1. Inleiding en samenvatting

Transcriptie

1

2 Inhoud 1. Inleiding en samenvatting Projectomschrijving Doel en aanleiding Locatie Huidige situatie plangebied Nieuwe situatie plangebied Werkzaamheden Planning uitvoering Belang van de activiteiten Alternatievenafweging 6 3. Verspreiding beschermde soorten en inrichting van het gebied Verantwoording onderzoek Onderzoeksresultaten Volledigheid onderzoek 9 4. Effectbeoordeling Korte termijn effecten op beschermde soorten Lange termijn effecten op de instandhouding van soorten Maatregelen Zorgvuldig handelen Mitigatie Compensatie Bronnen ActiviteitenplanLage landje Schermerhorn

3 1. Inleiding en samenvatting Het Hoogheemraadschap Noord-Hollands Noorderkwartier (HHNK) wil een herinrichting uitvoeren op het Lage Landje van Schermerhorn, nabij Schermerhorn in de provincie Noord-Holland. Aanleiding hiervoor is de ontwikkeling van het terrein ten bate van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Voor het project is ecologisch onderzoek verricht naar de aanwezigheid van beschermde soorten uit de Wet natuurbescherming. Hieruit is gebleken dat het project kan leiden tot overtreding van de volgende verbodsbepalingen: 1. Artikel 3.5 lid 1: het verwonden/doden van individuen van Noordse woelmuis; 2. Artikel 3.5 lid 4: het beschadigen/vernietigen van verblijfplaatsen van Noordse woelmuis; 3. Artikel 3.10 lid 1b: het beschadigen/vernietigen van verblijfplaatsen van Bunzing, Wezel en Hermelijn. Vanwege het overtreden van de verboden wordt ontheffing aangevraagd in het kader van de Wet natuurbescherming met het belang van bescherming van flora of fauna en het uitvoeren van ruimtelijke inrichting en ontwikkeling. Het werk wordt zorgvuldig uitgevoerd in lijn met de gedragscode Flora- en faunawet voor de Waterschappen. Hierdoor kan een vrijstelling van ontheffingplicht gelden voor soorten van tabel 2 van de Flora- en faunawet. Door de inwerkingtreding van de vervangende gedragscode Wet natuurbescherming voor de Waterschappen kan een vrijstelling van ontheffingplicht gelden voor Habitatrichtlijnsoorten en niet-vrijgestelde nationale andere soorten. De inwerkingtreding van de nieuwe gedragscode wordt op zijn vroegst verwacht medio De toekomstige inrichting van het gebied alsmede de uitvoering en planning van het project is aangepast naar voorkomende relevante soorten. De werkzaamheden worden uitgevoerd in september en oktober, buiten de gevoelige perioden van relevante soorten, en het doden en verwonden van dieren wordt zoveel mogelijk voorkomen door het vooraf ongeschikt maken van terreindelen en het voorkomen van insluiting van dieren. Op korte termijn kan enige schade aan lokale populaties aan de orde zijn. Op langere termijn zal de gunstige staat van instandhouding gewaarborgd blijven en zal de ingreep gunstige effecten hebben op de relevante soorten. In verband met onvoorziene vertragingen wordt ontheffing aangevraagd voor de periode 1 september 2018 t/m 31 augustus Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de activiteiten, planning, het belang en de alternatieven van het project toegelicht. In hoofdstuk 3 wordt de gevonden verspreiding van de beschermde soorten besproken en komt de verantwoording van soort- en effectstudies aan bod. In hoofdstuk 4 wordt beschreven wat de verwachte effecten van het project op de beschermde soorten zijn op de korte termijn en op de instandhouding van de soorten, met inachtneming van de maatregelen uit hoofdstuk 5. 2

4 2. Projectomschrijving 2.1 Doel en aanleiding Het project heeft als doel om een natuurontwikkeling te realiseren in het kader van de Kader Richtlijn Water KRW). Bij het opstellen van het inrichtingsplan is zoveel mogelijk rekening gehouden met landschappelijke kenmerken, aanwezige (beschermde) natuurwaarden en de wensen van belanghebbenden. Om de landschappelijke kenmerken zoveel mogelijk te behouden is uitgegaan van oude verkaveling en grondgebruik en wordt specifiek rekening gehouden met verblijf van Noordse woelmuis en Bruine kiekendief. 2.2 Locatie Het plangebied bestaat uit een perceel boven Schermerhorn in de provincie Noord-Holland (afbeelding 1). Afbeelding 1. Plangebied (rood). Voor een nadere omschrijving van de ligging van het plangebied wordt verwezen naar de Natuurtoets (Groenewegen, 2017), pagina Huidige situatie plangebied Het plangebied bestaat uit een perceel van ongeveer drie hectare in onbruik geraakt overjarig en verruigd rietland. Oude waterlopen zijn verland. Buitendijks is een rietzoom aanwezig. Langs de zuidzijde liggen restanten van een veenmosrietland in de boezem. Voor een nadere omschrijving van het plangebied wordt verwezen naar de Natuurtoets (Groenewegen, 2017), pagina 8. 3

