6.4. Praktische-opdracht door een scholier 5282 woorden 4 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. De Eerste Kruistocht.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "6.4. Praktische-opdracht door een scholier 5282 woorden 4 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. De Eerste Kruistocht."

Transcriptie

1 Praktische-opdracht door een scholier 5282 woorden 4 februari keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Eerste Kruistocht Inhoudsopgave Inleiding Deelvragen: 1. Wat was de aanleiding tot de eerste Kruistocht? 2. Wat bezielde de mensen dat ze aan deze Kruistocht meededen? 3. Hoe werd de Kruistocht voorbereid? 4. Wat voor mensen deden er mee? 5. Wie was de leider van de eerste Kruistocht en hoe kwam hij tot deze positie? 6. Wat was het resultaat van de eerste Kruistocht? De hoofdvraag: Waarom werd de Kruistocht gehouden? Het logboek De bronnen Afsluiting Inleiding Iedereen kent het wel, de kruistochten. Duizenden christenen uit west-europa trokken met z n allen naar Palestina om de moslims daar te verdrijven. Maar hoe kwam men op zo n idee? Wat ging er aan vooraf om de mensen zover te krijgen dat ze met z n allen meegingen? Hoe werden de plannen gemaakt? Veel mensen weten het antwoord op deze vragen niet. Daarom zijn wij, Jos en Bas, wat dieper op het onderwerp ingegaan, wat ook de opdracht is. Wij kozen de eerste kruistocht uit, omdat het daar allemaal mee begonnen is. Toen kwamen de mensen in Europa voor iets compleets nieuws te staan. Of toch niet? Was er al eens eerder zoiets gebeurd? Wij vertellen het allemaal en hopen zo wat meer duidelijkheid te geven over hoe en waarom de eerste Pagina 1 van 10

2 kruistocht is gehouden. Veel leesplezier en we hopen dat het wat is geworden. 1. Wat was de aanleiding tot de eerste Kruistocht? Iedereen weet dat er kruistochten gehouden zijn. Maar hoe zijn die kruistochten begonnen? Wat was de aanleiding tot de eerste kruistocht? Om te beginnen had het te maken met de spanningen in het Byzantijnse rijk. De Seltsjoekse Turken wilden hun rijk en de islam uitbreiden richting Europa. Alleen het Byzantijnse rijk stond hen in de weg. In 1071 werd de Slag bij Manzikert gewonnen door de Saracenen, een middeleeuwse benaming voor islamitische Arabieren. Klein-Azië werd veroverd en de Byzantijnse keizer, Alexius, zat zwaar in de problemen. Hij had vroeger verwarring kunnen zaaien onder de Saracenen, maar een tekort aan legers zorgde er nu voor dat hij ze niet meer tegen kon houden. Hij zocht hulp bij de Paus. Waarom ging hij naar de Paus? Dit heeft te maken met een voorgeschiedenis. Alexius wist van een soort eerdere kruistocht om de moslims uit Spanje te verdrijven. Hier had aan het eind van de 10e eeuw de moslim Al- Mansur het christelijke bedevaardsoord Santiago de Compostela geplunderd. De Spaanse prinsen en edelen wilden een einde maken aan de tereur van de moslims in Spanje en zochten steun bij de kerk. Ze konden terecht bij de kerkelijke instelling van Cluny, die zich bezig hield met pelgrims en moesten er voor zorgen dat pelgrims veilig hun bedevaart konden maken. De Clunezen spoorden veel prinsen en ridders er toe aan om te vechten en de moslims uit Spanje te verdrijven. De moslims werden hier halverwege de 11e eeuw verslagen. Dit gebeurde toen Paus Alexander II aan de macht was, en later Paus Gregorius VII. Nu, bijna 50 jaar later, hoopte keizer Alexius dat het om hulp roepen van de kerk weer zo succesvol kon zijn. Urbanus II was inmiddels Paus geworden en kon zo zijn macht laten blijken. Waarom wilde hij dit en hoe kon hij daarvoor zorgen? Dit had onder andere met zijn benoeming tot Paus. Urbanus, die voorheen Otto heette, had Paus Gregorius VII geasisteerd om de Roomse kerk te hervormen en in 1078 werd Otto Kardinaal-bisschop. Toen Gregorius VII overleed werd in plaats van Otto, Victor III tot Paus benoemd. Toen Victor een aantal jaren later overleed werd Otto alsnog tot Paus benoemd en nam hij de naam Urbanus II aan. Hij kon alleen nog niet meteen plaats nemen in Rome. Uit De Kruistochten van Antony Bridge: Urbanus kon de stoel van Petrus niet op een moeilijker tijdstip hebben beklommen: het pausdom en de Duitse keizer (dit was ook de keizer van het Heilige Roomse Rijk) waren jaren in een machtsstrijd verwikkeld en ten tijde van Urbanus verkiezing was keizer Hendrik IV duidelijk aan de winnende hand. (...) Hendrik voerde overal triomfen: hij werd gesteund door een tegenpaus (die bij de pausverkiezing had verloren) die in de stad Rome zelf oppermachtig was en hij ergerde zich aan Urbanus, die hij beschouwde als een halsstarrige man. Niet lang tevoren had hij hem zelf in Duitsland gevangen gezet vanwege zijn hardnekkige steun aan Paus Gregorius. Het koste Urbanus II aardig wat moeite om de tegenpaus te verdrijven. Het schijnt dat hij daarbij hulp heeft gehad van Normandische legers, want Urbanus II kwam uit Frankrijk. Na 3 jaar kon hij eindelijk plaats nemen in Rome. Urbanus II had dus nog wat goed te maken bij het Roomse volk. Toen hij in 1095 een bespreking had in Piacenza met bisschoppen uit Frankrijk, Duitsland en Italië, kwam ook de vraag om Pagina 2 van 10

3 hulp van keizer Alexius aan de orde. Urbanus II zag dit niet gelijk als kans om Alexius te helpen vechten tegen de Saracenen, maar ook gelijk om de Saracenen uit Klein-Azië en Palestina te verdrijven. Want ze hadden ook het heilige land in hun macht. Dit stelden de meeste christenen natuurlijk niet op prijs. Ook werden de pelgrims die op weg gingen naar Palestina lastig gevallen of vermoord door de Saracenen, dit had Urbanus gehoord van boodschappers van Alexius. En het had grote indruk op hem gemaakt. Als Urbanus II hier een leger op af kon sturen zouden meteen alle edelen uit Europa zich verenigen. Want er waren behoorlijk wat ruzie tussen edelen binnen Europa. Ook kon Urbanus II de invloed van het westen op het oosten groter maken. Als hij dit alles voor elkaar kreeg, zou het hem ook de machtigste vorst van het christendom maken. Dit is niet echt waar de Byzantijnse keizer op zat te wachten, want het zou zijn politieke en kerkelijke macht verkleinen, want in de oosterse kerk was de keizer de belangrijkste persoon in plaats van de Paus. Ook de keizer van het Heilige Roomse Rijk (het Roomse west-europa van die tijd) vond het geen pretje. Er was al jarenlang spanning tussen keizers en de Paus, de investituurstrijd. De Paus zou als winnaar uit deze strijd komen als zijn plan zou slagen. Hij zou de machtigste heerser van Europa worden, dat was eigenlijk waar de Paus op uit was. 2. Wat bezielde de mensen dat ze aan deze kruistocht meededen? Veel mensen deden mee met de kruistochten, en lang niet allemaal hadden ze dezelfde reden. Zo dacht de één dat hij in de hemel zou komen als hij mee liep en de ander liep alleen maar mee om zo geen belasting te hoeven betalen. Nu weet je 2 redenen, maar er waren nog veel meer redenen. Voor de duidelijkheid zal ik ze even voor je op een rijtje zetten: - Moslims hadden het heilige land ingenomen en doodden daar pelgrims die ze vasthielden. - Ridders en edelen waren uit op avontuur en d.m.v. deze kruistochten kregen ze ook nog wat roem en eer. - De paus was van mening dat er een heilige oorlog zou komen en dat God dit zelf van plan was. - De kruisvaarders kregen de gelofte dat de kerk op hun bezittingen zou passen wanneer ze meeliepen. - Wanneer je mee liep met de kruistocht zou je als zondaar minder lang te hoeven boeten na je dood. - De kans op een plaats in de hemel werd zienderogen vergroot als je mee liep in een kruistocht. (in het boek De kruistochten van Anthony Bridge word dit als volgt gezegd: zo n pelgrimstocht hun op de dag des oordeels ook tot eeuwige verdienste werd aangerekend. Blz. 23) - Nadat je mee had gelopen met een kruistocht was je belastingvrij voor de rest van je leven. - Mensen hadden toch al een slecht leven, ze hadden dus niets te verliezen als ze meeliepen met een kruistocht. - De kruistochten waren ook een soort cultuur geworden in het Middeleeuwse leven. Uiteraard is de ene reden wat realistischer als de ander en heb ook ik min twijfels over sommige redenen. Toch zal ik deze 9 redenen kort voor je uitleggen, zodat je wat beter begrijpt wat de achtergrond van deze reden was. Ik zal beginnen met de eerste reden: Moslims hadden het heilige land ingenomen en doodden daar pelgrims die ze vasthielden. Ik hoop dat je begrijp dat het Israël van nu voor deze mensen vroeger het heilige land was. Dit is omdat dit land duidelijk als beloofde land in de bijbel word beschreven. Destijds was er een oorlog tussen Pagina 3 van 10

