Auteurs SlimStuderen.nl is altijd op zoek naar auteurs! Stuur je motivatie en cv naar als je interesse hebt!

Transcriptie

1 Voorwoord Dit is een voorbeeldverslag van de onderwijsgroepen Inleiding Strafrecht. Dit verslag is bedoeld om kennis te maken met de verslagen van SlimStuderen.nl en wordt gratis aan studenten ter beschikking gesteld. Het betreft hier de eerste werkgroep van het vak Inleiding Strafrecht. Het volledige verslag en de andere verslagen van dit vak kunnen hier worden besteld. Dit blok worden voor het eerst oefenvragen toegevoegd aan de verslagen van de werkgroepen. Ook hiervan aan het einde van dit verslag een voorbeeld te vinden. SlimStuderen.nl biedt een korting van 15% aan speciaal voor gebruikers van dit voorbeeldverslag. Met de code VoorbeeldverslagBlok4 kun je via de webshop het kortingspakket bestellen voor dit blok. SlimMededelingen: Kwaliteit Om de kwaliteit van de verslagen op een hoog niveau te houden, zijn wij onder andere afhankelijk van jullie feedback. Heb je opmerkingen, tips of verbeterpunten? Mail ze dan naar dan kunnen we met deze feedback onze verslagen verder verbeteren. Auteurs SlimStuderen.nl is altijd op zoek naar auteurs! Stuur je motivatie en cv naar als je interesse hebt! Social media Bezoek ook onze Facebookgroep voor B1 studenten (B1 Rechtsgeleerdheid ) of om op de hoogte te blijven van het verschijnen van nieuwe verslagen en/of supplementen! Abonnement Het is ook mogelijk om een abonnement af te sluiten bij SlimStuderen! De voordelen hiervan op een rijtje: Alle verslagen automatisch thuisbezorgd; Geen verzendkosten; Digitale toegang; Korting op de verslagen. Succes met de tentamens! SlimStuderen.nl 1

2 WG 1. Probleem 1 Verplichte literatuur: P.A.M. Mevis, Capita strafrecht Strafbaarheid Er zijn vier voorwaarden waaraan voldaan moet worden voordat er gesproken kan worden van een strafbaar feit: Een gedraging: hieronder valt zowel een handelen als een nalaten. Art. 310 Sr spreekt bijvoorbeeld over het wegnemen van een goed (een handelen). Een voorbeeld van een nalaten is te vinden in art. 255 Sr: het nalaten zorg te verlenen aan wie je dat krachtens de wet verplicht bent; Die onder een delictsomschrijving valt: binnen de delictsomschrijving moet aan de bestanddelen van het delict worden voldaan; Die wederrechtelijk is: de strafbaarheid moet niet zijn weggenomen door een uitzondering uit Boek 1 van het Wetboek van Strafrecht; En die aan de schuld van de dader te wijten is. Dit betekent dat iemand ervoor had kunnen kiezen om het strafbare gedrag niet te begaan, maar de verkeerde keuze heeft gemaakt. Ook moet er geen sprake zijn van een van de uitzonderingen waardoor schuld weggenomen kan worden. De eerste drie voorwaarden gaan over het gedrag en de vierde voorwaarde gaat over de persoon. Pas als aan al deze voorwaarden is voldaan is er sprake van een strafbaar feit en kan iemand hiervoor worden veroordeeld. De volgorde van de voorwaarden is wel van belang, omdat het zinloos zou zijn om eerst te kijken naar wederrechtelijkheid als de gedraging niet onder de delictsomschrijving valt. Bestanddelen en elementen De delictsomschrijving beperkt zich tot het aanwijzen van bepaald gedrag. De derde en vierde voorwaarde voor strafbaarheid staan (meestal) niet in de delictsomschrijving. Bestanddelen zijn de voorwaarden die voor de strafbaarheid bij een bepaald delict in de delictsomschrijving zijn opgenomen van de betreffende strafbepaling. Elementen zijn juist de voorwaarden