BOE! SPECIAL VOOR RUNDVEEHOUDERS

Transcriptie

1 beter BOE! SPECIAL VOOR RUNDVEEHOUDERS THEMA: - Behandeling van klinische mastitis VERDER AANDACHT VOOR: - Melkverlies - Griep buiten de deur - Droogzetten

2 Column: Monique Driesse Monique Driesse Senior Technical Service Manager Rundveedierenarts Preventieve entingen Onlangs stond in een artikel voor melkveehouders: stel paal en perk aan het gebruik van preventieve entingen. Een discussie die humaan ook weleens gevoerd wordt door voor- en tegenstanders. Een goede weerstand, door optimale voeding en huisvesting, is belangrijk. Of infectieziekten zich hierdoor laten tegenhouden is de vraag. Sommige humane infectieziekten zoals de mazelen duiken juist op in niet-gevaccineerde populaties, waar de overige omstandigheden vergelijkbaar zijn met elders. Een goede weerstand heeft wellicht effect op het verloop van de ziekte en de ernst van de symptomen, maar kan een besmetting meestal niet voorkomen. Op melkveebedrijven worden allerlei maatregelen genomen om de kans op insleep van infectieziekten te beperken. Toch blijkt het lastig dit waterdicht te krijgen; de buurman die even komt helpen, een koe door de sloot, loonwerkers die het erf betreden, een veehandelaar die in de stal komt, naar een keuring met de beste koe Vaccinaties dragen bij om infectieziekten te voorkomen, de verspreiding te verminderen en de ernst van de klinische symptomen te beperken. Hoe meer dieren of mensen gevaccineerd zijn, des te minder kans dat een ziekte zich kan verspreiden; de zogenaamde groepsbescherming, door epidemiologen ook wel de reproductiewaarde genoemd. Door het toepassen van dit principe komen een aantal humane- en dierlijke infectieziekten, zoals polio, runderpest en de ziekte van Aujeszky, in Nederland niet meer voor. Zowel op populatie-, als op koppelniveau kunnen vaccinaties een bijdrage leveren aan een gezonde veestapel. Met dien verstande dat de oplossing niet in een potje zit, maar het potje onderdeel is van de oplossing. Net zoals optimale voeding en huisvesting en stressvrije omgang met dieren. Referentie: collega Martijn Steenaert (varkensdierenarts) VERDER AANDACHT VOOR: 3 Neem je kg melkverlies voor lief? 4 Thema: Behandeling van klinische mastitis met eerste keus injector is een juiste keus 6 Neusenting: zo houd je griep buiten de deur 7 De gezonde manier van droogzetten Dit is een uitgave van Boehringer Ingelheim Animal Health Netherlands BV CONTACT: telefoon vetmedica.nl@boehringer-ingelheim.com REDACTIE: Pieter Wiedijk, Monique Driesse, Jeroen Jacobi en Marieke Blom COÖRDINATIE: Mylène Handgraaf. EINDREDACTIE EN PRODUCTIE: TextArt, Heerhugowaard. VORMGEVING: Studio Martin Rasch, Opmeer. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. Oktober beterboe!