4 verscheidene volkeren waaronder de moslims. Deze moslims hadden het heilige land veroverd om aan te tonen dat zelfs het belangrijkste land van het christendom makkelijk voor de moslims boog. Aangezien deze moslims dachten dat de wereld pas goed zou zijn als ieder mens aanhanger was van Allah werden al deze pelgrims gedood. Want dit waren absoluut geen aanhangers van deze moslimgod. Ridders en edelen waren uit op avontuur en d.m.v. deze kruistochten kregen ze ook nog wat roem en eer. In de middeleeuwen waren er veel zogenaamde avonturiers. Deze mensen noemden zich ridders. Ook de edelen hielden wel van spanning en avontuur. Omdat er zoveel ridders en edelen waren, hadden lang niet al deze mensen het aanzien wat ze volgens hen verdienden. Daarom liepen ze mee me t de kruistocht. Zo lieten ze zien dat ze absoluut geen bangeriken waren. De paus was van mening dat er een heilige oorlog zou komen en dat God dit zelf van plan was. Toentertijd was paus Urbanus II een belangrijk man in Europa. Veel mensen dachten dat hij hun eigenlijke leider was. Doordat de moslims in gevecht waren met de pelgrims, dacht de paus dat er een heilige oorlog zou komen. Hij liet dit door heel Europa verkondigen op dat iedereen mee zou vechten tegen deze moslims. Aangezien deze oorlog ruime tijd duurde, wat het volgens de paus een plan van God om deze moslims tot inkeer te brengen en te veroveren voor het christendom. De kruisvaarders kregen de gelofte dat de kerk op hun bezittingen zou passen wanneer ze meeliepen. De kerk hield wel van dure spullen, dit bracht geld op en dat konden de kerken goed gebruiken. Nadat ze mensen hadden gestrikt om mee te lopen met een kruistocht gaven ze deze mensen de gelofte dat de kerk op hun spullen zou passen. Aangezien er een grote kans was dat deze mensen niet terug kwamen was dit een hele slimme zet van de kerk. Na een paar jaar kon de kerk al deze spullen verkopen omdat ze er dan van uit konden gaan dat de eigenaren niet meer terug zouden komen. Wanneer je mee liep met de kruistocht zou je als zondaar minder lang te hoeven boeten na je dood. Volgens velen vond God mee lopen aan een kruistocht ook erg belangrijk. Door te strijden voor God, wilde God misschien wel een aantal van hun zonden kwijtschelden. Een ontzettend foute theorie, want Jezus is al voor je zonden gestorven en daar kun je als mensen niks meer aan veranderen. Toch dachten deze mensen dat ze zo hun ergste zonde wel kwijtraakten. De kruistochten zegt hier ook wat over, dit kun je lezen in de bespreking van de volgende reden. De kans op een plaats in de hemel werd zienderogen vergroot als je mee liep in een kruistocht. In de hemel mochten alleen mensen komen die echt hun best hadden gedaan in hun leven. Dit was de mening van vele kruisvaarders. En als je mee had gelopen in een kruistocht had je dus je best gedaan in je leven en verdiende je een plekje in de hemel. Uiteraard is ook dit een foute theorie, want wanneer je in God gelooft kom je vast en zeker in de hemel. Aangezien Christus voor je zonden is gestorven en je zelf niet meer extra je best hoeft te doen hiervoor. Natuurlijk is het wel een mooi gebaar om mee te lopen, maar het is niet noodzakelijk. Het boek De kruistochten behandelt dit als volgt: Als men de plaatsen had bezocht waar eens Christus en zijn apostelen hadden gestaan, en vol ontzag staarde naar de heuvels en olijfgaarden, meren en beken, steden en dorpen die zij tijdens hun leven hadden gekend, kwam men in een zo direct mystiek contact met hen als op geen enkel andere manier mogelijk was. Er ontstond Pagina 4 van 10

5 langzamerhand zoiets als een geografische hiërarchie van gewijde plaatsen. Santiago de Compostela in Spanje, waar het lichaam van Jacobus de meerdere, de broer van Johannes en de zoon van Zebedeüs werd bewaard, kwam onmiddellijk na Rome waar Petrus en Paulus hadden geleefd en waren gestorven, en vóór Rome kwamen alleen Jeruzalem en de andere heilige plaatsen van Palestina; ieders diepste verlangen was om een bedevaart te maken naar zulke plaatsen, en men was bereid om voor dat doel bijna iedere ontbering te doorstaan en elk gevaar te trotseren. Maar er waren grenzen zelfs in het tijdperk van het godsvertrouwen waren velen niet bereid om alles prijs te geven voor de reis naar Jeruzalem, hoezeer zo n pelgrimstocht hun op de dag des oordeels ook tot eeuwige verdienste zou worden aangerekend. Nadat je mee had gelopen met een kruistocht was je belastingvrij voor de rest van je leven. De paus wilde graag dat er veel mensen meeliepen in een kruistocht want wanneer het tot vechten kwam met de moslims dan had hij een groot leger. Vaak kwamen de kruisvaarders niet leven terug, maar kwamen ze dat wel dan kregen ze van de pus als beloning een belastingvrij verder leven. Met dit in het vooruitzicht gingen veel mensen mee met een kruistocht. Mensen hadden toch al een slecht leven, ze hadden dus niets te verliezen als ze meeliepen met een kruistocht. In de middeleeuwen was het leve niet bepaald een pretje wanneer je niet tot de adel hoorde. Je moet bedenken dat alle elektrische apparaten pas na de middeleeuwen waren uitgevonden. En aangezien de gewone burgers erg weinig geld hadden, beschikten zij dus ook niet over luxe. Daarom had men weinig te verliezen. Veel van hun spullen waren zonder enige geldwaarde. Soms wel een emotionele waarde, maar dat was niet van belang. De kruistochten waren ook een soort cultuur geworden in het Middeleeuwse leven. Omdat zoveel mensen meeliepen met de kruistocht, was het een beetje normaal geworden. Haast iedereen kende wel iemand die mee liep en dan loop je zelf ook makkelijker mee. Ook was het vaak best gezellig; met z n alle op reis. Dit waren de belangrijkste beweegredenen voor de kruistocht. Ik hoop dat je nu beter begrijpt waarom veel mensen mee liepen. Sommige redenen zijn wat doorgeslagen, maar dat was voor de mensen van toen niet echt relevant. 3. hoe werd de Kruistocht voorbereid? Na de bijeenkomst met zijn bisschoppen begon de Paus met het bedenken van een plan om een kruistocht te houden. Urbanus reisde aan het einde van de zomer in 1095 door Europa om kruisvaarders van Compostela op te zoeken en met hun te praten over hun ervaringen en hoe ze te werk gingen. Ook bezocht hij pelgrims die naar het heilige land waren geweest over hoe het daar was. Hij hoorde dat de situatie erg slecht was, vooral voor christenen en pelgrims en dat de toegang tot het land was afgesloten. Waarom ging Urbanus naar deze mensen toe? Hij kon zo te weten komen hoe het er precies aan toe ging in het Midden-Oosten en de mensen over het leed van andere christenen vertellen. Op de concilie van Clermont op 27 november 1095 riep Urbanus de mensen dus op tot een kruistocht. Vanaf Clermont Pagina 5 van 10

6 verspreide de oproep zich. Urbanus had zijn bisschoppen bijeengeroepen om de plannen verder te bespreken. Er waren getrainde soldaten nodig, want de mensen die bij de concilie aanwezig waren gewone burgers en kerkelijke ambtenaren. Ook waren er regels en voorschriften voor de kruistocht nodig. Er werd beslist dat mensen die meegingen hun bezittingen bij de lokale bisschop moesten achterlaten ter bescherming en moest iedereen die mee ging een kruis op zijn bovenkleed hebben. Bisschoppen en monniken mochten alleen meegaan met toestemming van hun kerkelijke leiders. Zwakke en oude mensen werd afgeraden mee te gaan. Er werd door de Paus besloten dat iedereen zich op 15 augustus 1096 in Constantinopel, in het Byzantijnse rijk moest verzamelen. Deze datum werd gekozen omdat de oogsten dan binnen werden gehaald en die zouden kunnen dienen als voorraden voor de reis. Paus Urbanus reisde af naar verschillende kerkelijke instellingen van Cluny om daar de kruistocht de prediken. Vervolgens reisde hij naar Limoges, Tours, Aquitanië, Saintes en Toulouse om mensen bijeen te roepen. De Paus stuurde brieven naar Vlaanderen om christenen op te roepen. Ook vroeg de Paus een bijdrage aan Genua. Omdat Genua erg machtig was op het water, konden zij via schepen voorraden blijven aanvoeren. Ze gaven 12 galeien en 1 transportschip, maar wachtten wel tot 1097, omdat ze zeker wilde weten dat de kruistocht iets serieus was. Ondertussen hadden veel christenen in Genua de boodschap gehoord en sloten zich bij de kruisvaarders aan. Zelf uit Engeland en Denemarken kwamen mensen die de preken van de Paus hadden gehoord. Ook veel edelen sloten zich aan. Hier had de Paus op gehoopt, omdat zij beroepssoldaten mee konden nemen. Raymond van Toulouse, Hugh van Vermandois, Robert ll van Vlaanderen, Robert van Normandië, Stephen van Blois waren een aantal Franse en Vlaamse edelen. Er kwamen zelfs edelen die in dienst stonden van keizer Hendrik IV, waar Urbanus ruzie mee had. Godfried van Bouillon was één van de edelen die de keizer vertegenwoordigde. Waarom zou de keizer toch mensen hebben gestuurd en de kruistocht niet tegengewerkt hebben? De keizer wist wel dat de Paus hierdoor behoorlijk aan macht kon winnen, maar hij wist dat hij er niks tegen kon doen, omdat zo ontzettend veel mensen gehoord gaven aan de oproep van de Paus. Ook als de keizer de kruistocht tegengewerkt zou hebben, zou het alsnog doorgaan. De ruzie tussen hem en de machtiger geworden Paus zou nog erger, en dat zou wel eens flink in het nadeel van keizer Hendrik kunnen aflopen. En de keizer was zelf natuurlijk ook een christen. Hij zag het als zijn plicht de kerk te steunen, hoe veel moeite hij daar ook mee had. Hoe had de Paus zijn voorbereidingen dus getroffen? Hij was op reis gegaan om persoonlijk zijn boodschap op de mensen over te brengen en samen met zijn bisschoppen strenge eisen gesteld en mensen verplichtingen gegeven als ze mee wilden gaan. Ook werd er voor een verzamelplaats gezorgd en een manier waarop de kruisvaarders bevoorraad konden worden. Toen Urbanus terugkwam in Rome in 1096, wist hij dat niks de kruistocht nog kon stoppen. Hij had zijn zin gekregen. Hij had zijn macht laten zien en groter kunnen laten worden. 4. Wat voor mensen deden er mee? Aan de kruistochten deden verschillende mensen mee. Iedereen mocht ook mee op kruistocht. Of je nou arm of rijk, machtig of gewoon was. De paus beloofde dat als je omkwam in de strijd bij het bevrijden van het Heilige Land, je vergeving zou krijgen en een plekje in de hemel. Dit vonden veel mensen een mooi vooruitzicht, ze wilden wel sterven als zo hun zonden werden vergeven. Dit waren vooral de gewone Pagina 6 van 10

7 burgers, die niets te verliezen hadden, niemand had ze nodig op aarde volgens hun. En ook zou niemand hun missen, hoogstens hun naaste familie. Helaas zei paus Urbanus niet wat zijn persoonlijke reden was voor de kruistocht, want het moge duidelijk zijn dat als hij zou zeggen dat hij d.m.v. de kruistocht totale macht wilde verkrijgen, veel mensen niet meer meegingen met de kruistocht. Paus Urbanus had er veel voor over om mensen te werven voor de kruistocht, zo bezocht hij talloze plaatsen om mensen te werven voor de kruistocht. en gevangenen kregen alimentatie wanneer ze mee liepen. Dit was gewoonweg dom. Want wie laat er nou moordenaars en verkrachters mee lopen? Aan de andere kant is het wel zo, dat wanneer deze criminelen berouw hebben over hun zonde, ze wel een eerlijke kans moeten krijgen om terug te keren naar een redelijke positie in de maatschappij. En door mee te lopen met een kruistocht kregen ze zo n eerlijke kans. Urbanus had een verbazende grote indruk op het volk. Wanneer hij een toespraak hield, verstomde het volk. En wanneer zijn toespraak ten einde liep klonk er luid gejuich en had iedereen weer zin om mee te gaan met de kruistochten. Op 27 november 1095 hield hij zo n toespraak. Ieder mens mocht komen luisteren naar zijn toespraak. In het boek De kruistochten word beschreven wat hoe die dag verliep. Dat was het volgende: Die dag verzamelde zich zo n grote menigte om te horen wat de paus te zeggen kon hebben, dat er geen ruimte voor was te vinden in de kathedraal waarin het concilie tot nog toe was bijeengekomen, en er werd voor de paus en spreekgestoelte opgericht op een terrein buiten de oostelijke stadspoort. Urbanus bezat vele gaven, en daarbij was die der welsprekendheid; bij deze gelegenheid maakte hij er ten volle gebruik van. Zijn gehoord luisterde gebiologeerd naar hem. Hij vertelde ze dat christenen in het Oosten hem om hulp hadden gesmeekt; de Turken rukten in christelijke landen op, mishandelden onschuldige mannen en vrouwen en ontwijdden hun kerken. Dit was al erg genoeg, maar de ontheiliging van Jeruzalem en de vele gewijde plaatsen daar, en de verschrikkelijke beledigingen en wreedheden waaraan pelgrims naar het heilige land werden blootgesteld waren nog erger. Voor christenen in het Westen was het tijd om zich in gerechtvaardigde toorn te verheffen en te hulp te snellen: ze moesten ophouden met hun onderlinge twisten en in plaats daarvan een heilige oorlog tegen Gods vijanden voeren. God zelf zou hen leiden en de overwinning schenken, en allen die in de strijd stierven beloofde hij, paus Urbanus, onmiddellijke vergiffenis en kwijtschelding van al hun zonden. Waarom verspilden ze hier hun leven in zonde en ellende, wanneer ze als soldaten van Christus in het land, waar hij had geleefd en was gestorven, geluk in deze wereld en zaligheid in het hiernamaals konden vinden? Uitstel was uit den boze; de tijd was rijp voor daden, en de komende zomer moesten de legers van Christus klaar staan om op te trekken. Je begrijp dat mensen, die weinig tot niets te betekenen hadden in de maatschappij hier graag naar luisterden, tenslotte beloofde de paus hiermee fantastische dingen. Door deze toespraak had de kruistocht opeens erg veel deelnemers. De bisschop van Le Puy viel zelfs smekend voor de paus op zijn knieën om mee te mogen doen. Deze manier gebruikte de paus in vele plaatsen en hierdoor had hij uiteindelijk een enorm leger van Christus bij elkaar. Hier zaten allerlei mensen bij; adel, burgers en zwervers. Ook vrouwen mochten mee lopen. En 200 jaar later werd er zelfs een kinderkruistocht georganiseerd. Je begrijpt wel dat kruistochten destijds enorm leefden. 5. Wie was de leider van de eerste Kruistocht en hoe kwam hij tot deze positie? Paus Urbanus II trad letterlijk in de voetsporen van zijn voorganger, Gregorius VII. Hij wilde alles precies hetzelfde doen. Alles wat Gregorius zou afkeuren, keurde Urbanus af en alles wat Gregorius goed zou Pagina 7 van 10

8 vinden, vond Urbanus ook goed. Raymond van Toulouse werd de leider van de eerste kruistocht. Raymond van Toulouse, die leefde van 1041 tot 1105, was graaf van Toulouse en markies van Provence. Een markies is een edelman die één rang lager staat dan een hertog. Hij was de eerste en één van de meest succesvolle westerse leiders die aan de kruistocht meededen. Maar hoe kwam het dat hij door Paus Urbanus II tot leider was gekozen? Zoals we net al vertelden, deed Urbanus precies hetzelfde als zijn voorganger, behalve dat zijn voorganger geen leger richting het Byzantijnse rijk stuurde toen daarom gevraagd werd. Maar Paus Gregorius VII had Raymond van Toulouse graag als leider van een kruisleger gezien. Dus benoemde Urbanus hem als leider. Maar niet alleen dit bracht hem tot deze positie. Raymond was ook één van de leiders van de hervorming van de Paus en Urbanus wachtte met de kruistocht totdat hij zeker wist dat Raymond mee zou doen. Raymond had een hekel aan keizer Alexius, maar zwoer hem toch met tegenzin trouw. Ook heeft Raymond nog geprobeerd Alexius te helpen met de uitbreiding van het Byzantijnse rijk. Hij had namelijk in 1098 geholpen Antiochië van de Saracenen terug te veroveren. Hij probeerde het aan het Byzantijnse rijk te geven, maar kreeg daar geen toestemming voor. Raymond is dus de leider van de kruistocht geweest, terwijl veel mensen denken dat Godfried van Bouillon de leider was. Godfried van Bouillon, die leefde van 1060 tot 1100, was hertog van Neder-Lotharingen, maar keizer Hendrik lv van het Heilige Roomse rijk gaf dit hertogdom aan zijn zoon en Godfried kreeg Bouillon. Hierdoor werd hij Godfried van Bouillon genoemd, maar later kreeg hij toch Neder-Lotharingen van de keizer, voor zijn hulp in de oorlog tegen de Saksen. In augustus van 1096 sloot Godfired zich samen met zijn broers Eustaas en Boudewijn van Boulogne (die later koning Boudewijn I van Jeruzalem werd) aan bij de kruistocht. Net als Raymond van Toulouse mocht Godfried keizer Alexius ook niet, maar heeft hem ook uiteindelijk trouw gezworen. Waarom denken de meeste mensen dat Godfried van Bouillon de leider was en hoe werd hij leider? Godfried werd pas later leider van de kruistocht, maar toen was de kruistocht geen tocht meer. Raymond van Toulouse aarzelde om Jeruzalem aan te vallen, maar Godfried kon hem overtuigen. Ze veroverden Jeruzalem en men bood Raymond aan koning te worden, maar dit weigerde hij, dus Godfried nam zijn plaats in en werd koning van het Koninkrijk van Jeruzalem. Waarschijnlijk omdat Godfried koning werd, denken mensen dat hij de leider van de kruistocht was. Waarom zou Raymond van Toulouse geweigerd hebben koning te worden? Waarschijnlijk was hij bang dat hij het moeilijk zou krijgen. In een nieuw koninkrijk, waar tevens ook chaos heerste, kon je snel vermoord of afgezet worden als koning. Misschien was hij ook bang dat hij Jeruzalem niet tegen vijanden kon verdedigen. Godfried en Raymond waren niet bepaald de beste vriendjes, maar verdedigden toch samen Jeruzalem tegen de Fatimiden, een volk dat uit Noord-Afrika kwam. In december 1100 overleed. Vanaf 1100 tot zijn dood verdedigde Raymond het koninkrijk tegen de uitbreiding van Antiochië, dat prinsdom was geworden van prins Bohemund uit Italië. In februari 1105 overleed Raymond in zijn kasteel Mons Peregrinus, vlakbij Tripoli. 6. Wat was het resultaat van de eerste Kruistocht? Voor de eerste kruistocht was er nog een kruistocht, die niet wordt gezien als de eerste kruistocht, omdat het een grote mislukkig was. Zoals we al verteld hebben, begonnen in 1095 monniken en de Paus door Europa te reizen en een Pagina 8 van 10

9 kruistocht op te roepen. Een Franse monnik die beter bekend stond als Peter de Kluizenaar riep een groot deel van de gewone burgers op om ten strijde te trekken naar het heilige land. Waarom zou Peter deze kruistocht zelf zijn begonnen hoe kwam het dat er zoveel mensen met hem meegingen en niet op de officiele kruistocht wachtten? Peter had geen zin om te wachten op de officiele kruistocht en hij kon de mensen zover krijgen, omdat hij goed en overtuigend kon preken. Hij verzamelde een leger van burgers dat in mei 1096 vanuit Keulen vertrok. Onderweg liet dit leger een spoor van vernielingen aan. Door Duitsland, Hongarije en zelf het Byzantijnse rijk werden Joden, maar zelfs ook christenen afgeslacht. Toen dit leger in Klein-Azië kwam, werden ze afgeslacht door de Turken. De tocht van Peter de Kluizenaar was een grote mislukking. Hoe kwam dit? Het leger van Peter was niet geordend. De mensen trokken plunderend door Europa en er ontstonden af en toe aparte groepjes die zich later weer bij de menigte aansloten. Ook speelde het een rol dat er bijna geen broepssoldaten meededen. Met alleen burgers met stokken en zwaarden kan je niet veel uitrichten tegen de zwaarbewapende en goed getrainde Saracenen. Vandaar dat ze flink in de pan werden gehakt. In hetzelfde jaar vertrok het officiële kruisleger, met duizenden ridders en edelen aan het hoofd. Maar ook aan deze kruistocht deden burgers mee. In totaal bestond dit leger uit mensen. In oktober 1097 bereikte het leger Antiochië, in het zuid-oosten van Klein-Azië. Deze stad werd veroverd en de Saracenen, die de stad hadden ingenomen, werden vermoord. In juni 1099 bereikte het leger, wat nu nog maar man telde, Jeruzalem. De stad werd lange tijd onder bevel van Godfried van Bouillon en Raymond van Toulouse belegerd, maar door gebrek aan goed water en door de hitte, moest de stad snel binnengevallen. Van hout werden grote belegeringstorens gebouwd en de stad werd binnengevallen. De kruisvaarders moordden heel de stad uit, zelf vrouwen, kinderen en bejaarden werden niet in leven gelaten. Waarom deden de kruisvaarders dit zo? Ze vonden toch de moslims zondige mensen? Ze zagen het zelf zo dat God aan hun kant stond en het goed vond dat de heidenen zo afgeslacht werden. Maar de Paus had dit zo op de mensen overgebracht en wilde zelf aan macht winnen, zoals eerder in dit werkstuk is behandeld. De mensen geloofden in deze leugen en gingen als een gek tekeer, er van uitgaand dat ze het goede deden, omdat ze niet beter wisten. Uiteindelijk werd Jeruzalem veroverd en lag de stad vol met lijken. Na één jaar koningschap van Godfried van Bouillon, werd zijn broer Boudewijn koning van Jeruzalem. Hij kreeg nu de taak het koninkrijk Jeruzalem te verdedigen. Bijna een eeuw lang, werden de Saracenen buiten het koninkrijk gehouden. Maar in 1187 werd Jeruzalem opnieuw ingenomen door de Saracenen. Hoe kan het dat het koninkrijk dat door de christenen was gesticht het nog geen eeuw volhield? Na de verovering in 1099 waren veel ridders en soldaten weer terug naar west-europa gegaan. De krijgsmacht in Jeruzalem was dus behoorlijk verzwakt. Ook was er waarschijnlijk geen goed gezag, omdat het koninkrijk erg snel en rommelig was gesticht. De moslims waren ook alleen maar in het gebied van Palestina verslagen, maar het hele Midden-Oosten zat er vol mee. Daarom konden zij nog genoeg soldaten op de been brengen om het koninkrijk Jeruzalem terug te veroveren. Daarom werden na deze herverovering van de moslims nog 8 kruistochten gehouden. Deze hadden allemaal haast geen nut, want uiteindelijk bleven de moslims standhouden in het Midden-Oosten. In 1291 viel het laatste christelijke bolwerk, Akko. De reslultaten van de kruistocht in positieve zin zijn: veel kennis uit het oosten, de al-oed (voorloper van de gitaar), de sofa en mes en vork om te eten werd uit het oosten overgenomen. Ook werden er bepaalde Pagina 9 van 10

10 technieken meegenomen om windmolens, watermolens, weefglasblaas en landbouw te verbeteren. Maar als je de positieve en negatieve resultaten op een weegschaal legt, zullen de negatieve een stuk zwaarder zijn. De kruistochten waren om te beginnen uiteindelijk niet geslaagd. De kruistochten hadden veel Jodenvervolginf in Europa tot gevolg. Er vielen ontzettend veel doden aan bijde zijden en doordat de christenen zich als barbaren gedroegen en sowieso de moslims wilden verdrijven heeft de relatie tussen het christendom en de islam geen goed gedaan. Er bestaat nog steeds grote haat tussen bijde geloven. In 1981 kwam dat tot uiting, toen de Turk Ali Agca een aanslag pleegde op Paus Johannes Paulus II, die mislukte. Hij schreef in een brief met zijn motief: Ik heb besloten Johannes Paulus II, de hoogste aanvoerder van de kruisvaarders, te doden. Dit was omdat de Paus destijds ook de kruistochten heeft doen beginnen, alleen om er zelf beter van te worden. Uiteindelijk is dat niet gelukt en heeft hij er ook nog eens voor gezorgd dat bepaalde groepen mensen een afkeer van elkaar kregen. Nog steeds zijn er grote spanningen tussen christenen en moslims, vooral sinds 11 september 2001, de aanslagen in Amerika. De islamieten zijn een jihad begonnen, een heilige oorlog. Maar is dat niet precies hetzelfde als de kruistochten waren? De kruistochten waren niet meer en niet minder, maar wij, westerlingen en christenen, zien het vaak als iets positiefs, omdat het om ons eigen geloof gaat. Maar voor de islamieten is het vijandig gedrag. Zo zien zij president Bush ook, die Irak heeft ingenomen, en zich bemoeit met allerlei oorlogen, in Palestina, Afghanistan, noem maar op. Zo zagen wij, christenen, het ongeveer 900 jaar geleden, toen de islamieten onze gebieden in hadden genomen. Pagina 10 van 10

De kruistochten. God wil het! Steden en Staten

De kruistochten. God wil het! Steden en Staten prehistorie 42 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Steden en Staten De kruistochten In de woonkamer van familie Vos hangt een klok met Romeinse cijfers. Jos en Mirthe willen graag

Nadere informatie

Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten?

Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten? Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten? Rond 1080 bedreigen de minder tolerante Seldjoeken Constantinopel. Het werd voor christelijke pelgrims steeds moeilijker

Nadere informatie

6,4. Werkstuk door N woorden 24 februari keer beoordeeld. Geschiedenis

6,4. Werkstuk door N woorden 24 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Werkstuk door N. 1928 woorden 24 februari 2012 6,4 61 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Voorwoord: Ik heb voor dit onderwerp gekozen omdat: ik meer wilde weten hoe de kruistochten zijn ontstaan. De hoofdstukken

Nadere informatie

2 Petrus 1. Begin van de brief

2 Petrus 1. Begin van de brief 2 Petrus 1 Begin van de brief Petrus groet alle christenen 1 Dit is een brief van Simon Petrus, een dienaar en apostel van Jezus Christus. Aan alle mensen die zijn gaan geloven. Jullie geloof is net zo

Nadere informatie

Kerk en staat hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Kerk en staat hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62235 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen Tijdvak 3 Toetsvragen 1 Op veel afbeeldingen wordt de Romeinse keizer Constantijn als een heilige afgebeeld met een stralenkrans om zijn hoofd. Welke reden was er om Constantijn als christelijke heilige

Nadere informatie

Brandaan. Geschiedenis WERKBOEK

Brandaan. Geschiedenis WERKBOEK 7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK 7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Monique Goris Leerlijnen: Hans Bulthuis Auteurs: Juul Lelieveld, Frederike Pals, Jacques van der Pijl Controle historische

Nadere informatie

Filippenzen 1. Begin van de brief

Filippenzen 1. Begin van de brief Filippenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Filippi 1 Dit is een brief van Paulus, aan alle mensen in de stad Filippi die dankzij Jezus Christus bij God horen. De brief is ook voor de

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp

Nadere informatie

Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam:

Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam: Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom Naam: Het Christendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden

Nadere informatie

Het Christendom in Rome

Het Christendom in Rome Het Christendom in Rome Paragraaf 1: De weg van het Christendom naar Rome Het Christendom is ontstaan doordat men ging geloven dat jezus uit de dood opstond en de zoons van god was. De laatste woorden

Nadere informatie

Spreekbeurt en werkstuk over. Ridders. Door: Oscar Zuethoff

Spreekbeurt en werkstuk over. Ridders. Door: Oscar Zuethoff Spreekbeurt en werkstuk over Ridders Door: Oscar Zuethoff Mei 2007 Inleiding Waarom houd ik een spreekbeurt over de ridders en de riddertijd? Toen ik klein was wilde ik altijd al een ridder zijn. Ik vind

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een

Nadere informatie

2

2 1 2 3 4 5 6 Mt 16,21 7 8 9 10 Ze spraken met elkaar over alles wat er gebeurd was. 15 Terwijl ze zo liepen te praten, kwam er iemand bij hen lopen. Het was Jezus, 16 maar de leerlingen herkenden hem niet.

Nadere informatie

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur. Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het

Nadere informatie

IN GESPREK MET Nieuwe Testament

IN GESPREK MET Nieuwe Testament IN GESPREK MET Nieuwe Testament Ontdekkingsreis 11: Jezus, Gods Zoon Goed nieuws! Keziah en haar moeder en vader (Alison en Peter) lezen samen dit bijbelverhaal. De 7 jaar oude Keziah heeft allerlei vragen

Nadere informatie

Spreekbeurt Levensbeschouwing Islam

Spreekbeurt Levensbeschouwing Islam Spreekbeurt Levensbeschouwing Islam Spreekbeurt door een scholier 1817 woorden 6 juni 2007 6,5 164 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 1. Inleiding Ik doe mijn eindpresentatie over de Islam. Eerst wilde

Nadere informatie

Frederik Smekens Vak:Godsdienst Opdracht: de 7 deugden in het Christendom

Frederik Smekens Vak:Godsdienst Opdracht: de 7 deugden in het Christendom Frederik Smekens Vak:Godsdienst Opdracht: de 7 deugden in het Christendom De zeven deugden bestaan al heel lang. Al sinds het begin van de mensheid. Adam zat alleen in het hemelse rijk. Hij verveelde zich

Nadere informatie

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke

Nadere informatie

Profielwerkstuk Geschiedenis De Eerste Kruistocht

Profielwerkstuk Geschiedenis De Eerste Kruistocht Profielwerkstuk Geschiedenis De Eerste Kruistoc Profielwerkstuk door een scholier 5544 woorden 3 maart 2009 4,9 157 keer beoordeeld Vak Geschiedenis INLEIDING De Kruistocen. Zo bekend en toch onbegrijpelijk,

Nadere informatie

1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief

1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief 1 Tessalonicenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Tessalonica 1 Dit is een brief van Paulus, Silvanus en Timoteüs, aan de christenen in de stad Tessalonica. Jullie horen bij God, de

Nadere informatie

Jezus blijft altijd bij ons

Jezus blijft altijd bij ons Eerste Communieproject 46 Jezus blijft altijd bij ons Jezus staat op uit het graf Jezus is dood. In les 7 heb je gezien dat Jezus wordt vermoord. De vrienden van Jezus zijn bedroefd. Ze leggen Hem in een

Nadere informatie

JEREMIA, DE MAN VAN TRANEN

JEREMIA, DE MAN VAN TRANEN Bijbel voor Kinderen presenteert JEREMIA, DE MAN VAN TRANEN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door:

Nadere informatie

Kruistocht in Spijkerboek opdracht

Kruistocht in Spijkerboek opdracht Kruistocht in Spijkerboek opdracht In het boek Kruistocht in Spijkerbroek van Thea Beckman gaat het over Dolf Wega. Hij komt via een tijdmachine in de Middeleeuwen. Jullie gaan hem helpen om op een aantal

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Kruistochten

Werkstuk Geschiedenis Kruistochten Werkstuk Geschiedenis Kruistochten Werkstuk door een scholier 1571 woorden 15 mei 2003 4,7 85 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Veel van onze gebruiken zijn eigenlijk niet echt van ons. Veel gebruiken komen

Nadere informatie

De Bijbel open (07-12)

De Bijbel open (07-12) 1 De Bijbel open 2013 48 (07-12) Stel je voor, bovenop een kerktoren zie je een zwaard, geen haan of een kruis, maar een zwaard. Dat zouden we wel vreemd vinden. Want wat heeft de kerk en het christelijk

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog

Werkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog Werkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 1663 woorden 7 juni 2004 6,3 124 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1: Spanning voor de oorlog Hoofdstuk 2:

Nadere informatie

Kruistochten -> In de late middeleeuwen word religie zo belangrijk dat er steeds meer kerken en gelovigen komen. (religie = het geloof)

Kruistochten -> In de late middeleeuwen word religie zo belangrijk dat er steeds meer kerken en gelovigen komen. (religie = het geloof) Samenvatting door N. 1262 woorden 24 maart 2014 7.2 7 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Kruistochten -> In de late middeleeuwen word religie zo belangrijk dat er steeds

Nadere informatie

Lees : Mattheüs 25:14-30

Lees : Mattheüs 25:14-30 De gelijkenis van de talenten Lees : Mattheüs 25:14-30 Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr. 18 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Romeinen Het Romeinse rijk Jos en Mirthe staan voor opa s boekenkast. Opa, vraagt Mirthe, heeft u ook boeken over de Romeinen?

Nadere informatie

De Bijbel Open 2013 18 (11-05)

De Bijbel Open 2013 18 (11-05) 1 De Bijbel Open 2013 18 (11-05) Op 14 mei is het precies 65 jaar geleden dat in 1948 de staat Israel werd uitgeroepen. U merkt wel dat daar op allerlei manieren publiciteit aan gegeven wordt, positief

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Het concilie van Konstanz

Het concilie van Konstanz 1 Het concilie van Konstanz Reformatieconcilie Het Concilie van Konstanz (1414-1418) staat bekend als een zogenaamd reformatieconcilie. Algemeen besefte men namelijk in de 14e en de 15e eeuw hoe dringend

Nadere informatie

Jona 2: God is barmhartig a. De koppige Jona wordt een biddend Jona > de Heere redt hem

Jona 2: God is barmhartig a. De koppige Jona wordt een biddend Jona > de Heere redt hem 0.1 Lezing uit de Bijbel: Jona 3 nr. 771 Voorafgaande aan de Schriftlezing: 1. Gods barmhartigheid = Zijn warmhartigheid Rode draad door boekje Jona (en feitelijk door de hele Bijbel). Jona 1: God is barmhartig

Nadere informatie

Jezus zei tegen Petrus: "En u, als u eens tot inkeer gekomen bent, versterk dan uw broeders.", vlak voor zijn ontkenning (Lukas 22:32) Petrus

Jezus zei tegen Petrus: En u, als u eens tot inkeer gekomen bent, versterk dan uw broeders., vlak voor zijn ontkenning (Lukas 22:32) Petrus Les 6 voor 11 augustus 2018 Jezus zei tegen Petrus: "En u, als u eens tot inkeer gekomen bent, versterk dan uw broeders.", vlak voor zijn ontkenning (Lukas 22:32) Petrus vervulde die opdracht door naar

Nadere informatie

Verspreiding christendom vmbo12

Verspreiding christendom vmbo12 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 12 july 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62161 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers

Nadere informatie

Het aanwijzen van bekwame leiders loste die problemen op en droeg bij tot het vervullen van de missie van de kerk.

Het aanwijzen van bekwame leiders loste die problemen op en droeg bij tot het vervullen van de missie van de kerk. Les 4 voor 28 juli 2018 De groei van de vroege kerk was buitengewoon. Duizenden sloten zich aan bij de kerk, zelfs sommige priesters deden dat. Er ontstonden echter problemen tussen de broeders en zusters.

Nadere informatie

Efeziërs 1. Begin van de brief

Efeziërs 1. Begin van de brief Efeziërs 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Efeze 1 Dit is een brief van Paulus aan de christenen in de stad Efeze. Ik ben een apostel van Jezus Christus. Dat is Gods wil. Jullie horen

Nadere informatie

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland

Nadere informatie

BIJBELLEESROOSTER VOOR GEZINNEN met kinderen in de basisschoolleeftijd

BIJBELLEESROOSTER VOOR GEZINNEN met kinderen in de basisschoolleeftijd BIJBELLEESROOSTER VOOR GEZINNEN met kinderen in de basisschoolleeftijd DAG 1: God is Koning Lees Psalm 24 Is koning Willem-Alexander belangrijk? Voor Nederland wel. Maar als je naar heel de wereld kijkt,

Nadere informatie

Galaten 1. Begin van de brief

Galaten 1. Begin van de brief Galaten 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Galatië 1-3 Dit is een brief van Paulus aan de christenen in de provincie Galatië. Allereerst dit: Ik ben niet door mensen aangesteld als apostel,

Nadere informatie

Naam: FLORIS DE VIJFDE

Naam: FLORIS DE VIJFDE Naam: FLORIS DE VIJFDE Floris V leefde van 1256 tot 1296. Hij was een graaf, een edelman. Nederland zag er in de tijd van Floris V heel anders uit dan nu. Er woonden weinig mensen. Verschillende edelen

Nadere informatie

GOD EERT JOZEF, DE SLAAF

GOD EERT JOZEF, DE SLAAF Bijbel voor Kinderen presenteert GOD EERT JOZEF, DE SLAAF Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken

Nadere informatie

3. Door de kruistochten werden de wegen naar het Oosten weer bekend en werd

3. Door de kruistochten werden de wegen naar het Oosten weer bekend en werd Samenvatting door M. 1059 woorden 9 december 2013 6 13 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 3.2 Waardoor de handel herleeft in de hoge middeleeuwen 1. Handelaren gingen zicht weer organiseren en gingen samenwerken

Nadere informatie

Kaart op het einde van het Romeinse Rijk

Kaart op het einde van het Romeinse Rijk Kaart op het einde van het Romeinse Rijk 1 Belangrijk in deze periode Door onvruchtbare gronden en een sterk groeiende bevolking moeten de Germanen vanuit Midden- Europa op zoek naar een nieuw woongebied.

Nadere informatie

Wie overleed en waar was het volk toen?

Wie overleed en waar was het volk toen? Het water van Meriba. Wie overleed en waar was het volk toen? Numeri 20:1 1 De Israëlieten kwamen in de woestijn Zin, heel de gemeenschap, in de eerste maand, en het volk bleef in Kades. Daar stierf Mirjam,

Nadere informatie

December-januari Weekthema: Op reis naar de eeuwigheid. Maandag 28 december. Gedane zaken nemen geen keer. Lezen: Hebreeën 9: 23-28

December-januari Weekthema: Op reis naar de eeuwigheid. Maandag 28 december. Gedane zaken nemen geen keer. Lezen: Hebreeën 9: 23-28 December-januari 205-206 Weekthema: Op reis naar de eeuwigheid Maandag 28 december Gedane zaken nemen geen keer Lezen: Hebreeën 9: 23-28 Bij het abc van het christelijk geloof hoort dat een mens éénmaal

Nadere informatie

Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf?

Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? Les 5 - Redding Vier feiten die je moet kennen om het Evangelie goed te begrijpen In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? In

Nadere informatie

Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk

Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Eén van de bekendste koningen uit de Middeleeuwen is Karel de Grote. Hij leeft zo'n 1300 jaar geleden, waar hij koning is van het Frankische rijk. Dat rijk

Nadere informatie

Een geopende hemel. Opb. 4:1 Hierna had ik een visioen. Er stond een deur open in de hemel.

Een geopende hemel. Opb. 4:1 Hierna had ik een visioen. Er stond een deur open in de hemel. Een geopende hemel Opb. 4:1 Hierna had ik een visioen. Er stond een deur open in de hemel. Opb. 14:13 Ik hoorde een stem uit de hemel zeggen: Schrijf op. Toen droomde hij, en zie, op de aarde stond een

Nadere informatie

GOD EERT JOZEF, DE SLAAF

GOD EERT JOZEF, DE SLAAF Bijbel voor Kinderen presenteert GOD EERT JOZEF, DE SLAAF Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

3 Jullie moeten jezelf niet beter vinden dan een ander, of opscheppen

3 Jullie moeten jezelf niet beter vinden dan een ander, of opscheppen 3 Jullie moeten jezelf niet beter vinden dan een ander, of opscheppen over jezelf. Nee, jullie moeten bescheiden zijn, en een ander belangrijker vinden dan jezelf. 4 Denk niet alleen aan jezelf, maar zorg

Nadere informatie

Hoe reageerde de mensen in Israël op de overwinning op de Filistijnen?

Hoe reageerde de mensen in Israël op de overwinning op de Filistijnen? Saul probeert David te doden. Hoe reageerde de mensen in Israël op de overwinning op de Filistijnen? 1 Samuel 18:6 6 Toen David en zijn mannen terugkwamen na het verslaan van de Filistijnen, gebeurde het

Nadere informatie

JESAJA ZIET IN DE TOEKOMST

JESAJA ZIET IN DE TOEKOMST Bijbel voor Kinderen presenteert JESAJA ZIET IN DE TOEKOMST Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door:

Nadere informatie

Heb ik Jezus nodig??

Heb ik Jezus nodig?? Heb ik Jezus nodig?? Een eerlijke vraag. Ton de Ruiter Een helder antwoord via zes korte vragen. Korte inleiding naar de eerste vraag. Volgens de Bijbel verkondigde Jezus iets bijzonders: goed nieuws!

Nadere informatie

LES6. De wegloper belonen. Sabbat. Zondag Lees Lees 'De wegloper. Teken Teken een gympie en. Leer Begin met het uit je hoofd

LES6. De wegloper belonen. Sabbat. Zondag Lees Lees 'De wegloper. Teken Teken een gympie en. Leer Begin met het uit je hoofd De wegloper belonen Sabbat Lees Lees Filemon 1 alvast door. Heb je er ooit over nagedacht van huis weg te lopen? Hoe zou dat zijn? Waar zou je naar toe gaan? Wat zou je kunnen doen? Onesimus bevond zich

Nadere informatie

Kolossenzen 1. Begin van de brief

Kolossenzen 1. Begin van de brief Kolossenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Kolosse 1-2 Dit is een brief van Paulus aan de christenen in de stad Kolosse. Ik ben een apostel van Jezus Christus. Dat is Gods wil. Ik schrijf

Nadere informatie

De Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok

Nadere informatie

Een nieuwe manier van bouwen

Een nieuwe manier van bouwen Steden en staten LES 3 DE MACHT VAN DE KERK In s-hertogenbosch bouwt men een kathedraal. Daar ga ik mijn stenen verkopen aan de bouwmeester. JE LEERT wat er zo bijzonder is aan een kathedraal; wat een

Nadere informatie

Binnenkomst in stilte in de donkere kerk. We zingen:

Binnenkomst in stilte in de donkere kerk. We zingen: Jaargang 8, nummer 19 Voorganger: ds. Piet Jan Rebel Koor o.l.v. Tanja van Dijk Piano: Myrre van Dijk, David van Dijk Zaterdag 20 april 2019 Paaswake Een nacht vol hoop Binnenkomst in stilte in de donkere

Nadere informatie

DAG 1: Voorbeelden Lees Johannes 13:12-17 Als je van lego iets gaat bouwen, gebruikt je vaak een voorbeeld. Dat voorbeeld maak je na. Ook op school gebruik je vaak voorbeelden. Bij schrijven, bij knutselen

Nadere informatie

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst

Nadere informatie

De opkomst van het christendom

De opkomst van het christendom De opkomst van het christendom Goden in het Romeinse Rijk Net als de Egyptenaren, Grieken en Germanen geloofden de Romeinen in veel goden. Apollo De belangrijkste waren de staatsgoden zoals Jupiter en

Nadere informatie

Ds. Arjan van Groos ( ) Tekst: 1 Korinthiërs 7, 14 Middagdienst Dopen. Broeders en zusters,

Ds. Arjan van Groos ( ) Tekst: 1 Korinthiërs 7, 14 Middagdienst Dopen. Broeders en zusters, Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: 1 Korinthiërs 7, 14 Middagdienst Dopen Broeders en zusters, 1. Zingen : Gezang 25 : 1 en 3 2. Gebed voor de opening van het Woord 3. Bediening van de Heilige Doop

Nadere informatie

ARREST IN JERUZALEM. Les 11 voor 15 september 2018

ARREST IN JERUZALEM. Les 11 voor 15 september 2018 ARREST IN JERUZALEM Les 11 voor 15 september 2018 Paulus verlangde naar het zien van een verenigde kerk (Galaten 3:28). Hij moedigde de heidengemeenten aan om hun Joodse broeders in Jeruzalem te helpen

Nadere informatie

Verspreiding christendom vmbo12

Verspreiding christendom vmbo12 banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 19 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62161 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Wat zei Elia tegen koning Achab en wat ging Elia vervolgens doen?

Wat zei Elia tegen koning Achab en wat ging Elia vervolgens doen? Regen op komst. Wat zei Elia tegen koning Achab en wat ging Elia vervolgens doen? 1 Koningen 18:41-42 41 Daarna zei Elia tegen Achab: Ga op weg, eet en drink, want er is een gedruis van een overvloedige

Nadere informatie

E.G. White (The Story of Redemption, hoofdstuk 32, blz. 242)

E.G. White (The Story of Redemption, hoofdstuk 32, blz. 242) Les 2 voor 14 juli 2018 1. Handelingen 2: 1-3. De vroege regen. 2. Handelingen 2: 4-13. De gave van tongen. 3. Handelingen 2: 14-32. De eerste preek. 4. Handelingen 2: 33-36. De verheerlijking van Jezus.

