Brancheverduurzamingsplannen Verpakken. Prognose milieu-impact

Transcriptie

1 Brancheverduurzamingsplannen Verpakken Prognose milieu-impact Kennisinstituut Duurzaam Verpakken 22 februari 2018

2 Inhoud Samenvatting Over de brancheverduurzamingsplannen Onderdeel van de Raamovereenkomst Verpakkingen Europese context Aanpak bij het opstellen van brancheverduurzamingsplannen Stand van zaken Monitoring Prognose milieu-impact brancheverduurzamingsplannen Over de prognose Kwalitatieve milieu-impact brancheverduurzamingsplannen Quick-scan kwantitatieve milieu effecten Conclusies Bijlage 1 Quick-scan milieueffecten brancheverduurzamingsplannen CE Delft Bijlage 2 In beeld: verwachte resultaten van de dertien branche-verduurzamingsplannen in

3 Samenvatting Over de brancheverduurzamingsplannen Het opstellen van brancheverduurzamingsplannen is een van de afspraken uit de Raamovereenkomst Verpakkingen tussen het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM), het verpakkende bedrijfsleven en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Hierin is vastgelegd dat alle relevante branches verduurzamingsplannen verpakken opstellen met hoogst haalbare doelen voor 2018 en dat zij eenzelfde plan opstellen voor Het doel van deze afspraak is dat er naast afspraken uit de Raamovereenkomst over het recyclen van verpakkingsmateriaal, met deze plannen ook afspraken worden gemaakt over verduurzaming bij het ontwikkelen van verpakkingen. In de Raamovereenkomst is afgesproken dat het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) de plannen toetst en vaststelt. De toetsing gebeurt door een wetenschappelijke toetsingscommissie, ondersteund door het KIDV-bureau. Het KIDV-bestuur stelt de plannen vast en zorgt voor de aanbieding aan de partijen van de Raamovereenkomst. In de periode zijn door branches op eigen kracht dertien brancheverduurzamingsplannen opgesteld. Gezamenlijk vertegenwoordigen deze plannen 88 procent van het verpakkingsgewicht dat in Nederland door relevante branches op de markt wordt gebracht. Met deze brancheverduurzamingsplannen zijn er voor het eerst in Europa stelselmatig en branche-breed afspraken gemaakt over het verduurzamen van de productverpakkingsketen. De hoogst haalbare doelen uit de plannen zijn gebaseerd op de prestaties van koplopers uit de branches. Koplopers binnen een branche kunnen met hun prestaties de overige leden van dezelfde branche inspireren om verpakkingen verder te verduurzamen. In de plannen onderstrepen alle branches hun streven naar een circulaire economie voor verpakkingen. Deze eerste ronde brancheverduurzamingsplannen is daarbij een eerste belangrijke stap op die weg. Van negen branches heeft het KIDV geen (goedgekeurd) plan ontvangen. Om freeriders te voorkomen heeft het KIDV op verzoek van de partijen van de Raamovereenkomst voor deze branches hoogst haalbare doelen opgesteld. Om te bepalen of de doelen uit de eerste ronde brancheverduurzamingsplannen ook worden behaald, dienen de branches de doelen te monitoren en hierover te rapporteren aan het KIDV. Eind 2018 leveren alle branches de monitoring van hun verduurzamingsplannen aan het KIDV en het KIDV levert de eindrapportage uiterlijk op 1 april Over deze prognose Om op dit moment vast een indruk te geven van de verwachte milieu-impact, heeft het KIDV een prognose opgesteld. Die bestaat uit een kwalitatieve beschrijving van de impact en de beweging die met de brancheverduurzamingsplannen in gang is gezet. Daarnaast heeft onderzoeksbureau CE Delft in opdracht van het KIDV een quick-scan gemaakt die bestaat uit een globale inschatting van de kwantitatieve milieu-impact van alle hoogst haalbare doelen uit de brancheverduurzamingsplannen uitgedrukt in CO 2-equivalenten (zie bijlage 1). De uitkomsten van de kwalitatieve en de kwantitatieve milieu-impact zijn beschreven in deze rapportage. Deze rapportage is ook te vinden op de website van het KIDV. 3

4 Kwalitatieve milieu-impact Uit evaluaties en interviews met stakeholders blijkt dat het werken met en aan de brancheverduurzamingsplannen heeft geleid tot meer bewustwording, urgentie en acties bij branches en bedrijven. Het onderwerp duurzaam verpakken staat hoger op de agenda, óók in de boardrooms van bedrijven. Dit leidt er toe dat duurzaam verpakken niet alleen meer een onderwerp is waar verpakkingskundigen zich mee bezighouden, maar een onderwerp is dat een plaats gaat krijgen in het duurzaamheidsbeleid van bedrijven en dus ook bedrijfs-breed van belang wordt. Ten slotte leiden de brancheverduurzamingsplannen tot meer collectieve samenwerking van het bedrijfsleven bij het verduurzamen van verpakkingen. In de vastgestelde verduurzamingsplannen onderstrepen branches hun streven naar een circulaire economie voor verpakkingen en geven zij aan het verduurzamen van verpakkingen serieus te nemen en structureel te willen oppakken. Duidelijk is dat branches en bedrijven ook doelen stellen die verder gaan dan de essentiële eisen voor verpakkingen 1. Uit een analyse van de hoogst haalbare doelen uit de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen zijn bewegingen zichtbaar in de volgende vier richtingen: re-duce: vermindering verpakkingsmateriaal door verpakkingen lichter en dunner te maken; re-use: het toepassen van meermalige verpakkingen voor transport; recycle: meer gebruik van gerecycled materiaal, beter recyclebare verpakkingen, meer verpakkingen van mono-materiaal en meer recycle-instructies; re-new: meer gebruik van duurzaam gecertificeerd papier/karton en het vergroten van de toepassing van biobased grondstoffen in kunststof. Kwantitatieve milieu-impact De verwachte kwantitatieve milieu-impact van de plannen is in opdracht van het KIDV onderzocht door onderzoeksbureau CE Delft. Dat is gebeurd in de vorm van een quick-scan waarbij een globale inschatting is gemaakt van het broeikaseffect van het totaaleffect van de hoogst haalbare doelen uit de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen 2, voor zover die uitgedrukt kunnen worden in CO2- equivalenten (zie bijlage 1). 3 In de quick-scan van CE Delft is daarbij nadrukkelijk aangegeven dat niet alle positieve milieueffecten van de plannen zijn uit te drukken in CO 2-besparing. Dit betekent dat andere positieve milieueffecten van de brancheverduurzamingsplannen op thema s als bijvoorbeeld landgebruik, toxiciteit en aantasting van de ozonlaag, in de quick-scan niet zijn meegenomen. Ook geeft CE Delft aan dat het gebruik van CO 2 als graadmeter beperkingen heeft en het milieuvoordeel slechts beperkt dekt als het gaat om alle effecten van het gebruik van gerecycled of gecertificeerd papier en karton. 1 De hoogst haalbare doelen geven een concrete invulling aan de verschillende essentiële eisen. Binnen de essentiële eisen wordt verbranding (met energieterugwinning) echter ook als mogelijkheid geboden. Hierdoor gaan er grondstoffen verloren. De hoogst haalbare doelen uit de brancheverduurzamingsplannen focussen daarom op de recycling van materiaal (zonder verbranding als optie), reductie en een maximale inzet van secundaire grondstoffen (bijvoorbeeld recyclaat) of gecertificeerde grondstoffen (bijvoorbeeld FSC/PEFC). De hoogst haalbare doelen gaan dus soms verder dan de wettelijke verplichting van de essentiële eisen. 2 De verwachte reductie van milieu-impact in CO 2 equivalenten kan niet alleen aan de producenten en importeurs van productverpakkingscombinaties worden toegerekend, maar wordt behaald in keten. 3 Een aantal hoogst haalbare doelen zijn voor wat betreft milieu-impact niet uit te drukken in CO 2-equivalenten zoals in de quick-scan van CE Delft is toegelicht. 4

