2 Pensioenonderwerpen

Transcriptie

1 EK Pensioenonderwerpen Aandeordeisdegezamenlijkebehandelingvan: - hetwetsvoorstelwijzigingvandewetinkomstenbelasting2001,dewetopdeloonbelasting1964,depensioenwet,dewetverplichteberoepspensioenregelingen deinvoerings-enaanpassingswetpensioenwetinverbandmetdeaanpassingvanhetfiscalekadervooroudedagsvoorzieningen(wetverlagingmaximumopbouw-en premiepercentagespensioenenmaximeringpensioengevendinkomen)(33610); - hetwetsvoorstelinvoeringvanpensioen-enlijfrente-excedentregelingen(wetpensioenaanvullingsregelingen)(33672). IkheetdestaatssecretarisvanFinanciënendestaatssecretarisvanSocialeZakenenWerkgelegenheidvanharte welkomindeeerstekamer. Deberaadslagingwordtgeopend. Voorzitter.Hetonderwerpvanvandaagisvangrootbelangvoordegepensioneerdenvanstraks.Endaarmeeis hetvangrootbelangvoorvelemiljoenennederlanders. VelemiljoenenNederlandersdieiederemaand,jaarin jaaruit,hunpremiesafdragenendiezichafvragen,en terechtafvragen,watzijstraksaanpensioenzullenoverhouden. Maarbovendienisheteenonderwerpdathetbelang vandepensioeneninmiddelsoverstijgt,dateengrotepolitiekeladingheeftgekregen.endathetdieladingheeft gekregen,isdekeuzevanhetkabinet.hetisnamelijk hetkabinetgeweest,datheeftgemeenddegrootsteopbrengstuithetregeerakkoorduitdepensioenpottemoetenhalen.hetdebatheeftdaarmeenaasteeninhoudelijkeookeensterkpolitiekeladinggekregen. Laatikjuistdaarombeginnenmettezeggenwatikvakerhebgezegd:datwijeralsEersteKamerfractievanhet CDAnietopuitzijnomhetkabinetindewielenterijden. Enikzegdatopnieuw:wijzijneralsEersteKamerfractie vanhetcdanietopuitomhetkabinetindewielenterijden. DeheerPostema(PvdA): DeheerHoekstrabegintmeteenopeningszindiealszodanignietwaaris,namelijkalszouereengreepinde pensioenpotgedaanworden.datisfeitelijkniethetgeval. OphetmomentdatdeheerHoekstravanhetCDAzegt constructieftewillenmeedenkenoverhoewemetelkaar eenbesparingkunnenrealiserenenkoopkrachtnaarvorenkunnenhalenvoordiezelfdenederlanderswaarhij hetnetoverhad,suggereerthijtenonrechtedatereen greepindepensioenpotwordtgedaan. DeheerPostemaisersnelbijvandaag.Mijneerstezin vandaagwasdathetonderwerpvanvandaagvangroot belangisvoordegepensioneerdenvanstraks.overdie pensioenpotkomenwenoguitgebreidtespreken.iksluit nietuitdatdeheerpostemaenikdaareenblijvendverschilvanmeningzullenhebben. Nederlandbevindtzichineenmoeilijkefase.Hetconsumentenvertrouwen datzalniemandverbazen gaat omlaag,dewerkloosheidlooptop,dehuizenmarktstagneert,endeonzekerheidduurtvoort.indeogenvande CDA-fractieheeftNederlandgrotebehoefteaanrust,aan zekerheid,aanzelfvertrouwen.endaarhoortinonzeogen eenkabinetbijdatstabiliteitmoetbrengen,maardatook dekanskrijgtomstabiliteittebrengen.eenkabinetdus datdoorkanregeren. LegtdateenextraverantwoordelijkheidopdeEerste Kamer?Legtdateenextraverantwoordelijkheidopons allemaal?natuurlijkdoethetdat.enlaatikdaaraantoevoegendatdatvoorhetcdabetekentdatwijvoorstellendiehervormeninplaatsvanlouterbezuinigen,die hetconsumentenvertrouwenherstelleninplaatsvanaantasten,diejuridischkloppen,dieuitvoerbaarzijn,endie handhaafbaarzijn,welwillendzullenbeoordelen. MaardiewelwillendheidontslaatdeEersteKamerniet vanhaartaak.diewelwillendheidisgeencarteblanche. Diewelwillendheidmagnooitbetekenendatplannendie zijngefileerddoorderaadvanstate,diezijngekapitteld doorexperts,dienietopbrengenwatzebeloven,dieniet oflastiguitvoerbaarzijn,endiemensentezijnertijdin groteproblemenzullenbrengen,hieromwillevandelievevredewordenaanvaard. Ikzegdatinzijnalgemeenheid,maartegelijkertijd brengtdielaatsteopmerkingmijalsvanzelfbijdevoorstellendiehieroptafelliggen.wantwaargaatheteigenlijkover? Hetkabinetwilhetmaximalebedragdateraanpensioenmagwordenopgebouwd,verlagen.Nieteenbeetje verlagen,maarsignificantverlagen.hetzogenaamdewitteveenkadermoetvan2,15%naar1,75%.datiseenverlagingvanbijna20%. DeheerPostema(PvdA): IkzoudeheerHoekstragraagwillencorrigeren,wanthet kabinetisvolgensmijnietvoornemens,hetmaximale pensioenbedragteverlagenmaardefiscalefacilitering daarvan.ikzougraagwillendatdeheerhoekstradaarin zorgvuldigheidbetracht,anderskanerweereenverkeerd beeldontstaan. Ikhebdeindrukdaterbijdemeesteaanwezigengeen verkeerdbeeldontstaat,misschienwelbijdeheerpostema.volgensmijiswatikzegglashelder.hetkabinetis voornemenshetpercentagevanhetwitteveenkaderomlaagtebrengen.datisopzichzelfhetgoedrechtvanhet kabinet.deconsequentiedaarvanisdathetpensioenbedragdatallerleinederlandersstraksaanheteindevande ritzullenoverhouden,lageris. DeheerPostema(PvdA): IkstelvastdatdeheerHoekstranetbegonmetdeuitspraakdatdepensioenbedragenalszodanigautomatischdalen.Paslaterkoppelthijdat endatiswelterecht aandefiscaliteitdaarvan.ikvraaghemomdaarzorgvuldigovertespreken.bovendienishetmaarzeerde vraagofdatuiteindelijkallemaaltoteenverlaagdeopbouwleidt.wijzullendaarvandaagongetwijfeldnogverderoverkomentespreken.ikvraaghemomvooraltekijkennaardescenario'sdiedaaraantengrondslagliggen

2 Hoekstra EK ennietalseenfeittepresenterendatdittotlagerepensioenopbouwleidt. Volgensmijisheteerstewatikgezegdhebvolstrektin lijnmethettweedewatikgezegdheb.watdeheerpostemavaststelt,isuiteraardhelemaalvoorzijnrekening;zoalsaltijd,zouikhiernogaanwillentoevoegen. Voorzitter.IkwasaangekomenbijhetWitteveenkader, datingewikkeldewoordwaarikookdeheerpostemanog evenmeeopwegprobeerdetehelpen.ofhijmij;hetis maarnethoejehetwiltbekijken.datwitteveenkader moetvan2,15%naar1,75%.datiseenverlagingvanbijna20%.bovendienwilhetkabinetnivelleren.bovende kanstraks,andersdanvandaag,alshetaande VVDendePvdAligt,geenpensioenmeerwordenopgebouwd.Maaromdatdienivelleringkennelijkgemengde gevoelensindecoalitieheeftlosgemaakt,wordtdienivelleringvervolgensgerepareerd.datwilzeggen:deels. Ziedaardeexcedentenregeling,eenmoeilijkewoordvoor watjeeennetto-pensioenspaarpotzoumogennoemen. Overhetdoelvandeheleexercitieishetkabinetvan beginafaantransparantgeweest.dezeplannenliggen nietprimairoptafelomtehervormen,nietprimairomdat ereenbredevisieaantengrondslagligt,nietomdathet kabineterinhoudelijknuzoenthousiastoveris,denkikte mogenconstateren.dezeplannenliggenprimairoptafel, omdathetkabinetgeldnodigheeft. DeheerThissen(GroenLinks): Omtevoorkomendatdeburgersinhetlandhetgevoel hebbendatdeoppositieuitéénnaamkansprekenenéén potnatis,wilikdeheerhoekstravragenomnauwkeurig teformuleren.hetgaaternietomdatditkabinetmeteen voorstelkomtwaarinmetdepensioenopbouwnietmeer mogelijkis.hetgaatomdeextrapensioenopbouwtegen fiscalemaatregelenofmetfiscalevoordelen.datisvolgensmijdekernvanditwetsvoorstel. Zeker,datisdekernvanheteerstewetsvoorstel.Erligt ooknogeentweedewetsvoorstel;daarkomikzonogop. DeheerThissen(GroenLinks): Uwaswatonzorgvuldignet,waardoorikdeneiginghad