6.2. Boekverslag door M woorden 14 april keer beoordeeld. Geschiedenis

Transcriptie

1 Boekverslag door M woorden 14 april keer beoordeeld Vak Geschiedenis Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik: Erg geïnteresseerd ben in de 2e wereldoorlog en het verzet daarvan. Ik weet eigenlijk niet hoe ik zo gefascineerd ben geraakt van de 2e wereldoorlog maar ik weet wel dat het al erg lang geleden is geweest. Misschien wel omdat ik van kleins af aan wel al altijd de verhalen van mij oma heb aangehoord over het verzet. Een 2e rede waarom ik dit onderwerp heb gekozen is omdat mijn oma en opa in het verzet hebben gezeten in Amsterdam. En ik al heel veel verhalen daarover heb gehoord. Jammer genoeg alleen van mij oma want ik heb mijn opa jammer genoeg nooit gekend. Het verzet is iets erg moois en als je bezig bent met maken van dit werkstuk dan realiseer je je heel erg hoe moeilijk het was om verzets acties te plegen,en hoeveel respect wij eigenlijk voor die mensen moeten hebben. Want ik denk dat als zei er niet waren geweest het een stuk ondragelijker was om hier te leven in de tijd van de bezetting. En wie weet hadden wij dan misschien wel Duits gesproken. Wat was het belang van het verzet voor Nederland en de gehele oorlog? 1) Wat was het verzet? 2) Hoe is het verzet ontstaan? 3) Hoe was het Nederlandse verzet georganiseerd? 4) Welke maatregelen namen de Duitsers tegen joden en de verzetsgroepen? 5) Wat waren de redenen voor iemand om in het verzet te gaan? Wat was het verzet? Je had verschillende soorten verzet in de Tweede Wereldoorlog. De eerste soort was het passieve verzet, dat was bijvoorbeeld wanneer je de berichten van de illegale pers las, luisterde naar verboden radio uitzendingen en het niet inleveren van koper dat in de Tweede Wereldoorlog allemaal ingeleverd moest worden. De tweede groep is het actieve verzet, deze groep kan je onderverdelen in twee groepen. Je kan het Pagina 1 van 7

2 actieve verzet onderverdelen in een groep die het geweldloos deed en een groep die het met geweld deed. Verzet zonder geweld is bijvoorbeeld door vervolgden te helpen, bedreigden te beschermen of te verzorgen, en bijvoorbeeld eten langs de deuren te brengen. De tweede groep, die de militante groep wordt genoemd, gebruikten meer geweld; zij probeerden hoe en waar dan ook de Duitsers de voet dwars te zetten, het waren die, die zich erop voorbereidden hun land te bevrijden en samenwerkten met de Geallieerden. Ze kwamen in heel Europa voor o.a. in: Tsjecho-Slowakije, Polen, Noorwegen, België, Nederland, Joegoslavië en Griekenland. Het verzet deed van alles, zoals bijvoorbeeld eten rond brengen, folders drukken en verspreiden van deze, mensen helpen met een plek te vinden om onder te duiken. Maar al deze dingen vielen nog wel mee, want er waren ook verzetsgroepen die sabotage bij de Duitsers pleegden en er echt alles aan deden om de Duitsers dwars te zitten. Dan is er nog onderscheid te maken tussen symbolisch verzet (bijvoorbeeld het schrijven van een V-teken op de muur) en het geestelijk verzet (bijvoorbeeld de strijd van de scholen tegen de benoemingsprocedures die door de bezetter waren uitgevaardigd). Dit verzet diende vooral het behoud van de volksaard. Het verzet zat vrijwel door heel Europa verspreid. Ook in Duitsland zelf waren verzetsgroepen. Vooral de Joden en de Communisten zaten bij Duitsland in het verzet. Mensen die opgepakt werden kwamen er niet goed vanaf. De Duitsers rekenden met alle verzetslieden genadeloos af. Na lange martelingen om namen van andere medewerkers te krijgen, en dan zo hele verzetsgroepen op te rollen, volgde meestal een transport naar een concentratiekamp, of de dood door strop of kogel. Als de Duitsers op een spoor kwamen, doken veel mensen onder in steden of op het platteland. Je moest