5 2.4 Nieuwe situatie plangebied In de nieuwe situatie zijn oude waterlopen hersteld, is nat flora- en faunarijk grasland aanwezig, zijn de veenmosrietlanden hersteld en is het dijkje rond het rietveld in breedte weer hersteld (afbeelding 2). De nieuwe situatie is gericht op de habitateisen van Bruine kiekendief en Noordse woelmuis. Het bestaande rietland wordt gedeeltelijk gehandhaafd, waaronder de broedlocatie van Bruine kiekendief. Afbeelding 2. Ontwerpkaart. Bron: Ten Haaf & Floris, Voor een nadere omschrijving van de nieuwe situatie wordt verwezen naar het Inrichtingsplan (Ten Haaf & Floris, 2017). 2.5 Werkzaamheden Zie afbeelding 3 voor een ruimtelijke weergave van de grond- en aanlegwerkzaamheden. Tijdens de uitvoering van het project vinden voornamelijk grondwerkzaamheden plaats: delen van het rietland worden afgegraven en het dijkje rond het rietveld wordt opgehoogd. Voorafgaand aan de grondwerkzaamheden worden aanwezige vegetaties gemaaid en wordt het maaisel afgevoerd. Bij het project komt grond vrij. Vrijkomende gronden wordt tot vijf kilometer van het plangebied toegepast om o.a. afgekalfde oevers te herstellen. Tot slot worden kunstwerken geplaatst, zoals duikers, wiepenbeschoeiing en hekwerk. De werkzaamheden worden uitgevoerd in de periode september en oktober. Dit zijn de minst kwetsbare maanden voor de aanwezige (beschermde) soorten. Voor een nadere omschrijving van de werkzaamheden wordt verwezen naar hoofdstuk 3 van het inrichtingsplan (Ten Haaf & Floris, 2017). 4

6 Afbeelding 3. Overzicht werkzaamheden. Bron: Ten Haaf & Floris, NB. De inrichtingskaart is geactualiseerd ten opzichte van de Natuurtoets. 2.6 Planning uitvoering Bij de uitvoering van de werkzaamheden wordt rekening gehouden met de functie van het plangebied voor de beschermde soorten. Zie tabel 1 voor de kwetsbare perioden en daaruit volgende planning. Tabel 1. Kwetsbare perioden aanwezige beschermde soorten en planning. Soortgroep Functie j f m a m j j a s o n d Broedvogels 1 Broeden Bunzing, Hermelijn, Wezel 2 Voortplanting Noordse Voortplanting woelmuis 3 Winter Ad 1. I.v.m. rietzangvogels. Deze kunnen t/m augustus broeden. Ad 2. Handreiking kleine marters in relatie tot soortbescherming. Bouwens, Ad 3. Kennisdocument Noordse woelmuis. Bij12, Kwetsbare periode op hoofdlijnen = Uitvoering: gepland = Uitvoering, mogelijke uitloop 5

