10 (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V. 2.)

Transcriptie

1 10 (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V. 2.) LI. 2.] MEMORIE VAN TOELICHTING. Bij rle wet van 29 Jauuarij 1882 (Staatsblad n. 22) werd hoofdstuk V der Staatsbegrooting 1 op voor 1882 vastgesteld f ,69 Voor 1883 wordt geraamd ,30 Dus meer voor 1883 f ,61 De hoogere raming van het hoofdstuk voor 1883 wordt veroorzaakt door noodzakelijke, meerendeels hij de wet bevohm uitgaven ten behoeve van het onderwijs. Ware verhooging van onderscheiden posten der afdeeling «Onderwijs " niet noodig geweest, dan zoude de raming van het hoofdstuk voor 1883 f ,30 minder bedragen dan voor 1882 u toegestaan. Voor de afdeeling» Onderwijs " is voor 1883 f meer geraamd. Een gedeelte daarvan, namelijk f , strekt ten behoeve van het middelbaar onderwijs. Voor het hooger onderwijs wordt f ,91 meer aangevraagd, voor het lager onderwijs f Van deze laatste som is een bedrag van f bestemd voor de opleiding van onderwijzers. In het bijzonder betreft de verhooging echter de uitgaven bedoeld in artt. 45 en 49 der wet tot regeling van het lager onderwijs. Daarvoor is f meer geraamd. Het is gebleken dat de ramingen te dier zake voor 1881 en 1882 onvoldoende zijn om daaruit de niet te vermijden uitgaven te bestrijden. De behoeften der dienst en de cijfers ter voorziening daarin, worden in deze Memorie en in den uitgewerkten en toelichtenden staat in bijzonderheden uitvoerig toegelicht. Hooger onderwijs. RIJKS-UNIVERSITEIT TE LEIDEN. a. Personeel. Zoowel voor deze Universiteit als voor die te Utrecht en te Groningen is gerekend op de verhooging van jaarwedden, waarop in 1883 een betrekkelijk groot aantal hoogleeraren, krachtens het Koninklijk besluit van 2 Februarij 1879 (Staatsblad n. 29) aanspraak zullen verkrijgen. Dit is o. a. bet geval met al de hoogleeraren die, ter gedeeltelijke uitvoering der wet van 28 April 1876 (Staatsblad n. 102) met het tijdstip van haar in werking treden nieuw werden aangesteld. De aanteekeningen in den toelichtenden staat toonen aan, hoe die jaarwedden over de hoogleeraren aan de onderscheidene Universiteiten zijn verdeeld. Voor de aanstelling van nog één hoogleeraar in de faculteit der letteren en wijsbegeerte wordt f4000 aangevraagd, met het oog op de bepaling van art. 43 der wet van 28 April 1876 (Staatsblad n. 102), dat aan minstens ééne Universiteit onderwijs moet worden gegeven in de archaeologie en in de aesthetiek en kunstgeschiedenis. Een viertal geringe verhoogingen van jaarwedde van even zooveel beambten vinden hare toelichting in noot 7, 9 en 10 van den uitgewerkten staat. Vond de ondergeteekende vrijheid zich in dit opzigt tot zekere hoogte met de voorstel hm van curatoren te vereenigen, dit was niet het geval ten aanzien van hunne herhaalde voordragt om de jaarwedden van de observatoren en den adsistent voor de sterrekunde gezamenlijk met f 800 te verhoogen. Eerst behooren de behoeften tan dringenden aard te worden bevredigd, daarna kunnen de, overigens op zich zelf niet overdreven, wenschen naar verbetering van inkomsten in overweging worden genomen. b. Materieel. Voor aanvulling en uitbreiding der verzamelingen en hulpmiddelen voor het onderwijs, buitengewoon toezigt, reis- en verblijfkosten, voor admiiiistrative, huishoudelijke en andere uitgaven wordt een gezamenlijk bedrag van f aangevraagd. Dit bedrag is over de onderdeelen volgenderwijs gesplitst: 1. Bibliotheek f Aankoop van boeken voor de faculteit der godgeleerdheid idem, regtsgeleerdheid idem, geneeskunde idem, wis- en natuurkunde idem, wijsbegeerte en letteren Oostersche letterkunde en drukken van Oostersche werken Ziekenhuis Chirurgie Oog- en oorheelkunde Pharmacologie Klinisch onderwijs Verzameling van heel- en verloskundige instrumenten Ziektekunde Ziektekundige ontleedkunde Gezondheidsleer Verloskundige polikliniek Anatomisch kabinet Physiologisch laboratorium Natuurkundig kabinet Scheikundig laboratorium: 21. Anorganische afdeeling Organische afdeeling Zoótomisch laboratorium Hortus Botanisch microscopisch onderwijs Sterrewacht en astronomische jaarboeken Museum van natuurlijke historie Rijksherbarium Mineralogie en geologie Pharmaceutisch laboratorium Museum van oudheden Ethnographisch museum Aankoop van mathematische modellen Archief van den senaat Verwarming, verlichtingen schoonhouden van het akademiegebouw en het huis van wijlen BODEL NYENHUIS Verwarming, verlichtingen schoonhouden van het gebouw in de Kloksteeg Muziekuitvoering bij plegtige gelegenbeden Drukkosten voor de faculteiten en bureaukosten van de pedellen Duinwaterverbruik als boven.. f voor 1882 werd toegestaan voor 1883 wordt dus meer aangevraagd. f Meer is noodig voor volgnommer: 1. f 700, zijnde eene uitgaaf voor ééns voor het drukken