3 Neem je kg melkverlies voor lief? In 2007 toonden onderzoekers van de Universiteit van Gent aan dat er een direct verband is tussen de hoogte van antistoffen voor maagdarmwormen in de melk en het verlies aan melkgift dat deze wormbesmetting veroorzaakt. Vanaf dat moment kon er dus een voorspelling gedaan worden naar de mate van inkomstenderving door verminderde melkgift als gevolg van een wormbesmetting. Ook werd gekeken naar de effecten van een wormbehandeling op de melkgift. De rekensom leert dat een behandeling tegen wormen financieel gezien altijd uit kan als sprake is van een actuele wormbesmetting. Tevens levert het een verbetering op van de algehele gezondheid van de koeien. Een win-winsituatie dus. Maar natuurlijk is een behandeling alleen nodig als er ook daadwerkelijk een wormbesmetting is. 8 jaar wormonderzoek Een van de manieren om te zien of er een wormbesmetting is, is het doen van tankmelk - onderzoek. In 2010 is Boehringer Ingelheim begonnen met het aanbieden van tankmelkonderzoek aan veehouders, via hun dierenarts. Onderzoek op een staal melk geeft een exacte waarde van de antistoffen tegen wormen en resulteert in een advies of er behandeld moet worden of niet. In de 8 jaar dat deze onderzoeken plaatsvinden, zijn de uitslagen nooit hetzelfde geweest. Er is nu eenmaal een grote variatie van de wormdruk per jaar. Een aantal factoren speelt daarbij een rol, waaronder het weer. De uitslagen kunnen geclusterd worden in de categorieën laag, licht verhoogd en hoog. Het ene jaar zit meer dan 80% van de uitslagen in de categorieën verhoogd en licht verhoogd, terwijl deze twee categorieën in het andere jaar 40% van de uitslagen vormen. Het ene jaar is er dus veel meer noodzaak tot behandelen dan in het andere jaar. Daarom loont het elk jaar opnieuw te bepalen of op uw bedrijf een behandeling noodzakelijk is. Zo voorkom je productieverliezen als er een besmetting is en bespaar je kosten als er geen behandeling nodig blijkt te zijn. Eprinex Pour-on, ontworming voor melkgevend vee 0 dagen wachttijd voor melk Verlengde werking voor in- en uitwendige parasieten Gemakkelijke toediening met de Eprinex Pour-on gun Uitstekende werkzaamheid, zelfs onder zeer natte weersomstandigheden* ONTWORMEN: NIET MEE WACHTEN Veel veehouders wachten met ontwormen tot na het weideseizoen. Echter, de productiedaling door wormbesmetting is dan al vanaf de zomer aan de gang. Wetende dat de verliezen oplopen tot meer dan 1 kg per koe per dag gaat dat bij een koppel van 80 lac terende koeien over 3 maanden om kg melk! Dat zijn verliezen die geen boer graag heeft. Het is dus verstandig om meteen te behandelen! *Gogolewski R.P. et al., (1996). Effect of simulated rain, coat length and exposure to natural climatic conditions on the efficacy of a topical formulation of eprinomectin against endo - parasites of cattle. Vet. Parasitology 1996; 69, IVOMEC EPRINEX (eprinomectine 5 mg/ml) Pour-On voor Vlees- en Melkvee - Reg. NL URA. Doeldier: rund. Indicaties: bestrijding van volgende parasieten: in het weideseizoen maagdarm- en longwormen (volwassen en/of L4), runderhorzels (parasitaire stadia) en hoornvliegen; in weide-en stalseizoen luizen, schurftmijten, en larvale stadia van Ostertagia ostertagi. Dosering en wijze van toediening: Uitsluitend voor uitwendige toediening. 0,5 mg/kg LG, overeenkomend met 1 ml per 10 kg LG, in een smalle streep van schoft tot staart. Bijwerkingen: Geen. Voorzorgsmaatregelen bij gebruik: Niet toepassen binnen 28 dagen vóór of na longwormenting. Behandelde dieren niet in contact laten komen met niet besmette dieren binnen 28 dagen na behandeling. Dracht en lactatie: Geen negatief effect op de voortplanting. Mag in melkkoeien, die melk produceren voor humane consumptie, worden gebruikt. Wachttijd: melk: 0 dagen, (orgaan)vlees: 15 dagen. Voor meer informatie: Boehringer Ingelheim Animal Health Netherlands bv, vetmedica.nl@boehringer-ingelheim.com, +31(0) beterboe! 3