7 De grondwerkzaamheden zijn gepland vanaf begin september De grondwerkzaamheden nemen ongeveer een periode van twee maanden in beslag en zijn gereed eind oktober 2018 met uitloop naar begin november. Er wordt gedeeltelijk gewerkt in de gevoelige periode van de Noordse woelmuis. Verwacht wordt dat de voortplanting van Noordse woelmuis in september nagenoeg afgerond is en dat aanwezige dieren kunnen vluchten/uitwijken. Dit heeft de voorkeur boven een uitvoering in de winterperiode, wanneer (ook algemene) dieren minder mobiel zijn. Voor kleine marters valt het werk buiten de gevoelige voortplantingsperiode. 2.7 Belang van de activiteiten Het project dient de volgende belangen: a) bescherming van de wilde flora of fauna, of het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats (Wnb art 3.8, lid 5b1); b) ruimtelijke inrichting of ontwikkeling van gebieden, daaronder begrepen het daarop volgende gebruik van het ingerichte of ontwikkelde gebied (Wnb art. 3.10, lid 2a); van toepassing zijn op het project. Onderbouwing belang bescherming flora of fauna Het project is onderdeel van het programma Kaderrichtlijn Water (KRW) van HHNK. HHNK is verantwoordelijk voor een goede waterkwaliteit, waaronder een goede ecologische toestand. HHNK neemt o.a. de volgende maatregelen om dit te bereiken: Inrichting en beheer natuurvriendelijke oevers; Inrichting en beheer van gevarieerde watersystemen; Ontwikkeling van paaimogelijkheden voor vis. Het project geeft invulling aan deze maatregelen. Door de ontwikkeling in het plangebied kan dit fungeren als brongebied en stapsteen voor de verspreiding van diverse soorten. Onderbouwing belang ruimtelijke ontwikkeling Het project betreft een wijziging van de bestaande situatie c.q. een ruimtelijke ontwikkeling. Voor een nadere onderbouwing van het project wordt verwezen naar hoofdstuk 2 van het inrichtingsplan (Ten Haaf & Floris, 2017). 2.8 Alternatievenafweging Alternatieve locatie Het project is locatiespecifiek. Er is geen sprake van mogelijke alternatieve locaties. Alternatieven in ontwerp Bij het inrichtingsplan is zoveel mogelijk rekening gehouden met landschappelijke kenmerken, aanwezige (beschermde) natuurwaarden en de wensen van belanghebbenden. Om de landschappelijke kenmerken zoveel mogelijk te behouden wordt uitgegaan van oude verkaveling en grondgebruik en wordt specifiek rekening gehouden met verblijf van Noordse woelmuis en Bruine kiekendief. In de nieuwe situatie zal het terrein minimaal even geschikt blijven voor deze soorten. Vanwege het graven van nieuw dieper water biedt de nieuwe situatie ook voor de nabij het plangebied aanwezige Waterspitsmuis uitbreidingsmogelijkheden. Aan het inrichtingsplan is een beheerplan gekoppeld dat de blijvende geschiktheid van geschikte habitats waarborgt. De autonome ontwikkeling van het gebied naar vochtig moerasbos zou dit ongeschikt maken voor in ieder geval Bruine kiekendief en Noordse woelmuis. Alternatieven voor een herinrichting met herstel van de oorspronkelijke situatie en met gunstiger effecten op aanwezige beschermde natuurwaarden zijn derhalve niet beschikbaar. 6

8 Alternatieve uitvoeringswijzen Bij de uitvoering wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met aanwezige flora en fauna. De werkzaamheden nemen ongeveer twee maanden in beslag. Het is onwenselijk op meerdere momenten in het gebied verstorend aanwezig te zijn. Het later in het jaar plannen van werk zou dieren in winterrust kunnen verstoren, zeker bij koud weer en is daarom onwenselijk. Het eerder uitvoeren van werk verstoort mogelijk voortplantende dieren of broedvogels en is ook niet gewenst. Er zijn geen wenselijke alternatieven in de uitvoeringswijze die leiden tot minder ecologische effecten. 7

9 3. Verspreiding beschermde soorten en inrichting van het gebied 3.1 Verantwoording onderzoek De volgende studies liggen ten grondslag aan deze ontheffingaanvraag en zijn als bijlage bij het activiteitenplan gevoegd: Rapport: Lage landje Schermerhorn Opgesteld door: Bureau Ten Haaf en Bakker, C. ten Haaf i.s.m. H. Floris Publicatiedatum: november 2017 Periode veldwerk: 2014 Omschrijving: Inrichtingsplan en beheerplan met beschrijving van de ontwikkeling in het kader van de KRW. In het plan wordt aangegeven hoe beschermde) soorten worden ontzien en hoe voorkomen en verspreiding van deze en andere doelsoorten in de natuurontwikkeling wordt mogelijk gemaakt. Rapport: Natuurtoets Lage Landje Schermerhorn Opgesteld door:, M. H.M. Groenewegen Publicatiedatum: 14 november 2017 Periode veldwerk: September 2017 (één bezoek) Omschrijving: Toetsing aan Wet natuurbescherming, onderdelen gebieden en soorten, en Natuurnetwerk Nederland. De betrokken deskundigen voldoen aan de eisen als ecologisch deskundige. 3.2 Onderzoeksresultaten De onderzoeksresultaten met betrekking tot de verspreiding en voorkomen van beschermde soorten zijn gedetailleerd beschreven in de Natuurtoets (Groenewegen, 2017), pagina 12 t/m 16, zie Tabel 1 Tabel 1. Overzicht aanwezige beschermde soorten en functies in het plangebied. Naar Natuurtoets (Groenewegen, 2017, tabel 6, pagina 16). (Mogelijk) aanwezige beschermde soort functie Soortgroep Wnb 1 (Mogelijke) beschermde plangebied Vaatplanten Geen - - Vogels Vogels met jaarrond beschermde nesten Grondgebonden zoogdieren Vleermuizen Vissen Divers: o.a. Bruine kiekendief Divers, o.a. Buizerd, Slechtvalk Bunzing, Wezel, Hermelijn VR VR NL Broedlocatie Geen Territoria met verblijven, onmisbaar jachtgebied Noordse woelmuis HR Territoria met verblijven Waterspitsmuis NL Territoria met verblijven Meervleermuis HR Onmisbare vliegroute 3 Overig: divers HR Geen Kleine modderkruiper, Rivierdonderpad - Paai- en winterlocatie 2 Bittervoorn - Paai- en winterlocatie 2 Amfibieën Geen - - Reptielen Geen - Overig Geen - Ad. 1. Wet natuurbescherming. Beschermingscategorie Vogelrichtlijnsoorten (V) Habitatrichtlijnsoorten (HR), of niet-vrijgestelde Nationale soorten (NL). Ad. 2. Uitsluitend in of langs de vaarten langs het plangebied. 8