die niet in de delictsomschrijving zijn opgenomen. Bij elementen wordt ervan uit gegaan dat dit standaard bij het artikel hoort, zoals wederrechtelijkheid bij moord. Een element kan ook een bestanddeel worden, wanneer dit wel in de delictsomschrijving wordt opgenomen. Dit is het geval bij het strafbaar stellen van een enkele gedraging, waardoor het toepassingsgebied te ruim wordt. In art. 310 Sr staat bijvoorbeeld wederrechtelijk toe te eigenen. Strafbepalingen De democratisch gekozen wetgever heeft het primaat om te beslissen wat een strafbaar feit is (art. 1 lid 1 Sr). Wat er strafbaar wordt gesteld, wordt bepaald in de strafbepaling. De strafbepalingen weerspiegelen de geldende normen en de levende opvattingen in de maatschappij. Het is de taak van de wetgever om de strafbepalingen met de tijd te laten meegaan. De wetgever kan echter niet alle gevallen die zich in de praktijk voordoen overzien. Op dit soort momenten hebben de strafrechtstoepassers ook enige ruimte om het strafrecht bij de tijd te houden. Zij zijn daarbij, net als de wetgever, ook gebonden aan het legaliteitsbeginsel. In een strafbepaling wordt gedrag aangewezen dat strafbaar wordt gesteld. Dit heet de delictsomschrijving. Ook wordt de straf genoemd. Dit deel heet de sanctienorm. Het strafrecht kan pas gebruikt worden wanneer er bepaald gedrag strafbaar is gesteld. Strafrecht kan niet in actie komen wanneer gedrag alleen maar in strijd is met een norm die niet strafbaar is gesteld. 2

3 Er zijn ook uitzonderingen, zoals de zelfverdediging van art. 41 lid 1 Sr. Dit zijn strafuitsluitingsgronden en zij kunnen worden omschreven als omstandigheden waardoor er (toch) bij wijze van uitzondering geen sprake is van strafbaarheid, hoewel sprake is van een gedraging die onder een delictsomschrijving valt. We onderscheiden gronden die het gedrag rechtvaardigen en de wederrechtelijkheid hiervan wegnemen, de rechtvaardigingsgronden en gronden die de schuld van de dader wegnemen, de schulduitsluitingsgronden. Strafrecht als ultimum remedium Het strafbaar stellen van gedrag zorgt ervoor dat het systeem van rechtshandhaving negatief is, namelijk door het bestraffen van bepaald gedrag. Dit negatieve systeem dwingt tot terughoudendheid. Er wordt ook wel gesproken van het strafrecht als ultimum remedium. Dat betekent dat de inzet ervan door strafbaarstelling van gedrag alleen zinvol is wanneer er een goede reden voor bestaat. Dit is vanwege het zeer ingrijpende karakter van het middel. Het is pas zinvol wanneer andere systemen van rechtshandhaving te weinig voor wenselijke en haalbare oplossingen kunnen zorgen. Legaliteitsbeginsel Het legaliteitsbeginsel is vastgelegd in art. 1 Sr en in art. 1 Sv. Ook op andere plekken in de wet zijn deze artikelen herhaald, zoals in art. 16 Gw en in art. 7 EVRM. Het strafrecht moet niet alleen in wetten staan, maar het moet ook, indien dat mogelijk is, systematisch bij elkaar worden geplaatst in wetboeken. Dit wordt de codificatiegedachte genoemd (art. 107 Gw). Het gewoonterecht telt hierbij dus niet, omdat dit niet is vastgelegd in wetboeken. Daarnaast moet het strafrecht democratisch tot stand zijn gekomen en algemeen en voor iedereen gelijk geldend zijn. Het materieelrechtelijk legaliteitsbeginsel staat in art. 1 lid 1 Sr: handelingen zijn pas strafbaar als een wettelijke bepaling op dat moment zegt dat het strafbaar is. Het moet zijn opgeschreven in een democratisch tot stand gekomen wet. Met dit artikel wordt ook bedoeld