Met falen en opstaan PROVIDER

Transcriptie

1 Categorie Ouders Aantal deelnemers Zes tot tien Leeftijd Ouders Duur / aantal bijeenkomsten Twee bijeenkomsten van een uur en drie kwartier Auteur Ivanka Druijf-den Hoedt KORTE BESCHRIJVING Dit item draait om verwachtingen van ouders. De deelnemers staan eerst stil bij hun eigen idealen als puber en de verwachtingen die hun ouders van hen hadden. Dit doen ze met behulp van het spel Kaarten op Tafel. Daarna bekijken ze de Bijbelse gelijkenis van de verloren zoon vanuit verschillende perspectieven. Vervolgens leggen ze het verband met hun eigen gezin. In de tweede bijeenkomst staan de deelnemers stil bij speciale herinneringen die ze aan hun kinderen hebben. Daarna gaan ze in gesprek over het Bijbelgedeelte over de twaalfjarige Jezus in de tempel. Ook dit verhaal relateren ze aan hun eigen gezin. Verder gaan ze in gesprek aan de hand van door henzelf meegebrachte voorwerpen die ze karakteristiek vinden voor hun kinderen. Tot slot schrijven ze voor elk van hun kinderen een persoonlijke wenskaart met een mooie 'herinnering' die ze willen meegeven (iets leuks wat ze samen met het kind willen gaan doen). DOEL De deelnemers leren dat het benoemen van verwachtingen ten aanzien van elkaar verrijkend kan zijn voor de relatie tussen ouder en kind. De deelnemers leren van twee Bijbelverhalen dat kinderen hun eigen pad kiezen en hoe ouders daarop kunnen reageren. De deelnemers krijgen meer inzicht in hun eigen gezinssituatie door een Bijbelverhaal te bekijken vanuit verschillende perspectieven. De deelnemers worden zich (opnieuw) bewust van de idealen, wensen en dromen die ze zelf hadden als pubers. De deelnemers worden zich (opnieuw) bewust van de verwachtingen die hun eigen ouders van hen hadden. De deelnemers worden zich bewust van de verwachtingen die ze hebben van hun kinderen. De deelnemers ontdekken wat zij zelf hebben ontvangen aan talenten, ervaring en inspiratie en hoe zij dit kunnen gebruiken bij het opvoeden. VERANTWOORDING Opvoeden is een lastige kwestie. Waarschijnlijk heeft elke ouder weleens het idee te falen. Vaak wordt het gevoel van falen veroorzaakt door verwachtingen die niet uitkomen, bijvoorbeeld wanneer een kind een andere weg kiest dan gehoopt. Ouders hebben allerlei bewuste en onbewuste verwachtingen ten aanzien van hun kinderen, bijvoorbeeld op het gebied van normen en waarden die ze willen doorgeven en met betrekking tot dingen die ze zelf had willen bereiken in hun eigen leven. Met verwachtingen is op zich niets mis - zolang ouders zich er maar bewust van zijn. En het is goed als ouders beseffen dat het leven soms gewoon anders loopt dan gewenst of gedroomd; dat is niet altijd een kwestie van 'gefaald hebben'. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 1

