Dooyeweerd voor dummies. Dr. Maarten J. Verkerk

Transcriptie

1 Dooyeweerd voor dummies Dr. Maarten J. Verkerk

2

3 Dooyeweerd voor dummies? Eerste oordeel: Lastige filosoof Geheel eigen taalgebruik en terminologie Geen plaatjes en weinig voorbeelden En toch. erg actueel

4 Verhaal College duurzaamheid: Student: duurzaamheid is technische natuurkundige Onderzoek naar biodiesel in Brazilië

5

6 Verhaal College duurzaamheid: Student: duurzaamheid is technische natuurkundige Onderzoek naar biodiesel in Brazilië Er is meer dan technische natuurkunde Generaliseren?

7 Generaliseren? Uitgangspunt: Menselijke ervaring Naieve visie op de werkelijkheid Wetenschap: naieve ervaring als verborgen uitgangspunt

8 Generaliseren?

9 Dooyeweerd ( )

10 Tween theorieen over de werkelijkheid Theorie van de modale aspecten: verschillende lagen of dimensies Theorie van de individualiteitsstructuren: verschillende dingen of gehelen

11 Verschillende aspecten of dimensies waarin de mens functioneert Credal / spiritual: trust Moral: love, care Juridical: illegal acts, guilt Esthetical: beauty of his wife Economic: money, business Social: friendship Linguistic: meaning of symbol Shaping/power: architecture Logical: distinctions Sensitive, perception, anxiety Biotic; bodily functioning Physical/chemical: physical laws Kinematical: speed of walking, fighting Spatial: space Numerical: quantity

12 Eigenschappen Veel facetten, maar een diamant Veel aspecten, maar een ding

13 Properties Wit licht is een straal maar veel kleuren Een geheel of een ding is is gewoon een geheel of een ding maar functioneert in veel aspecten

14 Eigenschappen Elk aspect: eigen natuur, eigen wetten en eigen dynamiek Kunnen niet tot elkaar gereduceerd worden

15 Technologisch artefact: subject and object functies Pistical Moral Juridical Esthetical Economic Social Linguistic Shaping/power Logical Sensitive Biotic Physical/chemical Kinematical Spatial Numerical subject object

16 Verhaal College verborgen vooronderstellingen: Student: ik heb geen vooronderstellingen, ik ben rationeel

17 Verhaal College verborgen vooronderstellingen: Student: ik heb geen vooronderstellingen, ik ben rationeel Teksten: Luc Ferry, Dooyeweerd, Nursi, Szerszinsky, Clouser Student: oeps. Generaliseren?

18 Nashville?

19

20

21 Descartes ( )

22 Descartes ( ) Alles waarvan ik tot nu toe heb aangenomen dat het in de hoogste mate waar is, heb ik ofwel uit de zintuigen ofwel via de zintuigen ontvangen. Van die zintuigen heb ik echter gemerkt dat ze ons soms bedriegen en het is verstandig om nooit helemaal te vertrouwen op wat ons ook maar één keer heeft misleid. Maar misschien is het zo dat de zintuigen ons weliswaar soms bedriegen als het gaat om bepaalde kleine en verafgelegen dingen, maar dat er toch heel veel andere dingen zijn waaraan zeker niet kan worden getwijfeld, ook al ontlenen we ze aan de zintuigen zoals bijvoorbeeld dat ik hier ben, dat ik bij het vuur zit, mijn winterkleren aan heb, dit papier in mijn handen vasthoud; en dergelijke. Op grond waarvan zou ik kunnen ontkennen dat deze handen en dit hele lichaam van mij? Hooguit wanneer ik me zou vergelijken met ik weet niet wat voor soort gekken, van wie de hersenen door hardnekkige damp uit zwarte gal zo zijn verzwakt dat ze voortdurend beweren dat ze koningen zijn terwijl ze heel arm zijn, of dat ze in purper gekleed gaan als ze naakt zijn, of een aarden kop hebben, of niets anders zijn dan een pompoen, of dat ze uit glas zijn geblazen. Zulke mensen zijn echt krankzinnig en ik zou zelf niet minder dement lijken als ik mij hen op de een of andere manier ten voorbeeld zou stellen.

