Het jaar van De Natuurwacht. Bommelerwaard. Nieuwsbrief 25 januari 2015

Transcriptie

1 Nieuwsbrief 25 januari Bommelerwaard Het jaar van De Natuurwacht Beste wachters, ik begin met de wens voor u allen dat het een groen en duurzaam jaar mag worden, waarin veel te genieten valt. Het wordt me het jaar wel, zeker voor onze vereniging! Zoals bij velen bekend, bestaan we in 2015 veertig jaar en dat vieren we! Op 7 maart aanstaande hebben we in samenwerking met de Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) de vrijwilligers van andere natuurverenigingen uitgenodigd om die dag, de landschapsdag bij ons in de Bommelerwaard eens flink de handen uit de mouwen te steken maar ook te laten genieten van al het mooie, dat we in de Bommelerwaard te bieden hebben. Samen met externe excursieleiders gaan we op verschillende locaties een toelichting geven op ons culturele en natuurlijke erfgoed. De beide burgemeesters, uit de gemeenten Maasdriel en Zaltbommel, hebben hun medewerking aan de Gelderse Landschapsdag toegezegd. De invulling van het 40-jarig jubileum is op hoofdlijnen klaar. Zie bijgaande activiteitenagenda. We houden u op de hoogte via en onze website. Eind dit jaar vindt de presentatie plaats van een door vrijwilligers van de vereniging opgesteld boek over alle in de Bommelerwaard gelegen natuurgebieden. Naast de vele foto s zal uitgebreid aandacht worden besteed aan de ter plaatse voorkomende flora en fauna. Of de spin van het jaar in dit boek vernoemd is durf ik niet te zeggen, wat ik begrijp komt deze struikspin meer op zandgronden voor. Dat ook spinnen zich steeds meer op uw belangstelling mogen verheugen blijkt wel uit de landelijk huis- en tuinspinnentelling van vorig jaar. Nog een paar vermeldenswaardige feiten wil ik u niet onthouden. De wereld voedsel en landbouw organisatie, de FAO, heeft 2015 uitgeroepen tot Het Jaar van de BODEM. ( Initiatiefnemers van Nederlandse organisaties vinden dat we niet achter kunnen blijven en hebben op 15 januari dit jaar tot het Jaar van de RUIMTE uitgeroepen, dit onder het motto: Wie maakt Nederland ( Zo beschikt u over een waslijn, waar- 1 Nieuwsbrief Natuurwacht Bommelerwaard

2 aan u de activiteiten voor het ontwikkelen van perspectieven voor de leefomgeving kunt hangen. Treurig vind ik dat we dit jaar niet tot een keuze van de vogel van het jaar kunnen komen en terug vallen op de spreeuw. Niet dat ik het deze luchtacrobaat in z n gespikkelde jas niet gun maar ik laat mijn keuze op de papegaai vallen. (laat deze immigrant nu echter over de IJssel vliegen!) Gaan we voor groenste gemeente van ons land? Mijn Glazen bol voorspelt weinig goeds! Harry Puijker Excursies De Natuurwacht organiseert regelmatig excursies door de hele Bommelerwaard, waar iedereen gratis aan kan deelnemen. Bij deze nieuwsbrief is een overzicht van de geplande excursies tot september 2015 te vinden. Ook worden de excursies altijd aangekondigd via onze website, Facebookpagina, twitter en de lokale media. U bent van harte welkom een keertje mee te wandelen! Hieronder een klein overzicht van de excursies die in september, oktober en december 2014 gegeven zijn. Lieskampen, 31 augustus 2014 Voor de libellenexcursie van zondagmiddag 31 augustus was veel belangstelling. Bij de start regende het even, en onderweg hadden we nog een bui, maar dat kon het enthousiasme van het gezelschap niet drukken. Want het was verder heel aardig weer voor libellen: aangename temperatuur, weinig wind en zon. Alle libellen die in dit jaargetijde rondvliegen in de Lieskampen lieten zich dan ook goed zien: Lantaarntje, Houtpantserjuffer, Bloedrode en Steenrode heidelibel, Bruine Glazenmaker, Paardenbijter. Ook het gedrag was goed waarneembaar: foerageervluchten over het water, mannetjes die hun territorium verdedigden langs de waterkant, libellen in tandemvlucht en paartjes libellen innig gekoppeld in het paringswiel. Er was een Bruine Glazenmaker die lang in de grashalmen bleef hangen en daardoor goed te bestuderen en fotograferen was. En de vele, vele rondspringende Groene kikkertjes lieten zich gemakkelijk vangen door de jonge deelnemers. En aan het einde van onze wandeling was er de schittering van prachtig blauw: minutenlang konden we een IJsvogel op een overhangende tak zien zitten. Foto: Ineke Marree januari