2 VOORBEREIDING Praktische voorbereiding Lees het hele item goed door, inclusief de bijlagen. Steek vlak voor het begin van de tweede bijeenkomst de kaars aan. Leg voor elke bijeenkomst alle benodigdheden klaar. Test alle apparatuur. Persoonlijke voorbereiding Met behulp van deze vragen kun je je ook persoonlijk voorbereiden op de bijeenkomsten: Lees Lucas 15:11-32, Lucas 2:40-52 en bijlage 2, 3 en 8. Welke verschillende rollen kun je onderscheiden in de twee verhalen? Hoe beleef je deze verhalen? Wat doen ze met je? Wat voel je voor de mensen in dit verhaal? Voel je bijvoorbeeld sympathie, of roepen ze misschien juist weerstand op? Denk eens terug aan drie situaties in je eigen leven waarin je een gevoel had van falen of tekortschieten. Hoe ben je vanuit die situaties weer verder gegaan? Wat heeft je daarbij geholpen? Denk eens terug aan drie situaties waarin je teleurgesteld was in anderen. Hoe ben je daar toen mee omgegaan? Lees Lucas 2: 51b. Wat doen deze woorden met je? Wat bepaalt jouw verwachtingen in het leven? Welke normen en waarden zijn voor jou belangrijk? Wat kun en wil je delen met de ouders van je eigen ervaringen en opvattingen met betrekking tot verwachtingen, omgaan met falen en het weer opstaan en verder gaan? BENODIGDHEDEN Eerste bijeenkomst Een kopie van bijlage 1 op A3-formaat; Plakband; Schoteltjes vingerverf; Tissues; Zelfklevende memoblaadjes; Pennen; Het spel Kaarten op Tafel (onder andere te bestellen via de webshop van de EO); Een bijbel (NBV); Een flap-over met stiften; Een kopie van bijlage 4 (in stroken geknipt); Eventueel kopieën van bijlage 6 (of exemplaren van het nieuwe liedboek) voor alle deelnemers. Tweede bijeenkomst Een grote kaars en iets om deze mee aan te steken; Eventueel apparatuur om het filmfragment te kunnen afspelen (bijvoorbeeld een computer met internetverbinding en een beamer met scherm en geluidsboxjes); Voor alle kinderen van de deelnemers een kopie van het gedicht in bijlage 7, afgedrukt op stevig papier; Pennen; Voor iedere deelnemer een bijbel (NBV); Voor alle kinderen van de deelnemers een mooie wenskaart (plus nog wat extra kaarten zodat de deelnemers kunnen kiezen). PROGRAMMA Eerste bijeenkomst 10 minuten Opening Heet de deelnemers welkom en bied eventueel iets te drinken aan. Maak zo nodig een voorstelrondje. Vertel kort iets over de opzet van dit item (zie korte beschrijving). Benoem dat je je bewust bent van de kwetsbaarheid van de ouders in deze twee bijeenkomsten: het gaat immers over henzelf, over hun kinderen en over hun eigen ouders. Maak duidelijk dat je de veiligheid in de groep wilt bewaken (zie aandachtspunten). Zet schoteltjes vingerverf op tafel en leg er zelfklevende memoblaadjes bij. Vraag de ouders om een memoblaadje te nemen en daar met vingerverf een afdruk van één vinger op te maken. Deel pennen uit en laat hen ook op het blaadje schrijven wat ze kenmerkend vinden voor zichzelf: waar zijn ze bijvoorbeeld goed in? Hang ondertussen de poster met de twee handen op de muur. Vraag de deelnemers om hun memoblaadjes op de poster te plakken. Geef hun ook de gelegenheid om elkaars blaadjes te bekijken. Vertel erbij dat jullie hier aan het eind van de bijeenkomst op terugkomen. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 2