omevenbijvaltegevenaancollegapostemadiedatook aanugevraagdheeft. Ookophetpuntvanzorgvuldigheidlaatikmijdoorde heerthissengraagbijdeleshouden. Voorzitter,erisveel,heelveeloverditonderwerpgezegd.Allesherhalenisnietalleennietmogelijkmaarook nietzinvol.inplaatsdaarvanwildecda-fractienaderingaanopvijfaspectenvanditvoorstel. Opdeeersteplaatsdeimplicaties.Hetkabinetkiestervoorommensenminderpensioenbelastingvrijtelaten opbouwen,zodaternumeerbelastingkanwordengeheven.datbetekentkassavoordeministervanfinanciën, wantdieheeftstraksvanaf2015geldovervoordebegroting.maardebaatgaathiervoordekostuit:deconsequentieisnamelijkdattoekomstigeministersvanfinanciënminderbelastingkunneninnen.endeconsequentie isbovendien,alswenaardecijferskijken,dattoekomstigegepensioneerdenoverdevollebreedtemindergeldte bestedenzullenhebben. Devraagisdanaltijd:hebbenwehetdanoverdejongeren?Hetantwoordis:zeker.Maarmetjongerenheb ikhetnietalleenuitsluitendoverdegenendienunogop schoolzitten.ikhebhetookoverdemensendienuaan hetwerkzijn,overtwintigers,overdertigers,overveertigersenovervijftigers,dieoptermijndegevolgenvan ditvoorstelkunnenondervinden.hetisdanookhetofferenvandelangetermijntengunstevandekortetermijn. Mijnvraagaandestaatssecretarisseniswaarom.Waarommenenzijdatditopdezemanier,metdezehardheid enscherptenodigis? Datbrengtmijbijpunttwee:depremies.Daarisalheel veelovergezegd.doordepensioenfondsenisvanhetbeginafaangezegd:ookalshetkabinetdemaximaleopbouwverlaagt,dannogzullenwijdepremiesnietverlagen;dankunnenwijdepremiesnietverlagen.ende fondsenzijnhierzoexplicietovergeweest,enhebbendit zovaakenzoheldergezegd,datjetochtenminsterekeningmoethoudenmetdemogelijkheiddatzijhetmenen. Datdatbelangrijkegevolgenheeftvoorderedeneringdie debasisvormtwaarditvoorstelopisgebouwd,isevident. Tochheefthetkabinetsteedsgezegddatdepremies welomlaagzoudengaan.datishetverweerindetweedekamergeweest,endatisooksteedshetverweerinde EersteKamergeweest.Maarmisschienheefthetkabinet vorigeweektochnattigheidgevoeld,wantopeenswas daardiemanoeuvrevanstaatssecretarisklijnsma.zijliet overeengerelateerdonderwerpeenproefballonop.hoewelwijnietbeterwistendandatzijpasindecemberbij detweedekamerzouterugkomenmeteennieuwvoorsteloverhetstelsel,kwamzijvorigeweekmetdemededelingdatwijalshetaanhaarligtééninplaatsvantwee pensioenstelselskrijgen.enindemargevandiemededelingvolgdedesuggestiedatditzoukunnenleidentot,jawel,eenpremiedaling. Jevraagtjedannatuurlijkafofdietimingtoevalligis. DeEngelsenzoudenzeggen:howconvenient.Dieproefballonleektochietstemakentehebbenmethetdebat vanvandaag. Iklooptegenhetzelfdepuntaanalseenaantalcollega's. Ikvindhetgeenrechtdoenaandediscussiealsusuggereertdatdestaatssecretarisproefballonnetjesoplaatomdathet"convenient"is.Wijhebbenindeschriftelijkebehandelingindecommissieaandestaatssecretarissengevraagdomonsinzichttegevenindesamenhangtussen dezediscussieoverdemogelijkepremieverlaging wat mijnpartijbetreftisdateenvandeonderdelenwaarover wijhetvandaagmoetenhebben endemogelijkewijzigingenstraksinhetfinanciëletoetsingskader.dusikben persoonlijkbuitengewooncontentdatderegeringdatin iedergevalschetst. Eentweedepuntbetreftdepremieverlaging.Steldat hetwitteveenkaderinzijnhuidigevormnietwordtgeïmplementeerd,danmoethettochleidentotpersaldonog hogerepremiesindetoekomst,afhankelijkvandeuitkomstenvandeaanpassingenindepensioenwettenenin pensioencontracten.kandeheerhoekstradaarnogeven opingaan? InzekerezinhaaltdeheerBröckermijdewoordenuitde mond.ookwijhebbenonssteedsafgevraagdofhetniet verstandigzouzijnomdiewetsvoorstelleningezamen-

3 Hoekstra EK lijkheidtebezien.datisookprecieswatderaadvanstatenogmetgrotenadrukinhetadviesbijheteerstewetsvoorstelheeftgezegd.menheeftgezegd:stuurtuditnu nietafzonderlijknaardestaten-generaalmaarbeziedat ingezamenlijkheid.dankunjenatuurlijkdeconclusie trekkendathetplezierigiswanneerereenweekvoorhet debatalsnogadditioneleinformatiewordtaangeleverd. Jekuntookzeggen:datisrijkelijklaatenhetontneemtde EersteKamerdemogelijkheidomdiedingeninsamenhangenmeteenzekerematevandistantietekunnenbezien. DeheerNagel(50PLUS): IkvraagdeheerHoekstraomnietalleennaar2014tekijkenmaarooknaarhetjaardaarop.Afgelopenzondag wasdeheerbrouwer,devoorzittervanhetabp,tegastbij Buitenhof.Hijzeidateenpremieverhogingin2015onontkoombaarisendatditpersaldoniettoteenverlagingzal leiden.dushetishelemaalnietwaardatereenechteverlagingkomt.persaldoblijfthetnaardeinschattingvan hetabpgelijk.datmoetdeheerhoekstraookinzijnbeschouwingmeenemen. DeheerNagelslaatdespijkeropzijnkop. Ikwiltweeopmerkingenmakennaaraanleidingvan watdestaatssecretarisvorigeweekheeftgezegd.deeersteopmerking enikzegdatmetvoorzichtigheid;deheer Nagelisaleenstukstelliger isdatonzeindrukisdatde meestefondseninreactieopdeproefballontekennen hebbengegevendatdepremiesdoorditvoorstelminderomhoogkunnen.nietnaarbenedenmaarminderomhoog.detweedeopmerkingisdatditindecontextvan ditdebattenminsterijkelijklaatis.alsderaadvanstate vervoordezomerzijnadviesgeeft,ishetrijkelijklaatals wijeenweekvoorhetdebatviaeenmededelingdieons viademediabereiktallesinsamenhangmoetenkunnen bezien.wijkunnendaaralseerstekamerinditdebatweinigmee.hetiswelopnieuweenonderstrepingvanwat bijnaallefractiessteedshebbengevraagd:kabinet,gun onstochdemogelijkheidomdeveranderingendieuwilt inzijntotaliteittebezien.daarzijndeheerbröckerenik hetzeerovereens. Devraagoverdepremiesblijftdusrechtovereind: waaromdenkthetkabineteroptekunnenvertrouwendat dieomlaaginplaatsvanomhooggaan,terwijlderestvan Nederlandzegtdathetonzinis?Hetzelfdegeldtvoorde vraagoverhetinpartjessnijdenvandezematerie.waarom?waaromtochnietallesingezamenlijkheidbehandeld?enmisschienmagikdaarinhetlichtvandeproefballonnoghetvolgendeaantoevoegen.heefthetkabinet inzijnrolalswerkgevereigenlijkalvanhetbestuurvan hetabpvernomenhoedepremieszichzullenontwikkelen?deheernagelverweesdaaralnaar.misschienkunnendestaatssecretarissenduidenhoednbeigenlijkde koerswijzigingvanvorigeweekbeoordeelt. Datbrengtmijbijmijnderdepunt:denivellering.Nederlandiseenvandemeestgenivelleerdelandenterwereld.Inveelopzichtenisdateengrootgoed.Datbevordertdesocialecohesieindesamenlevingalsgeheel.Wie deafgelopenperiodegoedheeftopgelet,weetdathetkabinetverderwilnivelleren.opzichzelfstaatdathetkabinetnatuurlijkvrij.maaralsjedenktdatverdernivelleren watoplevert,alsjegelooftdatverdernivellerennoodzakelijkis,danmoetjejeingemoedeafvragenofhetverstandigisominkomenspolitiektebedrijvenjuistopdit momentendanjuistviadepensioenen.decda-fractie vraagtzichafofdatwelzoverstandigis.enwijvragen onsmetzorgafofditsoortingrepenoptermijndesolidariteitonderhetpensioenstelselnietzalondergraven. Wijhebbeneenvandebestepensioenstelselsterwereld. Entochkomenwemetdezeaanpassingen.Ookhierisde