onderduiken als je bijvoorbeeld gestaakt had, zoals bij de spoorwegstaking of als er iemand uit jouw verzetsgroep was opgepakt, want je wist nooit of hij jouw naam zou noemen of niet. Als je moest onderduiken dan deed je dat met het hele gezin, in de angst dat als je alleen zou onderduiken, de nazi s je gezin zouden oppakken en naar Duitsland transporteren. Als je moest onderduiken ging je natuurlijk eerst bij kennissen kijken, maar vaak durfden zij jou niet in huis te nemen. Als je geen plek kon vinden dan waren er speciale organisaties, die een plek voor je konden vinden, of die je aan een andere identiteitskaart konden helpen. Er waren dus ook groepen die identiteitskaarten en Ausweise vervalsten of nadrukten. Een Ausweis was een Duits formulier waarop vermeld was dat men niet naar Duitsland hoefde om daar te werken, op grond van het feit dat men hier al een bepaalde taak verzorgde. Terwijl in Nederland met zijn bevolking van ca. 9 miljoen inwoners ruim inwoners het nationaal socialisme aanhingen, was de verzetsgeest groot. In het algemeen wees de bevolking de ideeën van de bezetter af. Ongeveer mannen en vrouwen namen op zeer creatieve wijze deel aan de ondergrondse strijd. Velen van hen waren bereid het verzet te steunen door het opnemen van onderduikers en het verlenen van ook allerlei andere verdiensten. Als je dit omrekent in procenten deed 17% van de nationaal-socialistische bevolking mee aan het verzet. Hoe is het verzet ontstaan? Al vanaf het begin van de bezettingsperiode kwamen de mensen in verzet tegen de Duitsers. Jongenmannen moesten vanwege de "Arbeitseinsatz" ingezet worden in bijvoorbeeld de fabrieken in Duitsland, Daarom doken zij onder in Nederland. Pagina 2 van 7

3 De nazi's pakten systematisch de joden op, wijk voor wijk en zetten de joden op transport. Deze transporten eindigden bijna altijd in een concentratiekamp, waar het grootste gedeelte gevangen genomen joden direct bij aankomst vergast werd. Wanneer een Jood nog van enige betekenis voor de nazi's kon zijn, werd zijn leven (tijdelijk) gespaard. Veel joden zijn daarom ondergedoken om zo niet in handen van de Duitsers te vallen. De hulp aan geallieerde vliegers, ondergedoken joden, vluchtelingen, verzetsstrijders, mannen die weigerden om in Duitsland te gaan werken en andere vervolgden maakte het noodzakelijk om deze mensen naast een onderduikadres ook te helpen aan vervalste papieren en bonnen. Daarom kwam er al gauw behoefte om het verzet te bundelen in landelijke organisaties, zoals de LO (Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers) en de KP (Knokploegen). De KP overviel distributiekantoren, kantoren van de burgerlijke stand en politiebureaus. Ook ontstonden er illegale drukkerijen. In 1941 ontstond er een toenemende anti Duitse gezindheid en dus een groter wordende verzetsbereidheid. Verzetsgroepen ontwikkelden zich langzaam maar zeker en begonnen steeds meer acties te ondernemen tegen de Duitsers. Daarbij waren zij bijzonder kwetsbaar. Bij de opbouw van een illegale organisatie werden uiteraard veel veiligheidsmaatregelen genomen, want de verzetsstrijders begrepen heel goed dat de bezetter geen leuke dingen met ze zouden doen als ze gepakt werden (want op verzet stond immers de doodstraf). Als je werd gepakt kon je naar een concentratie kamp gestuurd worden. Een behoedzame opbouw was belangrijk. in deze sfeer ontstond de ruzie tussen de verschillende groepen waardoor de kwetsbaarheid toenam. Immers was een verrader in een of andere organisatie erg link en als die er was zou die het einde van de verzetsgroep betekenen. Een belangrijk gedeelte van de verzetsgroep zag voor zich zelf een belangrijke taak weggelegd bij de bevrijding. Want op dat moment zouden de geallieerden moeten steunen en dan zou de ontstane ruzie niet erg makkelijk zijn. Hoe was het Nederlandse verzet georganiseerd? Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Nederland binnen, Toen op 15 mei de bezetting een feit was, riep de sinds kort in Haarlem woonachtige Bernard IJzerdraat op tot verzet. Hij schreef een fel anti-duits pamflet Geuzenactie en riep op tot het overschrijven en verspreiden daarvan. Hij was één van de eerste verzetsstrijders in Nederland. Het eerste jaar van de oorlog stelde de meerderheid van de bevolking zich echter passief op. Pas in de loop van de oorlog werd de verzetshouding algemener. In februari 1941 ontstond er een spontane volkswoede. Er werd massaal gestaakt omdat de Duitsers, op last van het hoofd van de SS en het gehele Duitse politieapparaat in Nederland, op 22 en 23 februari 425 joden oppakten en op transport stelden naar het concentratiekamp Mauthausen. Deze staking wordt de Februaristaking genoemd en heeft in heel Nederland het verzet aangewakkerd. Pagina 3 van 7

4 In de winter van kwam er in Haarlem, evenals in heel Nederland, een beetje hoop omdat tijdens de slag om Stalingrad,Rusland sterker bleek dan Duitsland. In diezelfde tijd landden de geallieerden in Marokko en Algerije. Het verzet ging zich toen organiseren. Er werden illegale krantjes gedrukt, er werd hulp geboden aan onderduikers, er werden inlichtingen verzameld voor Engeland, er werd sabotage gepleegd en er werden Duitsers doodgeschoten. Aangezien in Haarlem, evenals in de rest van Nederland, de legale pers - althans, wat daarvan overgebleven was - volledig onder Duitse controle stond, bestond het verzet in Haarlem vooral uit het verspreiden van illegale krantjes door verschillende organisaties. Ze verschenen in heel Kennemerland en werden door koeriers, die daarmee hun leven riskeerden, verspreid. In de krantjes stond nieuws over het front in Rusland en in Noord-Afrika, berichten uit Londen, maar ook berichten uit het eigen land, zoals mededelingen over het distributiesysteem, verhalen over de koninklijke familie en gedichten tegen de Duitsers en de NSB ers. Ook illegale bladen als De Uitkijk, het christelijke blad Trouw, dat in Hillegom werd gedrukt, Het Londennieuws, De Vonk, De Vlam en De Waarheid kwamen. Dit laatste blad is één van de invloedrijkste kranten geweest en werd verzorgd door leden van de Communistische Partij Nederland (CPN), die onmiddellijk na de capitulatie begonnen met het aanplakken van berichten en affiches. De CPN wilde in het verzet zelfstandig blijven. In juli 1941 werd de sabotagegroep het Militair Contact, ook wel de Mili s genoemd, opgericht. Ze pleegden aanslagen op Duitse legerauto s, op fabrieken en op collaborerende ambtenaren en verraders. Eén van hun daden was bijvoorbeeld het bevrijden van de communistische schrijver Theun de Vries uit het concentratiekamp Amersfoort. In april 1943 ontstond uit de Waarheidgroep in Haarlem een sabotageploeg, de latere Raad van Verzet (RVV). Deze groep hield zich met allerlei vormen van verzet bezig, met name het gewapende. De grondlegger van de RVV was Jan Thijssen, die aanvankelijk hoofd van de Radiodienst van de verzetsgroep OD was. Hij vond de OD te weinig actief en wilde meer gewapende strijd tegen de Duitsers. Bovendien wilde hij zijn geheime radiozenders ter beschikking stellen aan de illegaliteit. Hierom trad hij uit de OD, zocht contact met andere groepen die gewapend verzet pleegden of wilden plegen en richtte tenslotte de RVV op. Het doel van de RVV was aanvankelijk een bundeling van de verschillende verzetsgroepen. Dit lukte echter niet. In het najaar van 1943 sloot ook Gerrit van der Veen zich bij de RVV aan, waardoor er een verbinding ontstond tussen RVV en de Persoonsbewijzencentrale (PBC). Vanaf eind 1943 maakte het illegale blad De Oranjekrant, vervaardigd door journalist J.H. Doorn, deel uit van de RVV. Ook werkte de RVV samen met andere verzetsgroepen, onder andere met de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO), de Landelijke Knokploegen(LKP), de Corellistraat 6-groep (de CS-6-groep, Amsterdam) en de Nederlandse Volksmilitie (Rotterdam). Pagina 4 van 7

5 Welke straffen waren er voor verzetsstrijders en joden? Vrijdag 10 mei trokken de Duitse troepen Nederland onverwacht binnen. Dit was onderdeel van een Duits aanvalsplan voor West-Europa. Het Nederlandse leger was in verhouding groter, maar was slecht bewapend en het was niet voorbereid op een moderne oorlog. De Nederlandse regering was al weg gegaan naar Londen tot Hitler nam de volledige macht over in ons land en benoemde allerlei functionarissen om ons land te leiden. Nederland was neutraal totdat de Duitsers Nederland binnen trokken. Seyss- Inquart werd rijkscommissaris. Hij was een van de mannen die rechtstreeks onder Hitler stond. De Duitsers voerden in Nederland allemaal Duitse ambtenaren en regels in. De Duitse bezetters hadden bij hun bestuur 2 doeleinden: - Nederland inschakelen in de oorlogsvoering. - De Nederlandse bevolking winnen voor het Nationaal-Socialisme. Een aantal Nederlanders wilden wel vrijwillig meedoen aan het Nationaal-Socialisme, omdat ze dan dachten hun oude leventje weer op te kunnen pakken net als voor de oorlog. Een belangrijke verschils regeling: de isolatie van de joden begon. Dit kwam door werkafname omdat joden werden geregistreerd en ontslagen. Propaganda had een grote rol in het Nationaal-Socialisme Nederland merkte vrij weinig van de onderdrukking, maar achter de schermen was de bezetter de baas. De 1e en 2e kamer werden uitgeschakeld en bepaalde politieke partijen werden verboden. De SDAP kwam onder het toezicht van Nationaal-Socialist Rost van Tonningen te staan. Op advies van de leiding verlieten de meeste leden de partij, daardoor stopte feitelijk het bestaan van de SDAP. De Nederlandse Unie maakte een nieuwe politieke vernieuwing. Men begon te twijfelen aan de waarde van de parlementaire democratie. Ze wilden een nieuwe start maken. Er moest samen gewerkt worden met de bezetter, maar er werd wel veel nadruk gelegd op het Nederlandse karakter. Er was maar een kleine groep pro-nazi s. Op de technische hogeschool in Delft en de Universiteit van Leiden werden stakingen georganiseerd vanwege het ontslag van Joodse hoogleraren. 2 Oorzaken voor het harder optreden om het Nationaal-Socialisme door te voeren zijn: - Nationaal-Socialistische propaganda sloeg niet aan. - Nederland moest een grotere bijdrage leveren aan de oorlogsvoering. Steeds meer Duitsers moesten in het leger. Van Nederlandse arbeiders werd verwacht dat ze vrijwillig in Duitsland gingen werken. Door het moeten leveren van goederen aan Duitsland werden die goederen hier schaarse goederen. De nazificatie ging niet vrijwillig, daarom werd er dwang gebruikt. De NSB was de enige toegestane politieke partij met als leider Anton Mussert. De joden werden nog meer geïsoleerd en vervolgd: Eerst werd er op hun persoonsbewijs een hele grote J gedrukt. Later moesten de joden op hun kleding een grote gele jodenster dragen. Vervolgens werden de opgepakte Joden al vrij snel naar Westerbork gezonden en van daaruit verder naar de vernietigingskampen Auschwitz(Duitsland) of Sobibor(Polen) gezonden. Door deze maatregelen werd de verstandhouding tussen de Nederlanders en Duitsers nog slechter. Er kwamen ook meer verzetsgroepen, maar de groep bleef maar klein. De militaire situatie van de Duitsers verslechterde. Hierdoor kon iedere Nederlander worden opgeroepen voor werk in Duitsland. Doordat er niet genoeg vrijwilligers waren om naar Duitsland te gaan moesten oude krijgsgevangenen weer Pagina 5 van 7

6 opgeroepen worden. Uit protest kwamen er toen de april/meistakingen. De Duitsers pakten dit hardhandig aan door executie. De nazificatie had maatregelen die de bevolking wilde ontduiken, daardoor moesten Joden onderduiken of vluchten via Zwitserland naar Spanje. Door een nog slechter geworden verstandhouding tussen de Duitsers en Nederlanders kwamen er meer en grotere verzetsgroepen. In het begin van de oorlog had de oorlog nog niet echt invloed op het dagelijks leven. Na de invasie in Normandie, stond vast dat de Geallieerden hadden gewonnen. September 1944 bereikten de Geallieerden Nederland. De Nederlandse regering in Londen riepen de spoorwegen op tot stakingen om de Duitsers tegen te werken. Maar de Geallieerden stranden bij de grote rivieren, door de niet veroverde brug bij Arnhem over de Rijn. Beneden de grote rivieren waren we vrij, maar het was wel frontgebied. En de Geallieerden in het zuiden bleven de baas. In het nog bezette deel van Nederland werden razzia s gehouden. Dan werden de joden van de straat gehaald en naar Duitsland gezonden. Als wraak voor de wraakacties nam de bezetter steeds hardere maatregelen. Wat waren de redenen voor iemand om in het verzet te gaan? Reeds in het najaar van 1940 staakten vele honderden vrouwen, met name CPN-sters in Amsterdam met mannen uit de werkverschaffing, voor betere arbeidsvoorwaarden. Ook hebben in diverse plaatsen van ons land huisvrouwen vooral aan het eind van de oorlog gedemonstreerd tegen de toenemende schaarste. De zich spontaan uitende onwil van vrouwen om mee te werken aan de fascistische maatregelen bleek ook uit de onverwijlde opheffing van de SDAPvrouwenclubs in het begin van de bezettingstijd. Ook bij andere gelegenheden bleek een spontane verontwaardiging van vrouwen. Zo hebben verpleegsters zich meermalen verzet tegen de aanstelling van NSB-personeel in ziekenhuizen. Deze soms plotseling aangenomen felle protesthouding van vrouwen werd niet altijd serieus genomen. Het duurde bijvoorbeeld een tijd voordat de Duitsers door hadden dat in de kinderwagens waarmee vrouwen rondliepen, niet alleen baby s werden vervoerd, maar ook wapens, voedselbonnen, illegale kranten e.d. Vrouwen streden in het verzet volgens velen zelden voor het vaderland, meestal streden zij alleen maar ten behoeve van iemand die hulp of bescherming nodig had. Dit kan omschreven worden als een soort moederinstinct. Met name humanitaire overwegingen waren voor veel vrouwen een belangrijke drijfveer tot het plegen van verzet. Bijna een derde van de vrouwen zag deze als motief voor hun verzet. Antifascistische motieven treft men ook veel aan, bij ongeveer een kwart, en met name onder communistische vrouwen. Een aanzienlijk minder belangrijke rol speelden motieven als: vrijheids- en vaderlandsliefde, godsdienstige overwegingen, kameraadschap en een anti-duitse gezindheid. Vooral om politieke redenen hebben een aantal vrouwen zich reeds voor de oorlog tegen het fascisme en tegen de oorlog verzet. Vele vrouwen die in het verzet aan te treffen waren, waren vrouwen die voor de oorlog al lid waren geweest van een verzets organisatie Andere redenen om in het verzet te gaan waren volgens mijn oma meelijden en het niet kunnen aanzien van de onderdrukking. Mijn opa en oma zijn begonnen met verzet omdat zij niet konden aanzien dat bijna de hele buurt honger Pagina 6 van 7

7 had. Mijn opa zat in de groenten (aardappelen) en kon zo aan veel voedsel komen. Hij is er mee begonnen om nachts met de trekschuit aardappelen naar de kinker buurt te vervoeren. Toen hij er een paar keer mee gepakt werd en al het voedsel in beslag werd genomen en aan de nsb ers werd geven knapte er iets bij hem van binnen. Toen is hij met zijn broers gewapend verzet gaan bieden tegen de onderdrukkers. Hierbij moet je denken aan overvallen op bonne kantoren,voedsel depots leeghalen enz. Pagina 7 van 7