3 20 minuten Verkenning Neem het spel Kaarten op Tafel en leg de kaarten met afbeeldingen verspreid op tafel. Benoem dat alle aanwezige ouders zelf ook puber zijn geweest. Waarschijnlijk hadden ze in die tijd bepaalde idealen, wensen of dromen. Vraag de deelnemers om een afbeelding te kiezen die daar iets van weergeeft. Laat hen ook even in stilte nadenken over de vraag wat ze daarvan met hun eigen ouders hebben besproken. Bespreek de gekozen afbeeldingen met de deelnemers. Stel bijvoorbeeld de volgende gespreksvragen: Wat zie je in deze afbeelding ten aanzien van je ideaal, wens of droom als puber? Viel je ideaal, wens of droom binnen het verwachtingspatroon van je ouders? Heb je er weleens over gesproken met je ouders? Zo ja, hoe was hun reactie? Vonden ze bijvoorbeeld dat ze gefaald hadden in de opvoeding? Of gaven ze je juist vertrouwen? Kreeg je de ruimte om je eigen keuze te maken en je eigen weg te gaan? Heb je je ideaal, wens of droom gerealiseerd? Of staat één en ander nog open, voor later? 40 minuten Verdieping Lees de gelijkenis van de verloren zoon voor, uit de Bijbel (Lucas 15: 11-32) of de bewerking in bijlage 3. Hang daarna drie flap-overvellen aan de muur en schrijf daarop de woorden: "vader", "oudste zoon" en "jongste zoon". Laat de deelnemers om beurten kort benoemen wat voor beeld ze hebben van elk van deze gezinsleden. Noteer hun antwoorden op de flap-overvellen. Vorm daarna drie groepjes: een groep voor elk van de personages uit het verhaal. Geef elk groepje het bijbehorende strookje van bijlage 4. Laat de groepjes hierover in gesprek gaan. Geef hiervoor vijftien minuten de tijd. Roep de deelnemers daarna bij elkaar voor een plenair gesprek. Vraag hun wel om als groepjes bij elkaar te blijven zitten, zodat ze tijdens het groepsgesprek als 'vertegenwoordigers' van verschillende gezinsleden met elkaar in gesprek kunnen. Stel bijvoorbeeld de volgende gespreksvragen: Hoe gaat deze vader met zijn beide kinderen om? Wat voor verwachtingen heeft hij ten aanzien van zijn kinderen? Wat voor verwachtingen hebben de zoons (ten aanzien van hun vader en van elkaar)? Is er in dit verhaal sprake van falen of mislukken? Of is er juist een basis van vertrouwen om de eigen levensweg te gaan? Stuur het gesprek zo nodig wat bij of breng verhelderende vragen in. Daarvoor kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van de vragen in bijlage 4. Neem voor dit gesprek ook vijftien minuten de tijd. Vat daarna kort samen hoe de drie personages zijn voorgesteld in het plenaire gesprek. Kijk dan nog eens met elkaar naar de flap-overvellen met de trefwoorden. Hebben de ouders door dit onderdeel misschien een ander beeld gekregen van de personages? Hebben ze bijvoorbeeld meer of minder sympathie voor een bepaald personage? Dit is eventueel een goed moment voor een korte pauze. 25 minuten Verwerking Benoem dat de ouders in het vorige onderdeel hebben stilgestaan bij een gezin uit een Bijbelverhaal. Voer nu een groepsgesprek waarin ze de stap maken naar hun eigen gezinssituatie. Stel bijvoorbeeld de volgende gespreksvragen: Heb je tijdens het vorige onderdeel weleens gedacht aan je eigen gezin? Welke personages uit het verhaal herken je in je eigen gezin? Welke dilemma s uit het verhaal herken je in je eigen gezin? Welke verwachtingen heb je van je eigen kind of kinderen? Voldoet je kind of voldoen je kinderen aan die verwachtingen? Wanneer wel en wanneer niet? Kijk tot slot nog eens met elkaar naar de flap-overvellen met de trefwoorden. Hebben de ouders door dit onderdeel misschien een ander beeld gekregen van de personages? Hebben ze bijvoorbeeld meer of minder sympathie voor een bepaald personage? JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 3