5 Die milieuvoordelen uiten zich bijvoorbeeld ook in positieve effecten op landgebruik en ecosystemen. Als er puur wordt gekeken naar het broeikaseffect, dan wordt het geschatte milieueffect van de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen geprognosticeerd op 39 tot 53 kiloton CO 2-equivalent, gemiddeld 46 kiloton CO 2-equivalent. Hiermee leveren de brancheverduurzamingsplannen een aanzienlijke bijdrage aan de Raamovereenkomst Verpakkingen In 2015 is het milieueffect van de andere maatregelen uit de Raamovereenkomst in opdracht van het KIDV via een milieueffectanalyse onderzocht door onderzoeksbureaus TNO en CE Delft. In die analyse konden de brancheverduurzamingsplannen echter nog niet worden meegenomen, omdat er op dat moment nog geen vastgestelde plannen waren. De uitkomst van deze Milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst Verpakkingen liet zien dat de andere maatregelen een besparing opleverden tussen de 31 tot 44 kiloton CO 2- equivalent in 2017 ten opzichte van In termen van het broeikaseffect kan het geschatte kwantitatieve milieueffect van de gehele Raamovereenkomst, inclusief de brancheverduurzamingsplannen, hiermee halverwege de looptijd worden geprognosticeerd op 63 tot 89 kiloton aan CO 2-besparing 4. 4 Een aantal doelen uit de brancheverduurzamingsplannen overlappen met recycle doelen uit de Raamovereenkomst Verpakkingen Als deze doelen niet worden opgeteld bij het resultaat van de brancheverduurzamingsplannen komen deze uit op 31,5 tot 46,5 kiloton CO 2-equivalent. Voor een zuivere berekening is dit resultaat opgeteld bij de eerdere berekende resultaten van het milieueffect van de Raamovereenkomst. 5

6 1 Over de brancheverduurzamingsplannen 1.1 Onderdeel van de Raamovereenkomst Verpakkingen In 2012 is de Raamovereenkomst Verpakkingen gesloten tussen het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM), het verpakkende bedrijfsleven en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Hoofddoelen Raamovereenkomst Verpakkingen Het realiseren van gesloten kringlopen van grondstoffen. 2. Het vaststellen van hoge hergebruikdoelen door de raamovereenkomstpartijen. 3. Het tegengaan van het onnodig verbruik van grondstoffen (preventie). Daarom bevat deze raamovereenkomst afspraken om in verpakkingen minder nieuw materiaal en meer gerecyclede materialen te gebruiken. Een van de afspraken uit de Raamovereenkomst is dat alle relevante branches verduurzamingsplannen verpakken opstellen met hoogst haalbare doelen voor 2018 en dat zij in 2018 eenzelfde plan opstellen voor Op deze manier worden naast de doelen die in de Raamovereenkomst zijn gesteld voor het recyclen van verpakkingsmateriaal, ook afspraken gemaakt over verduurzaming bij het ontwikkelen van verpakkingen. 1.2 Europese context De Europese richtlijn 5 over verpakkingen en verpakkingsafval is in Nederland geïmplementeerd via het Besluit Beheer Verpakkingen. De brancheverduurzamingsplannen dragen bij aan het realiseren van verschillende afspraken uit het Besluit, zoals de recycledoelen onder artikel 6. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het toepassen van één materiaalsoort om recyclebaarheid te verbeteren. Ook krijgen de meeste consumentenverpakkingen een weggooi-instructie. De consument weet hierdoor beter hoe de verpakking afgedankt moet worden waardoor de hoeveelheid correct afgedankt verpakkingsafval kan toenemen. Daarnaast geven branches en hun lid-bedrijven via de brancheverduurzamingsplannen concreet invulling aan verschillende onderdelen van de essentiële eisen voor verpakkingen. Branches zetten bijvoorbeeld in op beter te recyclen verpakkingen en minder verpakkingsmateriaal per producteenheid. Vanuit Europees perspectief dragen de brancheverduurzamingsplannen in Nederland bij aan de stappen die Europa wil zetten naar een circulaire economie (Circular Economy Package). 5 Richtlijn 94/62/EG. 6