2 (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V. 2.) 11 vuu den catalogus der Chinesche en Jupansche boeken met Chinesche en Japausche typen, en zulks voor de bijeenkonist te Leiden van het Oriëntalisten-congres. Deze verzameling is eene der voornaamste van dieu aard in Europa. 4 en 6 elk f 300, ter aanvulling van deze verzameling met werken, aan welke zich de behoefte heeft doen gevoelen. 20. f 7000 voor ééns. Van de beide groote kijkers, die in de twee koepels van het hoofdgebouw der sterrewacht zijn opgesteld, is de eene sedert 1839, de andere sedert 1860 voortdurend in gebruik, zonder dat zij eenige herstelling hebbeu ondergaan. Daardoor hebben de stalen assen, om welke de kijkers zich bewegen, en de raderen en se roeven, waardoor de fijnere bewegingen worden medegedeeld en overgedragen, veel geleden en zijn zij sterk afgesleten, zoodat naauwkeurige waarnemingen met deze instrumenten niet meer mogelijk zijn. Voor de wetenschappelijke werkzaamheid van de Leidsche sterrewacht en voor den goeden naam, dien zij door waarnemingen met andere instrumenten nog steeds heeft weten op te houden, is het hoog noodig dat aan dien ongunstigen toestand een einde wordt gemaakt. Bij onderzoek is gebleken dat de herstelling van een der kijkers, met inbegrip van verpakking, verzending, enz. op f 7000 zal te staan komen. 35 en 36. f 115 en f 120. Door sommige hoogleeraren werd bezwaar gemaakt om de kosten van verwarmingen schoonhouden van hunne collegiekamers in Rijksgebouwen langer voor hunne rekening te nemen, terwijl hunne ambtgenooten van betaling deswege ontberen waren. Vooral de leden van de faculteit der regtsgeleerdheid hadden hiertegen bezwaar, omdat de collegiekamers de eenige hulpmiddelen zijn welke zij behoeven. Het scheen billijk en wenschelijk de bestaande ongelijkmatigheid, nu daarover niet zonder grond werd geklaagd, te doen ophouden, vooral uu daaraan door eene uitgaaf van f 235 een einde kan worden gemaakt. Vervallen is daarentegen eene uitgaaf van f 35 wegens huur van de stadszaal voor de admissie-examens. c. Gebouwen, meubilair, enz. Voor het onderhoud van en de herstellingen en vernieuwingen aan de gebouwen is gerekend op f , welk bedrag nagenoeg overeenkomt met de te dier zake ten vorigen jare uitgetrokken gelden. Reeds in 1877 werd aangeirongen op de stichting van een laboratorium voor pathologische anatomie en sinds dien tijd is de aandrang meermalen herhaald, zoowel door hoogleeraren als door de geneeskundige faculteit en het collegie van curatoren en zelfs door de studerende jongelingschap. Dit laboratorium is te beschouwen als eene instelling onmisbaar om aan het ziekenhuis het nut te doen stichten, dat daarvan voor de wetenschap is te trekken. Zoo als de toestand op dit oogenblik is, mag die onhoudbaar worden genoemd. De hoogleeraar in de algem^ene pathologie, de pathologische ontleedkunde en de hygiëne heeft niet eens een eigen locaal, en moet afwisselend die van drie zijner collega's gebruiken, zoodat het demonstreren van praepiiraten en het verrigten van proeven uiterst bemoeijelijkt wordt, en er aan wetenschappelijken arbeid niet kan worden gedacht, voor zoover de aard der te nemen proeven niet toelaat die in de woning des hoogleeraars te doen plaats hebben. Reeds te lang u de voorziening in de gebleken behoefte achterwege gebleven, tot groote schade voor het akalemisch onderwijs. Het te stichten gebouw zal de noodige localen bevatten voor het onderwijs is de pathologische anatomie, de algemeeue pathologie en de hygiène, en aangesloten worden aan het bestaande gebouwtje voor lijkopeningen, dat zal worden bestemd voor het onderwijs in de operative chirurgie. De kosten van zoodanig laboratorium worden buiten die van meubilair, gas- en waterleiding, 0]i f geraamd, waarvan thans f als eerste termijn wordt gebragt. Voor de vernieuwing van eene kweekkas in den hortus is f 8000 geraamd, voor het aanleggen van buizen voor waterleiding aldaar f Voor den aanleg van eene gasleiding in sommige gebouwen waar tot dusver petroleum gel.ruikt werd, is f 3300 bestemd. De som voor huur en lasten der gebouwen bedraagt f Die voor aankoop en onderhoud van nieubilair is f 1490 hooger dan ten vorigen jare, doch daaronder is thans f 3000 begrepen voor aanmaak van kasten ten behoeve van het Ethnographisch museum. RIJKS-UNIVERSITEIT TE UTRECHT. a. Personeel. In de faculteit der godgeleerdheid is aanstelling van een vijfden hoogleeraar noodzakelijk. Het onderwijs in de > geschiedenis der godsdiensten" vordert een hoogleeraar, die althans in geringere mate dan tot dusver met het onderwijs in meerdere vakken is belast. Met deze uitbreiding van personeel zal tevens eene uitbreiding gepaard gaan van het onderwijs in dien zin, dat ook (Ie Christelijke archaeologie welk vak, blijkens art. 43 der wet van 28 April 1876 (Staatsblad n. 102), aan minstens ééne Universiteit moet worden onderwezen onder de leervakken zal worden opgenomen. Voor de jaarwedde van één nieuwen (vijfden) hoogleeraar in de facuiteit der godgeleerdheid wordt alzoo f 4000 uitgetrokken. Omtrent de uitbreiding van het personeel der beambten met één adsistent bij de medische polikliniek, en de verhooging der bezoldiging van een tweetal beambten wordt verwezen naar de toelichting in den uitgewerkten staat. Kene voordragt tot verhooging der jaarwedde van den amanuensis en van een der bedienden bij de bibliotheek, respectivelijk met f 200 en f 100 vond bij de behandeling der begrootingen voor 1881 