4 10 minuten Afsluiting Lees de Bijbeltekst in bijlage 5 op. Leg uit wat het woord "leeftocht" betekent: Dit staat voor alles wat tot onderhoud van het leven dient. In eerste instantie gaat het dan om de voorraad levensmiddelen. In dit verhaal zou je het de erfenis kunnen noemen. De vader geeft beide zonen een gelijk deel, voldoende om hun levensreis te vervolgen. Je zou ook kunnen zeggen dat dit staat voor de talenten die je meekrijgt in het leven; talenten die je hebt ontvangen als kind van God de Vader. Wijs dan op de poster waarop de ouders memoblaadjes hebben geplakt aan het begin van de bijeenkomst. Benoem dat ook zij bijzondere eigenschappen hebben gekregen, specifiek voor hun persoonlijkheid, die dienen tot 'leeftocht' op hun eigen levensreis. Sluit af met de tekst in bijlage 6. Eventueel kun je deze ook met elkaar zingen. Deel dan kopieën van bijlage 6 uit of exemplaren van het nieuwe liedboek. Bedank de deelnemers voor hun aanwezigheid en inbreng. Nodig hen uit voor de volgende bijeenkomst. Vraag hun om dan voor elk van hun kinderen een voorwerp mee te nemen dat karakteristiek is voor dat kind (bijvoorbeeld iets van zijn of haar hobby, of een dierbaar voorwerp). Het is daarbij wel belangrijk dat ze met hun kinderen bespreken wat ze meenemen. Tweede bijeenkomst 5 minuten Opening Heet de deelnemers welkom en bied eventueel iets te drinken aan. Kom nog even terug op de eerste bijeenkomst. Vertel dat deze bijeenkomst gaat over de verwachtingen die ouders hebben ten aanzien van hun kinderen in het dagelijks leven. Hoe leren ouders hun kinderen om hun eigen weg te gaan in het leven? Geef aan dat je wilt beginnen met een gedicht over dochters die het ouderlijk huis verlaten. Lees het gedicht in bijlage 7 op of kijk samen naar het filmpje met de tekst ervan (youtu.be/nqsg09ysyge). 10 minuten Verkenning Deel pennen uit en kopieën van het gedicht in bijlage 7 (een kopie voor elk kind in het gezin). Benoem dat de dochters in dit gedicht herinneringen hebben verzameld in de jaren dat ze thuis opgroeiden. Wat voor herinneringen hebben de kinderen van de deelnemers de afgelopen tijd verzameld? Laat de deelnemers voor elk van hun kinderen een speciale herinnering in gedachten nemen, iets wat ze onlangs met het kind hebben gedaan. Dat hoeft geen 'groot' moment te zijn; het kan ook een wandelgangmoment zijn. Laat hen die herinnering achter op het papier schrijven. Laat hen erbij schrijven wat ze toen aan het kind hebben gegeven en wat ze toen van het kind hebben gekregen - bijvoorbeeld aandacht, tijd of plezier. Geef aan dat ze de gedichten mee naar huis mogen nemen. Dus als iemand nu onvoldoende tijd heeft om voor elk kind iets op te schrijven, kan hij thuis verder gaan. 40 minuten Verdieping Deel bijbels uit en lees met elkaar Lucas 2: Vertel iets meer over dit Bijbelgedeelte met behulp van bijlage 8. Ga hierover in gesprek met de ouders. Stel bijvoorbeeld de volgende gespreksvragen: Wat herken je in het Bijbelverhaal van de puberende Jezus? Wanneer maak jij je ongerust of boos over je kind of kinderen? Hoe reageert je partner dan? Op welke momenten leun jij als ouder achterover? Hoe reageert je partner dan? Wat vind je bijzonder aan de ambitie of inspiratie van je kind of kinderen? Waar kun je van genieten? Als het gesprek niet zo op gang komt, maak dan gebruik van de casussen in bijlage minuten Verwerking Vraag de ouders om de voorwerpen erbij te nemen die ze hebben meegenomen, de voorwerpen die ze karakteristiek vonden voor hun kinderen. Laat hen om beurten vertellen wat ze hebben meegenomen, in eerste instantie nog zonder toelichting, en die voorwerpen bij de kaars leggen. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 4

5 Maak vervolgens nog een rondje, waarbij iedere deelnemer mag toelichten waarom hij of zij voor een bepaald voorwerp heeft gekozen en wat voor betekenis dat voorwerp heeft voor het kind. Stel ook de volgende vragen: Wat zegt dit voorwerp over de toekomst van je kind? Hoe zou je je kind daarin kunnen ondersteunen? Wat heb je daarvoor in huis aan talenten en gaven? Hoe belangrijk vind je het om je kind te laten zien dat het op eigen benen mag leren staan? Geef aan dat de deelnemers nu een persoonlijke kaart mogen gaan schrijven voor elk van hun kinderen. Deel de wenskaarten uit (een kaart voor elk kind in het gezin). Vraag de deelnemers wat voor mooie 'herinnering' ze binnenkort zouden willen toevoegen aan de herinneringen die elk van hun kinderen meekrijgt. Dat kan bijvoorbeeld iets leuks zijn wat ze samen met het kind willen gaan doen. Laat hen dat op de kaart schrijven. Dat kan heel concreet, met een datum, maar ze kunnen het ook openlaten en er een soort waardebon van maken. BIJLAGEN 1. Poster 2. Achtergrondinformatie 1 3. Verhaal 4. Gespreksvragen 5. Bijbeltekst 6. Liedtekst 7. Gedicht 8. Achtergrondinformatie 2 9. Casussen 5 minuten Afsluiting Sluit af door opnieuw de tekst van bijlage 7 op te lezen. Lees nu ook Lucas 2:51b: "Zijn moeder sloot alles wat er met hem gebeurd was in haar hart." (NBV). Bedank de deelnemers voor hun aanwezigheid en inbreng. AANDACHTSPUNTEN In dit item spreken de deelnemers over hun meest intieme leefomgeving: hun gezin. Bewaak daarom de veiligheid in de groep. Herhaal zo nodig de afspraken die daarbij horen: Iedereen heeft het recht zo veel of zo weinig te vertellen als hij of zij kwijt wil. Alles wat hier wordt besproken, blijft binnen de groep. Het doel van de bijeenkomst is in gesprek komen, niet debatteren of elkaar uitlachen. Heb ook oog voor de verschillende vormen die gezinnen kunnen aannemen. Benoem dat het niet vanzelfsprekend is dat iedereen bij zijn of haar biologische ouders is opgegroeid. Zorg dat er in het gesprek ook aandacht is voor andere gezinssituaties, bijvoorbeeld als gevolg van echtscheiding of het overlijden van één of beide ouders. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 5