7 1.3 Aanpak bij het opstellen van brancheverduurzamingsplannen Het KIDV heeft een selectie gemaakt van branches die verpakkingen op de Nederlandse markt brengen 6 en heeft een aanpak ontwikkeld voor het opstellen van de brancheverduurzamingsplannen. In die aanpak zijn de hoogst haalbare doelen logischerwijs gebaseerd op de prestaties van koplopers uit de branches. Koplopers binnen een branche kunnen met hun prestaties de overige leden van dezelfde branche inspireren om verpakkingen verder te verduurzamen. De branches spannen zich in om alle bedrijven in de branche, waaronder koplopers, achterblijvers en middenmoters, aan te sporen de vastgestelde doelen te behalen. Aanpak brancheverduurzamingsplannen De branches stellen aan de hand van gegevens en inzichten van exemplarische bedrijven hoogst haalbare doelen op voor de branche. Bedrijven en branches kunnen hiervoor de methodiek gebruiken die door het KIDV is ontwikkeld. De hoogst haalbare doelen worden afgeleid van de koplopers in de branche, waardoor de verduurzaming van de gehele branche een impuls krijgt. Idealiter worden de brancheverduurzamingsplannen ontwikkeld aan de hand van die productverpakkingscombinaties waar naar verwachting veel milieuwinst valt te behalen. Het KIDV heeft als taak om de hoogst haalbare doelen per branche te toetsen, ze vast te stellen en ze aan te bieden aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat. Desgewenst ondersteunt het KIDV de koplopers bij hun verdere stappen, bijvoorbeeld door middel van onderzoek. In de Raamovereenkomst is afgesproken dat het KIDV de brancheverduurzamingsplannen vaststelt. Om de kwaliteit van de plannen te toetsen en te borgen heeft het KIDV een toetsingscommissie ingesteld met vier wetenschappers met specialismen in duurzaam verpakken, van verschillende Nederlandse universiteiten. Zij worden daarbij ondersteund door vier verpakkingskundigen. Het KIDV-bestuur heeft de plannen vastgesteld op basis van het oordeel van de toetsingscommissie en met advies van de Raad van Advies van het KIDV, waarna ze zijn aangeboden aan de partijen van de Raamovereenkomst. Leden toetsingscommissie Dr. ir. Renee Wever, professor of Industrial Design Engineering, Linköping University. Prof. dr. ir. Roland ten Klooster, Leerstoel Packaging Design and Management aan de Universiteit Twente. Dr. Ulphard Thoden van Velzen, WUR, DLO onderzoeker aan Wageningen UR Food & Biobased Research. Prof. dr. Jacqueline Cramer, hoogleraar Duurzaam Innoveren, Universiteit Utrecht. De toetsingscommissie wordt ondersteund door vier verpakkingskundigen: Dick de Koning, directeur Packz B.V., Johan Glaser, directeur Packz B.V., Maarten van Hest, eigenaar en consultant bij Van Hest Packaging Concept, Siem Haffmans, managing partner bij Partners for Innovation. 6 Gebaseerd op de branchegegevens van het Afvalfonds Verpakkingen. 7

8 1.4 Stand van zaken In 2015, 2016 en 2017 hebben branches op eigen kracht dertien brancheverduurzamingsplannen opgesteld. Gezamenlijk vertegenwoordigen deze plannen 88 procent van het verpakkingsgewicht dat in Nederland door de relevante branches op de markt wordt gebracht. Branches met een vastgesteld brancheverduurzamingsplan Met deze brancheverduurzamingsplannen zijn er voor het eerst in Europa stelselmatig en branche-breed afspraken gemaakt over het verduurzamen van de productverpakkingsketen. Ik heb er waardering voor dat branches plannen hebben opgesteld waarmee ze werken aan structurele verduurzaming. Sharon Dijksma, juli 2016 Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu 7 Van negen overige relevante branches ontving het KIDV geen (goedgekeurde) plannen, waarbij het gaat om 11 procent van het verpakkingsgewicht dat in Nederland door deze branches gezamenlijk op de markt wordt gebracht 8. Om freeriders te voorkomen heeft het KIDV in opdracht van de raamovereenkomstpartijen voor deze branches hoogst haalbare doelen opgesteld in lijn met de 7 In: Aanbieding van de voortgangsrapportage Raamovereenkomst Verpakkingen 2015, recyclecijfers 2014 en afhandeling openstaande moties aan de Tweede Kamer, juli Met de Sigaretten en sigaren-branche (Stichting Sigarettenindustrie en NVS/Nederlandse Vereniging voor de Sigarenindustrie) worden aparte afspraken gemaakt. Dit omdat er een wijziging in Europese regelgeving optreedt, die verband houdt met de verpakking. Met deze branches zal separaat worden overlegd. 8

9 hoogst haalbare doelen uit de reeds vastgestelde brancheverduurzamingsplannen. Bovendien is daarbij ook gekeken naar mogelijkheden op materiaalniveau. Het KIDV heeft hoogst haalbare doelen op- en vastgesteld voor de volgende branches die voor 1 oktober 2016 geen goedgekeurd brancheverduurzamingsplan hebben ingediend: Vereniging van Verf- en Drukinktfabrikanten (VVVF). Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI). Nederlands Verbond van de Groothandel (NVG). Koninklijke Horeca Nederland (KHN). Nefemed, Diagned en Firevaned (Medische hulpmiddelen). Mode, tapijt en interieur textiel (Modint). RAI Vereniging en BOVAG. Raad Nederlandse Detailhandel (RND). Nederlands Verbond Toelevering Bouw (NVTB). 1.5 Monitoring Om te bepalen in hoeverre de doelen uit de brancheverduurzamingsplannen ook worden behaald, dienen de branches de doelen te monitoren en hierover te rapporteren aan het KIDV. Eind 2018 leveren alle branches de monitoring van hun verduurzamingsplannen op. De eindrapportage wordt uiterlijk op 1 april 2019 door het KIDV opgeleverd. Voor de periode stellen branches nieuwe brancheverduurzamingsplannen op. 9

10 2 Prognose milieu-impact brancheverduurzamingsplannen 2.1 Over de prognose Om te bepalen of de doelen uit de eerste ronde brancheverduurzamingsplannen ook worden behaald, dienen de branches de doelen te monitoren en hierover te rapporteren aan het KIDV. Eind 2018 leveren alle branches de monitoring van hun verduurzamingsplannen aan het KIDV en het KIDV levert de eindrapportage uiterlijk op 1 april Om op dit moment vast een indruk te geven van de verwachte milieu-impact, heeft het KIDV een prognose opgesteld. De prognose van de milieu-impact brancheverduurzamingsplannen is een aanvulling op de Milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst Verpakkingen In juni 2014 werd door toenmalig staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu een milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst toegezegd aan de Tweede Kamer. Deze Milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst Verpakkingen is in opdracht van het KIDV in de periode oktober 2014 en april 2015 uitgevoerd door de onderzoekbureaus TNO en CE Delft. Voor de begeleiding stelde het KIDV een brede klankbordgroep samen onder leiding van Pieter-Jan Biesheuvel, die bestond uit vertegenwoordigers van de rijksoverheid, gemeenten, het bedrijfsleven, milieuorganisaties en organisaties op het gebied van zwerfafval. In de milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst is een vergelijking gemaakt van het milieueffect van de afspraken uit de Raamovereenkomst Verpakkingen (inclusief het mogelijk afschaffen van het statiegeld op grote PET-flessen), met de situatie vóór de Raamovereenkomst. Er zijn berekeningen uitgevoerd op maatregelen zoals de inzameling en recycling van drankenkartons, de inzameling en recycling van de vijf verpakkingsmaterialen en inzamelsystemen van grote PETflessen. In deze milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst kon echter nog geen berekening worden uitgevoerd voor de milieu-impact van de brancheverduurzamingsplannen, omdat deze plannen op dat moment nog niet waren vastgesteld. De algemene conclusie van de milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst was dat het totaalpakket van maatregelen in de Raamovereenkomst Verpakkingen , exclusief de brancheverduurzamingsplannen, in alle scenario s in 2017 een milieuwinst oplevert en dat deze milieuwinst duidelijk toeneemt in Nu van alle brancheverduurzamingsplannen de hoogst haalbare doelen zijn vastgesteld, is het wel mogelijk om een prognose te geven van de milieu-impact van de gehele Raamovereenkomst Verpakkingen Het gaat hier vooralsnog met nadruk om een prognose, omdat alle branches eind 2018 de monitoring van hun verduurzamingsplannen opleveren en de eindrapportage uiterlijk op 1 april 2019 door het KIDV wordt opgeleverd. Inhoud en reikwijdte van de prognose van de milieu-impact van de brancheverduurzamingsplannen Deze prognose van de milieu-impact van de brancheverduurzamingsplannen is als volgt opgebouwd. 10