4 Behandeling van klinische mastitis met THEMA: KLINISCHE MASTITIS Kernpraktijken Rundvee en Boehringer Ingelheim Animal Health hebben een prevalentiestudie gedaan om beter zicht te krijgen op de verschillende verwekkers van klinische mastitis. Kernpraktijken Rundvee is een vereniging van 13 dierenartsenpraktijken verdeeld over Nederland. Samen werken zij aan een goede diergezondheid en een optimaal dierenwelzijn. Auteurs: Tine van Werven (directeur Kernpraktijken Rundvee) en Monique Driesse LIGGING VAN DE DEELNEMENDE DIERENARTSENPRAKTIJKEN De praktijken vroegen een aantal van hun veehouders een melkmonster te nemen van koeien met klinische mastitis. De melkmonsters werden onderzocht in de laboratoria van een aantal praktijken. De veehouders werd ook gevraagd een aantal gegevens bij te houden, waaronder de ernst van mastitis. De ernst van mastitis werd onderverdeeld in 3 graden. Graad 1 Graad 2 Graad 3 vlokken in de melk vlokken in de melk + zwelling kwartier vlokken + zwelling + koorts/zieke koe Doel van dit onderzoek was in kaart te brengen welke verwekkers gevonden worden bij een graad 1, graad 2 of graad 3 mastitis, om zo tot een juiste therapiekeuze te komen. De veehouders werd geadviseerd graad 1 en 2 mastitis met een nieuwe eerste keus penicilline injector te behandelen en graad 3 mastitis zoals gebruikelijk volgens het bedrijfsbehandelplan. Het geven 4 beterboe!

5 eerste keus injector is een juiste keus van een pijnstiller werd geadviseerd bij elke klinische mastitis (graad 1, 2 en 3). In totaal werden 412 melkmonsters onderzocht van 85 veehouders, waarvan de uitslagen zijn weergegeven in Figuur 1. Slechts 33 (8%) monsters waren verontreinigd, de veehouders hadden dus op een nette, hygiënische manier melkmonsters genomen. De verontreinigde monsters, de monsters zonder groei (16%) en overig (<1%) werden buiten beschouwing gelaten. De mastitisverwekkers werden onderverdeeld in gram positieve kiemen (staphylococcen en streptococcen) en gram negatieve kiemen (zoals E. coli en Klebsiella). Van alle mastitisgevallen was de verwekker in 80% gram positief en 20% gram negatief. Van de koeien waar de ernst van mastitis bekend was (n= 254), bleek dat bijna 90% van de mastitis - gevallen een graad 1 of graad 2 mastitis was. Afwijkingen aan de koe, zoals koorts, verminderde eetlust of afwijkende productie (graad 3) werd dus maar in 12% van de mastitisgevallen gezien (zie figuur 2). Bij de graad 1 en 2 mastitisgevallen waar een mastitisverwekker was aangetoond, werd in 80% een gram positieve kiem gevonden (zie figuur 3). Gram positieve mastitis verwekkers zijn over het algemeen goed gevoelig voor een eerste keus smal spectrum antibiotica. Het advies om graad 1 en 2 mastitis met een eerste keus injector te behandelen volgens het melkveeformularium, lijkt dan ook een juiste keus te zijn. Fig. 1: Resultaten bacteriologie melkmonsters (n=412) klinische mastitis (graad 1, 2 en 3) Aantallen melkmonsters Staph. aureus CNS Strep. uberis Strep dys. Gram positieve kiemen Gram negatieve kiemen Overig Gram positief E. coli Geen mastitisverwekkers aangetoond Fig. 2: Ernst (graad) van mastitisgevallen (n=253) 53% 12% 35% Klebsiella Overig Geen groei Graad 1 mastitis Graad 2 mastitis Graad 3 mastitis Fig. 3: Gevonden kiemen in graad 1 (n=59) + graad 2 (n=106) mastitis na exclusie van verontreinigde monsters en monsters zonder groei Graad Verontreiniging 20% 80% Gram positieve kiemen Gram negatieve kiemen Voor meer informatie kijk op beterboe! 5

