Bezit te kwader trouw, verkrijgende en bevrijdende verjaring

Transcriptie

1 Bezit te kwader trouw, verkrijgende en bevrijdende verjaring

2

3 Bezit te kwader trouw, verkrijgende en bevrijdende verjaring Een leerstellige rechtsvergelijkende studie op historische grondslag Jelle Eric Jansen Boom Juridische uitgevers Den Haag 2011

4 2011 J.E. Jansen / Boom Juridische uitgevers Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (art. 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. ISBN NUR 822

5 RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Bezit te kwader trouw, verkrijgende en bevrijdende verjaring Een leerstellige, rechtsvergelijkende studie op historische grondslag Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Rechtsgeleerdheid aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. E. Sterken, in het openbaar te verdedigen op donderdag 3 maart 2011 om uur door Jelle Eric Jansen geboren op 4 augustus 1980 te Gouda

6 Promotores: Beoordelingscommissie: Prof. mr. F. Brandsma Prof. mr. J.H.A. Lokin Prof. mr. C.J.H. Jansen Prof. mr. W.H.M. Reehuis Prof. mr. F.M.J. Verstijlen Prof. mr. W.J. Zwalve

7 Dem Staat liegt nur daran, dass der Besitz gewiss und sicher sei; ob man mit Recht besitze, kann ihn weniger kümmern. J.W. von Goethe, Dichtung und Wahrheit, III, 12, p. 526.

8

9 INHOUDSOPGAVE LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN LIJST VAN VERKORT AANGEHAALDE LITERATUUR XV XIX VRAAGSTELLING 1 1 DE KOPPELING VAN BEVRIJDENDE EN VERKRIJGENDE VERJARING 1 2 VERSCHILLENDE STELSELS 3 3 PLAN VAN AANPAK 5 4 VERKRIJGENDE EN BEVRIJDENDE VERJARING 9 5 ARTIKEL 3:105 ALS BEVRIJDENDE VERJARING 11 6 DE KRITIEK OP ARTIKEL 3:105 ALS BEVRIJDENDE VERJARING 15 7 VERKRIJGENDE EN BEVRIJDENDE VERJARING 18 8 AFSCHAFFEN OF AANPASSEN VAN ARTIKEL 3:105? 19 DEEL I: RECHTSHISTORISCH DEEL 23 PANDEKTISTIEK 25 9 BEVRIJDENDE VERJARING VAN DE REVINDICATIE VERKRIJGENDE TREKKEN VAN DE BEVRIJDENDE VERJARING VAN DE REVINDICATIE DE ONTWIKKELING VAN DE VERSCHILLENDE VERJARINGSINSTITUTEN. VAN USUS AUCTORITAS TOT USUCAPIO. VERKRIJGENDE VERJARING IN VOGELVLUCHT USUCAPIO EN TRADITIO USUCAPIO EN MANCIPATIO USUCAPIO EN ANDERE WIJZEN VAN EIGENDOMSVERKRIJGING ACTIO PUBLICIANA USUCAPIO A NON DOMINO USUCAPIO A DOMINO CONCLUSIES PRAESCRIPTIO LONGI TEMPORIS PRAESCRIPTIO LONGI TEMPORIS EN EIGENDOM BEVRIJDENDE OF VERKRIJGENDE VERJARING? ACCESSIO POSSESSIONIS REGEL ACCESSIO POSSESSIONIS REGEL EN BEVRIJDENDE VERJARING? ACCESSIO POSSESSIONIS REGEL EN PRAESCRIPTIO LONGI TEMPORIS 48