en 1882 een ongunstig onthaal Ofschoon die verhooging op den duur niet zal mogen uitblijven, acht te ondergeteekende, ten gevolge van deze herhaalde afwijzing, het oogenblik niet gekomen daartoe o]) nieuw een voorstel te doen. b. Materieel. "Wegens kosten voor aanvulling en uitbreiding der verzamelingen en hulpmiddelen voor het onderwijs, voor administrative, huishoudelijke en andere uitgaven wordt f aangevraagd, en wel voor volgnommer: 1. Ziekenhuis f Bibliotheek Anatomie Pathologie Physiologie Medische kliniek Chirurgie Operative chirurgie Tandheelkunde Obstetrie Diagnostiek Gezondheidsleer Natuurlijke historie Botanie Chemie (Leeuwenbergh) Chemie (de Hoogt) Pharmacie Geologie en mineralogie Physica Astronomie Algemeene en kleine huishoudelijke uitgaven als boven... f voor 1882 werd toegestaan voor 1883 wordt dus minder aangevraagd f 100 Met inachtnemiug van de behoeften voor deze onderwijsvakken wordt voor volgnommer 3 f 300 meer, voor volgnommer 10 daarentegen f 300 minder aangevraagd, in gelijke verhouding zijn ook reeds de voor 1882 voor deze vakken toegestane gelden verdeeld. Volgnommer 6 heeft dringend behoefte aan verhooging met f 400. De bij het onderwijs in dit vak gevolgde methode eischt hoogere uitgaven voor chemicaliën, materiaal voor het experimenteren en wat daartoe noodig is. Volgnommer 9 en 10 zijn, door vermindering respecti-

3 12 (Stuatsbegrooting voor het dienstjaar 1S83. V. 2.) velijk met f 100 en f 400 voor 1882 In den sin van buitengewoon subsidie toegestaan, tet het uonnaalcijfer terugge b ragt, c. Gebouwen, meubilair, enz. Voor het onderhoud der gebouwen en de daaraan uit te voeren herstellingen en vernieuwingen wordt f geraamd, zijnde f 200 meer dan voor Voor onderhoud en aankoop van meubilair is eene som van f 7015 uitgetrokken, waaronder f 1015 ten behoeve van de mineralogie. RUKS-UNIVEUSITEIT TE GKONINGEX. a. Personeel. Art. 43 der wet op liet hooger onderwijs schrijft voor dat aan minstens éene Universiteit onderwijs wordt gegeven in de Fransche, de Kngelsclie en de Hoogduitsche taal- en letterkunde. Wnt het fioogduitsch betreft is door de oprigting van een leerstoel bij de Rijks-Universiteit te Groningen aan de wet voldaan. De Regering acht het wenschelijk om het onderwijs in het Fransch en Engelsch aan dezelfde Universiteit te doen geven. Vereeniging van het onderwijs in de drie moderne telen aan eene eu dezelfde Universiteit in het belang van het onderwijs zelf aanbevelenswaardig, verdient in dit geval ook de voorkeur met het oog op hen, die zich aan die studie zullen wijden. Deze zullen zich in den regel tot het bekleeden eener betrekking bij het middelbaar onderwijs voorbereiden, en het is niet van belang ontbloot, bun de gelegenheid daartoe te openen bij ééne Universiteit. In het bijzonder voor het middelbaar onderwijs is de oprigting van leerstoelen voor deze vakken een dringend vereisehte. In do verwachting, dat door eene doelmatige verdeeling van vakken de aanstelling van één nieuwen hoogleeraar voldoende zal blijken. is ten zijnen behoeve de gebruikelijke jaarwedde van f 4000 op de begrooting gebragt. Een gelijk bedrag is uitgetrokken voor de bezoldiging van een hoogleeraar in het oud-vaderlandsch regt en zijne geschiedenis, welke leerstoel volgens art. 126 der wet behoort bezet te worden. Teu aanzien der uitbreiding van het personeel der beambten met een adsistent bij de geneeskunde en eenhulp-apotheker wordt verwezen naar de toelichting in den uitgewerkten staat. b. Materieel. Wegens kosten voor aanvulling en uitbreiding der verzamelingen en hulpmiddelen voor het onderwijs, voor adininistrative, huishoudelijke en andere uitgaven wordt een bedrag van f aangevraagd, en wel voor : 1. Ziekenhuis 2. Bibliotheek 3. Anatomie 4. Pathologische anatomie 5. Chirurgie 6. Pathologie 7. Verloskunde 8. Physiologie 9. Hygiëne 10. Hortus 11. Natuurlijke historie 12. Scheikunde 13. Physica 14. Pharmacie 15. Sterrekunde 16. Mineralogie en geologie 17. Wandkaarten, platen enz 18. Inrigting voor ooglijders 19. Aankoop van mathematische modellen 20. Rectorale rekening als boven. voor 1882 werd toegestaan. voor 1883 wordt dus minder aangevraagd f f f 1400 Meer is noodig voor volguommer: 10, f 300 als buitengewoon subsidie tot aankoop van een tweetal microscopen, waarvoor uit het gewoon bedrag niets kan worden afgezonderd. 14, f 500. Voor cokes, turf, gas- en waterleiding werd in 1881 betaald f 474,40 5 en voor maandelijksche verschotten f 117,8ó 5, te zamen alzoo f 652,26. Voor aankoop van instrumenten, chemicaliën en andere benoodigdheden voor wetenschappelijk onderzoek blijft derhalve in den regel niet meer over dan 'f 347,74. Dit i«niet voldoende, omdat onder de stollen, die bij de pharniaceutische en toxicologische oefeningen veelvuldig gebruikt worden, vele voorkomen, zoo als alcohol, aether, chloroform, alcaloïden enz., die hoog in prijs zijn. Ook voor aanvulling en uitbreiding van de in deze nieuwe inrigting nog altijd onvolledige verzameling van hulpmiddelen dient eene som beschikbaar te zijn. 17, f 500. Voornamelijk aan gipsafgietsels is behoefte, wil het onderwijs in de geschiedenis der kunst eenigzins aan zijn doel beantwoorden. Uitbreiding der kleine voorhanden verzameling is daartoe dringend noodig. Het gewoon subsidie van f 500 laat niet toe in die behoefte ook maar ten deele te voorzien. 