11 In paragraaf 2.2 wordt de kwalitatieve milieu-impact van de brancheverduurzamingsplannen beschreven, aan de hand van de evaluaties en interviews met stakeholders door het KIDV én via een analyse van de hoogst haalbare doelen uit de plannen. Paragraaf 2.3 bevat een beschrijving van de kwantitatieve milieu-impact op basis van twaalf van de dertien vastgestelde verduurzamingsplannen die branches op eigen kracht hebben opgesteld 9. Deze prognose is in opdracht van het KIDV uitgevoerd door onderzoeksbureau CE Delft via een zogenoemde quick-scan van de verwachte milieu-impact van de hoogst haalbare doelen uit de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen verpakken (zie bijlage 1). 2.2 Kwalitatieve milieu-impact brancheverduurzamingsplannen Brancheverduurzamingsplannen zetten duurzaam verpakken op de kaart en in beweging Met het opstellen van dertien brancheverduurzamingsplannen door branches staat duurzaam verpakken hoger op de agenda van het bedrijfsleven en is een duidelijke beweging in gang gezet. Deze branches nemen de verduurzaming van verpakken serieus en pakken dit structureel op. Dit geldt voor een grote groep branches en bedrijven waaronder ook niet-ondertekenaars van de Raamovereenkomst Verpakkingen Uit evaluaties en interviews door het KIDV met de toetsingscommissie en vertegenwoordigers van branches, komt onder meer naar voren dat het opstellen van de brancheverduurzamingsplannen tot de volgende kwalitatieve effecten heeft geleid: Meer bewustwording en urgentie over het belang van duurzaam verpakken. Daardoor wordt het een gespreksthema binnen bedrijven en wordt er actie ondernomen. Het onderwerp staat nu ook op de agenda bij beslissers binnen bedrijven. Dit leidt er toe dat duurzaam verpakken niet alleen meer een onderwerp is waar verpakkingskundigen zich mee bezighouden, maar een onderwerp is dat een plaats gaat krijgen in het duurzaamheidsbeleid van bedrijven en dus ook bedrijfs-breed van belang wordt. De brancheverduurzamingsplannen bieden branches en bedrijven de mogelijkheid om verduurzamingsstappen te zetten die verder gaan dan de essentiële eisen voor verpakkingen 10. De brancheverduurzamingsplannen geven branches de mogelijkheid om in te spelen op veelvoorkomende en actuele vraagstukken op het gebied van duurzame verpakkingen. Verbreding van het netwerk van branches door contacten met andere branches én andere ketenpartijen door de circulaire aanpak van de brancheverduurzamingsplannen. Meer collectieve samenwerking van het bedrijfsleven (als branches en sectoren) aan verduurzaming van verpakkingen. 9 Het brancheverduurzamingsplan van FME, ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, is niet meegenomen in de quick-scan, omdat FME heeft laten weten niet mee te willen werken aan de quick-scan. 10 De hoogst haalbare doelen geven een concrete invulling aan de verschillende essentiële eisen. Binnen de essentiële eisen wordt verbranding (met energieterugwinning) echter ook als mogelijkheid geboden. Hierdoor gaan er grondstoffen verloren. De hoogst haalbare doelen uit de brancheverduurzamingsplannen focussen daarom op de recycling van materiaal (zonder verbranding als optie), reductie en een maximale inzet van secundaire grondstoffen (bijvoorbeeld recyclaat) of gecertificeerde grondstoffen (bijvoorbeeld FSC/PEFC). De hoogst haalbare doelen gaan dus soms verder dan de wettelijke verplichting van de essentiële eisen. 11

12 Uit de interviews en input van enkele klankbordgroepleden, te weten Natuur & Milieu, de NVRD, Stichting Materiaalorganisaties (StiMo) en de Plastic Soup Foundation kwamen ook enkele verbeterpunten en kritische kanttekeningen naar voren: Vanuit de NVRD is aangegeven dat het belangrijk is om meer bekendheid te geven aan de brancheverduurzamingsplannen bij andere ketenpartners. Bekendheid met de plannen laat andere ketenpartners zien dat producenten volop met duurzaam verpakken bezig zijn. De doelen uit de brancheverduurzamingsplannen kunnen de NVRD en andere ketenpartners ook helpen bij het realiseren van hun doelstellingen. Het KIDV heeft daartoe onder meer in deze rapportage meer uitleg gegeven en ook de kwalitatieve opleveringen benoemd. Tevens is een traject opgestart om kennis uit de brancheverduurzamingsplannen maximaal te ontsluiten. Namens de NVRD is opgemerkt dat meer ketensamenwerking nodig is om de plannen tot een succes te maken. Bijvoorbeeld: als een gemeente een nieuwe manier van inzamelen invoert, is het zinvol om ook duidelijk te kunnen maken wat het bedrijfsleven doet voor betere recycling. Het is sterk om een gezamenlijke boodschap te hebben en gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen. Deze rapportage is bedoeld om hieraan bij te dragen. Zie ook de reactie op het punt hierboven. De NVRD gaf, net als sommige branches, aan dat het goed zou zijn als het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat handhavend kan optreden bij partijen die niet leveren. Dit is niet aan het KIDV, hiervoor zijn andere partijen aan zet. Namens Natuur & Milieu is opgemerkt dat de plannen vooral te verwachten autonome ontwikkelingen beschrijven en dat er slechts her en der een extra stap wordt gezet. De wetenschappelijke toetsingscommissie heeft getoetst of de doelen hoogst haalbaar en realistisch zijn. Bij de volgende ronde brancheverduurzamingsplannen zal hier extra aandacht aan worden gegeven. Vanuit Natuur & Milieu is aangeven dat de brancheverduurzamingsplannen te vrijblijvend zijn en wordt opgemerkt dat men pas vertrouwen krijgt in de brancheverduurzamingsplannen als ze algemeen verbindend worden verklaard. Dit is niet aan het KIDV, hiervoor zijn andere partijen aan zet. StiMo en de Plastic Soup Foundation brachten naar voren dat bij bepaalde kunststof verpakkingen het verduurzamingsthema reduce kan leiden tot extra complexiteit in de recycling. Dit is bekend bij het KIDV en wordt meegenomen richting de branches bij het opstellen van de tweede ronde brancheverduurzamingsplannen ( ). De Plastic Soup Foundation mist in de plannen het voorkomen van lekkage van kunststof verpakkingen naar het milieu en geeft aan het thema reduce breder te zien dan alleen lichtere en dunnere verpakkingen. Hiermee wordt ook het verminderen van het aantal single use kunststof verpakkingen bedoeld. Ook had de Plastic Soup Foundation binnen de plannen graag meer nadruk gezien op het verduurzamingsthema re-use. Deze zaken neemt het KIDV mee richting de branches bij het opstellen van de tweede ronde brancheverduurzamingsplannen ( ). Analyse van de hoogst haalbare doelen uit de brancheverduurzamingsplannen In de brancheverduurzamingsplannen onderstrepen alle branches hun streven naar een circulaire economie voor verpakken: het volledig sluiten van de verpakkingencyclus. De snelheden om deze ambitie te realiseren verschillen: het uiterste streefjaar 2030 wordt het meest genoemd, sommige branches stellen eerdere data. 12

