Edam en Volendam VEEL MEER DAN KAAS & VIS ANWB.NL/WATER

Transcriptie

1 Edam en Volendam VEEL MEER DAN KAAS & VIS 56

2 TEKST EN FOTO S: FRANK KOORNEEF EDAM EN VOLENDAM ZIJN DRUKBEZOCHTE HAVENPLAATSEN, BEIDE MET EEN TOTAAL VERSCHILLEND KARAKTER. EDAM IS N MOOI OUD STADJE EN VOLENDAM EEN TOERISTENDORP. 57

3 De Volendammer Kwak is duidelijk familie van de botter. De vissersvloot van Volendam bestond ooit uit 300 schepen. De laatste echte kaasmarkt van Edam was in Sinds 1989 is er een door vrijwilligers gerunde toeristische variant, die drukbezocht wordt. De kaasjes worden er steeds per twee overgegooid. Schilders als Renoir vonden inspiratie in het dorpje met zijn kleurrijke inwoners 58

4 A an de oever van het IJsselmeer liggen twee plaatsen die nauwelijks introductie behoeven: Edam en Volendam. Ze hebben allebei een geschiedenis die verbonden is met de Zuiderzee, maar die geschiedenis is even verschillend als het karakter van de twee plaatsen. Edam is een redelijk authentiek gebleven Zuiderzeestadje, waar de straten alleen overvol zijn op de dagen dat er kaasmarkt is. Mooie, oude gebouwen en een interessant museum maken een tussenstop in Edam een waardevolle onderbreking van je vaartocht over het IJsselmeer of over de vaarten van Noord-Holland. Volendam is een wat minder oorspronkelijk gebleven vissersdorp. Hier gingen de concessies aan het toerisme ten koste van veel van het oorspronkelijke dorpskarakter. Toch is ook Volendam een bezoek meer dan waard, want er zijn gelukkig nog steeds een paar sfeervolle hoekjes te vinden. Kaas en een drijvende vloer Totdat ergens in de achttiende eeuw de directe verbinding met zee wegviel, was Edam een welvarend stadje dat rijkdom vergaarde met haringvisserij, scheepsbouw en de handel in kaas. Van dit rijke verleden getuigen nu nog steeds de voorname gevels van pakhuizen, de theekoepels aan de doorgaande vaart door het stadje, de Kaaswaag en de Grote Kerk. Ook ligt er nog steeds een oude scheepswerf midden in de stad. Het centrum van Edam is compact, maar gezellig. Het middelpunt van de stad is de overkluisde sluis aan het Damplein, waaromheen ook enkele van de belangrijkste bezienswaardigheden te vinden zijn. Bijvoorbeeld het stadhuis en het Edams museum, dat kan bogen op een zeer bijzondere keldervloer die al sinds de zeventiende eeuw mee op en neer drijft met de grondwaterstand. Edam werd rijk met haringvisserij, scheepsbouw en kaas Van vis naar souvenirs Ooit was Volendam een vissersdorp, dat door zijn geïsoleerde ligging tot het einde van de negentiende eeuw zijn oude tradities ongewijzigd kon laten. De bewoners woonden in kleurige huisjes, die vanwege de altijd aanwezige kans op overstromingen op palen stonden. Bovendien liep iedereen dagelijks in klederdracht. Aan het isolement kwam een einde nadat Volendam ontdekt werd door schilders als Renoir, die inspiratie vonden in het zo pittoreske dorpje met zijn kleurrijke inwoners. Al snel deden de eerste souvenirwinkeltjes hun intrede in het dorp. Vooral toen de Volendamse visserij door de aanleg van de Afsluitdijk het erg moeilijk kreeg, werd het toerisme een welkome bron van inkomsten. Tegenwoordig wordt Volendam jaarlijks door ongeveer twee miljoen toeristen bezocht. TWEE DAMMEN De naam van Edam is gemakkelijk te verklaren: het stadje ontstond aan een dam in de E. Aan de naam Volendam zit een iets langer verhaal vast. De haven van Edam lag oorspronkelijk aan de monding van de E in de Zuiderzee. Later groeven de Edammers een kortere weg naar zee en daarbij werd de oude haven afgedamd en gedempt, oftewel vol gemaakt. Hier ontstond het dorpje Vollendam. 59

5 IJe O oster Weer OM TE ZIEN 1. Rijk verleden Onderga het verleden in het Edams Museum. 2. Dolen zonder dwalen In het meest oorspronkelijke stukje Volendam, t Doolhof, zul je niet verdwalen. Maar je kunt je er wel in vervlogen tijden wanen. 3. Eeuwenoud Al in de 15e eeuw lagen er werven midden in Edam. Scheepswerf Groot bleef als enige over. rm er ri ng ve s t in We s te r Pu va ar 5 e rve st ing g N o o rd Bed ri jventer rei n Ed am -West 8 Edam 1 Ac h te Kaasmarkt Nieu r h av e w e h av t Edams Museum Geheim Van Edam Jan Koningbrug Vo o r h ave n en n Nieuwe Haven Scheepswerf Groot h Sc Schepenmakersdijk utt ers g ra ch t 3 Singe P u rm er Ed am OM TE PROEVEN 4. Eet en beluister B l paling okgouw rt aa gv rin er rm Pu NEDERLAND 0 0 Bron kaartdata: Kadaster Trekvaa rt Het Schouw Monnic kendam -Edam L an g e ad 7. Schilderij bij de koffie Aan de muur in Hotel Spaander hangen de schilderijen die de waard vroeger van zijn gasten kreeg. 8. Loven en bieden Iedere woensdag van 1 juli t/m 19 augustus vindt van uur de Edammer kaasmarkt plaats. 9. Hul en bloedkoraal Wie alles wil weten over M o klederlen dracht moet naar het Volendams to ch t Museum gaan. 60 rp Zui d p o l d er OM TE BELEVEN N me NOORD-HOLLAND Weeren Na een lunch in Paviljoen Smit-Bokkum bezoek je de palingrokerij en het Palingsoundmuseum erboven. 5. t Geheim onthuld In het Geheim Van Edam geeft chef-kok Henk Koning graag uitleg over zijn creaties. 6. Maaltijd op de helling Aan de Oude Haven kun je eten bij restaurant D Ouwe Helling, in een vroegere scheepswerf. Heitje van Katham Po l d er Kat woud e 500 m 0.5 Nm