6 Bijlage 1 POSTER Zegenende handen JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 6

7 Bijlage 2 ACHTERGRONDINFORMATIE Toelichting bij Lucas 15:11-32 Deze gelijkenis is bekend onder de naam de verloren zoon. Dat is één van de kopjes die in de middeleeuwen zijn toegevoegd om te duiden waar bepaalde Bijbelgedeelten over gaan. In de NBV komt dit kopje niet terug, maar krijgt hoofdstuk 15 als geheel het kopje de zorg om wat verloren is. Zo wordt deze gelijkenis geplaatst in de context van twee andere gelijkenissen: de gelijkenis van de herder die op zoek gaat naar een verloren schaap en de gelijkenis van de vrouw die op zoek gaat naar een verloren muntstuk. Vanuit een ander perspectief zou de gelijkenis van de verloren zoon ook de gelijkenis van de wachtende vader genoemd kunnen worden. Het benoemen van deze twee mogelijke titels van de gelijkenis geeft aan dat er ook vanuit verschillende perspectieven kan worden gekeken naar de gezinsleden in de gelijkenis. De gelijkenis gaat over een vader en twee zonen, en beide zonen hebben een eigen plaats in dat gezin. Tijdens het gesprek met de deelnemers kun je deze lijn doortrekken naar het gezin waarin zij zelf zijn opgegroeid. Iedere deelnemer heeft een eigen plaats in dat gezin, bijvoorbeeld de oudste dochter, de jongste zoon of het middelste kind. En vanuit dat perspectief wordt het gezin ook 'beleefd'; het gezin wordt immers bekeken vanuit die eigen positie in het gezin. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 7

8 Bijlage 3 VERHAAL De lieve vader en de zoon die thuis kwam God is altijd blij als we bij Hem komen. Jezus vertelde een verhaal over liefde en vergeving van God: "Een man had twee zonen. De jongste zei tegen zijn vader: 'Ik wil niet wachten tot u doodgaat. Geef mij alvast mijn erfenis, dan kan ik doen wat ik wil.' De oudste zoon schrok. Maar de vader deed wat zijn jongste zoon vroeg, en de jongen ging op reis. Hij maakte al het geld veel te snel op. Toen hij niets meer had, wilde niemand hem iets te eten geven. Uiteindelijk kreeg hij een baantje als varkenshoeder. Hij woonde bij de varkens, at bij de varkens, sliep bij de varkens en stonk als een varken! Hij had zo n honger dat hij zelfs varkensvoer lustte. 'De knechten van mijn vader krijgen genoeg te eten en ik ga hier dood van de honger!' zei hij tegen zichzelf. 'Ik zal naar huis gaan en mijn vader smeken of ik op zijn boerderij als knecht mag werken.' Toen de vader zijn jongste zoon zag aankomen, holde hij hem tegemoet. Hij sloeg zijn armen om hem heen en kuste hem. 'Nee, vader', zei de jongste zoon. 'Ik ben niet goed genoeg om uw zoon te zijn. Laat mij maar uw knecht zijn op de boerderij.' 'Snel,' zei de vader tegen de knechten, 'maak het lekkerste eten klaar!' Toen de oudste zoon thuiskwam en zag dat het feest was, werd hij boos. 'Geeft u een feest voor die nietsnut?' vroeg hij zijn vader. 'Jullie zijn allebei mijn zoon,' zei de vader, 'en ik zal altijd van jullie blijven houden. Eén zoon was ik kwijt en nu heb ik hem weer gevonden.'" Bron: Tutu, D. (2010). Kinderen van God: Bijbelverhalen verteld door Nobelprijswinnaar aartsbisschop Desmond Tutu (Vertaald door R. Meijer-Muilwijk). Heerenveen: Benjamin. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 8

9 Bijlage 4 GESPREKSVRAGEN De vader Opdracht Leef je in in de rol van de vader in het verhaal. Probeer met elkaar de vragen te beantwoorden die hieronder aan de vader worden gesteld. Waarschijnlijk is er niet voldoende tijd om alle vragen te bespreken. Bepaal samen met welke vraag je begint, en probeer die zo goed mogelijk te beantwoorden vanuit de rol van de vader. De andere vragen kunnen daarbij helpen. Vragen aan de vader Hoe was het voor jou toen je zoon vroeg om zijn deel van de erfenis? Hoe heb je voor je beide zonen gezorgd? Hoe hebben zij voor jou gezorgd? Welke vraag zou je willen stellen aan je oudste zoon? Wat zou je je oudste zoon willen zeggen? Wat heeft hij volgens jou nodig? Welke vraag zou je willen stellen aan je jongste zoon? Wat zou je je jongste zoon willen zeggen? Wat heeft hij volgens jou nodig? Wie is volgens jou het kwetsbaarst in jouw gezin? Wordt iedereen uiteindelijk recht gedaan? De jongste zoon Opdracht Leef je in in de rol van de jongste zoon in het verhaal. Probeer met elkaar de vragen te beantwoorden die hieronder aan de jongste zoon worden gesteld. Waarschijnlijk is er niet voldoende tijd om alle vragen te bespreken. Bepaal samen met welke vraag je begint, en probeer die zo goed mogelijk te beantwoorden vanuit de rol van de jongste zoon. De andere vragen kunnen daarbij helpen. Vragen aan de jongste zoon Wat maakte dat jij het in je had om de wijde wereld in te trekken? Wat heeft die ervaring met je gedaan? Heb je je weleens verloren of mislukt gevoeld toen je weg was? Voelde het weleens alsof je tekortschoot? Hoe was het voor jou om weer op te staan en naar je vader te gaan? Hoe was het voor jou dat je vader op de uitkijk stond? Welke vraag zou je willen stellen aan je vader? Wat zou je je vader willen zeggen? Wat heeft hij volgens jou nodig? Welke vraag zou je willen stellen aan je broer? Wat zou je je broer willen zeggen? Wat heeft hij volgens jou nodig? Wie is volgens jou het kwetsbaarst in jouw gezin? JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 9

10 De oudste zoon Bijlage 4 Opdracht Leef je in in de rol van de oudste zoon in het verhaal. Probeer met elkaar de vragen te beantwoorden die hieronder aan de oudste zoon worden gesteld. Waarschijnlijk is er niet voldoende tijd om alle vragen te bespreken. Bepaal samen met welke vraag je begint, en probeer die zo goed mogelijk te beantwoorden vanuit de rol van de oudste zoon. De andere vragen kunnen daarbij helpen. Vragen aan de oudste zoon Wat maakte dat jij thuis bleef terwijl je broer de wijde wereld in trok? Wat heeft zijn vertrek met jou gedaan? Heb je je weleens verloren gevoeld toen hij weg was? Hoe merkte je dat je vader jou ook liefhad? Wat heb jij je vader kunnen geven? Wat gaf hij jou? Welke vraag zou je willen stellen aan je vader? Wat zou je je vader willen zeggen? Wat heeft hij volgens jou nodig? Welke vraag zou je willen stellen aan je broer? Wat zou je je broer willen zeggen? Wat heeft hij volgens jou nodig? Wie is volgens jou het kwetsbaarst in jouw gezin? JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 10