3 Buitenpolder Heerewaarden, 25 oktober 2014 Tijdens de jaarlijkse Nacht van de Nacht staat het duister centraal. Overal in het land worden in de avond activiteiten georganiseerd om mensen bewust te maken van de duisternis en lichtvervuiling. De Natuurwacht ging op pad in de Buitenpolder Heerewaarden. Met een groep van ongeveer 20 mensen struinden we door het gebied. Het was een donkere, maanloze avond en het was voorzichtig lopen door het gebied: zaklampen waren immers verboden! Dat maakt je wel heel bewust van waar je loopt: hier zak ik weg in de klei, hier voelt de grond juist meer zandig en hier hier sta ik in het water! Snel doorlopen om de voeten weer wat op te warmen, met de geur van watermunt nog in de neus. We hoorden de kolganzen over ons heen vliegen en kwamen de knaagsporen van een bever tegen. We probeerden verschillende planten te determineren in het donker door middel van tast en reuk en testten eventjes stiekem met de zaklamp en ons zicht of onze vermoedens klopten. Het was een mooie en spannende wandeling. Een stel uit de regio Utrecht was speciaal hier heen gekomen omdat ze dachten dat dit een avontuurlijke wandeling zou zijn. En daar kregen ze wel gelijk in! Zaltbommel, 14 december 2014 Deze excursie ging eens een keer niet door een natuurgebied, maar door een heel bijzonder ecosysteem: de stad. En ook in de stad is voor de natuurliefhebber genoeg te zien. Soms in de kleine dingen, zoals de korstmossen op bomen, die uitgebreid bekeken werden. Maar soms ook in de grote dingen, zoals de bosuil die in het stadspark broedt. Het kostte wel enige moeite de uil goed in beeld te krijgen door zijn goede camouflage, maar diegenen die hem zagen, konden een vreugdekreet niet onderdrukken! Verder hebben we de prachtige muurvegetatie bewonderd, zoals muurleeuwenbek, geelwitte helmbloem en de tongvaren. De wandeling liep kriskras door de oude binnenstad en eindigde in de TorenTuin. Hier had Carien van Boxtel, één van de initiatiefnemers van de TorenTuin, de koffie en thee voor ons klaar staan en ook nog een heerlijke cake gebakken. Na een rondleiding door deze buurttuin keerde iedereen weer huiswaarts, waar wellicht de muren nog nader geïnspecteerd werden op bijzondere planten Cassandra van Altena Foto: Dirk Muller 3 Nieuwsbrief Natuurwacht Bommelerwaard

4 Werkgroepleden gezocht voor de Beverwerkgroep Bommelerwaard Na onze Algemene Ledenvergadering van vorig jaar gaf Stefan Vreugdenhil van de Zoogdiervereniging een lezing over bevers. Stefan vertelde niet alleen over de leefwijze van de bever, maar ook over het monitoren van de verspreiding en aantallen van bevers. Dit monitoren is van belang om meer te weten te komen over hun ecologie en voor (toekomstige) beheersmaatregelen. Het monitoren wordt gedaan door de Bever- en Otterwerkgroep Ca- Lutra van de Zoogdiervereniging. Dat gebeurt bijvoorbeeld door in de winter op zoek te gaan naar verse beversporen in potentieel geschikte gebieden. In de zomer worden in de avond simultaantellingen gehouden. Bij zo n telling telt een aantal mensen op hetzelfde moment in hetzelfde gebied het aantal bevers dat ze zien. Door te noteren hoe laat een bever wordt waargenomen, worden dubbeltellingen voorkomen en wordt het bijvoorbeeld duidelijk of er meerdere families in het gebied wonen, of dat één familie meerdere burchten heeft bezet. Door het hele land zijn werkgroepleden van CaLutra actief, maar de Bommelerwaard is enigszins ondervertegenwoordigd. Dit bracht mij op het idee een Beverwerkgroep Bommelerwaard te beginnen. En voor een werkgroep zijn natuurlijk leden nodig! Daarom ben ik op zoek naar mensen die met een vrij lage tijdsinspanning mee willen helpen met het in kaart brengen van de bevers in de Bommelerwaard. Dit kan op twee manieren. Ten eerste door aan het eind van de winter in een gebiedje (bijvoorbeeld Breemwaard, Heerewaarden, Kil van Hurwenen) op zoek te gaan naar verse beversporen (knaagsporen, burchten, sleepsporen van staart, etc.). Met genoeg mensen die sporen zoeken, kan zo de verspreiding van de bever jaarlijks door de hele Bommelerwaard gemonitord worden. Ten tweede kan meegedaan worden met een simultaantelling in de zomer. Deze simultaantelling zal waarschijnlijk twee avonden in beslag nemen op dezelfde locatie. Lijkt het u leuk om mee te doen, maar wilt u het eerst even uitproberen, of misschien wilt u mij eerst ontmoeten? Geen probleem! Op 14 maart kunt u met me meelopen in een gebied (wordt Foto: Cassandra van Altena januari