vraag:waarom? Datbrengtmijbijhetvierdepunt:deexcedentenregeling.Dekersopdetaartvanditwetsvoorstel,zoujekunnenzeggen.MeerdanwatookgeeftdeexcedentenregelingdedubbelzinnigheidvanditpolitiekehuwelijktussenPvdAenVVDweer.KennelijkheeftdePvdAgezegd: wegaannivelleren.enkennelijkheeftdevvdtoengezegd:maardienivelleringgaanwevervolgenswelrepareren.hetresultaatiseenschoolvoorbeeldvanhoewetgevingnietmoet.hetiseenregelingdiemensenmeteen bruto-eneennettopensioenopzadelt.hetiseenregelingdiecomplexis,dieduurisindeuitvoeringenwaar deraadvanstatevanheeftgezegd:damesenherenvan hetkabinet,stuurtudezewetnietnaarhetparlement. Datroeptnatuurlijkdevraagopofhetkabinetnaarzijn belangrijksteadviseurheeftgeluisterdofdatheteeninhoudelijkovertuigendantwoordheeftwetenteformulerenofdathetmisschienpasopdeplaatsheeftgemaakt. Hetantwoordopdievragenis:nee.Ofmisschienmoet ikzeggen:driekeernee.devraagisdanook:waaromof waaromniet?waaromheefthetkabinethetadviesvande RaadvanStatenietterhartegenomenenismengewoon doorgegaantothetmomentvanvandaag? Datbrengtmijbijpunt5:deopbrengsten.IndezeKamerheeftervanmeetafaan ikdenkbijvelen brede twijfelbestaanoverdeopbrengstenvanditvoorstel.actuarissenenandereexpertshebbensteedsgezegd:water ookmetdiepremiesgebeurt,ditvoorstelzalniethetbedragopbrengenwaarhetkabinetophoopt.2,9miljardin 2017iseenillusie.Hetkabinetheeftsteedsbeweerddat hetwelwaaris,eigenlijktotenmetdememorievanantwoord.toenwasdaardemiljoenennotavoor2014.collegareutenheeftdaardehelecommissienogindetail opgewezen.daarkomttocheenaapuitdemouw;een aapvan,alsikhetgoedhebopgeteld,3,5miljardintotaal.volgensdemiljoenennotaishetnamelijkzodater 3,5miljardeurominderuitditvoorstelkomtdanvolgens dememorievanantwoord.alsikdatverkeerdzie,hoor ikdatgraagvandestaatssecretarissen.maartotdatmomentroeptdieonduidelijkheidoverdeberekeningende discrepantietussendietweekabinetsstukkenfundamentelevragenopoverdebetrouwbaarheidvandeantwoordendiewijhebbenontvangen.hetroeptookfundamentelevragenopoverdekwaliteitvandeonderbouwing vandeplannendiehetkabinetpresenteert,endaargaat hetuiteindelijkover.dievragenzouhetcdagraagbeantwoordzien. Delijstvanbezwarenislang.Eniedervandiebezwareniswatonsbetreftfundamenteel.Dezevoorstellenzijn onverstandig.wijzoudenhetkabinetdanookinoverwegingwillengevenomzeintetrekken.omnietteproberenommetveelwarmewoordeneneenkleinbeetjewisselgeldtereparerenwatnietreparabelis.omnietteproberenopdeeenofanderemaniernogeenwittevlagop dezemodderschuittezetten.enomooknietteproberen omtijdtekopenviaeenbeperktenovelle,zoalshetkabinetmogelijkingedachtenheeft.voorzitter,ikverzekeru datdateenherhalingvandeellendewordt.

4 Hoekstra EK Wijkijkennietzonderzorg,maarwelmetdegebruikelijkebelangstellinguitnaardeantwoordenvanhetkabinet. Voorzitter.Ikveroorloofmijeenopmerkingvooraf.Mijn fractieheefthetalszeerstorendervarendatdezevoorstellenindemediasteedszijngepresenteerdalsdebelangrijkstebezuinigingenvanditkabinet.datzijnzeniet. Datiswoordinflatie.Beoogdwordtdefiscalefaciliteiten voordepensioenopbouwvanburgersteverminderenten gunstevandefiscus.hetisduseenverschuivingvantoekomstigebelastingopbrengstennaarhetheden,meteen batigsaldo ofeenopbrengst,zoalsdeheerhoekstrahet noemt voordefiscusvanaf2015.datiseengrondslagverbredingvoordebelastingenenwordtervarenalseen lastenverzwaring.jezouhetdesnoodseenombuiging kunnennoemen,maargeenbezuiniging. Ditluchtop.Ikwouditevenkwijtaanhetbeginvan mijnbetoog.ikwilhetoverdriedingenhebben:hetwitteveenkader,dewetgevingsaspectenentotslotconclusies. DeheerNagel(50PLUS): DeRaadvanStateheeftgezegddatuitderegeringsstukkenblijktdatdevoorgesteldemaatregeleenpuurbudgettairemaatregelisdieeropgerichtis,debudgettaire doelstellingenvanhetkabinettehalen.datheeftderaad vanstategeconcludeerd.datisheelietsandersdanwat uzegt. Nee,datisnietheelietsanders.Hetiseenpuurbudgettairemaatregel.Eenombuigingiseenbudgettairemaatregel.Ikdachteigenlijkdatheteenaanvullingwasop mijnbetoog,mijnheernagel. IkwilbeginnenmeteencitaatuithetrapportvanWitteveen,oud-lidvandeRekenkamer,geenfamilievanonze collega.hetcitaatluidtalsvolgt:"deacceptabeleomvang vanpensioenrechtenismeereenmaatschappelijkenpolitiekvraagstukdaneenfiscaalvraagstuk."hetrapport uit1995isnogopmerkelijkactueel.hetisevenwichtig vanbenaderingengetuigtvangrootinzichtindesamenhangvandebetrokkenbelangen.decomplexiteitvanhet vraagstukdatvandaagmetditwittenveenkaderisgeagendeerd,isdatertenminstedriebouwstenennodigzijn omtekomentoteenzogenaamdetweede-pijlerpensioen. AllereerstzijnerdenormenindeWetopdeloonbelasting1964endeWetinkomstenbelasting2001diedegrens bepalenvoordeopbouwvanhetpensioenenwaarvoor deomkeerregelgeldt.datisdefiscalekant.danisereen civielrechtelijkerelatietussenwerkgeverenwerknemer daaroverwordtweiniggeschrevenindestukken waar deoverheidbuitenstaatenwaarvandepensioentoezeggingdekernvormt.depercentagesvoordaadwerkelijkepensioenopbouwzijnhierinopgenomen.totslotiser hetpensioenfonds,datalsuitvoerdervanderegelingoptreedt,depremiehoogtevaststeltenalsbeheerderverantwoordelijkisvoorhetverzorgenvandepensioenbetalingenlater.iedereenindezekamerweetdatdezedrie bouwstenenerzijn,maarikdachtdathetvoordehelderheidvandediscussiegoedwasomzenogeventenoemen.zezijnmetelkaarverbonden,maarvallenbinnen verschillenderegimes. Vandaag,in2013,vraagthetkabinetominstemming metdewetsvoorstellen33610en33672,dieikrespectievelijkhethoofdgerechtenhetbijgerechtnoem.indekern komendevoorstelleneropneerdatdefiscusindewet opdeloonbelasting1964endewetopdeinkomstenbelasting2001eenbeperkingaanbrengtindeomkeerregel voorwerknemers.maarhetgaatnogverder.indeinkomstenbelastingwordendeoudedagreservevoorib-ondernemersendeaftrekmogelijkheidvoorlijfrenteverderversoberd,terwijldezealzijngemaximeerd.hetgevolgvan dezevoorstellenisenerzijdseenverbredingvandebelastinggrondslagenanderzijdseentragerepensioenopbouw voorveelwerkendenederlanders.deverlagingvande opbouwpercentagesverhoogt ikzeghetzorgvuldig,met hetoogopcollegapostema deaanmerkelijkekansdat vooraljongerenopeenlagerpensioenuitzullenkomen. Ditisgeenvastewaarde,maardeaanmerkelijkekansis er.ikkomerstraksnogopterug.hetgaathieromdepubliekrechtelijkenormering,deeerstebouwsteen.datis eeningrijpendewijzigingvanhetwitteveenkader.in2006 ishetaleenkeeraangepastmetvutenprepensioen, maarditisdeingrijpendstewijzigingdiewijtotnutoegezienhebben. Ditheeftookeffectopdeanderetweebouwstenen, opdepensioenafsprakenendefondsen.dediscussie zoudan,naarhetoordeelvandefractievand66,moeten gaanovereengedegenenintegraleaanpassingvanhet Witteveenkader.Ofoverdevraagwat,indewoordenvan Witteveen,eenacceptabeleomvangvanpensioenrechten