6 Zeevangszeedijk eren Strandbad Paviljoen Edam Camping Haven e l w i j k Katham Sportvelden IJe Oorgat Fort bij Edam Zeesluis Edam De Broeckgauw GEMEENTE E DA M-VO L E N DA M 4 Burgemeester Boelenspark Volendam Zuideinde Buitenhaven Buitenhaven M u n n i k e v e l d 9 Volendams Museum Restaurant D Ouwe Helling WSV de Zeevang Haven Zeedijk B r e e w i j d Doolhof 2 Haven 2m Noordeinde Noordeinde Zeedijk Bedrijventerrein Julianaweg 7 Hotel Spaander 2m Gemeentehaven Volendam VAARINFO Wie over de binnenwateren naar Edam vaart, is aangewezen op de Purmerringvaart. Deze vaart is op twee manieren te bereiken. Als eerste vanaf het Noord-Hollands Kanaal bij Purmerend, waar onlangs vele nieuwe aanlegplaatsen in gebruik zijn genomen. Hier kun je op de Purmerringvaart komen via de Where. Komend vanaf Amsterdam vaar je over Trekvaart Het Schouw-Monnickendam-Edam en de Purmer Ee naar de Purmerringvaart. Om in Edam aan te leggen, sla je af ter hoogte van de Jan. Edam is natuurlijk ook vanaf het Markermeer te bereiken. De haveninvaart is bebakend en betond, maar in het havenkanaal liggen ondiepere delen aan de zuidelijke zijde van het havenhoofd. Volendam is niet vanaf de binnenwateren bereikbaar, uiteraard wel vanaf de Gouwzee. Vanaf de Gouwzee loopt een betonde geul naar het vissersdorp. Aanleggen In Edam kun je aanleggen aan de Schepenmakersdijk, na de eerste drie bruggen vanaf de Purmerringvaart, of nog drie ophaalbruggen verder in de Nieuwe Haven. Direct aan het Markermeer is een gemeentelijke aanlegkade. Daarnaast heeft de jachthaven van WSV de Zeevang plek voor passanten. In Volendam kun je terecht bij de Gemeentehaven in het centrum en in Marina Volendam net daarbuiten. M a r k e r m e e r Paviljoen Smit-Bokkum Marina Volendam Slobbeland Zwembad 2m 6 Veerdienst Veerdienst Volendam-Marken Volendam-Marken Strekdam (Marken) Marinahaven Hoogedijk 2m Gouwzee 61

7 Edam was een van de belangrijkste handelssteden van Holland Vanaf veel plekken in de stad heb je goed zicht op de Speeltoren. De kerk die bij de toren hoorde, is verdwenen, maar het carillon uit 1561 laat nog regelmatig van zich horen. 62 Het mooi gelegen Proveniershof werd gesticht in De huisjes dienden als onderkomen voor oudere Edammers. Kaas wordt natuurlijk niet alleen op de Kaasmarkt verkocht. Deze kaaswinkel zit in een 16e-eeuws pand op het Spui.

8 EDAMMERTJE Het Edammertje is een klein kaasje in een bolvorm, dat al vanaf de veertiende eeuw vanuit de haven van Edam geëxporteerd wordt. Het vetgehalte van de kaas is 40+. De omgeving van Edam is al eeuwenlang erg nat en er was eigenlijk met de landerijen maar één ding mogelijk: het houden van koeien. Van de melk van deze koeien werd kaas gemaakt, die vanuit de dorpen in de omgeving met boten naar Edam werd vervoerd. De kaasmarkt zoals die tegenwoordig op woensdagochtenden in de zomer wordt gehouden, is weliswaar erg toeristisch, maar daarom niet minder leuk om eens van dichtbij te zien. 63

9 Donkergroen of zwart geschilderde, houten voorgevels en daken met feloranje pannen zijn het voornaamste kenmerk van de typisch Volendamse huizen. Het Doolhof is het meest onbedorven stukje Volendam HET DOOLHOF Het Doolhof is het oudste en meest origineel gebleven gedeelte van Volendam, dat zijn naam dankt aan het ongeplande en onregelmatige stratenpatroon. Je treft er kleine huisjes, smalle, zigzaggende straten en stegen, plus een grachtje. Dit is dan ook het gedeelte van Volendam dat aan het einde van de negentiende eeuw veel schilders en andere kunstenaars naar het afgelegen vissersdorp deed komen. En hoewel de bewoners van deze buurt niet altijd even blij zijn met de toeristen die hun buurt komen bekijken, hangt hier nog steeds een enigszins authentieke sfeer. 64

10 De economie van Volendam draait grotendeels op het toerisme. Op een mooie zomerse dag doet de ijskraam aan de Haven dan ook goede zaken. Aan het ministrandje aan het Noordeinde, vlakbij het centrum, kun je op een hete dag even pootjebaden. Op de Dijk kun je op een mooie zomerse dag over de hoofden lopen Veel kunstschilders verbleven ooit in Hotel Spaander. Vis en muziek: Volendam en paling zijn vaak synoniem. 65