Nadere informatie

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij

Nadere informatie

Samenvattingen Geloof ABC

Samenvattingen Geloof ABC Samenvattingen Geloof ABC Info 1ABC: Wat is geloof? Het gaat in dit project om de belangrijkste wereldgodsdiensten: jodendom, christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Deze godsdiensten geven antwoorden

Nadere informatie

Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme

Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk door een scholier 1820 woorden 26 januari 2005 4,5 1 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Leed van boeddhist is diep én anders Hoe denken de Boeddhisten

Nadere informatie

Zondag 9 oktober over de maaltijd van de Heer. Lezing: 1 Korinthe 10 : 14 t/m 17, 11: 17 t/m 26

Zondag 9 oktober over de maaltijd van de Heer. Lezing: 1 Korinthe 10 : 14 t/m 17, 11: 17 t/m 26 Zondag 9 oktober 2016 - over de maaltijd van de Heer Lezing: 1 Korinthe 10 : 14 t/m 17, 11: 17 t/m 26 Vandaag vieren we met elkaar als gemeente avondmaal. Heilig Avondmaal. Eigenlijk gebruik ik die woorden

Nadere informatie

De klassieke tijdlijn

De klassieke tijdlijn De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom

Nadere informatie

Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk

Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk Antwoorden door een scholier 927 woorden 22 april 2005 5,5 118 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Gechiedenis, par. 1 Vraag 1: Wat voor samenleving

Nadere informatie

Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk. Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen

Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk. Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen 1. De verbreiding van het christendom in Europa 481: Clovis werd koning van één vd Frankische stammen, hij liet de Franken christenen

Nadere informatie

Is Allah dezelfde als de God van de christenen?

Is Allah dezelfde als de God van de christenen? Artikel Is Allah dezelfde als de God van de christenen? In 2009 verscheen een nieuw boek van ds. H. G. Koekkoek. De titel luidt: Mohammed, de islam, de Koran en de Bijbel. Het is een boek waarin de schrijver

Nadere informatie

Tijd van monniken en ridders ( ) 3.1 Leenheren en leenmannen ( ) ( ) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw

Tijd van monniken en ridders ( ) 3.1 Leenheren en leenmannen ( ) ( ) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw 3.1 Leenheren en nen 3.1 Leenheren en nen Gallië was rond 450 n. Chr. al meer dan 4 eeuwen (sinds Caesar) onder Romeins bestuur en een sterk geromaniseerd gebied, cultuur, bestuur, economie, taal en geloof

Nadere informatie

3. Waarom zijn er zoveel mensen in het huis? 4. Wat wil Mohammed doen?

3. Waarom zijn er zoveel mensen in het huis? 4. Wat wil Mohammed doen? Lees het verhaal over de profeet Mohammed. Dit is het huis van Mohammed. Hij leefde rond het jaar 600. Mohammed woonde in Mekka. Mohammed was een profeet. Een profeet is een wijze man. Het is druk in het

Nadere informatie

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk). Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest

Nadere informatie

Bijbel voor Kinderen presenteert DE GROTE MUUR VAN NEHEMIA

Bijbel voor Kinderen presenteert DE GROTE MUUR VAN NEHEMIA Bijbel voor Kinderen presenteert DE GROTE MUUR VAN NEHEMIA Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door:

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog

Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting door Cas 1253 woorden 2 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Waarom ik voor dit onderwerp heb gekozen. Ik heb voor dit

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Kruistocht in spijkerbroek door Thea Beckman

Boekverslag Nederlands Kruistocht in spijkerbroek door Thea Beckman Boekverslag Nederlands Kruistocht in spijkerbroek door Thea Beckman Boekverslag door een scholier 2090 woorden 18 mei 2006 5,7 83 keer beoordeeld Auteur Genre Thea Beckman Jeugdboek, Geschiedenis Eerste

Nadere informatie

Ds. Arjan van Groos ( ) Tekst: Amos 8, 12 Ochtenddienst H. Avondmaal

Ds. Arjan van Groos ( ) Tekst: Amos 8, 12 Ochtenddienst H. Avondmaal Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: Amos 8, 12 Ochtenddienst H. Avondmaal Broeders en zusters, we mogen vandaag weer met elkaar het Heilig Avondmaal vieren waardoor de Here ons geloof in Hem wil versterken.

Nadere informatie

Hendrik I van Brabant: Leuven, ca Keulen, 5 september 1235

Hendrik I van Brabant: Leuven, ca Keulen, 5 september 1235 Hendrik I van Brabant: Leuven, ca. 1165 - Keulen, 5 september 1235 Hendrik I was hertog van Brabant vanaf 1183 en hertog van Neder-Lotharingen vanaf 1190. Hij wordt ook Hendrik de Krijgshaftige genoemd.

Nadere informatie

Goede vrijdag Zie Het Lam!

Goede vrijdag Zie Het Lam! Goede vrijdag 2019 Zie Het Lam! Voorganger: Organist: ds. A. Baas Arjen van Vliet Orgelspel In stilte komen we de kerk binnen. We groeten elkaar en denken aan dat wat de Heere Jezus op die Vrijdag lang

Nadere informatie

DomineeOnline.org Jrg. 1, nr. 8

DomineeOnline.org Jrg. 1, nr. 8 STUDIONLINE DomineeOnline.org Jrg. 1, nr. 8 Mattheüs 4:12-25 Vooraf We zijn aangekomen in het Nieuwe Testament. De Israëlieten die uit de ballingschap teruggekomen waren in het land Kanaän hebben met veel

Nadere informatie

Preek over Markus 8: Broeders, zusters, jong en oud,

Preek over Markus 8: Broeders, zusters, jong en oud, Preek over Markus 8: 27-33 Broeders, zusters, jong en oud, Vandaag gaat het over de belangrijkste vraag die een mens zich maar kan stellen. Het is de vraag die Jezus hier stelt aan zijn vrienden en die

Nadere informatie

3. a. Nee. b. Ze denken dat hij in de menigte meeloopt met vrienden, bekenden of familieleden. c. Drie dagen.

3. a. Nee. b. Ze denken dat hij in de menigte meeloopt met vrienden, bekenden of familieleden. c. Drie dagen. Antwoorden Bijbelstudie 1 1. d. Van Nazareth naar Jericho = 97,5 km Van Jericho naar Jeruzalem = 24 km Totaal: 97.5 + 24 = 121,5 km e. 4,05 dagreizen 2. Derde rondje. Benadruk bij het beantwoorden van

Nadere informatie

Zeven struikelblokken bij het binnengaan van het Koninkrijk van God

Zeven struikelblokken bij het binnengaan van het Koninkrijk van God DBO 46 Zondag 8 november 2015 Zeven struikelblokken bij het binnengaan van het Koninkrijk van God Welkom bij het programma De Bijbel Open. Dit is een wekelijks programma, waarin we samen de Bijbel lezen

Nadere informatie

Verspreiding Christendom hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Verspreiding Christendom hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 December 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62218 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Thema van vandaag : Vraag iemand je te helpen!

Thema van vandaag : Vraag iemand je te helpen! Kinder Woord Dienst van Oase Elke keer dat je komt, krijg je een Bijbel verhaal, Verzamel ze en je hebt je eigen Bijbel! Op weg naar Pasen Thema van vandaag : Vraag iemand je te helpen! Eerste lezing:

Nadere informatie

Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12.

Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12. Inhoud Thema 5.1 Jagers en boeren 3 Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6 Thema 5.3 Monniken en ridders 9 Thema 5.4 Steden en staten 12 Eigentijds Eigentijds Toets Thema 5.1 Jagers en boeren 1. Rondtrekken 3.

Nadere informatie

Bijbellezing: Johannes 4 vers Zit je in de put? Praat es met Jezus!

Bijbellezing: Johannes 4 vers Zit je in de put? Praat es met Jezus! Bijbellezing: Johannes 4 vers 7-27 Zit je in de put? Praat es met Jezus! Wij hadden vroeger een waterput Vroeger is meer dan 55 jaar geleden Naast ons huis aan de Kerkstraat in Harkema Ik weet nog hij

Nadere informatie