indetoekomstzouzijn.datwijditanno2013opnieuwbezien,isopzichzelfterecht.maareenaanpassingvandat kaderkosttijdenoverleg.datheefthetkabinetzichzelfen desamenlevingnietgegundendatheefthetookdezekamernauwelijksgegund.indieafwegingspeeltheteerder genoemdefinancieeltoetsingskadereenrol,alwashetalleenmaardoordatdepremiestellingvandefondsen,de derdebouwsteeninmijnbetoog,eencentralerolspeelt indeaanpassingeneenresultanteisvanonderandere hetftk.destaatssecretarisvansocialezakenheeftons hieroverrecentelijkeenbriefdoentoekomen. Indestukkenleesikdatdestijgingvandepremieals percentagevanhetbrutoloontussen1995en2011"de oorzaak(is)vandestijgingvandekostenvandeomkeerregel".oppagina15vandenotastaat:"zonderaanvullendbeleidzoudepensioenpremieindetoekomstverdertoenemen".datroeptbijmijnfractiedevoorhetdebatzeerrelevantevraagop:welkaanvullendbeleidheeft hetkabinetdanophetoogwaarmeehetrechtstreeks en niethetpensioenfonds kaningrijpenindepremieontwikkeling?depremieontwikkelingisimmersdekernvan hetdebatendatdrijftookdefiscalekostenop.destaatsecretarisvansocialezakengeeftinhaarbriefvanvorigeweekeeninteressantperspectiefopdediscussie.ikciteer:"bijdediscussieoverhetftkkomenookmeerfundamentelevragenopoverdeinrichtingvanhetpensioenstelselendeeffectendaarvanvoordeverschillende groependeelnemers.(...)overhetdebatoverdezelangetermijnvragenzalikuinnovemberverderinformeren."dusinnovemberhorenwijwaarhetnaartoegaat methetfinancieeltoetsingskader,maarinoktobermoetenwijaloveringrijpendevoorstelleneenbesluitnemen. Datiseenkeuzeinvolgordelijkheiddiehetkabineteerdergemaaktheeftenwaarikvraagtekensbijplaats.Als hetftkzouleidentoteenlagerepremiestellingdoorde pensioenfondsenzoudatnatuurlijkeenkostenverlaging voorwerkgeverseneenvergrotingvanhetbesteedbare

5 Backer EK inkomenvanwerknemersbetekenen.datzoumooizijn. Datzoudanin2015kunnenplaatsvinden.Inditvoorstel neemthetkabinetechtermetdeenehand wegaande opbouwalvastverlagen maarhetkannietmetdeanderehandgeven.daargaathetkabinetimmersnietover. DeheerKok(PVV): IkhoordeheerBackereenheeltechnischbetooghouden. Hijheeftereenhalfuurvooruitgetrokken. Moethetdangemakkelijkgedaanworden,collega? DeheerKok(PVV): Ikzougraagwillendatukomttotdeessentie.Kuntuook aangevenofuinuwverhandelingnogingaatopdeconsequentiesdiedeverlaagdepensioenopbouwoptermijn heeftvoordedeelnemers?ikhoorualleenmaarpraten overdepremiestellingenmeertechnischeverhandelingen.wellichtkomtuhiernogaantoeinuwbetoog,maar ikvindditeenvandeessentiëlezakendieeenconsequentiezijnvandeverlagingvandepensioenopbouwin hetwitteveenkader. Ikkomdaarzekeraantoe.Ikzalproberendatzominmogelijktechnischtedoen,collegaKok. Ikwildetechnieknietverderuitdiepen,maarikwilwel reagerenophetbetoogvandeheerbacker.wijhalentelkenstweezakendoorelkaar.latenwijevenkijkennaar depraktijkzoalsdienuis.hetuitgangspuntvooreenpensioenfondsisdatkostendekkendepremiesinrekening wordengebrachtbijwerkgeversenwerknemers.deze kostendekkendepremieswordenbepaalddoordeverplichtingendiehetpensioenfondsaangaat.bentuhet metmijeensdateenverlagingvanhetopbouwpercentage,puurrekenkundig,logischerwijszoumoetenleiden toteenverlagingvaneenkostendekkendepremie?een anderediscussie ikhebhetalevenaangestiptnaaraanleidingvanhetbetoogvandeheerhoekstra isdeheel fundamentelediscussiediederegeringnumetdesectorvoertoverhetformaatendebeloftesdieweindetoekomstigepensioencontractenwillenhebbeninnederland.daarhoortuiteraardeenkostendekkendplaatjebij. Ditzijntweeverschillendegrootheden.Latenwijinde discussievanvandaagdezezakeniniedergevaluitelkaar houden.ikhebnamelijkhetgevoeldatwijhetenemomentinhetdebatpratenoverabsolutegetallen,eenverlaging,enhetanderemomentoversalderingtussenmogelijkeverlagingendievoortkomenuitdebeperkingvan hetwitteveenkaderenmogelijkeverhogingendievoortkomenuittoekomstigepensioencontractenwaarovermomenteelgediscussieerdwordtmetdesector. MijnheerDeLange,hebtueenaansluitendevraag?Zo niet,danvraagikofdeheerbackereerstdevragenvan deheerbröckerbeantwoordt. DeheerDeLange(OSF): Mijnvraagiszekeraansluitend.DeheerBröckerstelt datverlagingvanhetwitteveenkaderlogischerwijs zo noemdehijdat zouleidentotverlagingvandepremies. Opdat"logischerwijs"valtwelietsaftedingen.Watzeker inhetbetoogvandeheerbröckerontbreekt,ishetverleden.inhetverledenhebbendepensioenfondsennietaan hunmissiekunnenvoldoen.denkaanhetbetalenvanindexatieofhetnietkortenvanpensioenen.ditzijnzaken dievoorzoweldegepensioneerdenalsdehuidigewerkenden,heelslechtuitwerken.erisdusveelreparatiete verrichten.datisdemissievandepensioenfondsen.het ligtdushelemaalnietvoordehandomvervolgensde premiesteverlagenomdereparatietebevorderen.datis bepaaldonlogisch. HebtuookeenvraagaandeheerBacker? DeheerDeLange(OSF): IkzougraagziendatdeheerBackerditinzijnbetoog meeneemt. Ikzoudatwillenincorporerenalsantwoord,danisdatalvastgegeven.TegendeheerBröckerzegik:ja,maarde fondsenzijnverplichtomminimaaleenkostendekkendepremieinrekeningtebrengen.datwilnietzeggen deheerdelangesprakhierookover daterniettal vanreparatiemogelijkhedenindepremiezitten.bijhet Witteveenkader,datvroegereenbuitengrensvan2,25% had,wasdieruimteer.dieruimtewordtnuvastgezetop 1,75%.Daarmeeontbreektdeflexibiliteitbinnenhetstellenvandepercentages. Deverplichtingengaandantochookomlaagalsjeover eenlangereperiodemoetgaanopbouwen?ikprobeer puurrekenkundigwathelderheidinhetdebattekrijgen. Ikbennamelijkbangdatwijhiertelkensweeropuitkomen.Alszakenuithetverledenmoetenwordengerepareerd,danishetblijkbaarmisgegaanmetdekostendekkendepremie.Alsdateengegevenis,danisdateengegevenenmoetdatwordenaangepast.Mijnenige,puur rekenkundigepuntishetvolgende.alseenpensioenfondslagereverplichtingenopzichneemt datishetgevolgvanzo'nwitteveenkader ofalsdeverplichtingen zijnuitgesmeerdovereenlangereperiode,danmoetdat rekenkundigleidentotlagerepremies.uiteraardzullen wijvandaagnogsprekenoverhetpuntvandegeneratieneutraliteitbijhetvaststellenvandepremies,maardaar komenwijnogopterug. Deanalyseisjuist.Uiteindelijkzullenwijheterookover eenszijn datvindikonderbelichtindestukken dathet pensioendatopgebouwdkanworden,voorvelegroepen dienogmoetenopbouwen,metnamejongeren,lageruit zalpakken.indestukkenvanhetkabinetzieiksteedshet mantradatmenmetextraopbouwjaren menbegintimmerseerderenwerktlangerdoor aan70%vanhetgemiddeldeloonkomt.datvindikbuitengewoonmageronderbouwd.veelexpertsdiezichhierovergebogenhebben,zeggen:datgajeniethalen.datvindikeenpuntvan zorg. Ikhebaleenstuktekstinmijnbeantwoordingverwerkt,dusdatgedeelteslaikover.Mijnfractieisbezorgd overhetvolgende.steldatdepremienietdaalt.dan moetervooreenlagereentragereopbouwwelhetzelfde betaaldmoetworden,ofmisschientweederde,maardat isnogaltijdveel.