6 Neusenting: zo houd je griep buiten de deur Kalveren zijn vatbaar voor ziekten. Ook luchtwegproblemen, zoals griep, komen veel voor bij kalfjes. Dat is niet zo verwonderlijk aangezien hun longvolume relatief klein is ten opzichte van de rest van hun lichaam. De longen staan daardoor al snel onder druk en worden vatbaarder voor virussen en bacteriën. Een kalf met een luchtwegontsteking groeit niet zoals zou moeten. Een kalf dat in zijn jonge leven een zware griep heeft gehad, wordt nooit de top-koe die het had moeten worden, dat weet iedere boer. Reden genoeg om de jonge dieren te beschermen tegen luchtweg - ontstekingen. Dat klinkt heel simpel, maar dat is het vaak niet. Beschermende antistoffen Kalveren krijgen antistoffen van de moeder via de biest. Die beschermen het kalf in de eerste kritieke periode tegen virussen en bacteriën. Hoeveel antistoffen een kalf krijgt hangt af van de hoeveelheid antistoffen van de moeder en hoeveel biest het kalf heeft op - genomen. Hoe lang een kalf beschermd is, is dus een gok. Een vaccinatie kan deze bescherming overnemen. Een neusenting, ook wel intranasale vaccinatie genoemd, biedt een snelle bescherming, onafhankelijk of een kalf wel of geen antistoffen van de moeder heeft. In de slijmvliezen van de neus bevinden zich cellen die het vaccin snel oppikken en direct het immuunsysteem activeren. Dit geeft een voorspelbare bescherming en helpt de kalveren de kritieke periode door. De voordelen van een vaccinatie via de neus: Het werkt snel: na 10 dagen na de vaccinatie is er een goede bescherming. Het kan op jonge leeftijd gegeven worden: al vanaf een leeftijd van 10 dagen. Het maakt niet uit als kalfjes op dat moment nog antistoffen van hun moeder hebben. RUNDVEEDIERENARTS MONIQUE: Een neusenting is één van de meest effectieve manieren om kalveren te beschermen tegen luchtweginfecties. Dit komt door de snelle opbouw van immuniteit in de lokale neusslijmvliezen. En het maakt niet uit of een kalf wel of geen antistoffen van de moeder heeft. Daardoor heb je altijd een snelle en voorspelbare bescherming. Daarnaast is een neusenting bij jonge kalveren gemakkelijk toe te dienen en met de speciale safety cap ook nog diervriendelijk. Hoe werkt het: Het vaccin wordt door de dierenarts in elk neusgat gesprayd, 1 ml per neusgat. Het neusstuk, de nozzle genaamd, is speciaal ontwikkeld om een spray te creëren met de juiste druppelgrootte die goed aan de neusslijmvliezen hecht. De blauwe safety cap houdt de nozzle in het midden van het neusgat en zorgt ervoor dat de nozzle de slijmvliezen niet kan raken; een veilige en diervriendelijke toediening. Bovalto Respi Intranasal, bevat per dosis (2 ml): gemodificeerd levend Bovien respiratoir syncytieel virus (BRSV) en gemodificeerd levend Bovien parainfluenza 3 virus (PI3V). Doeldier: Rund. Indicatie: Voor actieve immunisatie van kalveren vanaf een leeftijd van 10 dagen tegen Bovien respiratoir syncytieel virus (BRSV) en Bovien parainfluenza 3 virus (PI3V) ter vermindering van de hoeveelheid en duur van de nasale uitscheiding van beide virussen. Duur van de immuniteit: 12 weken na vaccinatie. Contra-indicatie: geen. Speciale voorzorgsmaatregelen: Vaccineer alleen gezonde dieren. Niet gebruiken tijdens dracht en lactatie. Toediening: Nasaal gebruik. Dien één dosis (2 ml) van het gereconstitueerde vaccin intranasaal toe aan kalveren vanaf de leeftijd van 10 dagen (1 ml van het vaccin per neusgat), door gebruik te maken van een intranasale applicator. Voornaamste bijwerkingen: Zeer vaak kan een lichte en voorbijgaande neusuitvloeiing optreden binnen de eerste drie dagen na vaccinatie, zonder nadelige gevolgen voor contactdieren. De waargenomen lokale reacties en hun frequentie lijken op de verschijnselen na toediening van een overdosis onder gecontroleerde laboratorium-omstandigheden. Wachttijd: Nul dagen. REG NL Kanalisatie: UDD. Voor meer informatie: Boehringer Ingelheim Animal Health Netherland bv, vetmedica.nl@boehringer-ingelheim.com, +31(0) beterboe!