23 Descartes ( ) Heel duidelijk, ja! Alsof ik zelf geen mens ben die s nachts gewoonlijk slaapt en in de slaap diezelfde of soms zelfs nog minder waarschijnlijke dingen beleeft dan deze mensen in hun waaktoestand. Hoe vaak overtuigt de nachtrust me niet van zulke heel gewone situaties, zoals dat ik hier ben, mijn kleren aanheb en bij het vuur zit, terwijl ik in feit ontkleed onder de lakens lig! Maar nu bekijk ik dit papier toch met mijn ogen, die klaarwakker zijn; ik beweeg mijn hoofd, dat niet slaapt; willens en wetens strek ik mijn hand uit en ik voel dat. Bij iemand die slaapt zouden deze dingen toch niet op zo n welonderscheiden manier plaatsvinden? Alsof ik me echter niet herinner dat ik een andere keer in mijn slaap door dezelfde gedachten ben bedrogen. Als ik hier aandachtiger over nadenk, zie ik zó duidelijk dat ik de waaktoestand nooit op basis van zekere aanwijzigingen van de slaap zal kunnen onderscheiden, dat ik met stomheid geslagen ben en deze verbazing me doet geloven dat ik nu slaap. Twijfel over de zintuigen!

24 Descartes demon Hoe weten we het verschil tussen droom en werkelijkheid? Ik ga dus nu van de veronderstelling uit dat het niet de algoede God is, de bron der waarheid, maar een kwade geest, uiterst machtig en slim, die mij met alle macht probeert te bedriegen. Ik neem aan dat de hemel, de lucht, de aarde, kleuren, vormen, geluiden, alles wat buiten mij is, uit niets anders bestaat dan droomspelletjes, waarmee hij mijn goedgelovigheid in de val lokt. Ik beschouw mijzelf alsof ik geen handen heb, geen ogen, geen vlees, geen bloed, geen enkel zintuig, maar dat ik ten onrechte meen dat ik dit alles heb. Ik blijf hardnekkig vasthouden aan deze meditatie. Op die manier zal ik, ook al ligt het niet in mijn macht iets waars te kennen, me in elk geval met een vaste overtuiging inzetten voor datgene waartoe ik wel in staat ben: namelijk dat ik niet instem met wat onwaar is en dat die bedrieger, hoe machtig en slim hij ook is, mij niets op de mouw kan spelden. Toch is dit voornemen zeer moeilijk uitvoerbaar.

25 Descartes demon verslagen Ik zal doorgaan tot ik iets zekers zal kennen, of, als ik niets anders vind, tenminste dit als zeker kan beschouwen, dat niets zeker is. Archimes zocht maar één vast en onbeweeglijk punt om van daaruit de gehele aarde van zijn plaats te tillen. Er staan zeker grote dingen te wachten, als ik maar iets heel kleins kan vinden dat zeker en onwrikbaar is. Ik veronderstel dus dat alles wat ik zie onwaar is; ik geloof dat er nooit iets bestaan heeft van de dingen waarvan mijn bedriegelijke geheugen me een voorstelling geeft Wat kan er dan nog waar zijn? Misschien dit ene, dat er niets zekers bestaat Maar ik heb me ervan overtuigd dat er in de wereld helemaal niets bestaat: geen hemel, geen aarde, geen geesten, geen lichamen; is het dan niet zo dat ook ik niet besta? Integendeel: als ik me ergens van overtuigd heb, bestond ik wel zeker. Er is een onbekende bedrieger, uiterst machtig en uiterst slim, die mij opzettelijk bedriegt. Zonder twijfel ben ik er dan ook, als hij mij bedriegt. En laat hij mij bedriegen zoveel als hij kan: hij zal het nooit gedaan krijgen dat ik niets ben, zolang ik zal denken dat ik iets ben. Daarom moet ik, na alles uit en te na te hebben overdacht, tenslotte vaststellen dat deze uitspraak: Ik ben, ik besta, noodzakelijk waar is

26 Dooyeweerd ( )

27 Dooyeweerd beteekende het groote keerpunt in mijn denken de ontdekking van den religieuzen wortel van het denken zelve Ik ging verstaan, welke centrale betekenis toekomt aan het hart dat door de Heilige Schrift telkens weer als de religieuze wortel van het menselijk bestaan wordt in het licht gesteld. een standpunt kunnen innemen, dat uitgaat boven alle bijzondere functies, waarin ik zelve binnen den wereldsamenhang actueel werkzaam ben ( ) Dit vaste punt, van waaruit wij, wijsgerig denkend, ons de idee der zintotaliteit alleen kunnen vormen, noemen wij het Archimedes punt der wijsbegeerte. De waarheid is deze, dat de wijsbegeerte haar Archimedes punt behoeft en dat de keuze van dit Archimedes punt een religieuze daad is, die albeslissend is voor de gehele richting, welke het wijsgerig denken inslaat.

28 We must take our own leap of faith ( ) Since we cannot know beyond a doubt that our world is real, we are left with a choice: do we sink into despair, or continue to live and thrive? Katherine Tullmann in Inception and philosophy (p90).

29 Radical ruptures in history Greek Philosophy Christianity Modernity Post Modernity

30 Dooyeweerd voor dummies?