6 Backer EK Ikkijknogevennaardeanalysevandevoorstellenzelf. Erzijnvijfenhalfmiljoenwerknemersdiepremiebetalenenophunloonstrookjeheteffectvandeomkeerregelkunnenzien.Duizendenkrijgendagelijkseennieuwe pensioentoezegging,zelfsineenzwakkeeconomie.defaciliteitvandeomkeerregeliseenuitstelvandebelastingen.erwaseenfiscalebuitengrensendiewordtin2014 verlaagdnaar2,15%.indeeindloonregelinggaathetzelfs naar1,55%enindemiddelloonregelingnaar1,75%.dit heeftookingrijpendegevolgenvoordebeschikbarepremieregelingen diegaanooknaarbeneden endeoudedagsreserve.ikverwijsnaarartikel3.68.defiscalebeperkingisongeveer20%,gerekendoverhetpensioengevendloon.datiseenbehoorlijkensignificantverschil. Demeesteovereengekomenfeitelijkeopbouwpercentageszittentussen1,98en2.Werkgeversenwerknemers moetendepercentagesinhunregelingendusgaanverlagen.alleswaterbovenzit,isfiscaalbovenmatig.devakbewegingheeftgezegddatdebegrenzingminimaal2% zoumoetenzijn.vandaagwarenerzelfsgroteadvertenties.hetisduseenheelgrotestapineens.ikzeihetnetal inantwoordopeenvraagvancollegabröcker,dathaalt deflexibiliteituithetsysteem. Ikkomopdehoogtevanhetmaximaalfiscaalpensioengevendloon.Diewordtbegrensdop Hier moetdeaow-franchisenogvanaf.deaftoppinggeldt ookvoordedirecteur-grootaandeelhouderdieineigen beheeropbouwt.eriseenaparteregelingdiedeaftoppingmoetverzachten.ikvinddezinuitdebriefvande staatsecretarisvanfinanciënwelonthullendinalzijnoprechtheid:"desocialepartnershebbengekozenombox 3meteennieuwevariantuittebreiden,vooralomdatdie vormgevingpastebijdebudgettairekaders".dezeingewikkeldebox3-regelingiseenkeuzegeweest,maarkan percaoverplichtwordenopgelegd.ditmagdeschatkist cumulatief250miljoenkosten.hetargumentdatdesocialepartnersditgewildhebben,isveelgebruiktinde discussie,ookindetweedekamer.wiehetrapportvan destichtingvandearbeidleest,valthetopdaterveel slagenomdearmwordengehoudenendateronzekerheidisoverdevraagofde250miljoen"dobbelgeld"die hetkabinetaandesocialepartnersbeloofdheeft,welvoldoendeisvoordegewenstedekking.dewerkgeverswillencompensatievoordeaftoppingenacceptereneigenlijkalleenhethelemenu,hoofd-enbijgerecht.dathebbenwijtenminstetotnutoebegrepen. Dezeexcedentregelingisweereentakaaneentoch alingewikkeldefiscalekerstboom.hetisdevraagofdat wenselijkis.indevakpersisongebruikelijkkritischgeschrevenoverdefilosofie,deuitvoerbaarheidendetoenameincomplexiteitvandetochalingewikkeldepensioenregels.deuitvoeringskostenzijnhoog,denetto-opbrengstengering wijkunnenallemaalvoorbeeldengeven zekervoorinkomensonder Alsjede Handelingenleest,ziejenietwaterpreciesgebeurdis, maarikkanmijvoorstellendatdebewindsliedenditvoorstelmethetschaamroodopdekakenhebbenverdedigd indetweedekamer.loyaalaanhetkabinet,maardeloyaalaandewerknemersenuitvoeringsorganisatiesdie hiermeezoudenmoetenleven. Deenigeechteredenomdevoorstellennuenindeze vormtochintedienenisgelegeninhetfeitdathetvoornemeninhetregeerakkoordstond.uitnieuwsgierigheid hebiknogeensgekekennaardeverkiezingsprogramma's enKeuzesinKaart.Geenvandepartijeninde coalitiehebbenditvoorstelerinstaan.erzijneenaantal varianten,maardevoorstellendiewijvandaagbespreken komenernietinvoor.ikbrengditnaarvorenomdathet publiekedebatoverdezeingreepeigenlijknietisgevoerd. DatgebeurdewelbijbijvoorbeelddeAOW,dehypotheekrenteaftrekendeeuro.Graaghoorikvandestaatsecretariswiedewareauctorintellectualisisgeweest.Washij datzelf?washetdewerkgroepbegrotingsruimtevanhet ministerievanfinanciën?wieheeftditkonijnuitdehoed getoverd? IsvoordefractievanD66hetWitteveenkaderheilig? Nee,uitdetoonvanmijnbetoogkanmenopmakendat hetnietheiligis.hetislogischdateropeengegevenmomentweerbekekenwordtofereenverbredingmogelijkisvandefiscalegrondslagenendaterkritischwordt gekekennaardevraagwieeruiteindelijknettoprofijt heeftvandergelijkeregelingenenofdatrechtvaardigis. Hetgaatomdeomvangendecontextwaarinditgedaan wordt.wijhebbenerookzelfaanmeegewerktinhetlenteakkoord. DeheerReuten(SP): SenatorBackeriskritischoverhetwetsvoorstelexcedentregeling.GaathijookzoveralsdeD66-woordvoerderin detweedekamer?diesteldeineenstemverklaring:een parlementdateenwetaanneemtdiedusdanigrammelt, neemtzichzelfnietserieus,daaromzalded66-fractietegenstemmen. Wijmakenaltijdeeneigenafweging. DeheerReuten(SP): Natuurlijk,daaromvraagikuerooknaar. Ikbenheelbenieuwdnaardeantwoordenvanbeidebewindslieden.Misschienkunnenzenieuweinzichtentoevoegen.Alsdatnietkan,vreesikdatiktoteenzelfdeconclusiekom. IkwildenettoelichtenwaaromwijinhetLenteakkoord welakkoordzijngegaanmetdieverlagingnaar2,15%. Datwasonderdeelvaneengroterhervormingspakket. DeChristenUnieheefterookaanmeegewerkt,netalshet CDA. Hetspeelvelddatdoordezeingreepontstaat dus 1,75%en1,55% voordeeindloonregelingentrekteen soortfiscalekrijtstreeplangsdeveldenwaarbinnende loon-enpremievormingplaatskanvinden.hetisvoorde partijenlastigeromdaarbinnenoplossingentevinden. Datisookderedendatikhebgezegddatdezeregelingde aanmerkelijkekansverhoogtdatdepensioenopbouwvan jongerenhierondergaatlijden.ikverwijsnogevennaar dediscussieshieroverindestukken.uitdenotaenuitde briefvandestaatssecretarisvanfinanciënblijktduidelijk datjongerenmeertelijdenhebbenonderdezeveranderingendananderen.datisooklogisch,wantdegenendie opleeftijdzijnhebbenaldietijdalopgebouwd. ErzijnbijdebehandelingindeTweedeKamerconstructievepogingengedaanomhethoofdgerechtterepareren.Datisnietgelukt.Steedswashetantwoorddat deinhetvooruitzichtgesteldeopbrengstvoorderijksbegrotingleidendwas.hoevindjedaarvooreengoedeonderbouwing?defiscaliteitstaatindezehelebehandeling voorop.datisookhetprobleemdatikermeeheb.collega Kokmagdittechnischvinden,maarindehelestructuur vandepensioenopbouwisdefiscaliteitnietleidend.