dat een straf door een wettelijke bepaling wordt bepaald. Het legaliteitsbeginsel bevordert de rechtszekerheid en de rechtsbescherming. Dit artikel kent een aantal aspecten: Verbod van analogische interpretatie: de bewoordingen en bedoelingen van de wetgever zijn bepalend. De rechter moet deze bewoordingen volgen; Verbod van terugwerkende kracht: burgers kunnen alleen worden gestraft als ze op dat moment hadden kunnen weten dat datgene wat ze deden strafbaar was. Een latere strafbaarstelling van een gedraging kan dus niet met terugwerkende kracht leiden tot een vervolging; Lex certa beginsel: dit houdt het bepaaldheidsgebod in. De wetgever moet voldoende duidelijk maken welke gedraging precies strafbaar is. Burgers moeten hun gedrag hierop kunnen afstemmen. Soms is een delictsomschrijving echter onvermijdelijk vaag; Lid 2 geldt als uitzondering: in lid 2 staat dat voor de verdachte de gunstigste bepaling wordt toegepast als de wet na het tijdstip van het delict wordt gewijzigd. Het formeelrechtelijk legaliteitsbeginsel staat in art. 1 Sv. Strafvordering kan alleen worden gecreëerd door een wet in formele zin. Hierdoor wordt de landelijke uniformiteit van het strafprocesrecht beschermd. Lagere wetgevers mogen geen strafprocesrecht scheppen. In het Muilkorfarrest komt het formeelrechtelijk legaliteitsbeginsel naar voren. Hierbij had een lagere wetgever strafprocesrecht gecreëerd, terwijl die daar geen bevoegdheid voor had op grond van art. 1 Sv. Misdrijven en overtredingen Tussen misdrijven en overtredingen bestaan enkele verschillen. Deze zullen hieronder worden besproken. 3

4 Wetsduiding Strafbare feiten bestaan uit misdrijven en overtredingen. Zij kunnen op verschillende manieren van elkaar onderscheiden worden. Zo bepaalt de wet via wetsduiding of een strafbaar feit een misdrijf of een overtreding is. Wetsduiding wil zeggen door aanwijzing als zodanig in de wet. Zo is Boek 2 van het Wetboek van Strafrecht met Misdrijven aangeduid en Boek 3 met Overtredingen. Zwaarte Naast de wettelijke indeling van misdrijven en overtredingen duidt de kwalificatie misdrijf of overtreding de zwaarte aan van een bepaald delict. Misdrijven bestaan uit de zwaarste strafbare feiten. Krachtens art. 9 Sr is de gevangenisstraf de zwaarste straf die alleen opgelegd kan worden bij misdrijven. Bovendien is de geldboete bij misdrijven hoger dan bij overtredingen. Poging, voorbereiding en medeplichtigheid Het derde verschil tussen overtredingen en misdrijven ligt in het feit dat de poging, voorbereiding en medeplichtigheid bij een overtreding niet strafbaar zijn en bij de misdrijven wel. Een misdrijf wordt ook wel een rechtsdelict genoemd omdat deze delicten tegen het rechtsgevoel ingaan, men voelt het als ware aan dat dit strafbaar is. Overtredingen worden wetsdelicten genoemd omdat ze strafbaar zijn en dit bij wet geregeld is, niet omdat men het per se aanvoelt. Daarnaast is er in de wet bij misdrijven ook altijd nog een subjectief bestanddeel opgenomen. Een voorbeeld is art. 310 Sr (diefstal). In dit artikel is opgenomen: met het oogmerk om. Dit is een subjectief bestanddeel, omdat per geval verschilt wat het oogmerk was. Formele wetgever Lagere wetgevers zijn niet bevoegd om eigen gecreëerde strafbare feiten tot misdrijven te benoemen. Zij mogen alleen overtredingen scheppen en slechts de formele wetgever is bevoegd misdrijven te creëren. Dit heeft te maken met de status en het bereik van de regelgeving van beide wetgevers. Een wet in