet komen aan de van bovenaf opgelegde politieprioriteiten of rechtdoen aan lokale veiligheidsproblematiek. Ook dit onderstreept de noodzaak meer wettelijke waarborgen in te bouwen voor de doorwerking van de bestuurlijke prioriteiten in het landelijke en regionale beleid. Ten slotte enkele specifieke vragen Voorts hebben we een aantal specifieke vragen die naar onze mening beantwoording behoeven en die we in deze fase van het wetgevingsproces graag onder uw aandacht brengen. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel /06

5 Artikel 13 Bij welke actor ligt het initiatief voor het organiseren van het driehoeksoverleg: het bestuur, het O.M. of de politie? Hoe wordt bereikt dat de gezagen in het driehoeksoverleg in gelijkwaardigheid opereren? Waarom is bijvoorbeeld de Officier van Justitie niet verplicht om een strafrechtelijk handhavingsplan in te dienen, overeenkomstig gemeenten? Waar ligt de verantwoordelijkheid als één van de partijen niet of onvoldoende deelneemt aan het driehoeksoverleg? Welk orgaan ziet toe op naleving van de gemeente afspraken in het driehoeksoverleg? Hoe is verzekerd dat het openbaar ministerie op lokaal niveau participeert in het driehoeksoverleg? Artikel 15 Waarom is in een extra artikel 15 specifiek voor het burgemeesterslijk gezag op genomen dat de burgemeester verantwoording verschuldigd is aan de gemeenteraad? Waarom volstaat de algemene verantwoordingsplicht (artikel 180 Gemeentewet) van de burgemeester jegens de raad niet? Afdeling 3.1 Op welke wijze worden de burgemeesters betrokken bij de benoeming van de regioburgemeesters? Is voorzien in plaatsvervangend of waarnemend regioburgemeesters? Wat is de positie van de burgemeesters bij de benoeming van deze functionaris? Waarom is er niet voor gekozen om de burgemeesters een recht van aanbeveling of voordracht te laten doen voor de benoeming van de regioburgemeester? Aan wie legt de regioburgemeester verantwoording af over het door hem gevoerde beleid inzake de politie? Vanuit welke achtergrond heeft de regioburgemeester taken? Is dat vanuit een zelfstandige positie in het politiebestel of is dat vanuit een bestuurlijke verantwoordelijkheid in de regio? Waarom is er geen verantwoordingslijn van de regioburgemeester jegens de burgemeesters van de gemeenten binnen de regionale eenheid in het wetsvoorstel opgenomen? Artikel 24 Op welke wijze is gegarandeerd dat de burgemeesters alle politiegegevens verkrijgen die zij nodig hebben voor de handhaving van de openbare orde? Artikel 39 Vormen het huisvestingsplan en het organisatieplan onderdeel van het regionale beleidsplan? Waarom is de beroepsmogelijkheid voor de gemeenteraden/burgemeesters ingeperkt tot het beleidsplan? In de Politiewet 1993 betreft het mogelijke beroep alle besluiten van het regionaal college. Artikel 41 Waarom is ten aanzien van de driehoek op niveau van de regionale eenheden niet aangegeven waarover dit overleg gaat? Moet hierin niet worden opgenomen dat de taakuitvoering van de politie binnen de regionale eenheid onderwerp van overleg is? Artikel 46 waarom is er geen instemmingsrecht en ontslagrecht voor de burgemeesters meer voor alle politieambtenaren die in de gemeente werkzaam zijn? Met name voor kleine gemeenten die werken met subterritoriale eenheden is dit van belang. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel /06

6 Conclusie Samengevat zijn we van oordeel dat binnen de gegeven context van een nationale politie aan een aantal nadere voorwaarden moet worden voldaan, wil de bestelwijziging tot het beoogde resultaat leiden. Hierboven hebben wij daarvoor voorstellen gedaan, die ertoe strekken te verzekeren dat lokale prioriteiten door werken in het beleid. Daarnaast zijn wij van mening dat wettelijk verankerd moet worden dat gemeenten het recht hebben om op een ander niveau dan de nieuwe regionale eenheden tot bovenlokale afstemming te komen. Ten slotte bepleiten we dat de checks and balances op alle niveaus met elkaar in evenwicht zijn, door meer wettelijke waarborgen in te bouwen voor de doorwerking van de bestuurlijke prioriteiten in het landelijke en regionale beleid. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten Nederlands Genootschap van Burgemeesters mr. R.J.J.M. Pans, voorzitter directieraad mr. B.B. Schneiders, voorzitter VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel /06