NOTA STUDIEDIENST (mevrouw Y. Güner) (27/07/2016)

Transcriptie

1 NOTA STUDIEDIENST (mevrouw Y. Güner) (27/07/2016) Potpourri IV - Wetsontwerp van 15 juli 2016 tot wijziging van de rechtspositie van de gedetineerden en van het toezicht op de gevangenissen en houdende diverse bepalingen inzake justitie 1 1 DOC /001:

2 I. Inleiding [ ] Dit wetsontwerp is het vierde ontwerp dat een aantal concrete maatregelen ter uitvoering van het justitieplan voorstelt. Zoals opgenomen in het opschrift, heeft het ontwerp betrekking op drie thema s: de wijziging van de rechtspositie van de gedetineerden, het toezicht op de gevangenissen en diverse bepalingen inzake justitie. [ ] 2 In deze nota wordt een overzicht gegeven van de rechtspraak en de wetsbepalingen die betrekking hebben op de mobiliteit van magistraten, en de mogelijkheden van beroep. II. Mobiliteit van magistraten en de mogelijkheden van beroep De artikels 45 tot 47 hebben betrekking op de mobiliteit van de magistraten en de beroepsmogelijkheden. HOOFDSTUK 9 Wijzigingen van het Gerechtelijk Wetboek p Artikelen 45 tot 47 Bij de wet van 18 februari 2014 betreffende de invoering van een verzelfstandigd beheer voor de rechterlijke organisatie werd in het Gerechtelijk Wetboek een artikel 330quinquies ingevoegd om een magistraat die opgedragen wordt zijn ambt uit te oefenen in een ander arrondissement dan dat waarin hij in hoofdorde was benoemd of aangewezen de mogelijkheid te bieden tegen die aanwijzing of opdracht niet-opschortend beroep tot vernietiging aan te tekenen bij het directiecomité naargelang het geval van het hof van beroep, van het arbeidshof of van het parket-generaal. In een arrest nr. 138/2015 van 15 oktober 2015 oordeelde het Grondwettelijk Hof dat die bepaling leidde tot een niet-verantwoord verschil in behandeling tussen magistraten en ambtenaren en geen echt jurisdictioneel beroep tegen de door de korpschefs opgelegde mobiliteitsbeslissingen organiseerde. Inzake het verschil in behandeling bekritiseerde het Grondwettelijk Hof de ontstentenis van een beroep tot vernietiging tegen de mobiliteitsbeslissingen bedoeld in de artikelen 90, 151 en 153 van het Gerechtelijk Wetboek, die de magistraten van de arbeidsrechtbank,van de rechtbank van koophandel en van het arbeidsauditoraat die benoemd zijn op het niveau van het rechtsgebied van het hof van beroep tot een ruime geografische flexibiliteit noodzaken, terwijl die maatregelen een nadelige weerslag kunnen hebben op de wijze waarop de betrokken magistraten hun ambt moeten uitoefenen. 2 DOC /001, Memorie van Toelichting, p. 6. 2

3 Het Grondwettelijk Hof wees erop dat de ambtenaren wel beschikten over een jurisdictioneel beroep tegen ordemaatregelen die geen verhulde tuchtsancties zijn maar een nadelige weerslag hebben op de wijze waarop de betrokken ambtenaar zijn functie moet uitoefenen. Volgens het Hof vloeit daaruit een verschil in behandeling tussen de magistraten en de ambtenaren voort dat niet redelijk verantwoord is. Inzake de ontstentenis van een jurisdictioneel beroep oordeelde het Hof dat het beroep voor het directiecomité naargelang het geval van het hof van beroep, van het arbeidshof of van het parket-generaal waarin in artikel 330quinquies van het Gerechtelijk Wetboek is voorzien, niet de kenmerken had van een jurisdictioneel beroep, dat de mogelijkheid veronderstelt om een geschil voor de leggen aan een onafhankelijke en onpartijdige rechtsinstantie. De reden is dat de eerste voorzitter van het hof van beroep en de procureur-generaal bij het hof van beroep deel uitmaken van het directiecomité waarbij de betrokken magistraten een beroep kunnen aantekenen, wat betekent dat het beroep gedeeltelijk wordt beoordeeld door de instantie die, met toepassing van artikel 100, 2, vierde lid, van het Gerechtelijk Wetboek, de bestreden beslissing heeft genomen wanneer de korpschefs niet tot een akkoord zijn kunnen komen over de nadere regels van de aanwijzing. De wetgever werd verzocht om beide ongrondwettigheden te verhelpen. Artikel 330quinquies wordt bijgevolg vervangen teneinde toe te laten een beroep in te stellen tegen alle mobiliteitsbeslissingen die genomen werden zonder de instemming van de betrokken magistraat. Bovendien wordt het beroep voor het directiecomité vervangen door een eerste administratief dus geen jurisdictioneel beroep bij het College van de hoven en de rechtbanken of bij het College van het openbaar ministerie naargelang de eiser behoort tot de hoven en de rechtbanken of tot het openbaar ministerie. De beslissing van het betrokken College kan dan op haar beurt het voorwerp uitmaken van een tweede, ditmaal jurisdictioneel annulatieberoep bij de Raad van State. Het doel van dit dubbel beroep is, zoals voor elk administratief beroep het geval is, een filter te creëren vooraf aan het beroep bij de Raad van State om zo de administratieve rechtsmacht niet te overstelpen. Het betrokken College beslist bij meerderheid van stemmen, deze van de voorzitter is doorslaggevend in geval van staking van stemmen. Het spreekt voor zich dat de voorzitter van dit College zich zal onthouden zich uit te spreken indien hij om de een of andere manier betrokken is geweest bij de initiële mobiliteitsbeslissing. Ten slotte moet een regeling getroffen worden voor de mogelijke samenloop van deze beroepen met het beroep bij de tuchtrechtbank waarin de artikelen 413, 5, en 418, 4, Ger. W. voorzien voor het geval de betrokken magistraat zich het slachtoffer acht van een verhulde tuchtstraf. Overeenkomstig het beginsel dat een jurisdictioneel beroep pas ontvankelijk is nadat uitspraak is gedaan over het administratief beroep, beginsel dat bijvoorbeeld wordt toegepast in de rechtspraak van de Raad van State over het omisso medio -vereiste en in art. 1385undecies Ger. W., moet enerzijds dat uitputtingsvereiste toegevoegd worden aan de 3

4 artikelen 413, 5, en 418, 4, Ger. W. Anderzijds wordt, op het stuk van de samenloop tussen de jurisdictionele beroepen bij de tuchtrechtbank en de Raad van State, de regel electa una via, non datur recursus ad alteram bevestigd: de betrokkene krijgt de keuze, maar zijn keuze is exclusief en onherroepelijk. III. De opmerkingen en het tegenvoorstel van het Hof van Cassatie, hierin gevolgd door de Adviesraad van de Magistratuur. De verhaalsmogelijkheden moeten worden benaderd vanuit hun specificiteit qua bevoegdheidsafbakening (met de Raad van State attributieconflicten etc.). De magistraten kunnen niet als leden van het personeel van de rechterlijke macht in de zin van artikel 14, 1, lid 1, 2 Wet Raad van State beschouwd worden. Een orde- of dienstmaatregel die genomen wordt ten aanzien van een magistraat die lid is van de rechterlijke macht kan op deze grond derhalve niet beoordeeld worden door de Raad van State. Dergelijke beslissingen zijn overigens ook niet te vergelijken met een benoemingsbeslissing van een magistraat die immers niet van de rechterlijke macht uitgaat. De vraag rijst meteen ook of het opnemen van de bepaling tussen artikel 330quater en 330sexies, artikels die telkens het gerechtspersoneel betreffen, wel op zijn plaats is en of de eventuele mobiliteitsdiscussie niet beter ofwel als eerste ofwel als laatste wordt behandeld (en dus niet tussenin), gelet op het verschil. Gelet op het belang van de mobiliteit voor de korpschefs, de ressorten en dus voor de colleges is het volgens het Hof van Cassatie - wenselijk dat de discussies aan een neutrale instantie worden toevertrouwd. Zo stelt het Hof van Cassatie - geheel terecht - in een brief aan de Minister, als volgt: [ ]Gezien de discussie nagenoeg steeds zal gaan over de vraag of het al dan niet om een gewone dienst of ordemaatregel gaat dan wel een vermomde tuchtmaatregel, moet dit door een enkele instantie worden opgelost (op gevaar af anders gewoon 2 parallelle procedures te hebben die elkaar zouden kunnen tegenspreken, etc.). [ ] Het tegenvoorstel van het Hof van Cassatie luidt: [ ] Een magistraat die opgedragen wordt zijn ambt uit te oefenen in een andere afdeling of gerechtelijke entiteit en die daarmee niet hoeft in te stemmen, kan tegen die maatregel beroep instellen bij de tuchtrechtbank binnen dertig dagen na de kennisgeving van de beslissing. Dat beroep heeft geen schorsende werking. De procedure van artikel 418, 4, is van toepassing. [Tegen deze beslissing kan cassatieberoep worden ingesteld bij het Hof van Cassatie. 3 ] [ ] 3 Aangezien de gewone procedure toepasselijk is, komt een verduidelijking in de wettekst niet noodzakelijk voor. Maar het is wel wenselijk erop te wijzen in de toelichting. 4

5 Op dit voorstel werd niet ingegaan door de Minister. De ARM treedt het Hof van Cassatie bij en stelt dat het de bedoeling is dat de tuchtrechtbank in eerste en laatste aanleg oordeelt, waarna een procedure bij het Hof van Cassatie mogelijk is, en geen administratief beroep. Tevens merkt de ARM op dat de mobiliteitsbeslissing voorts een gezamenlijke beslissing dient te zijn van de korpschef en het Dircom, zodat dit een garantie is voor een grotere objectiviteit. Dit zal dan ook het gevolg hebben dat tuchtprocedures enigszins beperkt zullen blijven. Brussel, hoorzitting van de kamercommissie van Justitie dd. 4 oktober