formele zin afkomstig van de formele wetgever passeert onze volksvertegenwoordiger (rechtszekerheid) en geldt vervolgens in heel Nederland (rechtseenheid), terwijl een verordening van een gemeente slechts op het grondgebied van die gemeente geldt. Doordat alleen de formele wetgever misdrijven mag aanwijzen, wordt de rechtszekerheid en de rechtseenheid gewaarborgd. De formele wetgever mag dus meer dan lagere wetgevers. Dit ziet men in drie aspecten terug: De formele wetgever mag misdrijven scheppen en de daarbij behorende gevangenisstraf vaststellen; Alleen de formele wetgever mag strafvordering creëren; De formele wetgever mag via art. 91 Sr afwijken van Boek 1. Competentie Het vijfde onderscheid tussen misdrijven en overtredingen heeft te maken met de competentie. Krachtens art. 382 onder b Sv is de kantonrechter bevoegd kennis te nemen van overtredingen en is de rechtbank bevoegd tot kennisneming van misdrijven, dit is de absolute competentie. De relatieve competentie heeft betrekking op territoriale aspecten en komt aan bod nadat de absolute competentievraag is beantwoord (art. 2 Sv). Delictsomschrijving Het laatste verschil heeft te maken met de delictsomschrijving. Overtredingen zijn vaak explicieter omschreven dan misdrijven, omdat het gaat om een gedraging. Alleen misdrijven bevatten de termen opzet of schuld in hun omschrijving. 4

5 Er is sprake van opzet als er willens en wetens is gehandeld, dat wil zeggen dat de gedraging is gebaseerd op een wilsbesluit (doleus delict). Er is sprake van grove of lichte schuld als niet willens en wetens is gehandeld, maar de dader beter had moeten weten (culploos delict). Formeel en materieel strafrecht Er bestaat een onderscheid tussen het formeel en materieel strafrecht. Het formeel strafrecht houdt zich bezig met de strafrechtelijke procedure. Het heet daarom ook wel strafprocesrecht of strafvordering. Het materieel strafrecht houdt zich bezig met de strafbaarstelling van gedrag en de soorten en hoogte van straffen. Commuun en bijzonder strafrecht Op het gebied van het materieel strafrecht is het Wetboek van Strafrecht de belangrijkste wet. Op het gebied van het strafprocesrecht wordt die positie ingenomen door het Wetboek van Strafvordering. Dit zijn niet de enige wetten die voor het strafrecht relevant zijn, denk dan bijvoorbeeld aan de Opiumwet. Er bestaan veel regels die afwijken van de basisregeling van het strafprocesrecht. Een regel die bijvoorbeeld afwijkt van de normale regeling is art. 9 Opiumwet. Al deze aparte wetten waarin iets over materieel of formeel strafrecht staat, noemen we bijzondere wetten. De zogenaamde basisregelingen noemen we het gewone of commune strafrecht. De hoofdregel is dat de regels van het commune strafrecht van toepassing zijn, tenzij hiervan in bepaalde wetten van wordt afgeweken. Het onderscheid tussen commuun en bijzonder strafrecht heeft niets te maken met het onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht. Materieel en formeel strafrecht lopen door commune en bijzondere wetten heen. Er zijn drie bepalingen die kunnen afwijken in de bijzondere wetten, namelijk: De strafsoort; Procedureregels; Wat strafbaar is. Doel van strafbaarstelling Het primaire doel van strafbaarstelling is vergelding: wraak voor het leed dat de dader een ander heeft aangedaan. Naast vergelding is ook preventie een belangrijk beoogd doel. Over het algemeen wordt aangenomen dat straffen afschrikwekkend werkt waardoor men deze delicten van tevoren al niet zal begaan. Het doel van straffen zelf is het handhaven van de openbare orde, dit ter bescherming van de normen in de Nederlandse samenleving. Deze normen zijn niet altijd te vinden in de wet, maar zijn een algemeen gevoel in de samenleving. 5