7 Backer EK Inhetdebatisookhetbelangvanpremieverlagingen eenbestedingsimpulsaandeordegeweest.ikvraaghet kabinetomdemacroeconomischeverkenningvoor2014 diedaarnaisuitgekomennogindebeantwoordingtebetrekken,wantdaarinstaanbehartenswaardigewoorden overdenoodzaakvanhetaanjagenvandeteruglopende bestedingen.datzoukunnenmeteenlagerepensioenpremie.ditzou,zoalsookeerderaandeordeisgeweest indebehandeling,ookvooronseendragendargument kunnenzijnalsdiepremiezoudalen,maardatzitnietin destructuurvanditvoorstel. Iksprakoverdecontext,devolgorde.Ikhebdaarom ookgrotetwijfelof,doorhetopdezewijzebijdefiscaliteit leidendlatenzijnvandeverbouwingvanhetpensioengebouw,behoorlijkewetgeving,indezinvanrechtmatige wetgevingisgemaakt. DeRaadvanState,zoalsaldoorcollegaHoekstragenoemd,wasongebruikelijkkritischoverdevoorstellen. Deinsprekersendeheleoppositiewarenkritisch.Het waseenbuitengewoonslechtestartvandeherziening vaneenzobelangwekkendonderdeelvanhetwitteveenkader.deraadadviseerdeomdevoorstellenzelfsnietin tedienen.ikkanmijgeenvoorstelherinnerendatzonegatiefisbejegend.dehoofdtoonbijdevoorbereidingen, ookindithuis,waszeerkritisch. Ikhebalgesprokenoverdefundamentelediscussie overdenormdievoorafzoumoetengaanaanwateen juistpensioenstelselenwatdepensioenambitieis.de staatssecretarisvansocialezakenheeftdiediscussiegeopend,waarvoorhulde.erzijnconsultatiesgeweestmaar zijzijnnietafgerond,terwijlwijnualzittenopeenpunt datonsbelangrijkekeuzeswordenvoorgelegd.verregaandekeuzes,dieookimplicietalinditvoorstelzitten overdepensioenambitiediekanwordenopgebouwdmet dezepercentages. Ikhebdaarzoalsgezegdtwijfelsbij.Ikhebooknognergensindestukkeneendegelijkeonderbouwingintabellengezienvanopbouwpercentages.Hetissteedshetzelfdemantra,namelijkdathetkan.Deimpactvandewetgevingoverstijgtdefiscaliteit.Ikmerkdusopdatdetoets derkritieknaarmijnideemoeilijkkanwordendoorstaan. Danisernogeenopmerkelijkpuntdatikookinde schriftelijkestukkenhebopgebracht.alsditnuzo'nmega-bezuinigingwas,zoalseenbelangrijkochtendblad kopte,ofeengrotebezuiniging ikhebeerderalgezegd datheteenombuigingis hoekanhetdandatdezeniet eerderaandeordeisgeweestinheteuropeessemester? Inantwoordopmijnvraagheeftdestaatssecretarisvan Financiëngemelddatdatinderdaadniethetgevalwas. WellichtzoudeEuropeseCommissiedeombuigingniet alskansrijkhebbeningeboekt,maardieisnieteensvoorgelegd. Ikhebeenvraagaandestaatssecretarisenvraaghem dieookdoorteleidennaardeministervaneconomische Zakendiehierovergaat,namelijkofdezemaatregeldan welzalwordenopgenomeninhetvolgendeprogramma. Omdatdeinschattingisdatnietallepremiesnavenantdalen,mogendenieuwebelastingopbrengstenwordengerelativeerdendusisdetotaleopbrengstonzeker. Ikwilhiernietteveropingaan.Ikvertrouwopcollega Reuten,dieookalheeftgevraagdomhiernognaderop integaan,maarikhebweldeindrukdat,opbasisvan demiljoenennota2014,deopbrengstlageris.nogmaals, hetbudgettaireargumentisnatuurlijkbelangrijkvoorde totalehoudbaarheidvandebegroting,maarikvindniet dathetindezenleidendmoetzijn.hetisbekenddatmijn fractiedaarvooranderekeuzeszouhebbengemaakt. TedenkendatdederdespelerinhetWitteveenkader hetpensioenfonds eenbudgettairedoelstellingvanhet kabinettotleidraadkannemenvoorzijnbeleid,lijktmij eengevaarlijkeenonjuistemisvatting.ikdenkdatcollega Bröckerdatmetmijeenszalzijn.WijhebbennetgesprokenoverdegovernancevanhetbestuurvanpensioenfondsenindezeKamer.Dieverantwoordelijkheidisveel breder.hetisookvooronsalsmedewetgeverbelangrijk omnietindieillusiemeetegaan. Bezorgdheidwasdehoofdtoonbijmijnfractie.Dieis ooknognietweggenomennadebeantwoordingvande vragenenhetverderbestuderenvandestukken. CollegaReutenverweesnaardebehandelingvanhet wetsvoorstelindetweedekamerendesterkewensvan D66datderegeringgarantieskangevendatditwerkelijk leidttotpremieverlaging.nuwetenwijallemaaldathet primaatvanhetbeleidligtbijdepensioenfondsen.kuntu hieropreageren?wathebtuhierbijvoorogen?ditisook eenpuntdatnatuurlijkvoormijnfractieheelrelevantis.ik zalhetstraksookinbrengen. Hetiseenheelterechtpuntdatuhiernoemt.Datheeft centraalgestaanindedebattenaandeoverzijde.ikheb indeanalysevandaagnietvoornietsdedriebouwstenen genoemdenookgezegddatdepensioenfondsenuiteindelijkzelfverantwoordelijkzijn. Erzijntweemogelijkheden,teneerstedeonderliggendemogelijkhedenvoorhetpensioenfondszotemaken datdepremiekandalen,wantdepremiegroeialspercentagevanhetloonwasnuookeenmaaldegroeivande omkeerregel.hetkandaarnaastnatuurlijkvooreendeel inhettoezichtvandenederlandschebank.maardatis natuurlijkeendeelvanhetantwoord,tenzijudaarvoor andereoplossingenhebtgevondenbinnendestructuur vandezevoorstellen.danbenikdaarzeerbenieuwdnaar. Ikhebzenietgevonden. Ikbegrijphetlaatstepunt,hettoezichtspunt.Datisookin deschriftelijkebehandelingaandeordegeweest.maar watbedoeltupreciesmetuweerstepunt?ikkanhetniet zoherhalen,maaruzei:tenzijerdingenveranderenbinnendepensioenfondsen.doeltudaarmeeophetmogelijketoekomstigfinancieeltoetsingskader?waardoeltu preciesop? Opaldieonderwerpen.Watikeengrootprobleemvind inditdebat,isdatwijnaarikverwachtallemaalindividueelzijnbenaderddoortalvaninstantiesdieindezematerieactiefzijn:pensioenfondsen,adviseurs,bondenen anderenomdatzijzichzorgenmaken.diezorgengaanin tweeverschillenderichtingen.vanuitdepensioenfondsen hoorjedatzehelemaalnietinstaatzijnomdepremieste verlagen.deheernagelendeheerdelangezeidenhet daarnetookal.hetabpheeftpubliekelijkverkondigddat in2015depensioenpremiesgaanstijgen. Aandeanderekantzijnerookpartijendiezeggendat erbinnendiefondsenbestefficiënterkanwordengewerktendathetnieuweftkmisschiendaartoemogelijkhedenaandefondsenbiedt.

8 Backer EK Despeculatiedaaroverismijnprobleemnu,wantdie discussieisnietafgerond.ikbenheelbenieuwdofde staatssecretarisnieuweinzichtenheeftdiewijnogkunnenmeenemeninditdebatenofdeheerbröckerdie heeft. Totslot,mijnheerBröcker. Wijzullenhetvandaagverderbespreken.Ikhebeerder gesprokenoverdenoodzaakvankostendekkendepremies,diedriezakenafdekken:hetwitteveenkaderheeft daarzoalsuterechtalaangafinvloedop,netalsdehoogtevandetoekomstigeverplichtingendiejeaangaaten hettempowaarinzijomhooggaan.hettweedeelement isookaangestiptdoordeheerdelange,namelijkhet reparatiekarakter,wateenbuitengewoonintransparant plaatjeisvoormij,enwaaroverjeiniedergevalnietkunt generaliseren,wantdatzalongetwijfeldweervanfonds totfondsverschillen.hetderdeelementishettypepensioencontractendatweindetoekomstkrijgen. Datzijndrieelementenvoortoekomstigepensioenpremies.Mijnenigepunt,datikhierherhaal,isdataanpassingeninhetWitteveenkaderrekenkundigenlogischerwijzezoudenmoetenleidentoteenverlagingendedrie componentendieiknoemde.vaakpratenwijdantoch weeroversalderingvanalledrie.ikhebmijnpuntgemaakt.ditwasookgeenechtevraagaandeheerbacker. Dieindrukhadikook. Ikzalerlaternogopterugkomen. Ikwasooknetuitgesproken. DeheerReuten(SP): Overhetfinancieeltoezichtskaderzeiuwfractieinhet voorlopigverslagdatindiecontextbehandelingvanhet voorstelnietverantwoordisvanuitzorgvuldigewetgevingenrechtszekerheidvandeburger.ikneemaandat datuwtekstwas.zietudatnogsteedszo,vindtudebehandelingnietverantwoord? Natuurlijkzieiknogsteedswatiktweeofdriewekengeledenhebingediend.Ikvoegeraantoewatikookinde plenairedebattenhebtoegevoegd.erisalheelvroegeen discussiemethetkabinetbegonnenoverdevolgordelijkheid.alserbesluitenwordengenomenoverhetfiscale