19, f 100. Voor 1882 is in den noodzakelijken aankoop van mathematische modellen tot een bedrag van f 100 voorzien, door vermindering van het materieel subsidie aan eene der andere inrigtingen toegekend. Deze post zal nog enkele jaren noodig zijn om de verzameling naar behooren aan te vullen. Minder wordt daarentegen aangevraagd voor volgnommer: 11, f 500, die voor 1882 in den zin eener buitengewone uitgaaf waren toegestaan tot aankoop van vogelhuiden. 16, f Voor 1882 was, insgelijks als buitengewoon subsidie, f 2600 toegestaan tot aanschaffing in ééns van de noodige kasten en vitrines. Het gewoon subsidie van f 1000 wordt ditmaal voorgedragen tot een bedrag van f 1300, ter aanschaffing van eene boeken- en instrumentenkast en twee nieuwe kagchels, alsmede ter voorziening in de uitbreiding der gasleiding. c. Gebouwen, meubilair, enz. Het onderhoud dergebouwen en de daaraan te verrigten herstellingen en veruieuwingen wordt begroot op f Voor den bouw van een laboratorium voor de gezondheidsleer en pharmacologie is een bedrag van f uitgetrokken. Tot stichting van dit gebouw waren op de begrootingen voor 1881 en 1882 de gelden toegestaan, doch in eerstgenoemd jaar kon met den bouw geen aanvang worden gemaakt. De gelden welke, na aftrek van hetgeen in 1882 verwerkt wordt, nog noodig zijn, moeten derhalve op de dienst van 1883 worden overgebragt. Voor onderhoud en aankoop van meubilair is het gewone bedrag van f 2000 berekend. Middelbaar onderwijs. RlJKS-LANDBOUWSCHOOL. Onderwijs in den boschbouw. Sinds geruimen tijd is er van verschillende zijden op aangedrongen, dat van Re -enngswege de gelegenheid worde opengesteld tot het erlangen van onderwijs in den boschbouw, zoowel voor de vervulling der behoeften in Nederland, als ten deele voor Nederlandsch Indie. Het bestuur van het XXXIVste Nederlandsch landhuishoudkundig congres gaf aan dien wensch een bepaalden vorm in zijn verzoek» dat aan de Rijkslandbouwschool een of twee leeraren worden verbonden, uitsluitend tot het geven van onderwijs in den boschbouw en de houtteelt, voor zoover dit in en voor Nederland noodig en bereikbaar is." Omtrent het nut van en de behoefte aan dit onderwijs bestaat geen twijfel meer. Alle geraadpleegde deskundigen en belangstellenden zijn het daarover eens, dat in die behoefte spoedig behoort te worden voorzien. Ook omtrent de plaats waar dat onderwijs het doelmatigst ware te geven bestond hij hen geen verschil. De Rijks-landbouwschool scheen allen daarvoor aangewezen. De omgeving van Wageningen is voor dit onderwijs bijzonder gunstig door de zeer verschillende soorten van 1

4 Bijlage A. Tweede Kamer. (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V. 2.) 13 grond die er gevonden worden en door de verscheidenheid van boschcultuur die elders slechts op groote afstanden wordt aangetroffen. De Rijks "landbouwschool is bovendien ruim voorzien van hulpmiddelen voor dit onderwijs, die aan andere inrigtingen ontbreken. Zij heeft een bekwaam personeel, dat elders nieuw zou moeten worden aangesteld, althans krachtig aangevuld. De beginselen van het onderwijs in landbouw en in houtteelt zijn grootendeels dezelfde ; de leerlingen in beide vakken zullen dus in den beginne veelal dezelfde lessen kunnen volgen. Van een groot gedeelte van het onderwijs, dat thans reeds aan de Rijkslandbouwschool gegeven wordt, zal men zich bij den cursus in de boschcultuur kunnen bedienen; terwijl elders de lessen geheel nieuw zouden moeten worden iugerigt. Eiudelijk, wie zich aan de Rijks-landbouwschool in de boschcultuur bekwaamt zal niet eenzijdig worden onderwezen, maar zal tevens den geheelen cursus in het landbouwonderwijs kunnen doorloopen. Bij al hetgeen ten deze in het voordeel der Riiks-landbouwschool pleit, komt nog dat het onderwijs in den kolonialen land- en boschbouw een der verpligte leervakken is van die inrigting (art. 20, lit. q der wet van 2 Mei 1863, Staatsblad n e. 50). De ondergeteekende acht den tijd gekomen om een eersten stap in de aangegeven rigting te doen. Hij wenscht zich aanvankelijk te bepalen tot de aanstelling van één leeraar. Waarschijnlijk zal een geschikt docent thans niet in ons land zijn te vinden, en zal men het oog moeten rigten bij voorkeur naar Noord-Duitschland. Aan de betrekking zal ook ter wille van de verpligte bijdrage aan het pensioenfonds gedurende de eerste vijf jaren, eene jaarwedde van niet minder dan f 2500 zijn te verbinden. De aan te stellen leeraar zal, althans in de eerste jaren, menigmaal moeten reizen ten einde zich van de verschillende toestanden op de hoogte te stellen. Hiertoe wordt voor 1883 f 500 noodig geacht, alsmede een gelijk bedrag tot aanschaffing der onontbeerlijke hulpmiddelen bij het nieuw te geven onderwijs. De voordragt tot verhooging der jaarwedde van een drietal leeraren aan deze inrigting, elk met f 200, mogt ten vorigen jare de vereischte goedkeuring niet verwerven. De ondergeteekende