6 Oefenvragen probleem 1 Vraag 1. Anna wordt verdacht van medeplichtigheid aan het in brand steken van een stapel hout in de achtertuin van haar oom (art. 428 Sr, brandstichting zonder verlof). Kan zij hiervoor worden veroordeeld? Vraag 2. Hans staat terecht omdat hij een verkeersongeval zou hebben veroorzaakt (art. 6 Wegenverkeerswet 1994). Is schuld in deze delictsomschrijving een bestanddeel of een element? Vraag 3. Mag een lagere wetgever, bijvoorbeeld binnen de gemeente, een strafvorderlijke rechtsregel vaststellen? Vraag 4. Vergelding is de oudste grondslag voor de oplegging van een straf. Wat is een andere grond voor straffen? Vraag 5. Kim staat terecht voor diefstal in de zin van art. 310 Sr. De rechtbank acht dit feit bewezen en veroordeelt Kim tot een gevangenisstraf van zes jaar. Met welk beginsel is deze uitspraak in strijd? Vraag 6. Hoe noemen we het verschijnsel dat een verbod, de strafbaarstelling van de overtreding van dit verbod en de straf die hierop staat op aparte plaatsen zijn geregeld? Vraag 7. Mogen overtredingen worden vastgesteld door een lagere wetgever? Vraag 8. Wat wordt bedoeld met ultimum remedium? Vraag 9. Piet wordt verdacht van diefstal van de fiets van zijn neef Jan. Piet stelt zich echter op het standpunt dat hij toestemming heeft gekregen van Jan om de fiets te gebruiken. Jan ontkent dit en zegt dat Piet de fiets zonder toestemming heeft meegenomen. De officier van justitie gelooft Piets verhaal niet en besluit de vervolging toch door te zetten. a. Hoe noemen we het beginsel op grond waarvan de officier mag beslissen de vervolging door te zetten of hier vanaf te zien? b. Welke voorwaarde voor een strafbaar feit staat in deze casus ter discussie? 6

7 Antwoorden oefenvragen probleem 1 Vraag 1. Nee, Anna kan hiervoor niet worden veroordeeld. Het gaat hier om een overtreding uit Boek 3 en medeplichtigheid bij een overtreding is niet strafbaar (art. 52 Sr.). Vraag 2. In dit geval is de schuld een bestanddeel, omdat het in de delictsomschrijving is opgenomen. Vraag 3. Nee, in het Muilkorfarrest is bepaald dat dit niet mag. Vraag 4. Naast leedtoevoeging is ook preventie een belangrijk doel: straffen werkt afschrikkend en kan er zo voor zorgen dat men geen strafbare gedragingen vertoont. Vraag 5. Dit beginsel is in strijd met het materieel legaliteitsbeginsel, wat inhoudt dat een straf alleen mag worden gegeven op grond van een wettelijke bepaling. De maximumstraf die gegeven is in art. 310 Sr is vier jaar en de rechter kan hiervoor dus geen zes jaar opleggen. Vraag 6. Dit noemen we gelede normstelling. Vraag 7. Ja, dat mag. De wetgever mag wel overtredingen creëren, maar mag overtredingen niet benoemen tot misdrijf. De ratio hierachter is dat het bij overtredingen gaat om minder ernstige gedragingen waarop minder zware straffen zijn. Het gaat hier om wetsdelicten en niet om rechtsdelicten. Vraag 8. Dit is het uitgangspunt dat strafbaarstelling van gedrag alleen zin heeft wanneer er een goede reden voor is en dat dit pas wordt ingezet als andere manieren van handhaving te weinig voor oplossingen zorgen. Vraag 9. a. Het opportuniteitsbeginsel van art. 167 Sv. b. Ter discussie staat de wederrechtelijkheid van de gedraging van Piet. 7