11 Bijlage 5 BIJBELTEKST Lucas 15:11-12 [Jezus] zegt: zomaar een mens had twee zonen; dan zegt de jongste van hen tot zijn vader: vader, geef mij van wat er is het deel dat mij toekomt! En hij heeft onder hen de leeftocht verdeeld. Bron: Oussoren, P. (2012). De Naardense Bijbel. Vught: Skandalon. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 11

12 Bijlage 6 LIEDTEKST Ga met God en Hij zal met je zijn (Lied 416) Ga met God en Hij zal met je zijn, jou nabij op al je wegen met Zijn raad en troost en zegen. Ga met God en Hij zal met je zijn. Ga met God en Hij zal met je zijn: bij gevaar, in bange tijden, over jou Zijn vleugels spreiden. Ga met God en Hij zal met je zijn. Ga met God en Hij zal met je zijn: in Zijn liefde jou bewaren, in de dood je leven sparen. Ga met God en Hij zal met je zijn. Ga met God en Hij zal met je zijn, tot wij weer elkaar ontmoeten, in Zijn naam elkaar begroeten. Ga met God en Hij zal met je zijn. Bron: Rankin, J. (2013). Ga met God en Hij zal met je zijn (Vertaald door: G. Landman). In Liedboek: Zingen en bidden in huis en kerk. Zoetermeer: BV Liedboek. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 12

13 Bijlage 7 GEDICHT Vertrek van dochters Ze moesten inderdaad gaan, ik had het gezien aan hun gezichten die langzaam veranderden van die van kinderen in die van vrienden, van die van vroeger in die van nu. En gevoeld en geroken als ze me kusten, een huid en een haar die niet meer voor mij waren bedoeld, niet zoals vroeger, toen we de tijd nog hadden. Er was in ons huis een wereld van verlangen, geluk, pijn en verdriet gegroeid, in hun kamers waarin ze verzamelden wat ze mee zouden nemen, hun herinneringen. Nu ze weg zijn kijk ik uit hun ramen en zie precies datzelfde uitzicht, precies die zelfde wereld van twintig jaar her, toen ik hier kwam wonen. Vertrek van dochters Ze moesten inderdaad gaan, ik had het gezien aan hun gezichten die langzaam veranderden van die van kinderen in die van vrienden, van die van vroeger in die van nu. En gevoeld en geroken als ze me kusten, een huid en een haar die niet meer voor mij waren bedoeld, niet zoals vroeger, toen we de tijd nog hadden. Er was in ons huis een wereld van verlangen, geluk, pijn en verdriet gegroeid, in hun kamers waarin ze verzamelden wat ze mee zouden nemen, hun herinneringen. Nu ze weg zijn kijk ik uit hun ramen en zie precies datzelfde uitzicht, precies die zelfde wereld van twintig jaar her, toen ik hier kwam wonen. Bron: Kopland, R. (2003). Geluk is gevaarlijk. Amsterdam: Muntinga. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 13