zal, lettende op de deswege door de Tweede Kamer der Staten-Generaal genomen beslissing, die aanvraag thans niet herhalen en evenmin eene verhooging van jaarwedde voordragen voor nog twee andere leeraren der Rijks-landbouwschool, die daarvoor bijzonder in aanmerking komen. Maar hij meent er nogtans op te moeten wijzen, dat deze verhooging op den duur niet zal kunnen uitblijven wil men aan deze inrigting het behoud harer beste leerkrachten eenigermate verzekeren. Lager onderwijs. RlJKS-KWEEKSCHOLEN. Onderwijzend personeel bij de Rij As-leerscholen. De jaarwedden van het onderwijzend personeel der leerscholen, verbonden aan de Rijks-kweekscholen voor onderwijzers, blijken op den duur ontoereikend te zijn. Door een aantal emeentebesturen worden aanzienlijke sommen besteed tot f ezoldiging harer onderwijzers, die bovendien jaarlijks slechts twee ten honderd van de jaarwedde aan hunne betrekking verbonden, als bijdrage voor pensioen betalen, terwijl de onderwijzers der Rijks-leerschool gedurende de eerste vijf jaren een vijfde gedeelte van hunne jaarwedde in het pensioenfonds moeten bijdragen, waardoor bun inkomen feitelijk daalt van f 1000 tot f 800 en van f 800 tot f 640. Daarenboven hebben de leerscholen in de eerste plaats ten doel de praktische opleiding van de kweekeüngen der kweekschool; hare taak is veelzijdiger dan die der gewone logere school, en vermits hetgeen de aankomende onderwijzers daar te zien en te hooren krijgen later der volksschool ten goede komt, is het wenschelijk dat het gehalte van haar onderwijzend personeel zoogoed mogelijk zij. Dit doel kon tot dusverre niet altijd worden bereikt. Bij het ontstaan van vacatures slaagde men er niet altijd in geschikt personeel te verkrijgen. Gedurige afwisseling van personeel, voor het onderwijs meestal schadelijk, kan bij de tegenwoordige regeling niet uitblijven. Eene voorziening Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen scheen derhalve wenschelijk. Na overleg met het school» toezigt, is de ondergeteekende van oordeel dat de jaarwedden der bovengenoemde drie kategorien van onderwijzers in den regel zullen moeten bedragen: hoofd der leerschool f 2200, eerste onderwijzer f 1200, overige onderwijzers f Voor geheel het onderwijzend personeel bij de leerscholen zou naar dezen maatstaf berekend, eene meerdere uitgaaf van f worden gevorderd. Het ligt evenwel In de bedoeling de thans aanwezige onderwijzers geleidelijk in het genot van dit maximum te stellen, naar gelang zij voldoen aan de eischen, die in billijkheid van onderwijzers bij de leerscholen kunnen worden gevorderd. Voor dit doel wordt in onderdeel A van art. 119 eene som van f 9900 aangevraagd. Cursus tot opleiding van gymnastiek-onderioijzers. Bij de behandeling van hoofdstuk V der Staatsbegrooting voor 1882 is de post voor het personeel bij de Rijks-kweekscholen verhoogd met f 5000, met het doel om de gelegenheid te openen tot opleiding van goede gymnastiekonderwijzers. Uitgaande van de stelling dat het paedagogiscb. element in de opleiding van onderwijzers voor gemeld vak tot dusver niet genoeg in het oog is gehouden, wenschte men van de kweekscholen, met name van de daaraan verbonden leerscholen, partij te trekken om in de aangeduide leemte te voorzien. Bij de overweging van de wijze waarop aan dit denkbeeld uitvoering kon worden gegeven is de Regering te rade gegaan met het verslag der commissie, die in 1881 voor de eerste maal was belast met het examineren van hen, die de acte verlangden tot het geven van onderwijs in de gymnastiek, bedoeld bij Koninklijk besluit van 3 Augustus 1879 (Staatsblad n ö. 148). De uitkomsten van dat examen zijn niet gunstig geweest, hetgeen naar het oordeel der commissie voor een groot deel is toe te schrijven aan gebrek aan oefening van de candidaten in het leiden der oefeningen van schoolklassen. De commissie nam daaruit aanleiding om het denkbeeld van opzettelijke vorming van vak-onderwijzers in de gymnastiek aan te bevelen en gaf in overweging om naast de oefening van alle leerlingen der kweekschool voor de vorming tot vak-onderwijzer de gelegenheid te openen aan hen die haar verlangen. De voortgezette behandeling dezer aangelegenheid tieeft geleid tot het besluit om met 1 September voorloopig, bij wijze van proef, een cursus tot opleiding van gymnastiek-onderwijzers te verbinden aan de Rijkskweekscholen te Deventer en te Groningen. De cursus zal een tweejarige zijn. Daarbij kunnen kosteloos worden toegelaten : kweekelingen van het derde en het vierde studiejaar aan de voormelde kweekscholen, onderwijzers aan openbare of bijzondere scholen, en zij die in het bezit zijn der acte volgens art. 56, a, der wet op het lager onderwijs. In verband hiermede is in art. 119 eene som van f 200O uitgetrokken voor toelagen aan de onderwijzers die met het onderwijs bij den cursus belast zijn, terwijl in het onderdeel h een bedrag van f 3000 is behouden om des geraden aan dit onderwijs in den loop van het volgende jaar eene uitbreiding te geven. Normaallessen. Ter uitvoering van art. 12 der wet van 17 Augustus 1878 [Staatsblad n. 127) en overeenkomstig de toezegging in