13 De hoogst haalbare doelen uit de eerste ronde vastgestelde brancheverduurzamingsplannen maakt duidelijk dat branches en bedrijven ook doelen stellen die verder gaan dan de essentiële eisen voor verpakkingen. De analyse laat zien dat er bewegingen zichtbaar zijn in vier richtingen. Beweging op hoofdlijnen: reduce, re-use, recycle en re-new In de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen is een beweging zichtbaar in de vier onderstaande richtingen: Reduce. Minder gewicht in verpakkingen van alle materialen door de verpakkingen lichter en dunner te maken. Het compacter maken van het product en het uitfaseren van dubbele en overbodige verpakkingen. Re-use. Het toepassen van meermalige verpakkingen voor transport. Recycle Groter aandeel gerecycled materiaal in verpakkingen van papier, karton en kunststof. Betere recyclebaarheid van verpakkingen door aanpassingen in samenstelling van het materiaal en meer verpakkingen van mono-materiaal. Re-new. Vergroten toepassing van het aandeel gecertifieerd materiaal uit duurzaam beheerde bossen voor verpakkingen van papier en karton. Vergroten toepassing van biobased grondstoffen in kunststof. Om een voorlopig beeld te schetsen van de winst die de eerste ronde brancheverduurzamingsplannen eind 2018 naar verwachting zal opleveren, heeft het KIDV alle hoogst haalbare doelen uit de plannen geanalyseerd. Dit maakt duidelijk waar branches op inzetten en waar dus de grootste winst te verwachten valt. Minder materiaal Acht van de dertien branches met een vastgesteld verduurzamingsplan, stellen zich ten doel om het gewicht van hun verpakkingen te verminderen. Zo gaat de levensmiddelenindustrie plastic bekers, kuipjes en flessen, bijvoorbeeld voor yoghurt, margarine of olijfolie, minimaal 10 procent lichter maken. De Nederlandse wijnhandelaren willen dat wijnflessen in 2019 met 5 procent minder glas worden geproduceerd; dit komt neer op een reductie van 3,65 miljoen kilo glas. Dit biedt kansen voor: Materiaalleveranciers: stimulans om materiaalinnovaties door te voeren en daarmee voorop te lopen in de markt. Verpakkingsindustrie: betere afzetmogelijkheden voor lichtere verpakkingen die gelijk of zelfs beter presteren. Verpakkend bedrijfsleven: minder verpakkingsmateriaal levert niet alleen directe milieuwinst op, maar ook indirecte milieuwinst door efficiëntere belading van vrachtwagens. Transporteurs: minder transportkosten voor producten die lichter worden verpakt. 13

14 Meer gebruik van duurzaam gecertificeerd of gerecycled papier/karton Acht branches willen meer (gecertificeerd) papier en karton uit duurzaam beheerde bossen of meer gerecycled papier en karton gebruiken bij de productie van verpakkingen. Een voorbeeld hiervan is de elektronicabranche met het streven om kartonnen verpakkingen voor de Nederlandse markt in 2018 voor 70 procent uit gecertificeerd en/of gerecycled karton te laten bestaan. De thuiswinkelbranche en de cosmetica- en zeepbranche streven zelfs naar minimaal 80 procent gecertificeerd en/of gerecycled papier of karton in verpakkingen. Het gebruik van gecertificeerde houtvezel voor papier en karton zorgt voor een toename van duurzaam beheerde bossen. De toepassing van gerecyclede vezels draagt bij aan een circulaire economie voor verpakken. Dit biedt kansen voor: Grondstofleveranciers: meer vraag naar papiervezels uit duurzaam beheerde bossen betekent meer afzetmogelijkheden voor deze marktpartijen. Inzamelaars en recyclers oud papier: meer vraag naar gerecyclede papiervezels betekent meer business voor deze marktpartijen. Toepassen van één materiaalsoort voor meer recyclinggemak Vier grote branches zetten in op het toepassen van monomaterialen in hun verpakkingen. De levensmiddelenbranche wil vaker gebruikmaken van verpakkingen uit één materiaal, mits dit de milieudruk van de gehele productverpakkingscombinatie verlaagt. Verpakkingen van één materiaalsoort kunnen makkelijker worden gerecycled. Dit biedt kansen voor: Gemeenten, sorteerders en recyclers: als producenten meer mono-materialen toepassen, levert dit een stroom verpakkingsafval op die beter te sorteren is. Dit leidt tot secundaire grondstoffen van betere kwaliteit, met betere afzetmogelijkheden. Verpakkingsindustrie: toepassing van dit secundaire grondstoffen in nieuwe producten, wat kansen voor nieuwe business genereert. Verbeteren recyclebaarheid van krimp- en rekfolies Vier grote branches hebben zich ten doel gesteld de recyclebaarheid van rek- en krimpfolies, waarin bijvoorbeeld een sixpack bier of zes pakjes appelsap worden verpakt, te verbeteren. Dit voorkomt vervuiling van de kunststoffoliestroom. Het leidt eveneens tot betere inzameling, wat een hogere toepassing van recyclaat in de productie van krimp- en rekfolies tot gevolg kan hebben. Dit biedt kansen voor: Gemeenten, sorteerders en recyclers: als krimp- en rekfolies beter recyclebaar worden, levert dit een stroom kunststof verpakkingsafval op die beter te sorteren is. Dit leidt tot kunststof recyclaat van betere kwaliteit, met betere afzetmogelijkheden; Verpakkingsindustrie: toepassing van dit recyclaat in nieuwe krimp- en rekfolies, wat kansen voor nieuwe business genereert. 14