14 Bijlage 8 ACHTERGRONDINFORMATIE 2 Toelichting bij Lucas 2:40-52 Jezus als puber' zouden we boven dit Bijbelgedeelte kunnen zetten. En wat voor een puber! Hij gaat ogenschijnlijk Zijn eigen weg. Hij zoekt en vindt mensen bij wie Hij Zijn verhaal kwijt kan en met wie Hij discussieert. En dan lijkt Hij ook nog brutaal tegen Zijn moeder, wanneer zij Hem aanspreekt vanuit haar ongerustheid en angst. Het is een familietafereel dat in veel hedendaagse gezinnen wel herkenbaar zal zijn. Je wilt je kind zo graag een goede (geloofs)opvoeding geven. Je hoopt er een evenwichtig persoon van te maken, klaar voor de maatschappij. Je wilt je kind behoeden voor fouten, misstappen. Je hoopt dat je kind het beter krijgt dan jij, of dat je kind kan doen wat jou niet is gelukt. Je gunt je kind het beste. Maar: is wat jij voor ogen hebt ook wel echt het beste voor je kind? Bij elke nieuwe generatie ontstaat er een breuk, want een kind groeit op in een andere tijd dan zijn ouders. Dat hoeft niet beangstigend te zijn. Het zou echter te kort door de bocht zijn om te stellen dat dit de strekking van deze Bijbeltekst is. Dit is slechts de 'zichtbare laag'. Maar de tekst heeft nog een laag die belangrijk is: de laag waarin Jezus Zijn eigen idealen volgt. Hij herkent en erkent Zijn roeping en probeert daar Zijn weg in te vinden. Daarbij wordt Hij gestimuleerd door mensen om Hem heen (vers 47) en door de wetenschap dat Gods genade met Hem is (vers 40 en 52). Niemand kan in andermans hoofd of hart kijken wat de ander ten diepste bezielt. Het is voor ouders dan ook telkens weer de vraag wat de juiste balans is tussen vasthouden en loslaten, tussen vasthouden en toevertrouwen aan God. Elke ouder zal op een zeker moment merken dat zijn of haar kind een eigen weg gaat. Zo gaan we vroeg of laat allemaal onze eigen weg om los te komen van onze ouders. Dat is niet breken met de ouders. Het is omgaan met de ouders vanuit het eigen perspectief. In vers 51 staat dat Jezus Zijn ouders "voortaan gehoorzaam" was. Dat betekent niet dat Hij Zijn mond niet meer open deed of dat Hij altijd lief en braaf was. Het betekent dat Hij hen respecteerde als ouders, ouders die Hem opvoedden en Hem de kans gaven om te groeien en op eigen bestaansgrond te leven. Opgroeien is in zekere zin je ouders met kleine stapjes verlaten, om jezelf te ontwikkelen en steeds meer 'op ooghoogte' te komen met je ouders. Steeds meer volwassen mens worden, maar kind van je eigen tijd blijven. Er is ook moed voor nodig om in een ander spoor te gaan dan je ouders. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 14

15 Bijlage 9 CASUSSEN Casus 1 Tijdens een gezellig samenzijn begint een buurvrouw een gesprek met je over haar kinderen: "Mijn kinderen, van 13 en 16, gaan niet meer naar de kerk. Het was iedere zondag weer zo'n strijd... Dan zaten we daar met z'n vieren, maar ik voelde gewoon de rode vlekken in mijn hals. Dus we doen het maar niet meer. De oudste is 16, tja, die hebben we maar losgelaten. En toen zei de jongste: 'Als zij niet hoeft, waarom ik dan wel?' Dus nu gaan mijn man en ik maar samen. Ik ervaar dan wel het gemis dat we niet compleet zijn. Maar ik zit er nu wel rustiger en kan ook wat meekrijgen voor mijn eigen leven." Hoe zou jij hiermee omgaan? Casus 2 Een vader heeft een goede baan in de techniek. Hij vindt dat daar goede arbeidskansen liggen, en is dan ook blij dat zijn zoon een opleiding volgt in het hoger technisch onderwijs. Zijn dochter zit nog op de middelbare school en moet binnenkort een profiel kiezen. "Kies maar natuur en techniek," zegt de vader, "dan kun je altijd een goede baan krijgen, net als ik. Heeft je broer ook zo gedaan." De dochter heeft echter totaal geen interesse in de techniek; daar liggen ook niet haar talenten. Welke vraag zou jij aan de vader stellen? En aan de dochter? Casus 3 Een collega vertrouwt je toe: Soms heb ik het gevoel dat ik gefaald heb, omdat Mieke en ik gescheiden zijn. Onze dochter, Janneke, is op kamers gegaan. Onze zoon, Gert, is na de echtscheiding bij mij blijven wonen. Ik heb goed voor hem gezorgd, stond iedere zaterdagmorgen aan de lijn bij het voetbalveld. De gezamenlijke avondmaaltijd was altijd een vast familiemoment en dat is het gebleven. Gert kan het goed vinden met mijn nieuwe vriendin, en hij gaat ook regelmatig een weekend naar Mieke en haar nieuwe gezin. Maar dat we niet samen hebben kunnen blijven, dat spijt mij nog altijd voor onze kinderen." Hoe zou jij reageren? JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 15