het vorige jaar gedaan, werd in den loop van 1882 het aantal Rijks-normaallessen vermeerderd en uitgebreid waar het der Regering gebleken was dat daartoe geschikte gelegenheid bestond. In 13 gemeenten werden nieuwe inrigtingen gevestigd, waardoor het aantal normaallessen tot 112 klom; 19 normaallessen werden tot den eersten rang uitgebreid, aan 17 bestaande of nieuw ingerigte normaallessen voorbereidende klassen toegevoegd, en het getal lesuren van 12inrigtingen, naar gelang der behoefte, vermeerderd. Voor dit doel werd bij art. 123 van hoofdstuk V der Staatsbegrooting voor 1882 eene som van f toegestaan. Dat bedrag is echter gebleken ontoereikend te zijn om in de behoefte die zich gaandeweg deed gevoelen geheel te voorzien, zoodat van nog zes gemeenten aanvragen aanhangig bleven tot vestiging van nieuwe of tot uitbreiding van bestaande normaallessen. Bovendien behooren de inrigtingen waaraan tot dusverre geen voorbereidende klasse

5 14 (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V. 2.) kon worden toegevoegd, op grond van art. 3, alin. 1 van het algemeen reglement voor de Uijks-noruiaallessen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 13 Mei 1881, n. 1, voor zoodanige klasse in aanmerking te komen indien het blijkt dat daartoe mogelijkheid bestaat. Het instellen van voorbereidende klassen, waarbij jongelieden van 12- tot 14jarigen leeftijd worden toegelaten, verschaft aan hen die de lagere school verlaten gelegenheid zich terstond tot het ontvangen van normaal-onderwijs te doen opleiden, en komt mitsdien te gemoet aan de noodzakelijkheid voor velen om eene andere beroepskeuze dan die voor den stand van onderwijzer te doen. Deze klassen zijn dus bij uitnemendheid geschikt om het aantal kweekelingen der normaallessen, dat, blijkens het bij deze Memorie gevoegd overzigt (bijlage C), 4732 bedraagt te doen toenemen. V an sommige normaallessen die in het vorige jaar werden ingesteld, zijn nog niet alle klassen bezet; het onderwijzend personeel is daarom evenmin voltallig en zal, na afloop van het toelatings-examen, in den aanvang van het volgende jaar, aanvulling behoeven. Eindelijk wordt nog een zeker bedrag gevorderd ten einde aan kweekelingen, die op aanzienlijken afstand van de normaal-inrigting wonen, kleine toelagen voor reis- en verblijfkosten te verleenen. Voor de bovenvermelde doeleinden is een bedrag van f uitgetrokken. Kansten en wetenschappen. In de slotzitting van het 5de Internationale Congres der Oriëntalisten in September 1881 te Berlijn vereenigd, werd Leiden met algemeene stemmen gekozen tot plaats voor het ü.le Congres, dat aanvankelijk gerekend werd in 1884 te zullen vergaderen, tot dat, met het oog op de Koloniale Tentoonstelling te Amsterdam te openen, het jaar 1883 werd aangewezen. Het is niet wel mogelijk af te wijken van het voorbeeld van andere Staten, om aan de regelings-commissie van Rijkswege eene ondersteuning te verleenen, welke haar in staat moet stellen de leden van het Congres op passende wijze te ontvangen, 'en zorg te dragen voor de uitgave van de werken van het Congres, welke door de bijdragen der leden slechts voor een gedeelte kunnen worden gedekt. Daartoe is een bedrag van f 5000 op de begrooting uitgetrokken. Bij deze Memorie wordt overgelegd een staat van de voor 1883 voorgedragen cijfers, vergeleken met die welke voor 1882 zijn toegestaan. 's Gravenhage, 5 Augustus De Minister van Binnenlandsche Zaken, C. PIJNACKER HORDIJK.

6

7 18 (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V, 2.) Bijlage A. Tweede Kamer. (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V. 2.) 17 Bijlage n. 1. VERGELIJKING van hoofdstuk V der Staatsbegrooting begrooting gesteld, niet met elkander overeenstemmen over 1883 met dat van 1882, voor zooverre de sommen, bij de verschillende artikelen dezer Artikel. Bedrag. Artikel. Bedrag. Meer. Minder. ONDERWERPEN VAN UITGAAF. 6 f 7 800,00 6 f ,00 > f , ,00 > 601, , ,00 f 250,00 i , ,00» 190, , ,00 1,00» , ,50 717,50» , ,30» 3 865, , ,00 625, , , ,00 * , ,00» , ,00», , , ,00» , , ,00» , ,00» 10230, ,00 t 1 600,00 > _» , ,00,» ,00 > , , ,00 i 100, , ,00» j> ,00 400, ,00 81 i 250, , , ,00 i , , ,00 > , , ,25 > , , ,00» , , ,98» , , ,00» , , ,68» , ,00» 3400, ,00» ,00» 4200, , , , , , , ,00 11» , , ,00» , , ,00» , , ,00 Transporteren f ,30 f ,19 f ,41 J f ,30 Provinciaal bestuur van Noordbrahant. Idem x> Gelderland. Idem» idem. Idem Idem Idem Idem Idem Idem» Zuidholland» Zeeland. > Utrecht.» Friesland.» Groningen.» Drenthe. Bureau- en locaalbehoeften enz. Als voren. Reis- en verblijfkosten van den Commissaris des Roniugs. Bureau- en locaalbehoeften enz. Als voren. Als voren. Als voren. Als voren. Als voren. Armwezen. Bijdragen in de verpleging van behoeftige krankzinnigen. Medische politie. Kosten van de geneeskundige raden enz. Kosten van de examens van hen die een diploma verlangen volgens de wet van 25 Dec (Staatsblad n. 222). Schadeloosstelling enz. tot wering van epidemische of besmettelijke ziekten enz. Jaarwedden enz. voor de Rijkskweekscholen voor vroedvrouwen. Voeding enz. van leerlingen, kosten voor het onderwijs van als