15 Gebruik weggooi-instructies Drie belangrijke branches die aan consumenten leveren, gaan hun verpakkingen voorzien van recycle-instructies voor de consument. Zo wil Thuiswinkel.org dat alle klanten in 2018 weten waar ze de transportverpakking van hun internetaankoop moeten weggooien. Een weggooiwijzer of recyclinglogo bevordert een juiste scheiding van afval. Dit biedt kansen voor: Consumenten: geen verwarring meer over waar de lege doos van de diepgevroren erwten thuishoort: bij het oud papier of bij het restafval? Met weggooi-instructies hoeft de consument niet meer zelf te gokken wat de beste keus is. Gemeenten, sorteerders en recyclers: als consumenten hun verpakkingsafval beter scheiden, levert dit grotere en schonere stromen verpakkingsafval op. Dit leidt tot meer recyclaat van betere kwaliteit, met betere afzetmogelijkheden. Verpakkingsindustrie: toepassing van dit recyclaat in nieuwe producten, wat kansen voor nieuwe business genereert. Meer gerecycled materiaal Tot slot gaan drie belangrijke branches die aan consumenten leveren een hoger percentage gerecycled materiaal in hun kunststof verpakkingen toepassen. Frisdrankfabrikanten streven er bijvoorbeeld naar dat 37 procent van de frisdrankfles in 2018 uit gerecycled PET bestaat. Daarnaast is ook het doel gesteld om 20% gerecycled PET toe te passen in PETbakjes en -schaaltjes. Dit biedt kansen voor: Leveranciers recyclaat: grotere afzetmogelijkheden voor recyclaat. Leveranciers die recyclaat van hoge kwaliteit produceren, hebben betere kansen om een koploperspositie in deze markt in te nemen. Verpakkingsindustrie: toepassing van recyclaat in verpakkingen om zo te voldoen aan de wens van merkeigenaren om meer gerecycled materiaal te gebruiken, en zo meer business te genereren. Verpakkend bedrijfsleven: toepassing van meer recyclaat in verpakkingen om zo de milieudruk van de productverpakkingscombinatie te verminderen. De lagere milieuimpact kan positief worden ingezet bij de marketing van het product. De verwachte resultaten van de dertien brancheverduurzamingsplannen in beeld Bijlage 2 bevat een overzicht in beeld van de verwachte resultaten van de dertien brancheverduurzamingsplannen in U vindt deze en andere informatie over de brancheverduurzamingsplannen ook op de website van het KIDV. 15

16 2.3 Quick-scan kwantitatieve milieu effecten Om een prognose te kunnen geven van de verwachte kwantitatieve milieu-impact van de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen heeft onderzoeksbureau CE Delft in opdracht van het KIDV een zogenoemde quick-scan uitgevoerd waarbij een globale inschatting is gemaakt van het broeikaseffect van het totaaleffect van de hoogst haalbare doelen uit de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen, voor zover die uitgedrukt kunnen worden in CO2-equivalenten. 11 De resultaten van de quick-scan worden onderstaand samengevat (zie bijlage 1). Basis voor de quick-scan Het KIDV heeft een overzicht aangeleverd van de hoogst haalbare doelen van alle vastgestelde brancheverduurzamingsplannen. Dit zijn 58 hoogst haalbare doelen verdeeld over 13 brancheplannen. Brancheorganisatie FME heeft echter laten weten niet mee te willen werken aan deze quick-scan. Daarom is het plan van FME niet meegenomen in de quick-scan en wordt er gerekend met een totaal van 52 doelen, verdeeld over 12 brancheplannen. De doelen zijn door CE Delft ingedeeld naar de vier verduurzamingsthema s: reduce, re-use, recycle en re-new en het gecombineerde thema renew/recycle. Dit leidt tot drie categorieën: a. Kwantitatieve doelen met duidelijke hoeveelheden die duidelijk genoeg zijn om te kunnen worden doorgerekend met milieu-kengetallen. b. Kwantitatieve doelen met hoeveelheden/materiaaltypen die worden meegenomen in de milieuanalyse, maar waar nog opheldering nodig was over de hoeveelheid en het materiaaltype. CE Delft heeft via contactpersonen bij de branches input verkregen om de milieu-impact te kunnen bepalen. c. Niet-kwantitatieve doelen die buiten de scope van de milieuanalyse vallen, omdat de milieuimpact niet kwantificeerbaar is. De meeste van deze doelen betreffen het volledig informeren van de consument/gebruiker over de correcte afdanking of hergebruik van de verpakkingsmaterialen. CE Delft geeft aan dat het aannemelijk is dat deze doelen een positief effect zullen hebben op hergebruik en recycling. Deze doelen zijn opgenomen in de bijlage van de quick-scan. Thema Aantal kwantificeerbare doelen (categorie A & B) Reduce 14 Reuse 1 Recycle 12 Renew 2 Renew/recycle 8 Totaal 37 Aard en reikwijdte van de quick-scan De quick-scan die door CE Delft op de doelen uit de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen is uitgevoerd, betreft een globale inschatting waarin de nadruk ligt op het broeikaseffect van de 11 Een aantal hoogst haalbare doelen zijn voor wat betreft milieu-impact niet uit te drukken in CO 2-equivalenten zoals in de quick-scan van CE Delft is toegelicht. 16