kadervindikdateropzijnminstzichtmoetzijnopdeuitkomstenvanhetftk.ofhetstriktgenomenpreciesinhetzelfdepakketmoetwordenbehandeldlaatikevenaandegenenoverdiedaarinbeterinzichthebben,maarikvind, zoalsnetookbleekuitdediscussiemetdeheerbröcker, datalswijdaaringeeninzichthebben,hettocheenbeetje fluiteninhetdonkeris. DeheerEster(ChristenUnie): Voorzitter.Ditdebatvandaagoverpensioenopbouwstaat volopindepolitiekeenpubliekebelangstelling,omhet maarmilduittedrukken.deschijnwerpersvandemedia zijnletterlijkopdesenaatgericht,enterecht.hetgaatook ergensover. Hetgaatoverdevraagofdebeidewetsvoorstellende opmaatvormennaareenduurzaampensioenstelsel.voor dechristenuniebetekentdateentoekomstbestendigpensioenstelseldatrechtdoetaandebelangenvanhuidige generatiesmaarookaandebelangenvanjongeregeneraties.eenstelseldatvertrouwenbiedtendathetvooriedereenmogelijkmaakteengoedpensioenoptebouwen. Indatlichtbezienvaltdirectopdathetwetsvoorstel overdeverlagingvandepensioenopbouwprimairbudgettairgedrevenis.debezuinigingvan3miljardvoorde verlagingvanhetopbouwpercentagevan1,75isdeeersteinsteek.mijnfractiebetreurtdat.duurzaamheidsoverwegingenwordenmaarmondjesmaatbeluisterd.discussiesoveralternatievevariantenwordensteedsindezebezuinigingsmalgeperst.datbelasthetdebatinhogemate. Hetkabinetkomterooknietlosvan.Hetgaatimmersom devermoedelijkgrootstebezuinigingsoperatieindezeregeringsperiode.hetkortetermijnperspectiefoverrulethet langetermijnperspectief.fundamentelediscussiesoverde duurzameinrichtingvanonspensioenstelselverhouden zichslechttotdezekortetermijnbezuinigingspolitiek. Hetkabinetkomtmetveelwetgevingophetterreinvan pensioenen.nogonlangssprakenweoverdegovernancevanpensioenfondsen,daarvooroverdeverhogingvan depensioenleeftijd,vandaaggaathetoverdebeperking vanhetfiscalekadervandepensioenopbouwenbijspaarregelingenenergensvolgendjaarkomenwetespreken overhetnieuwepensioencontractmodel,waaronderhet herzienfinancieeltoetsingskader,hetftk,dataleenpaar keervoorbijkwam. Ditallesroeptonmiddellijkdevraagophoedezeverschillendewetsvoorstellenzicheigenlijktotelkaarverhoudenenwatdegroteregedachteerachteris.Kunnen debewindsliedendekabinetsvisiemetonsdelen?hoe moetendezeverschillendewetsvoorstelleninhunonderlingesamenhangbegrepenworden,hoedragenzebij aaneentoekomstbestendigpensioenstelsel?nogmooier zouhetoverigenszijnindienhetkabinetdezemeeromvattendevisieoppapierzette.zijndebeidebewindsliedendaartoebereid? Dannudebeidewetsvoorstellenzelf.Ikbeginmetde beperkingvanhetfiscalekadervandepensioenopbouw, hetwitteveenkader.diebeoogdeneerwaartsebijstelling vanhetopbouwpercentagevan2,25naar1,75iseendalingvanmeerdan20%.datzaleenforseimpacthebben ophetpensioenresultaatdateendeelnemerkanbereiken. Datgeldtmetnamevoorjongeren.Hetkabinetredeneert datditminderslechtuitpaktomdatjongerenlangerzullen doorwerken.datzouookblijkenuitdeactuariëleberekeningenendegeneratieanalysesvanhetcentraalplanbureau.maardezeanalysesmoetenwelophunvooronderstellingenbekloptworden. ZowordtvoorspelddatdeAOW-leeftijdvanhethuidigecohort25-jarigentotbijna72jaarzalstijgen.Zogerekend,vallendegemiddeldenegatievemacro-effecten mee,maardevraagisnatuurlijkofditeenwenkenden reëelperspectiefvoordezegeneratieis.weleggenopdezewijzedelengtevanarbeidsloopbanendwingendop totvervoorbijdeleeftijdvan67jaar.datbeperktlaterde keuzemogelijkhedenvanmensenmetzwareberoepen. Bovendienzijndeindividuelemicro-effectensterkafhankelijkvanhettypepensioenregeling,hetsalaris,deloop-

9 Ester EK baanendeburgerlijkestaat,ommaareenpaardingente noemen. Nogbelangrijkerisevenweldevraagofdemeestejongerenüberhauptzullentoekomenaaneenononderbrokenberoepsloopbaanvan40jaarom70%vanhetmiddelloonterealiseren.Hierzijndetheoretischepensioenuitgangspuntenvanhetwetsvoorstelbepaaldwerkelijkheidsvreemd.Allesignalenwijzeneropdatdearbeidsmarktvoordezegeneratiejongerenverderzalflexibiliseren.Arbeidscontractenzullenveelmindervastworden, hetontslagrechtwordtstevigversoepeld,jongerenzullen meertransitiesopdearbeidsmarktmaken,periodenvan werkzullenwordenafgewisselddoorperiodenvanwerkloosheid,herscholingofzorg,hetaantalzzp'erszalgroeien,werknemerschapenondernemerschapzullenworden afgewisseld,arbeidsmigratiezalsteedsgewonerworden, hogeechtscheidingspercentageszulleneffecthebbenop deuiteindelijkepensioenhoogteenpensioenfondsenzulleninslechteeconomischetijdennietofslechtsgedeeltelijkindexeren.deideevaneenononderbroken,continue envolledigearbeidsparticipatiezalsteedsminderopgeld doenvoordejongstegeneratieinhaararbeidscarrière. Kortom,dearbeidsmarktwordtsteedsgrilligerendiffuservoorjongerenenvoorvelenzalditbetekenendatberekeningendievan40jaarwerkenuitgaan,nietgehaald zullenworden.enlatenwenietvergetendatverdereflexibiliseringvandearbeidookstaandbeleidisvanditkabinet.mijnfractievraagtdebeidebewindsliedenofzijzich herkenneninditbeeldvandeverbrokkeldearbeidsmarkt enwelkegevolgendeflexibiliseringvandearbeidinhun ogenheeftvoordepensioenopbouwvanjongeren. Depensioenwereldzelfonderkentdezeproblematiek tenvolle.pggmmeentdatereentezwarewisselopde toekomstwordtgetrokken.depensioenfederatievoorspeltdatjongereneenlagerpensioenzullenbereiken, zelfsalszijlangerdoorwerken.hetkabinetsteltdezaken teflorissantvoor,zoluidtdeletterlijkeconclusievande federatieinhaarpositionpaperrondditwetsvoorstel.het maatschappelijkdraagvlakvoorditwetsvoorstelisminimaal.devakbondenfnv,cnvenmhp,hetabpenhet VerbondvanVerzekeraarslateninnietmisteverstane woordenwetendatdepensioenenvanjongereningevaarkomenindiendejaarlijksepensioenopbouwde70% middelloonnietzalhalen. DeheerPostema(PvdA): SenatorEsterroerteenbelangrijkpuntaan,dejongeren. Wanneerikdaaroverspreek,beklemtmijdatookdirect. Wijwillennamelijkmetelkaarnietslieverdandatookde jongereninditlandvaneengoedpensioenkunnengenieten.maarikhebtochhetideedatdieberichtgeving doorallerleipartnersindepensioenfondsennietperse dejongerenvertegenwoordigtomdathetvoordejongerenookeenafwegingistussenloonnuenpensioenlater.dushetisnietzo datzegtuookniet,maarikzegdit tochmaarevenvoordeduidelijkheid daterietswordt afgenomen,doordiefstalofzo.hetisdevraagaande jongeregeneratievannuofjenu18%vanjebrutoloon wiltafdragenaaneenpensioenfondsvoorlater,danwel ofdatookietsminderzoumogenzijn.datiseeninteressantevraag,diejeeigenlijkinheelweinigstukkentegenkomt. DeheerEster(ChristenUnie): Zeker.Ikprobeerdaarooknietheelsimpelovertedoen. Deberekeningenzijntrouwensnietalleenvandepensioenfondsen.Hetverzettegenderegelingkomtookvan dejongerenzelf.alshetgaatomdevakbondenheeftook CNVJongerenzichkrachtigtegenditvoorstelverzet,dus hetisabsoluutnietalleenmaareenkwestievanstakeholdersalsverzekeraarsenpensioenfondsen.laatdatduidelijkzijn. OokonderzoeksbureauMercerberekendeonlangsnog datjongerende70%middelloonnietzullenhalen.jongerengeborenin1988diegedurendehunloopbaaneen modaalinkomenopbouwen,bouweneenpensioenop datzo'n15%lagerisdanbijhethuidigestelsel.voorandereinkomensgroependaaltditnaar30%.daarkomtnog bijdatdezegeneratiejongereneensteedsgroterdeelvan huninkomenbijvoorbeeldaanzorguitgavenzalmoeten besteden. Hetwetsvoorstelgaatverderuitvandepremissedat depensioenfondsendepremiesvoorpensioendeelnemerszullenverlagengeziendehogerepensioenrichtleeftijd.daaroverwasnetaleendiscussie.maardevaliditeitvandiepremisseiswankel.hetapb,verreweghet grootstepensioenfondsinonsland,heeftallatenwetendatdepensioenpremiepersaldomet14%zalstijgen. Depensioensectorheefthetwetsvoorsteldanookbepaaldnietpositiefontvangen.Depensioenfondsenzullen