voren. Rijksgebouwen te Medemblik. Jaarwedden enz. van den geneesheer-directeur van het krankzinnigengesticht te Medemblik. Voeding en verpleging der geneesheeren enz. in als voren. Jaarwedden enz. van den directeur enz. bij 's Rijks veeartsenijschool. Voeding en verpleging enz. der leerlingen enz., kosten van het onderwijs bij als voren. Kosten der examens van hen, die een diploma als veearts verlangen. Kosten voortvloeiende uit de wet van 5 Junij 1875 (Staatsblad n. 110). Hooger onderwijs. Jaarwedden enz. der hoogleeraren enz. bij 's Rijks Universiteit te Leiden. Kosten van aanbouw enz, aanvulling en uitbreiding der verzamelingen enz. bij als voren. Jaarwedden der hoogleeraren enz. bij 's Rijks Universiteit te Utrecht. Kosten van aanbouw enz., aanvulling en uitbreiding der verzamelingen enz. bij als voren. Jaarwedden der hoogleeraren enz. bij 'srijks Universiteit te Groningen. Kosten van aanbouw enz., aanvulling en uitbreiding der verzameling-en enz. bij als voren. Verdere uitgaven betrekkelijk het hooger onderwijs. Kosten voor het Hervormd kerkgenootschap. Reis- en verblijfkosten der gecommitteerden bedoeld in artt. 11 en 12 der wet van 28 April 1876 (Staatsblad n. 102). Middelb. onderwijs. Aanbouw en onderhoud van gebouwen enz. voor de Polytechnische school. Lager onderwijs. Jaarwedden enz. der leeraren enz. bij 's Rijks hoogere burgerscholen. Aanbouw van grond en gebouwen enz. voor als voren. Jaarwedden enz. der leeraren enz. bij de Rijkslandbouwschool. Kosten en subsidien enz. voor als voren. Jaarwedden, toelagen enz. voor de Rijkskweekscholen voo"r onderwijzers. Toelagen aan kweekelingen enz. bij als voren. Aankoop en stichting van gebouwen enz. voor als voren. Normaallessen, opleiding van onderwijzers en onderwijzeressen. Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen

8 ]8 (ötaatsbegrooting voor het dienstjaar V, 2.) (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V. 2.) ONDERWERPEN VAN UITGAAF. Artikel. Bedrag. Artikel. Bedrag. Meer. Minder. Per transport , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00» , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 800, ,00 920,00 470, , , ,00 300,00 400, , , , , , , , ,00» 250,00 800,00» 2 Lager onderwijs. Onderhouden van gebouwen enz. voor 's Rijks lagere school te Weststellingwerf. Als voren te Steenwijkerwold. Als voren te Vledder. Vergoeding door het Rijk aan de gameenten voor de kosten van haar lager onderwijs. Tijdelijk subsidie aan gemeenten voor de kosten van haar lager onderwijs. Reis- en verblijfkosten voor examens van hen die een diploma voor het lager onderwijs verlangen. Kunsten en wetenschappen. Jaarwedden enz. voor 's Rijks archiven in de provinciën. Nederlandsche Staatscourant en Staatsblad. Pensioenen, toelng'en enz. Pensioenen. Kosten van onderhoud enz., huishoudelijke uitgaven enz. voor als voren. Jaarwedden enz. voor het Nederlandsch Museum. Subsidien enz. voor gebouwen die oudheidkundige of kunstwaarde hebben. Onderhoud enz. van aan het Rijk toebehoorende historische gedenk teekenen. Subsidien enz. voor nog niet ondersteunde historische gedenkteekenen. Jaarwedden enz. voor het Koninklijk Kabinet van Zeldzaamheden. Kosten van huur enz. voor als voren. Jaarwedden enz. voor 's Rijks Museum te Amsterdam. Uitgaven enz. voor ondernemingen van wetenschap en kunst. Jaarwedden enz. voor 's Rijks Akademie van beeldende kunsten. Kosten van huur, onderhoud enz. voor als voren. Subsidien aan teekenscholen en akademien enz. Jaarwedden enz. voor de normaalschool van teekenonderwijzers. Kosten van onderhoud enz. voor als voren. Jaarwedden enz. voor de school van kunstnijverheid. Kosten van onderhoud enz. voor als voren. Toelagen en gratificatien. Tijdelijke hulp bij buitengewone drukte. Wach1gel«!en voor gewezen burgerlijke ambtenaren.» ten gevolge van de opheffing der Koninklijke Akademie van beeldende kunsten.» ten gevolge van art. 39 der wet van 17 Augustus 1878 {Staatsblad n. 127). > ten gevolge van art. 92, 1ste lid, alin. 2, der wet van 17 Augustus 1878 {Staatsblad n. 127) , , , ,80 Meer f ,61

9 20 (Staatsbegrooting voor het dienstjaar V. 2.) Bijlage A UEH MEMORIE VAN TOELICHTING. N. 2. BEGROOTTNG VAN UITGAVEN voor de administratie van het Ziekenhuis der Rijks-Universiteit ie Leiden, voor het jaar Personeel. UITGAVEN. OMSCHRIJVING DER BETREKKING. Begrooting Werkelijke uitgaven Begrooting; Tractement van directeur en directrice 1 800, , ,00»» lieeren adsisteuten >» den boekliouder»»» wetenschappelijken apotheker»»» liulp-apotheker»»» magazijnmeester»»» machinist 1 200,00 400, , ,00 301, , ,00 600,00 Weekloon»» stoker 125, , ,43 Tractement»» amanuensis bij lijkopeningen 700,00 700,00 700,00»»» badnieester 138,33»» de badvrouw 147,915 i> hoofd-ziekenoppasser geneeskunde» > heelkunde >» oogheelkunde» hoofd-ziekenoppasseres geneeskunde»» heelkunde >» verloskunde » > oogheelkunde > ziekenoppassers en ziekenoppasseressen ïi f 140, a f 125, a f 110 en I f 100» lsten portier (met uniform) 2 450, , ,00» 2den portier 140,00 140,00 140,00» van den huisknecht 100,00 95, ,00»»» loopknecht 100,00 100,00 100,00 Weekloon >» tuinknecht 365,00 365,00 365,00 Tractement > de l.ste keukenmeid 300,00 261, ,00»»» 2de»» >» 1ste linnenmeid 200,00 200,00 200,00» > > 2de» Transporteren , , ,43