7 STUWING UIER VERHOOGD RISICO VAN MELK LEKKEN Droogzetten kan een pijnlijke en stressvolle periode voor alle melkkoeien zijn. De melkproductie is sinds de jaren vijftig verviervoudigd, maar extra aandacht voor koeien tijdens de droogstand is pas van de laatste jaren. Dat is best opmerkelijk, omdat te volle uiers tijdens de droogstand niet alleen een aanslag zijn op het welzijn en comfort van koeien, maar ook voor UIER PIJN EN ONGEMAK IMPACT OP WELZIJN KOE VERHOOGD RISICO OP MASTITIS IMPACT OP GEZONDHEID KOE veel economische schade kunnen zorgen. Wanneer gestopt wordt met melken, hoopt melk zich op in de uier, wat een gezwollen uier veroorzaakt. Verhoogde druk in de uier veroorzaakt pijn en ongemak voor de koe. Stuwing van de uier maakt de koe vatbaar voor infecties. De gezonde manier van droogzetten Hoe minder melk een koe geeft als ze de droogstand ingaat, hoe beter. Het terugdringen van de melkproductie is geslaagd als de koe er geen ongemak van heeft ondervonden en de melk - productie structureel onder de twaalf kilo per dag is gezakt. Maar hoe doe je dat? Het afbouwen van de melkgift vóór het droogzetten is erg belangrijk voor de gezondheid van de koe. Immers, als de koe wordt drooggezet, gaat de melkgift nog enkele dagen door. De koe moet al die melk op een natuurlijke manier afbreken. Dat kost veel energie, om nog maar te zwijgen over de vele ongemakken die een zwellende uier met zich meebrengt. Comfortabel de droogstand in Er zijn verschillende methodes om koeien minder melk te laten geven alvorens ze droog te zetten. De meest gebruikte is minder energierijke voeding geven. Een methode die ook wel gebruikt wordt, is groepsgewijs droogzetten. Door de koe niet apart, maar in een groepje droog te zetten, ervaart ze door het sociale contact minder stress, wat helpt bij een comfortabeler droogstand. Ook de koeien steeds een beetje minder uitmelken kan helpen om de melkproductie voor de droogstand voldoende te verminderen. Met als doel een gezonde en blije koe in de droogstand. Een blauwdruk van de perfecte methode bestaat niet, zegt dierenarts Jeroen Jacobi van Boehringer Ingelheim. De aanpak hangt af van de bedrijfs situatie, het beschikbare rantsoen, huis vesting en melkgift. Maar als ik melkveehouder was, zou ik sturen op rantsoen in combinatie met minder melken en kort voor de droogstand een bolus toedienen die de melkproductie remt. Bolus remt melkproductie Sinds eind van de zomer is er een nieuwe bolus beschikbaar die veelbelovende onderzoeks - resultaten laat zien. Deze bolus is een voedingssupplement en helpt als voer additief de melkproductie met tien tot vijftien procent te vermin - deren rondom droogzetten. Met minder druk op de uier en meer ligtijd per koe als resultaat. Jacobi denkt dat een dergelijk product zeker een steentje kan bijdragen aan een probleemloze en comfortabele droogstand. Hij benadrukt echter dat de basis wordt gelegd met voeding en verzorging. Hij is content met de toegenomen aandacht voor transitiemanagement. Gelukkig zie je nu dat melkkoeien steeds vaker systematisch en met doordacht beleid worden drooggezet. Hij adviseert het droogzetmanagement te bespreken met de dierenarts. beterboe! 7