dehoogtevandepensioenpremieslatenafhangenvan eenreeksvaninterneenexterneoverwegingen,waaronderdenoodzakelijkebuffervorming,hetbeleggingsresultaat,derentestand,dedekkingsgraadendeindexatieruimte.deoverheidheefthiereigenlijkheelweinigregiemacht,metéénuitzondering:depositievandeoverheid alswerkgever.hetisimmersaandefondsen aanwerknemersenaanwerkgevers omdepremiesvasttestellen. Hierzienwetochhetwerkelijkeprobleem:deoverheid kanhetfiscalekadervandepensioenopbouwbeperken maarkanniettegelijkertijddepensioenpremiesverlagen. Geredeneerdvanuitdelogicavanditwetsvoorstelzijnhet fiscaalkaderendepremiestocheenbeetjecommunicerendevaten.deregiemachtvandeoverheidomaanbeideknoppentegelijktedraaien,eennoodzakelijkevoorwaardevoorhetwelslagenvanhetvoorgenomenbeleid, isafwezig. Datbetekentinditgevaldathetkabinetafhankelijkis vandebereidheidvandepensioenfondsenomdepremiestelatendalen.diefondsenzullendatechternietop voorhandbeloven.zijhebbenimmers,zoalsikaangaf, meerdereparameterstewegen.diewijzennietinderichtingvaneenverlagingvanpensioenpremies.kortom,op ditwezenlijkepuntishetwetsvoorstelnietinbalans.het kabinetkansimpelwegnietdezekerheidbiedendatpensioenfondsenhunpremieszullenlatendalen.diezekerheidisvooralookvanbelangomdeintergenerationele verdelingvanlustenenlasteninevenwichttehouden.de CPB-berekeningenlatenziendatalleenindienversoberingvandejaarlijksepensioenopbouwgelijkoptrektmet eennavenanteverlagingvanpensioenpremies,sprakeis vanbeperktegeneratie-effecten.datnuishoogstonwaarschijnlijk. DeChristenUnie-fractieis,allesoverziend,zeerbezorgd overdeeffectenvanditwetsvoorstelopdepensioenopbouwvanjongeren.zoweldeflexibiliseringvandearbeidsmarktalsdegemankeerderegiemachtvandeoverheidwatdepensioenpremiesbetreft,doethetergstevrezen.hetkabinetcashtnudooreenforsebeperkingvan defiscaleaftrekbaarheidvanpensioenpremies,maarjongerenzullendaarvandedupeworden,zovrezenwij.hier

10 Ester EK botst,zoalsnetookalevenwerdgezegd,hetkortetermijnvoordeelvoordeoverheidmethetlangetermijnnadeelvoordejongeregeneraties. Dannuhettweedewetsvoorstel,deexcedentregeling. Desocialepartnerskwamen,zoalswijweten,dezebijspaarregelingovereeninhetkadervanhetsociaalakkoordenhetkabinetstelde250miljoenterbeschikking. HetgaathieromdeaanvullingvanhetnieuweWitteveenkadervan1,75%meteennettospaarfaciliteitdieleidttot 1,85%opbouwpensioenperjaar.Eenverhogingvanwelgeteldeenschameleééntiendeprocent. Mijnfractieheeftmetverbazingkennisgenomenvan ditwetsvoorstel.hetmaaktdeindruk vergeeftumijde uitdrukking eenhaastklustezijn.hetiseenschoolvoorbeeldvaneenwetsvoorsteldatnegatiefscoortopvrijwelallegangbarebeoordelingscriteriadiewijindithuis hanteren:proportionaliteit,doelmatigheidenuitvoerbaarheid.deopbrengstvoorpensioendeelnemersisuitermatebeperkt bijnaverwaarloosbaar enligtvoormensen meteenmodaalinkomenrondde 10perjaar.Debaten wegenhiernauwelijkstegendekostenop.deopbrengst voormensendiemeerdan verdienenisevenwelaanzienlijkhoger.Hetlijktduszotezijndathetvoorstelvooralpersonenmettopinkomensbevoordeelt.De uitvoeringskostenvandebijspaarregelingzijnfors.bij debelastingdienstgaathetommeerdan1miljoeneuro structureelenbijdepensioenuitvoerdersgaathetomeen bedragvantussende5en10miljoeneuroperjaar.het voorstelisbovendienuitermatecomplexendeelnameis verplicht. HetverbaastdanooknietdathetoordeelvandeRaad vanstatetamelijkvernietigendis.hetwetsvoorstelkrijgt hetopéénnazwaarstedictum.denederlandseordevan Belastingadviseurskraaktditwetsvoorstelenoordeelt datderegeling"volstrektdisproportioneel"is,datzijop eenzeerkleinbelangzietendatermaarliefst15artikelenmoetenwordentoegevoegdaandewetinkomstenbelastingomdeexcedentregelingteimplementeren.deordeconcludeertdat,ikciteer,"deoverzichtelijkheideneenvoudvanwet-enregelgevingernstigwordtgeschaad". DeChristenUnie-fractieschaartzichachterdezeoordelenvandeRaadvanStateendeOrdevanBelastingsadviseurs.Maarhetverhaalgaatverder.OokdeNederlandscheBankendeAutoriteitFinanciëleMarktenhebben zichinzeerkritischebewoordingenuitgelatenoverhet wetsvoorstel.ookdepensioenfederatieendepensioenfondsenvoegenzichindekritiekenvragenzichhardop afofdefondsendepensioenaanvullingwelzullenaanbiedenaanhundeelnemers.totovermaatvanrampnam defnvalsnelafstand latergevolgddoorhetcnv van ditonderdeelvanhetsociaalakkoord,zodatvno-ncw overblijftalsenigerepresentantvanhetmaatschappelijk draagvlak. Devoorzichtigehandreikingdiehetkabinetdoetinhet antwoordophetnaderverslagvindenwijnietovertuigend.onzekritiek,zoblijktuitmijnbetoog,isveelfundamenteler.ikwildestaatssecretarisvanfinanciënnogmaalsvragenwelkprobleemhetkabinetmetditwetsvoorsteldenktoptelossenenhoehijdeproportionaliteit vanhetvoorstelbeoordeelt.mijnfractiemeentdathet wetsvoorsteleenvoudigwegnietvoldoetaandemeetlat diewijhierindesenaathanteren.isdat,zovraagtmijn fractie,wellichtookdeanticipatievanhetkabinetgezien hetfeitdatdebijspaarregelingnietintegraalinheteerste wetsvoorstelisopgenomen? Iksluitaf.DeChristenUnie-fractieheeftgrotemoeitemetbeidewetsvoorstellen.Deexcedentregelingleidt niettoteensubstantiëlepensioenaanvulling,isteduur entegecompliceerd.belangrijkerisevenwelheteerste wetsvoorsteldatdeverlagingvandepensioenopbouw regelt.mijnfractiemaaktzichhiergrotezorgenover.de verlagingschietteverdoor,debeoogdepremieverlaging isboterzacht.debalanstussengeneratiesraaktuithet lood.onzevreesisgrootdattoekomstigegeneraties de jongerenvannu geenvolwaardigpensioenzullenopbouwen,ookalwordterlangerdoorgewerkt.hetwetsvoorstelzoalsdatnuvoorligt,draagtnietbijaaneentoekomstbestendig,duurzaamenstabielpensioenstelsel.en datiswatnederlandnodigheeft. Mijnfractiezietuitnaardeantwoordenvandebewindsliedenophaarvragen. Deberaadslagingwordtgeschorst. Devergaderingwordtvan12.24uurtot13.30uurgeschorst. Deingekomenstukkenstaanopeenlijstdieindezaalter inzageligt.opdielijsthebikvoorstellengedaanoverde wijzevanbehandeling.alsaanheteindevandevergaderingdaartegengeenbezwarenzijningekomen,neemik aandatdekamerzichmetdevoorstellenheeftverenigd. (Dezelijstis,metdelijstvanbesluiten,opgenomenaan heteindevandezeeditie.) IkdeelmededatopverzoekvandefractievandePVV hetwetsvoorstelwijzigingvanenigewetteninverband metdehandhavingvanvoorschriftenindeengelsetaal (33427)vandelijstvanhamerstukkenvanvandaagwordt afgevoerd.volgendeweekzaloverditwetsvoorstelwordengestemd. GehoordhetCollegevanSeniorenstelikdeKamer vooropgrondvanartikel34,tweedelid,vanhetregle- mentvanorde,intestelleneentijdelijkecommissiegre- CO-rapportmetdevolgendetaakopdracht:hetvoorbereidenvaneenreactievandeEersteKamerophetrapport vandegroepstatentegencorruptievanderaadvaneuropa(kortweg:greco)overdepreventievancorruptie enbevorderingvanintegriteitbijparlementariërsende rechterlijkemachtinnederland,daaronderbegrepenhet eventueelontwerpenvanregelgevingvoordeeerstekameralsbedoeldindeaanbevelingeninhetrapport. Daartoewordtbesloten. Hetaantalledenvandecommissiebepaalikopzeven.Alsledenvandecommissiewijsikaandeleden Bröcker,Koole,VanBijsterveld,Faber-vandeKlashorst, Vliegenthart,ThomdeGraafenHoldijk.Totvoorzitter benoemikhetlidbröckerentotondervoorzitterhetlid Holdijk. IngekomeniseenbeschikkingvandeVoorzittersvan deeerstekamerendetweedekamerderstaten-generaal,houdendeaanwijzingvandeheerr. VuijktotplaatsvervangendlidvandeNAVOParlementaireAssembleein plaatsvanmevrouwy. Berckmoes-Duindam.