10 Bijlage A. Tweede Kamer. (Staatsbegrooting voor liet dienstjaar V. i.) 21 UITGAVEN. OMSCHRIJVING DKR BETRKKKING. Begrooting Werkelijke Begrooting uitgaven Tractement van bediende linnenkamer Per transport»» de vrouwelijke bediende voor directeur en directrice >» de vrouwelijke bediende voor heeron adsistenten. > T den stamper in de apotheek» der bedienden voor het aanbrengen van kleine benoodigdheden voor zieken Loonen schoonmaaksters Tractement daglooners en dagloonsters (waakloon) f ,485 f 16139,07 f ,43 100,00 94, ,00 112,23 120,00 90,00 120,00 140,00 120,C0 140,00 120,00 120,00 120, , , , , ,50 Totaal bedrair.... f ,00 f 29170,645 f ,93 Aldus opgemaakt door den Directeur van het Ziekenhuis der Rijks-Universiteit te Leiden. Leiden, 28 Vaart De Directeur voornoemd, (ffet.) J..1. LONCQ. Voor eensluidend afschrift, De Secretaris van Curatoren der Rijks-Universiteit (fjet.) DE KANTER, Curator, 1. S. te Leiden, Handelingen der Stiten-Generaal. Bijlagen

11 (Staatsbegroting voor liet dienstjaar ïbb'd. V. 2.) Bijlage B 1)EU MEMORIE VAN TOELICHTING. N«. 3. BEGROOTING VAN UITGAVEN voor do administratie van liet Ziekenhuis der Rijks-Universiteit te Leiden, voor het jaar Materieel. UITGAVEN. OMSCHRIJVING DEK UITGAVEN. Begroooting Werkelijke uitgaven Begrooting A. B. C. D. E. G. H. I. K. L Voeding Geneesmiddelen Kosten van bewasscliing Aankoop en onderhoud van kleejingstukken Aankoop en onderhoud van ledikanten, matrassen en verdere b?noodigdheden voor ligging, met uitzondering van bellinnen Aankoop en onderhoud van linnen goederen en andere manufacturen Aankoop en onderhoud van meubelen Aankoop en onderhoud van instrumenten Aankoop on onderhoud van glas- en aardewerk, alsmede, van voorwerpen voor huiselijk gebruik Schoonhouden der localen, daaronder begrepen de aanschnffing van sehoonmaak-gereedschappen Bureaubehoeften, briefporten, vrachten en andere huishoudelijke uitgaven , , , ,00 J 5 000, , , , , ,97 B 3 870, , , , , , ,52 604,45 219, , , , ,00 b 000, , , ,00 M. N. O. P. Brandstof Verlichting Kunst-ledematen Begrafeniskosten Onvoorziene uitgaven ,00 200, , ,57 898,10 141, ,00 200,00 Totaal bedrag ,00 f ,105 f ,00 Aldus opgemaakt door den Directeur van het Ziekenhuis der Rijks-Universiteit te Leiden. Leiden, 28.Maait De Directeur voornoemd, ((/et.) J. J. LONCQ. Voor eensluidend afschrift, De /Secretaris van Curatoren der Rijks-Universiteit te Leiden;, (gct.) DE KANTKR, Curator, h S.

12 (Staatsbe<zrooting voor het dienstjaar 188a. V. 2.) 2a Bijlage C DKE MEMORIE VAN TOELICHTING. N. 3. District. Rijks normaallessen. Gemeente waar de inrigting gevestigd is. Raug der inrigting. j Voorbereidende klasse toegevoegd aan de Rijks normaallessen te Getal der onderwijzers en onderwijzeressen. kweekelingen. Toelichtingen. 's Hertogen boscu Boxmeer.... B. Boxmeer B. Grave Breda.... Breda.... A De 4de klasse werd teveus door 8 toehoorders bezocht. Bergen op Zoom.. A. Bergen op Zoom Idem door 1 idem. Dinteloord.. B.» 9 33 Tilburg... Tilburg.. B. Tdburg Waalwijk. B. Waalwijk. y 39 Heuaden B. Heusden Eindhoven.. Eindhoven. B.» y 67 Arnhem... Apeldoorn. B.» y 20 Arnhem.. A.» Ede... B. ;> 8 20 Harderwijk. B.» y 35 Zutphen... Zutphen A.» Borculo.. B.» 7 20 Doetinchcm B.» y 40 Winterswijk B. Winterswijk. y 30 Tiei Tiel... B. T> y 26 Culemborg. B.» 7 39 Druten.. B.» 8 27 Maurik.. B.» 7 39 Nijmegen. B.» 7 50 Valburg.. B Zaltbomniel A.» y 24 'sgraveni.age. 'sgravenhage A. 's Gravenhage Katwijk.. B. Katwijk Lis?e... B. Lisse Naaldwijk.. B. Naaldwijk Voorschoten B. Voorschoten Rotterdam.. Bergambacht. B. Bergambacht Brielle.. B. Brielle Charlois... B. Charlois Gouda... A. 3> Hellevoetsluis. B. Hellevoetsluis. 8 44

13 24 (istaatsbegrooting voor liet dienstjaar V. 2.) District. Hijks normaallessen. Gemeente waar de inrigting gevestigd is. Kang der inrigting. Voorbereidende klasse toegevoegd aan de Rijks normanllessen te onderwijzers en onderwijze ressen. Getal der kweekelingen Toelichtingen. Rotterdam.. (Vervol//) Krimpen a/d IJssel. B. Krimpen a/d IJssel. Maassluis.... B. Maassluis B. Rijsoord Schiedam.... A. Schiedam Zuidland.... B. Zuidland Dordrecht.. Dordrecht.... A.» B. Aineide Oud-Beijerland.. B. Oud-Beijerland Elshout B. Elshout Goriüchem.... A.» 's Gravendeel... B. 's Gravendeel Leerdam.... B. Leerdam Numansdorp... B. Numansdorp Süedrecht.... B. Sliedrecht Sommulsdijk... B. Sommelsdijk Arasterdam.. Aalsmeer.... B. Aalsmeer A. Naarden Haarlem... A. Haarlem Alkmaar.... A. Alkmaar den Helder.... A. den Helder Terschelling... A. Terschelling Texel A. Texel A. V eisen Zuid-Scharwoude B.» 2 19 Hoorn.... A. Hoorn Beemster.... B. Beemster A. Edam Eukhuizen.... B. Eukhuizen Spanbroek.... B. Spanbroek Zaandam.... A. Zaandam Middelburg.. Mid. lel burg... A.» Oostburg.... B.» 7 32 Goes.... \ ;> Tholen B.» 8 28 Zierikzee.... A.» Utrecht... A. Utrecht Amerongen... B. Amerongen Amersfoort.... A. Amersfoort B. Doom Maarssen.... B. Maarssen Leeuwarden.. Leeuwarden... A.» Buitenpost... B. i 6 38 Dokkom.... A. * 9 40