10 25 PRAESCRIPTIO LONGI TEMPORIS EN ZEKERHEIDSRECHTEN VERKRIJGENDE OF BEVRIJDENDE VERJARING? ERFDIENSTBAARHEDEN EN VERKRIJGENDE VERJARING: LONGA POSSESSIO OF DIUTURNUS USUS PRAESCRIPTIO LONGI TEMPORIS EN ERFDIENSTBAARHEDEN? PRAESCRIPTIO LONGISSIMI TEMPORIS JUSTINIAANS VERJARINGSRECHT LEERSTELLIGE VERWARRING VERKRIJGENDE VERJARING EN DE OUDE PRAESCRIPTIO LONGI TEMPORIS VERJARING VAN DE REVINDICATIE EN DE OUDE PRAESCRIPTIO LONGI TEMPORIS VERJARING VAN DE REVINDICATIE EN DE ACCESSIO POSSESSIONIS REGEL HET RECHTSGEVOLG VAN HET VERJAREN VAN DE REVINDICATIE VERKRIJGENDE VERJARING GEKOPPELD AAN DE VERJARING VAN DE REVINDICATIE? ONVERJAARBAARHEID? VERKRIJGENDE VERJARING VOOR MALA FIDE BEZITTERS ALS SANCTIE VOOR STILZITTEN? 80 DEEL II: RECHTSVERGELIJKEND DEEL 87 DUITS RECHT DOMINIUM SINE RE BEREKENING VAN DE VERJARINGSTERMIJN VAN DE REVINDICATIE HET RECHTSGEVOLG VAN HET VERSTRIJKEN VAN DE VERJARINGSTERMIJN VAN DE REVINDICATIE BEVRIJDENDE VERJARING EN GRUNDBUCHSTELSEL VERKRIJGENDE VERJARING TABULARERSITZUNG VERKRIJGENDE VERJARING HET TENIETGAAN VAN EEN ERFDIENSTBAARHEID DOOR BEVRIJDENDE VERJARING HET TENIETGAAN VAN EEN IN HET GRUNDBUCH INGESCHREVEN ERFDIENSTBAARHEID DOOR BEVRIJDENDE VERJARING CONCLUSIES VERKRIJGENDE VERJARING DE ONTWERPEN JOHOW EN GEBHARD BGB BEVRIJDENDE VERJARING VAN DE REVINDICATIE MET STERKE WERKING 111

11 53 ENTSITZUNG ONVERJAARBAARHEID VAN DE REVINDICATIE RECHTSZEKERHEID? PARAGRAAF 221 BGB (OUD) EN EEN SPECIFIEK GEVAL VAN VERDUISTERING EIGENRICHTING DOMINIUM SINE RE EN ONGERECHTVAARDIGDE VERRIJKING SCHIJNRECHTSZEKERHEID DE HERZIENING VAN HET VERJARINGSRECHT EIGENDOMSVERLIES DOOR RECHTSVERWERKING 126 ANGLO-AMERIKAANS RECHT OWNERSHIP EN POSSESSION BEVRIJDENDE VERJARING, GEEN VERKRIJGENDE VERJARING PRESCRIPTION BEVRIJDENDE VERJARING EN ONROERENDE ZAKEN HET RECHTSGEVOLG VAN BEVRIJDENDE VERJARING SINDS HET BEGIN VAN DE VERJARINGSTERMIJN: ADVERSE POSSESSION DENNINGS IMPLIED LICENCE LEER KRITIEK ADVERSE POSSESSION EN ANIMUS POSSIDENDI PYE V GRAHAM EN ADVERSE POSSESSION BEREKENING VAN DE VERJARINGSTERMIJN LAND REGISTRATION ACT PYE EN HUMAN RIGHTS BEVRIJDENDE VERJARING EN ROERENDE ZAKEN GOEDE TROUW EN BEVRIJDENDE VERJARING DISCOVERY RULE? INTERMEZZO: AMERIKAANS RECHT PRESCRIPTION EN ERFDIENSTBAARHEDEN PRESCRIPTION FROM TIME IMMEMORIAL PRESUMED LOST GRANT DOCTRINE INTERMEZZO: PRESCRIPTION FROM TIME IMMEMORIAL, PRESUMED LOST GRANT EN VETUSTAS PRESCRIPTION ACT QUASI POSSESSIO NEC VI NEC CLAM NEC PRECARIO KENNIS VAN DE EIGENAAR OP WIENS RECHT INBREUK WORDT GEMAAKT? BONA FIDES? AS OF RIGHT EN ASSERTION OF A RIGHT KRITIEK 177

12 FRANS RECHT INLEIDING REVINDICATIE IS ONVERJAARBAAR BEVRIJDENDE VERJARING EN EIGENDOM IN DE OOSTENRIJKSE PANDEKTISTIEK VEREENZELVIGING VAN RECHT EN RECHTSVORDERING IN FRANKRIJK ANCIEN DROIT FRANÇAIS: BEVRIJDENDE VERJARING EN VERKRIJGENDE VERJARING ALS ÉÉN LEERSTUK CODE CIVIL EIGENDOM IS EEUWIGDUREND EIGENDOM GAAT NIET TENIET DOOR NON USUS EIGENDOMSVERLIES DOOR VERJARING LEIDT VOOR WAT BETREFT ONROERENDE ZAKEN TOT ONWENSELIJKE EIGENDOMSVERKRIJGING DOOR DE STAAT REVINDICATIE VERJAART NIET VERKRIJGENDE VERJARING VAN ONROERENDE ZAKEN BEZIT ONAFGEBROKEN BEZIT: ACCESSIO POSSESSIONIS REGEL VERJARINGSBEZIT BEZITSGEBREKEN EN DERTIGJARIGE VERKRIJGENDE VERJARING BEZITSGEBREKEN EN TIENJARIGE VERKRIJGENDE VERJARING? VERKRIJGENDE VERJARING VAN ROERENDE ZAKEN? POTHIER: EN FAIT DE MEUBLES LA POSSESSION VAUT TITRE ALS BEWIJSRECHTELIJKE REGEL BOURJON: EN FAIT DE MEUBLES LA POSSESSION VAUT TITRE ALS WIJZE VAN EIGENDOMSVERKRIJGING CODE CIVIL BEZIT GOEDE TROUW EN TITEL? VERJARINGSBEZIT? GESTOLEN EN VERLOREN ZAKEN DERTIGJARIGE VERKRIJGENDE VERJARING VOOR ROERENDE ZAKEN VERKRIJGENDE VERJARING VAN ERFDIENSTBAARHEDEN SERVITUDES CONTINUES ET APPARENTES BEZIT TIJD 219