5 nog bekend gemaakt) om naar sporen te zoeken, zodat u weet waar u op moet letten. En op 17 juli geef ik in de avond een excursie in een bevergebied en zullen we een kleine simultaantelling houden. Voor meer informatie over de beverwerkgroep en om u op te geven voor (één van) bovengenoemde activiteiten kunt u mailen naar cassandrava@hotmail.com. Ik hoop dat we een mooi netwerk van enthousiaste bevertellers kunnen opbouwen! Cassandra van Altena Wordt vogelontdekker en geef de vogelatlas een BOEST! Sovon Vogelonderzoek Nederland is op zoek naar vogeltellers die met een kleine tijdsinspanning de vogelatlas een zogenaamde BOEST kunnen geven. Van 1 december 2012 tot 31 juli 2015 worden in heel Nederland door vele vrijwilligers alle aanwezige wintervogels en broedvogels geteld. Het is de vierde keer dat Sovon zo n grote landelijke vogeltelling organiseert. Het doel: een nieuwe vogelatlas. In deze atlas komen de laatste aantalsschattingen van winter- en broedvogels te staan. Voor dit project is Nederland opgedeeld in zogenaamde atlasblokken van 5 bij 5 kilometer. Vrijwel alle atlasblokken zijn inmiddels geclaimd : deze worden een paar keer geteld door vogeltellers gedurende het winter- en broedseizoen. Een complete telling van een atlasblok in een seizoen kost behoorlijk wat tijd en niet iedereen heeft daar zin en tijd voor. Daarom heeft Sovon iets bedacht, waardoor mensen toch een steentje bij kunnen dragen aan dit project, zonder er dagen voor op pad te hoeven: BOEST. BOEST staat voor Broedcodes Ophogen Extra Soorten Tellen. Via de site kunt u een atlasblok kiezen en zien welke soorten nog niet zijn waargenomen in dit blok. Vervolgens kunt u het atlasblok bezoeken en op zoek gaan naar één of meerdere missende soort(en). Waarnemingen kunt u doorgeven via de site Overigens is nog één atlasblok in de Bommelerwaard niet geclaimd. Mocht u interesse hebben om dit atlasblok te claimen, kijk dan op nl voor de exacte locatie van dit blok en voor meer informatie over het veldwerk. Foto: Harry Kolman 5 Nieuwsbrief Natuurwacht Bommelerwaard