17 maatregelen, uitgedrukt in CO 2-equivalenten. 12 In de quick-scan van CE Delft worden de aanpak, achterliggende methodiek en resultaten gepresenteerd. In de quick-scan van CE Delft wordt ook aangegeven dat er door de brancheverduurzamingsplannen op meerdere fronten een positieve milieu-impact wordt geleverd, die niet in CO 2-equivalenten is uit te drukken. Dit betekent dat andere positieve milieueffecten van de brancheverduurzamingsplannen op thema s als bijvoorbeeld landgebruik, toxiciteit en aantasting van de ozonlaag, in de quick-scan niet zijn meegenomen. Verder dekt het gebruik van CO 2 als graadmeter het milieuvoordeel slechts beperkt als het gaat om alle milieueffecten bij het gebruik van gerecycled- of FSC- of anderzijds gecertificeerd papier en karton of het vergroten van het aandeel gerecycled papier en karton. De voordelen hiervan uiten zich bijvoorbeeld in een positief effect op ecosystemen en landgebruik. Deze effecten zijn dus niet meegenomen in de berekeningen maar wel beschreven in de quick-scan van CE Delft (zie bijlage 1). Er zijn grote verschillen in omvang van de branches en daarmee van de omvang van het gewicht aan gebruikte verpakkingen per branche. Ook zijn bepaalde branches meer gebonden aan strengere weten regelgeving qua verpakkingen en veiligheid, dan andere branches. Verder zijn er ook grote verschillen tussen type producten en gebruikte verpakkingsmaterialen tussen de branches. Dit maakt dat de resultaten per branche niet vergelijkbaar zijn. Het gaat in de quick-scan daarom om een schatting van het geprognosticeerde totaaleffect van alle maatregelen, uitgedrukt in CO 2- equivalenten. De doelen zoals geformuleerd in de brancheverduurzamingsplannen blijven leidend bij de monitoring eind De CO2 schatting wordt geen doel op zich en biedt nu slechts inzicht in de mogelijke positieve milieu-impact. Check en review op kwaliteit De kwaliteit van de resultaten van de quick-scan is op een aantal manieren geborgd. Op 14 september 2017 vond een presentatie van de conceptresultaten plaats aan de betreffende branches. Vervolgens is een inhoudelijke wetenschappelijke review uitgevoerd door Niels Jonkers van bureau Ecochain. Verder vond op 5 oktober 2017 een bijeenkomst plaats van een klankbordgroep met belangrijke stakeholders en is deze klankbordgroep schriftelijk geconsulteerd op 22 november Alle relevante input is verwerkt en een goedkeuringsbrief met een samenvatting van de bevindingen van de reviewer is gevoegd bij de quick-scan van CE Delft (zie bijlage 1). 12 De verwachte reductie van milieu-impact in CO 2 equivalenten kan niet alleen aan de producenten en importeurs van productverpakkingscombinaties worden toegerekend, maar wordt behaald in keten. 13 Hylke Brunt - Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI); Eric Jan Schipper - Vereniging van Winkelketens in de Doe-Het-Zelf branche (VWDHZ) - Marcel van der Grift Nedvang; Jur Zandbergen - Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK); Hielke van den Brink - Stichting Papier Recycling Nederland (PRN); Gerard Pille - Stichting Duurzaam Glas; Dick Hoogendoorn - Vereniging Afvalbedrijven (VA); Olaf Prinsen - Nederlandse Vereniging voor Reinigingsen Afvalmanagement (NVRD); Jelmer Vierstra - Natuur & Milieu; Sytske de Waard - Milieu Centraal; Harmen Spek- Plastic Soup Foundation; Tjeerd Meester - Ministerie van Infrastructuur en Milieu; Mark van Waas- Vereniging Nederlandse Gemeenten; René de Gruijter - Stichting Kringloop Hout; René Roorda - Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL); Jan Kohl - Rijkwaterstaat (LCKVA). 17

18 kton CO2-eq Uitkomsten van de quick-scan Het geschatte milieueffect als gevolg van de inspanningen van de genoemde branches om de hoogst haalbare doelen te behalen is in deze quick-scan geprognosticeerd op 39 tot 53 kiloton CO 2- equivalent (gemiddeld: 46 kiloton CO 2-equivalent). Dit is bijvoorbeeld vergelijkbaar met +/- 200 miljoen gereden kilometers met een gemiddelde personenauto, of het jaarlijkse elektriciteitsverbruik van alle huishoudens in de gemeente Delft (CE Delft, 2017). 14 De resultaten per thema zijn weergegeven in onderstaande figuur. In het quick-scan van CE Delft worden deze resultaten nader toegelicht. CO2-eq besparing hoogst haalbare doelen per thema (in het jaar 2018). CO2-eq besparing per thema (kton CO2-eq per 2018) 25 23, ,4 3,5 4,7 1,0 Reuse Renew/ recycle Recycle Reduce Renew Zoals opgemerkt in paragraaf 2.1 kan deze quick-scan worden gezien als een aanvulling op de Milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst Verpakkingen die in de periode oktober 2014 en april 2015 in opdracht van het KIDV is uitgevoerd door de onderzoekbureaus TNO en CE Delft. In die analyse konden de brancheverduurzamingsplannen nog niet worden meegenomen, omdat er op dat moment nog geen vastgestelde plannen waren. De uitkomst van deze Milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst Verpakkingen liet zien dat de andere maatregelen een besparing opleverden tussen de 31 tot 44 kiloton CO 2-equivalent in 2017 ten opzichte van In termen van het broeikaseffect kan het geschatte kwantitatieve milieueffect van de gehele Raamovereenkomst, inclusief de brancheverduurzamingsplannen, hiermee halverwege de looptijd worden geprognosticeerd op 63 tot 89 kiloton aan CO 2-besparing Een vergelijking met de milieu-impact van alle verpakkingen die jaarlijks op de Nederlandse markt worden gebracht is niet mogelijk, omdat er voor zover bij het KIDV bekend geen recente data en berekeningen zijn van het totaal aantal verpakkingen dat jaarlijks op de Nederlandse markt wordt gebracht naar CO 2-equivalenten. Om dat te kunnen doen is een vervolgstudie noodzakelijk. 15 Een aantal doelen uit de brancheverduurzamingsplannen overlappen met recycle doelen uit de Raamovereenkomst Verpakkingen Als deze doelen niet worden opgeteld bij het resultaat van de brancheverduurzamingsplannen komen deze uit op 31,5 tot 46,5 kiloton CO 2-equivalent. Voor een zuivere berekening is dit resultaat opgeteld bij de eerdere berekende resultaten van het milieueffect van de Raamovereenkomst. 18