13 DEEL III: NEDERLANDS RECHT 221 BURGERLIJK WETBOEK INLEIDING DE VERJARING VAN DE REVINDICATIE SCHOLTEN BEREKENING VAN DE VERJARINGSTERMIJN VAN DE REVINDICATIE KLOOSTER IN EEN LANDSCHAP DE RECHTVAARDIGING VAN DE BEVRIJDENDE VERJARING VERKRIJGENDE VERJARING VERKRIJGENDE VERJARING VAN ONROERENDE ZAKEN VERJARINGSBEZIT ARTIKEL 1992 OBW OPENBAAR BEZIT OPENBAAR EN ONDUBBELZINNIG BEZIT ANDERE GEVALLEN VAN NIET OPENBAAR BEZIT? VERKRIJGENDE VERJARING VAN ERFDIENSTBAARHEDEN ARTIKEL 2014 OBW SCHOLTEN EN MEIJERS KRITIEK OP DE LEER VAN SCHOLTEN DE HOGE RAAD EN HET NIEUWE WETBOEK 251 BURGERLIJK WETBOEK HET NIEUWE VERJARINGSRECHT IN VOGELVLUCHT KRITIEK OP ARTIKEL 3:105 IN DE LITERATUUR ARTIKEL 3:105 EN ONGERECHTVAARDIGDE VERRIJKING? ARTIKEL 3:105 IN DE RECHTSPRAAK VERKRIJGENDE VERJARING EN REGISTERVERVUILING ARTIKEL 3:99 EN REGISTERVERVUILING ARTIKEL 3:105 EN REGISTERVERVUILING BEZIT ALS RECHT? OVERDRACHT BUITEN DE NOTARIS OM INBEZITNEMING VAN ONROERENDE ZAKEN ONDUBBELZINNIG BEZIT EN PRETENTIE VAN RECHT BAAIJENS-FRUNT/WIJERS OPENBAAR BEZIT: ROERENDE ZAKEN EN ARTIKEL 1992 OBW ERFDIENSTBAARHEDEN BEZIT EN ERFDIENSTBAARHEDEN INBEZITNEMING VAN ERFDIENSTBAARHEDEN BEZIT VAN ERFDIENSTBAARHEDEN EN PRETENTIE VAN RECHT 284

14 153 BEZIT VAN ERFDIENSTBAARHEDEN EN BEZITSINTERVERSIE CORPUS-VEREISTE EN ENKEL GEDOGEN 288 TOT SLOT: ARTIKEL 3:105 ALS GOEDERENRECHTELIJKE RECHTSVERWERKING INLEIDING NALATIGHEID ALS RECHTVAARDIGING VAN BEPALINGEN ALS 3: AANPASSING IN WELKE ZIN? DE WIJZIGING VAN DE REGELING VAN DE BEVRIJDENDE VERJARING VAN RECHTSVORDERINGEN TOT VERGOEDING VAN SCHADE DOOR DOOD OF LETSEL BEVRIJDENDE VERJARING ALS RECHTSVERWERKING ARTIKEL 3:105 ALS GOEDERENRECHTELIJKE RECHTSVERWERKING ONROERENDE ZAKEN ROERENDE ZAKEN HET KUNSTMATIGE KARAKTER VAN ARTIKEL 3: ERFDIENSTBAARHEDEN ARTIKEL 3:105 ALS GOEDERENRECHTELIJKE RECHTSVERWERKING EN HET EHRM ARTIKEL 3:105 ALS GOEDERENRECHTELIJKE RECHTSVERWERKING EN EEN REGISTERSTELSEL 312 SAMENVATTING 315 ZUSAMMENFASSUNG 323 REGISTERS 331 BRONNEN- EN WETTENREGISTER 331 RECHTSPRAAKREGISTER 336 TREFWOORDENREGISTER 340