6 Het venijn zit hem in de hele boom Je ziet ze niet veel meer is het wild, de Venijnboom (Taxus baccata). De meeste exemplaren zijn aangeplant of uitgezaaid. Toch is de Venijnboom één van de boomsoorten die echt inheems is. Ze kwamen voor in Eiken Beukenbossen van rijke grond. Daarbij is het naast de Jeneverbes en de Grove den een van de drie inheemse naaldbomen. Het was en is een populaire boom om vele redenen. De 12 tot 20 meter hoge boom kan meer dan 2000 jaar oud worden. Voor de kerstening van onze streken was het een heilige boom vanwege de onsterfelijkheid, giftigheid en altijd groene naalden. Een goede bescherming tegen toverspreuken. De boom was ook populair vanwege het hout dat sinds de laatste ijstijd in onze streken gebruikt werd om handbogen van te maken. Door de flexibiliteit en stevigheid van hout kon er veel verder mee geschoten worden dan met de meeste andere bogen die vaak van iepenhout waren vervaardigd. Datzelfde gif heeft ook een positieve keerzijde. Het doet ook dienst als medicijn tegen kanker (taxol). Ook wordt uit de bladeren het gif taxine afgescheiden. Het sap dat hieruit gewonnen werd diende als pijl- en speergif. Dat er nu nauwelijks wilde Venijnbomen voorkomen in Nederland komt waarschijnlijk omdat het tegelijkertijd zo populair en gevreesd was. De bomen werden veel gekapt. De kostbaarheid van het hout en de giftigheid voor het vee waren goede redenen om de bomen te verwijderen. Op oude kerkhoven en begraafplaatsen vind je ze nog wel. Als symbolische boom die de dood en het eeuwige leven symboliseert. Bij de oude begraafplaats aan de Boschstraat in Zaltbommel staan een paar prachtige oude exemplaren. Ook een goede winterschuilplaats voor bijvoorbeeld het goudhaantje. De Taxus is een erg giftige boom. Vrijwel alle delen zijn giftig. Alleen het vruchtvlees van de bessen is dat niet. Het gif vormt een gevaar voor vee (en mens) en was niet populair bij boeren. Het vee zou dood neervallen als ze van de plant aten. januari

7 Dirk Muller (tekst en foto s) Landschapsdag 2015 in Bommelerwaard De Natuurwacht voelt zich zeer vereerd dat Stg. Landschapsbeheer Gelderland ons gevraagd heeft de Landschapsdag 2015 in de Bommelerwaard te organiseren. Dat staat al snel op onze agenda: 7 maart Een hele klus om te organiseren, maar we gaan er iets moois van maken. Op die 1 e zaterdag in maart komen vrijwilligersgroepen uit de gehele provincie Gelderland bijeen om gezamenlijk aan het landschap te werken. Er worden ruim 200 vrijwilligers verwacht op de Golfboerderij van B. van Zeelst aan de achterdijk te Hedel. Vanuit die mooie locatie gaan rond uur alle vrijwilligers naar een werklocatie. Er wordt gewerkt in de natuur rond de Drielse wetering, Kloosterwiel Zaltbommel, Vluchtheuvel te Bruchem, hoogstamboomgaard op Fort De Voorn, Hedelse Bovenwaard. s Middags zijn er voor de liefhebbers verschillende excursies in Ammerzoden, Hurwenen, Zuilichem, Heerewaarden, Zaltbommel en Gameren. We komen dus op heel veel locaties in onze mooie Bommelerwaard. Wilt U meewerken? U bent van harte welkom om 9.00 uur in Hedel. U dient zich wel aan te melden bij en aan te geven op welke locatie U wilt gaan werken. Ton van Balken 7 Nieuwsbrief Natuurwacht Bommelerwaard

8 Een boek over de Flora en Fauna van de Bommelerwaard. In 2015 bestaat de Natuurwacht 40 jaar. Het is een lang gekoesterde wens dat er een boek geschreven wordt over de prachtige natuur van de Bommelerwaard. Al enkele jaren hebben vrijwilligers van Natuurwacht vogels, vlinders, libellen, bloemen, etc. geïnventariseerd in meer dan 55 natuurgebieden. Er wordt op dit moment ontzettend hard gewerkt om dit Natuurboek najaar 2015 af te hebben. Dat gaat beslist lukken. Maar het boek moet wel gedrukt worden en dat kost geld. We willen onze leden vragen ons boek te sponsoren. Als u 50,= sponsort krijgt U straks het boek van ruim 300 pagina s en 400 kleurenfoto s gratis. Lees de speciale sponsorbrief en help ons het Natuurboek op de markt te brengen. Het zou een fantastisch cadeau zijn voor ons 40 jarig bestaan. Dat moet er in 2015 komen. Helpt U mee? kijk op: een bezoek aan is de moeite meer dan waard Overname van artikelen en/of foto s uit deze nieuwsbrief is toegestaan indien de bron en auteur vermeld worden. januari