19 3 Conclusies De prognose van de milieu-impact van de eerste ronde brancheverduurzamingsplannen maakt duidelijk dat er met het opstellen van de vastgestelde plannen in meerdere opzichten winst wordt geboekt, zowel kwalitatief, als kwantitatief. De brancheverduurzamingsplannen leiden tot agendering en actie bij branches en bedrijven Zoals uit de beschrijving van de kwalitatieve milieu-impact blijkt en uit de ervaringen van vertegenwoordigers van de branches en stakeholders daarbij -, heeft het opstellen van de plannen als vliegwiel gewerkt voor het creëren van meer bewustwording, urgentie en agendasetting van duurzaam verpakken bij branches en bedrijven. Met de branche-brede aanpak, waarbij koplopers met hun prestaties andere bedrijven inspireren om hun verpakkingen verder te verduurzamen, is duurzaam verpakken een onderwerp geworden in de boardroom van bedrijven. Hierdoor wordt er binnen bedrijven beleid geformuleerd, vindt er sturing op plaats en wordt er op meerdere niveaus binnen bedrijven aan gewerkt. Dat is nieuw, omdat het verduurzamen van verpakkingen vaak een onderwerp was waar vooral verpakkingskundigen binnen bedrijven zich mee bezig hielden. Met de ontwikkeling die nu in gang is gezet, wordt het een onderwerp waar bedrijfsbreed aandacht aan wordt besteed. De brancheverduurzamingsplannen sorteren effect op reduce, re-use, recycle en re-new De kwalitatieve analyse van de hoogst haalbare doelen uit de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen laat zien dat deze van betekenis zijn op het gebied van reduce, reuse, recycle en re-new. Daarbij gaat het om doelen die betrekking hebben op onder meer het verminderen van verpakkingsgewicht, het gebruik van duurzaam gecertificeerd of gerecycled materiaal, het toepassen van meer mono-materialen en het verbeteren van de recycling. Dit brengt kansen met zich mee voor de gehele verpakkingsketen, van grondstofleveranciers tot recyclers en alle schakels daartussen. Uit de quick-scan blijkt de prognose dat de opgestelde brancheverduurzamingsplannen zullen leiden tot een substantiële bijdrage aan het milieueffect van de Raamovereenkomst Verpakkingen , uitgedrukt in CO 2-equivalenten Zoals aangegeven is het geschatte milieueffect van de doelen uit de vastgestelde brancheverduurzamingsplannen geprognosticeerd op 39 tot 53 kiloton CO 2-equivalent, gemiddeld 46 kiloton CO 2-equivalent. Hiermee leveren de brancheverduurzamingsplannen een aanzienlijke bijdrage aan het milieueffect van de Raamovereenkomst Verpakkingen De uitkomst van deze Milieueffectanalyse van de Raamovereenkomst Verpakkingen liet zien dat de andere maatregelen een besparing opleverden tussen de 31 tot 44 kiloton CO 2-equivalent in 2017 ten opzichte van Met het geschatte effect van de brancheverduurzamingsplannen komt het geprognosticeerde kwantitatieve milieueffect van de gehele Raamovereenkomst hiermee halverwege de looptijd op 63 tot 89 kiloton aan CO 2-besparing Een aantal doelen uit de brancheverduurzamingsplannen overlappen met recycle doelen uit de Raamovereenkomst Verpakkingen Als deze doelen niet worden opgeteld bij het resultaat van de brancheverduurzamingsplannen komen deze uit op 31,5 tot 46,5 kiloton CO 2-equivalent. Voor een zuivere berekening is dit resultaat opgeteld bij de eerdere berekende resultaten van het milieueffect van de Raamovereenkomst. 19

20 De opgestelde brancheverduurzamingsplannen leveren ook winst die breder gaat dan CO 2- equivalenten. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om hoogst haalbare doelen over het gebruik van (meer) gerecycled of gecertificeerd papier. Zoals opgemerkt in de quick-scan van CE Delft is dit niet in CO 2-equivalenten uit te drukken, maar leidt het naar verwachting bijvoorbeeld wel tot positieve effecten op ecosystemen en landgebruik. Dat geldt ook voor de niet-kwantificeerbare doelen uit de brancheverduurzamingsplannen. Ook deze zijn niet uit te drukken CO 2-equivalenten, maar leiden naar verwachting wel tot milieuwinst. Zo wordt in de quick-scan van CE Delft aangegeven dat maatregelen waarmee consumenten beter worden geïnformeerd over de correcte afdanking of het hergebruik van de verpakkingsmaterialen, naar verwachting een positief effect zullen hebben op hergebruik en recycling. Verbeter- en kritiekpunten: meer ketenbrede bekendheid en samenwerking, aandachtspunten bij de plannen en opmerkingen m.b.t. vrijblijvendheid. Uit interviews en input van enkele leden van de klankbordgroep, te weten de NVRD, Natuur & Milieu, StiMo en de Plastic Soup Foundation, kwamen ook een aantal verbeter- en kritiekpunten naar voren. Deze punten hebben onder andere betrekking op het verbeteren van de bekendheid van de brancheverduurzamingsplannen, het vrijblijvende karakter ervan en het voorstel om handhavend op te treden bij branches die niet leveren. Het KIDV heeft in deze rapportage gereageerd op deze punten. Overall conclusie: de brancheverduurzamingplannen hebben branche-brede bewegingen in gang gezet en dragen naar verwachting substantieel bij aan het milieueffect van de Raamovereenkomst Verpakkingen Zoals opgemerkt heeft Nederland met het opstellen van deze eerste ronde brancheverduurzamingsplannen een nieuwe aanpak gelanceerd en een beweging in gang gezet. Daarbij hebben branches voor het eerst stelselmatige en branche-brede afspraken gemaakt over het verduurzamen van de productverpakkingsketen. Dit heeft tot effect dat de aandacht voor duurzaam verpakken verder groeit, branches in de gelegenheid zijn om stappen te zetten die in het verlengde liggen van de essentiële eisen voor verpakkingen 17 en het milieuwinst oplevert. Daarbij is deze ronde brancheverduurzamingsplannen de eerste stap. Eind 2018 zal de eindmonitoring afgerond zijn en dan zal duidelijk worden in hoeverre branches de door hun opgestelde doelen hebben gehaald. 17 De hoogst haalbare doelen geven een concrete invulling aan de verschillende essentiële eisen. Binnen de essentiële eisen wordt verbranding (met energieterugwinning) echter ook als mogelijkheid geboden. Hierdoor gaan er grondstoffen verloren. De hoogst haalbare doelen uit de brancheverduurzamingsplannen focussen daarom op de recycling van materiaal (zonder verbranding als optie), reductie en een maximale inzet van secundaire grondstoffen (bijvoorbeeld recyclaat) of gecertificeerde grondstoffen (bijvoorbeeld FSC/PEFC). De hoogst haalbare doelen gaan dus soms verder dan de wettelijke verplichting van de essentiële eisen. 20

21 Bijlage 1 Quick-scan milieueffecten brancheverduurzamingsplannen CE Delft 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 30

31 31

32 32

33 33

34 34

35 35

36 36

37 37

38 38

39 39

40 40

41 41

42 42

43 43

44 44

45 45

46 46

47 47

48 48

49 49

50 50

51 51

52 52

53 53

54 Bijlage 2 In beeld: verwachte resultaten van de dertien branche-verduurzamingsplannen in

55 55

56 56

57 57

58 58

59 59

60 60