Oostende Nieuws van het front Leipzig, Wien. - Collectie: Erwin Mahieu

Transcriptie

1 WEKELIJKSE OORLOGSKRANT week 14 (4 tot 10 april 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A - Thuisloket, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstr. 7 - dienst Cultuur, Aankondigingen worden aangenomen: dienst Cultuur stad Oostende tel.: 059/ cultuur@oostende.be V.U. Kristof Beuren, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Vuurtorenwijk: Bakkerij Maenhout, Voorhavenlaan Raversijde: Volg ons dagelijks op Stadssecretaris, Kruidenier de 4 seizoenen, Nieuwpoortsesteenweg 919A - Zandvoorde: Bakkerij Filip, Zandvoordedorpstr. Vindictivelaan 1, 42 - Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg Oostende (@A_Vervliet) Het westfront - Gevechten aan Drie Grachten 3-8 april. Op zaterdag 3 april slagen de Duitsers erin zich te verschansen in enkele huizen in het gehucht Drie Grachten nabij Merkem. De volgende dag al proberen de Belgische troepen het gebied te heroveren. Door intens Duits artillerievuur lukt het hen niet een doorbraak te forceren. Op dinsdag 6 april kan het Belgische Leger de Duitsers terugdringen, maar op donder- opnieuw. In de gevechten hebben de Duit- schappen gevangen genomen en hebben ze vijf machinegeweren in beslag genomen. Nieuws van het front DUIDING De brug aan Drie Grachten was een strategische oversteekplaats over het Iepers Kanaal en verbindt Houthulst met Vleteren. Toen er Duitse verkenners (of Ulanen) in de omliggende dorpen verschenen, wierp de Belgische Genie er een stelling op. Op 15 oktober 1914 besloot het Belgische Leger de brug en de nabij gelegen Knokkebrug op IJzervlakte kwam ook het gebied rond Drie Grachten onder water te staan. Enkel de Drie Grachtensteenweg op de oosteroever tober namen de Duitsers het gehucht Luigem in dat op een kilometer ten oosten van Drie Grachten gelegen was. Ze bouwden er een verdedigingsstelling. De Fransen voerden in de nacht van 9 op 10 november een mislukte aanval uit op de Duitse stellingen in Luigem. Hierop volgde een Duitse tegenaanval. Begin 1915 werden de Franse troepen aan de IJzer afgelost door Belgische eenheden. Kaart van de streek tussen Diksmuide en Ieper met aanduiding (zie pijlen) van drie Duitse aanvalsroutes in het voorjaar van Pijl 1 is de aanval vanuit Merkem op het gehucht Drie Grachten waar een brug over de Ieperlee (het Iepers Kanaal) lag. Franse en Britse stellingen verdedigden de streek tussen de IJzer en Ieper. Leipzig, Wien. - Na de verovering van het gehucht Drie Grachten bouwden de Duitsers een versterkte voorpost. Het zou duren tot medio augustus 1917 (Derde Slag bij Ieper) alvorens de Fransen de Duitsers konden terugdringen. Een naamsteen op de plaats Drie Grachten herinnert de bezoeker vandaag aan de meest vooruitgeschoven Duitse voorpost tijdens de Eerste Wereldoorlog. Drie Grachten, Luigem en Merkem maakten in de periode deel uit van de Duitse rustsector. Internet, laatst geraadpleegd op 02/04/1915.

2 Een vooroorlogse prentkaart van de brug over de Ieperlee in het gehucht Drie Grachten. Belgische Genietroepen bliezen in oktober 1914 de brug over de Ieperlee april 1915 in vijandelijke handen, maar de Duitsers slaagden er niet in om de Ieperlee over te steken. Het dagboek van dokter Lievens De Vlaamse arts Maurice Lievens deelde de verschrikkingen in het heetst van de strijd. Hij brengt ook verslag uit van het le- wat unieke beelden vastlegde. Bovenal vertelt het dagboek een diepmenselijk verhaal de, naar zijn vrouw en kinderen en drukte zijn spijt uit dat de mooiste jaren met zijn gezin onherroepelijk voorbijgingen. 9 april De Duitsers veroveren Drie Grachten na een intense beschieting waarbij onze loopgraven en schuilplaatsen worden vernietigd. Op het ogenblik van de aanval waren zeven van onze tien mitrailleurs daar buiten gebruik. Twee compagnies Karabiniers worden gevangengenomen. Commandant Blancgarin den van de Duitsers. De vijand richt een bruggenhoofd in ten zuiden van Drie Grachten op de weg naar Noordschote. 10 april We werken aan stelling nr. 3 om de nodige hulpmiddelen voor de verdediging in orde te brengen. Op het ogenblik dat we in de boot stappen, breekt in Noordschote een zware brand uit, die de hele omgeving verlicht. We zijn genoodzaakt gedurende een halfuur plat op de buik te liggen. Onze soldaten proberen om Drie Grachten te heroveren, maar ze slagen er alleen in een hoeve in te nemen. Dagboek van een arts in de loopgraven van WO I, Tielt, Uitgeverij Lannoo nv, 2012, pp. 40. België - Bisschop van Londen huldigt begraafplaats Komen- Waasten in 4 april - Ploegsteert. De anglicaanse bisschop van Londen Arthur Winnington-Ingram de de paasmis in Ploegsteert opgedragen. manschappen van hun regiment begraven. De begraafplaats is door eenheden van de Vierde Britse Divisie in december 1914 aangelegd. DUIDING De begraafplaats ligt 650 m ten zuiden van het dorpscentrum van Ploegsteert en staat metery. De begraafplaats werd tot maart 1918 gebruikt door gevechtseenheden en hulpposten (Field Ambulances). Er liggen landse en 18 Duitse soldaten begraven. De Commonwealth War Graves Commission onderhoudt de begraafplaats. Gale & Polden Ltd, 1916, pp. 16. de se aanval die gebruikt werd voor een Feldpostkarte.

3 Turkije - Armeense bevolking in Zeitun verdreven 8 april - Zeitun* (zie Gazet van Oostende - Week 3 & ). Uit angst voor een aanval van de christelijke Armeniërs op het de Armeense bevolking uit de stad Zeitun in het Taurusgebergte verdreven. Het leger genomen. Voor de deportatie van de Armeniërs kan het rekenen op de steun van de lokale Turkse bevolking, Koerdische partizanen en ingehuurde schurken. Uit vrees dat de christelijk Armeense gemeenschap de wapens zou opnemen tegen de Turkse troepen werden in april 1915 steden en dorpen in Armenië DUIDING De moeilijk toegankelijke bergregio in het Turks-Anatolische binnenland had altijd al een grote autonomie gekend. Een nationa- regime van Sultan Abdülhamid beantwoord door pogroms waarin ongeveer Armeniërs de dood vonden. Sindsdien was de relatie tussen de twee bevolkingsgroepen in snel tempo verslechterd. De Turken gingen ervan uit dat de Armeniërs de Russische troepen steunden en met hen samenwerk- campagne van gedwongen deportatie en moordpartijen op: mannen worden vermoord, terwijl vrouwen en kinderen naar andere Turkse provincies overgebracht september 1915 een miljoen Armeniërs vermoord of stierven ze door verwaarlozing gedwongen zich te bekeren tot de islam. De overlevende Armeniërs zouden in opstand komen. * het huidige Süleymanli dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, 192 p. tijger? Kalmthout, Pelckmans, 2011, pp H. VAN DE VIJVER, Oorlog zonder einde, H.P. WILLMOTT, Eerste Wereldoorlog, Tielt/Utrecht, 319 p.

4 Vooroorlogse prentkaart van het passagiers- Eitel Friederich. Kort frontnieuws Het westfront 5 april - De Fransen starten een nieuw offensief tussen de Maas en de Moezel, in Lotharingen. De frontlijn strekt zich uit over bijna honderd kilometer. 8 april - De historische stad Reims is onder vuur genomen. Kaart met betrekking tot de oorlogssituatie in het noordoosten van het Turkse Rijk. De steden in Turkije waar Armeniërs werden vermoord, zijn aangeduid. Van de totale Armeense bevolking, geschat op mensen, werden er 1,5 miljoen omgebracht. Verenigde Staten Duitse hulpkruiser Prinz Eitel Friedrich geïnterneerd 7 april - Newport News (Virginia). De Amerikaanse overheid legt de Duitse hulpkruiser Het stoomschip was op 11 maart 1915 door een gebrek aan kolen en hoogstnoodzakelijke herstellingen de haven van Newport News in de Amerikaanse Staat Virginia binnengevaren. DUIDING De S.S. Prinz Eitel Friedrich werd in 1904 scheepscompagnie Nortdeutscher Lloyd in de vaart genomen als passagiersschip voor lange afstandsvaarten naar het Verre Oosten. Aan de vooravond van de oorlog werd het evenwel naar de Duitse zeemachtbasis in Tsingtao in Shanghai gestuurd om er te worden omgebouwd tot hulpkruiser. Het schip maakte deel uit van het Duitse smaldeel van vice-admiraal Maximilian Graf von Spee en stond onder het bevel van kor- augustus 1914 moest het schip Geallieerde handelsschepen aanvallen en vernietigen. Het stoomde lange tijd langs de kust van Australië. In de daaropvolgende zeven maanden slaagde het schip erin om maar liefst elf zeil- of vrachtschepen te laten zin- en de Verenigde Staten telden een totaal verlies aan schepen en vracht van Vermoedelijk wilde Amerika met de inbeslagname van de S.S. Prinz Eitel Friedrich een garantie op haar schade-eis voor het verloren gegane zeilschip William P. Frye. Washington stuurde Duitsland een schade- Frye was het eerste Amerikaanse schip dat tijdens de oorlog tot zinken werd gebracht. * het huidige Polen Constructies met zandzakken moesten de kathedraal van Reims beschermen tegen bominslagen. the Great War, Volume 3 (part 33), London, Illustrated Lon- Het oostfront 5 april - De gevechten in de Karpaten breiden zich opnieuw uit. Ten oosten van het Laborcza-dal veroveren Oostenrijkse en Duitse troepen Russische stellingen en nemen daarbij Russen gevangen. Elders genomen.

5 Het Kursaal dient nu als Strandheim voor de manschappen van het Marinekorps, het Royal Palace Hotel is omgedoopt tot badinrichting voor Duitse soldaten en de toegang tot het strand is afgesloten met strandcabines. om acht uur s morgens de vissersmis in de Sint-Petrus en -Pauluskerk plaatsgevonden. De hoofdaalmoezenier van het zeewezen sermoen gehouden. De kerk zat afgeladen vol, maar heel wat vissersfamilies ontbraken. Er werden ook geen gedenktekens ter ere van de overleden vissers uitgedeeld. Cartoon waarbij de gebergteketen van de Karpaten wordt voorgesteld als een kam. Tussen de tanden (de bergpassen) krioelen luizen (Russische troepen). Een soldaat haalt met de grove borstel het 30 er Jahre. - Gedicht - Geen rechtvaardiging Zinaida Hippius Nee, geen aanvaarding, geen pardon! Ik blijf het steeds verdoemen. Dit ijzeren gevaarte kon Mij nooit de zijne noemen. Ik sneuvel met de rest, ik moord, Ik richt mezelf te gronde, Maar nimmer een verbloemend woord! Mijn ziel wordt niet geschonden. Als t uur van vuur en duister slaat Moet dit in t hart beklijven: Een oorlog wordt niet goedgepraat! Zo zal het eeuwig blijven. En als het Gods beschikking blijkt, Dit pad van bloed en lijden, Dan gaat mijn geest ook Hem te lijf, Trekt tegen God ten strijde. April Vertaald uit het Russisch door Nina Targan Mouravi. Hippius vond de vele chauvinistische oorlogsgedichten volstrekt ongepast. Haar ware gedachten over de door haar in haar geheime dagboek, enkele allegorische verhalen en dit gedicht. De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog, Antwerpen, Veen Bosch & Keuning uitgevers n.v., pp. 85. Nieuws uit Oostende Cinema Scala geopend 3-10 april (zie Gazet van Oostende - Week ). De opening van Cinema Scala was al eerder gepland, maar moest wegens vertraging van de verbouwingswerken acht dagen worden uitgesteld. Op zondag 10 april gaat de Cinema open dankzij Cinema Sint-Sebastiaan voor het gebruik van hun lantaarn. In de namiddag zal de cinemazaal twee uren open zijn voor de burgerbevolking. s Avonds zijn er enkel vertoningen voor soldaten. De Duinengalm, 10/06, 01/07, 15/07 en 22/07/1921. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende. A. ELLEBOUDT en G. LEFEVRE, Oostende onder de Duitsche Pasen in Oostende 4-5 april. Dit jaar hangt er een zeer droevige paassfeer. In de voorbije jaren betekende Pasen feest in het visserskwartier. De Visserskaai en de handelsdokken lagen dan vol sloepen. De winterperiode zat erop en de premies werden uitgedeeld. Nu liggen de Visserskaai en de dokken er leeg en verlaten bij. Op Pasen vonden er vroeger ook concerten op het Wapenplein plaats, het Kursaal opende opnieuw zijn deuren en er waren kinderfeesten op het strand. De Duinengalm, 01/07/1921. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende. A. ELLEBOUDT en G. LEFEVRE, Oostende onder de Duitsche zich duidelijk laten inspireren door de oorlog. gekropen en wordt omsingeld door Geallieerde soldaten met bajonet op de loop. Maar de Duitse soldaat moet de moed niet opgeven; op de achtergrond staan zeppelins, vliegtuigen en de Ho- Bondgenoten houden marinemanoeuvres voor Oostende en Middelkerke 8-9 april. Oostende is om vijf uur op donderdagmorgen wakker geschud door tien aan het sanatorium van dokter Delcroix in logsschepen die zich voor de kust vertoon- onder vuur genomen. De Duitse bemanning hebben de hele dag voor de kust blijven kruisen. Op vrijdagmiddag rond half vijf hebben drie Duitse watervliegtuigen de Stad over gevlo- Zeebrugge, het derde vliegtuig is over zee gevlogen. Het is door een oorlogsschip in

6 de staart geschoten. Het vliegtuig is terechtgekomen in zee, iets voorbij het Royal Palace Hotel. Op die plaats waren de Duitsers sinds enkele dagen op het stand een landingsplaats voor watervliegtuigen aan het bouwen. De piloot is gered en het watervliegtuig - nr is uit het water gevist. Intussen kwamen er veel inwoners van Middelkerke in Oostende aan om in het hulphospitaal in het Hotel de la Marine in de Kapellestraat te worden verzorgd. Bron: De Duinengalm, 15/07/1921. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende. 4 april - Onderintendant Ubingen meldt het Stadsbestuur dat er op Pasen en paasmaandag geen opeisingen zullen plaatsvinden. 5 april op het Vandersweepplein* werd op paasmaandag aangehouden en naar de Kommandatuur gebracht. Een Duitse muzikant tjes gespeeld op de piano. Gillard had hem gevraagd de Brabançonne te spelen. De Gillard maakte zich kwaad op de Duitsers, waarop hij werd aangehouden. Het vonnis luidt: één jaar gevangenis en Mark boete. * het huidige Ernest Feysplein 6 april - Duitse ingenieurs van de kanonnenfabriek Krupp hebben de schietoefeningen van de kanonnen aan het vliegveld op de Vuurtorenwijk bijgewoond. Kort Stadsnieuws Zicht op het Vandersweepplein. Dinsdagmorgen is in Oostende geen enkele begrafenis kunnen doorgaan. Alle lijkkoetsen waren door de Duitse overheid voor De politie is sinds vandaag begonnen aan de oplijsting van personen die Oostende zijn ontvlucht. 7 april - De prijs voor een paspoort is gestegen van 15 centiem naar 1 Mark. De reispassen zijn slechts één week geldig. 10 april - Uit het station van Oostende is een trein met een 90-tal personen uit Brussel en Antwerpen vertrokken. Na maanden ballingsschap konden ze eindelijk naar huis terugkeren. Mariakerke verlopen bijzonder traag. Sinds maandag l.l. waren de Duitsers de werkzaamheden gestart. Diverse grafstenen zijn stuk geslagen. Op 18 december hadden ze reeds de torenspits afgebroken, maar nu loopt het gerucht dat de Duitsers de kerk volledig willen opblazen. De Duinengalm, 01/07, 08/07 en 15/07/1921. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende. A. ELLEBOUDT en G. LEFEVRE, Oostende onder de Duitsche p Omdat de toren van de kerk van Mariakerke boven de duinen uitstak, was het een uitstekend oriëntatiepunt voor de Britse kruisers die langs de kust gehalveerd. Het beeld dateert van kort na W.O. I.

7 Uitgave I, Oostende, De Vriese, s.d., pp. 15. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert, Fonds Ostendiana. Onze Oostendse gesneuvelden e Instructiemidden - 8 e Companie, kamp van Auvours, stamboeknr , Oostende op 4 ma. 1894, van Balthazar en Nierynck Mathilde, wonend bij zijn ouders, vishandelaars, Weststraat 41. Hij stierf in Le Mans (Frankrijk) op 6 apr en werd er op 8 apr. begraven. De Duinengalm, 07 januari Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende e Regiment Karabiniers, Zelzate op 17 jan. 1837, van August, meester-schilder en Waelput Beatrix Steenstrate op 8 apr De Duinengalm, 14 januari Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende - e , zoon van Cornelius, kleermaker en Vandaele Rosalie, wonend bij zijn ouders in de Godshuizenstraat 64, gestorven in het hospitaal van Calais op 5 apr en twee dagen nadien in Calais-Noord begraven. Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende Bron: Internet, laatst geraadpleegd op 7 april 2015 Weerkundige waarnemingen Bericht uit 'Vooruit. Orgaan der Belgische Werkliedenpartij' van 5 april Bron: Internet, laatst geraadpleegd op 7 april 2015

8 Digitale belevingswandeling W.O. I in Oostende De wandeling leidt je langs het oorlogserfgoed van de Groote Oorlog van de Stad. De initiatiefnemers zijn Toerisme Oostende vzw en de dienst Cultuur van de Stad. De route belicht de historische achtergrond van Oostende tijdens de de Duitse kustverdediging, de rol van de haven, de vernieling en wederopbouw. In het voorjaar zal de wandeling De digitale wandelroute is te verkrijgen aan de balie van Toerisme Oostende (volwassenen) / 3,00 (kinderen). Duur Tentoonstelling W.O. I in Oostende, open op weekdagen van uur, in Woon- en Zorgcentrum De Boarebre- De expo is samengesteld met materiaal uit de rijke W.O. I-collecties van de vrijwilligers en (familieleden) van de bewoners van De Boarebreker, i.s.m. met de laatstejaarsstudenten van het Sint- Andreasinstituut. Gratis toegang. De expo loopt tot eind Wie over foto s of ander W.O. I-materiaal beschikt en dit graag wil tentoonstellen, kan mailen naar: willylefevere@hotmail.com. Lezingenreeks - concept en coördinatie dienst Cultuur: Medische hulpverlening tijdens W.O. I uur in de Forumzaal, Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstraat 7 door Luc De Munck, auteur. Het verhaal begint bij de medische hospitalen en medische posten die vanaf 4 augustus 1914 in Brussel en nadien in de Belgische provincies worden opgericht. Vanaf eind oktober 1914 komen de hospitalen achter het front tot stand (o.a. in Oostende). Aanvankelijk was de hulpverlening zeer gebrekkig, tot uiteindelijk het Rode Kruishospitaal L Océan in De Panne wordt opgericht. Het grootste Belgische fronthospitaal oorlogsgeneeskunde. Tickets: gratis - maar vooraf inschrijven: of Tweede Slag om Ieper (17/4-25/5/1915) Bibliotheek Kris Lambert, Wellington- historicus verbonden aan de Leerstoel Geschiedenis van de Koninklijke Militaire School in Brussel. voor het eerst dodelijk chloorgas in bij een aanval. Dat gebeurde op Belgische bodem, in het noordelijke deel van de felbevochten heuvelkam rond de stad Ieper. We gaan dieper in op de verschillende militaire aspecten van deze Tweede Slag bij Ieper. Waarom grepen de Duitsers naar gas als wapen? Konden ze terreinwinst boeken of was de aanval opnieuw een maat voor niets? En hoe ontwikkelde de gasoorlog zich nadien in 14-18? Tickets: gratis - maar vooraf inschrijven: Oproep Belgian Refugees Ze waren met velen, de Belgen die I. Jong en oud, man en vrouw, arm en rijk, burger en arbeider, stedeling en buitenmens, dromden samen op de wegen, in de stations en in de havens met één doel: ontsnappen aan de vlug optrekkende Duitse troepen. In 1915 waren er in Engeland al een kwart miljoen vluchtelingen, 95 % Hercule Poirot zou trouwens geïnspireerd zijn op Belgische vluchtelingen die in Torquay verbleven, het kustdorpje waar Agatha Christie woonde. Wees zelf een Poirot en help ons in onze speurtocht naar de verhalen van die mannen, vrouwen en kinderen die tijdens W.O. I in Engeland leefden en werkten. Help ons de uitdaging aan te gaan met de Engelse nieuwszender BBC die beweert dat de Belgische vluchtelingen geen enkel spoor hebben achtergelaten! En zo de geschiedenis van die vluchtelingen naar het Engelse en Belgische publiek te brengen in een virtuele tentoonstelling. Mail naar martine.vermandere@amsab. be - Het project Aan de slag over het kanaal is een internationaal cultureel-erfgoedproject van Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis. Het wordt ondersteund door de Vlaamse overheid. Partners in Vlaanderen: In Flanders Fields Museum, Heemkunde Vlaanderen en Familiekunde Vlaanderen. Partners in Engeland: Imperial War Museum, University College London, Women s Library (London School of Economics) en People s History Museum (Manchester). Initiële research en concept: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende Samenstelling: Karl Van Hoecke, historicus; Virginie Michils en Erwin Mahieu Extern adviseur: Erwin Mahieu Coördinatie: Amelie Ingelbrecht, dienst Cultuur Oostende Eindredactie: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende en Martine Meire, directeur Druk en lay-out: drukkerij Lowyck Dank aan: Martine Vandermaes & Nadia Stubbe, Bibliotheek Kris Lambert; Claudia Vermaut, archivaris stad Oostende