10 3.3 Volledigheid onderzoek Het onderzoek is zoveel mogelijk uitgevoerd in lijn met de geldende voorschriften. Het voorkomen van kleine marters wordt ingeschat op basis van expert judgement met betrekking tot habitatgeschiktheid en voorkomens in de omgeving. Monstername van edna is uitgevoerd op grond van aanwezige (geschikte) habitats en de grootte van het gebied. Nader onderzoek wordt niet noodzakelijk geacht. De aanwezigheid van beschermde soorten is voldoende inzichtelijk om de negatieve effecten te kunnen bepalen. 9

11 4. Effectbeoordeling 4.1 Korte termijn effecten op beschermde soorten De negatieve effecten zijn beschreven in de Natuurtoets (Groenewegen, 2017), pagina Hieruit volgt Tabel 2. Tabel 2. Overzicht beschermde soorten in het plangebied en de mogelijke aantasting van het project op de soort. Naar Natuurtoets (Groenewegen, 2017, tabel 8, pagina 19, zie bijlage 1). (Mogelijk) aanwezige beschermde soort Verbodsbepalingen Soortgroep Wnb 1 (Mogelijke) overtreding 2 Vaatplanten Geen - - Vogels Divers: o.a. Bruine kiekendief VR Geen Vogels met jaarrond beschermde nesten Grondgebonden zoogdieren Vleermuizen Vissen Divers, o.a. Buizerd, Slechtvalk VR Geen Bunzing, Wezel, Hermelijn NL Beschadigen/vernietigen verblijven Noordse woelmuis HR Waterspitsmuis NL Geen Meervleermuis HR Geen Overig: divers HR Geen Kleine modderkruiper, Rivierdonderpad - Geen Bittervoorn - Geen Amfibieën Geen - - Reptielen Geen - - Overig Geen - - Beschadigen/vernietigen verblijven, verwonden en doden individuen Ad. 1. Wet natuurbescherming. Beschermingscategorie Vogelrichtlijnsoorten (V) Habitatrichtlijnsoorten (HR), of niet-vrijgestelde Nationale soorten in de provincie Noord-Holland (NL). Ad. 2. Met inachtneming van maatregelen uit paragraaf uit het rapport. Bunzing, Wezel en Hermelijn In het plangebied kunnen maximaal drie territoria met verblijven van de soorten aanwezig zijn. Daarnaast kan het plangebied een onmisbaar jachtgebied vormen voor het functioneren van verblijven buiten het plangebied. De grondwerkzaamheden kunnen leiden tot het beschadigen of vernietigen van verblijven, hetzij direct (vergraven verblijven) of indirect (afname prooidichtheden). Binnen het plangebied blijven voldoende uitwijkmogelijkheden beschikbaar in dekkingbiedende rietvegetaties en overhoeken. Het verwonden en doden van dieren kan voorkomen worden door het treffen van mitigerende maatregelen. In de ontwikkelperiode van de nieuwe situatie kan er nog even sprake zijn van verminderde prooidichtheden. Noordse woelmuis In het plangebied is Noordse woelmuis aanwezig. De grondwerkzaamheden leiden tot het beschadigen of vernietigen van verblijven. Door het uitvoeren van mitigerende maatregelen kan het verwonden en doden zoveel mogelijk beperkt, maar niet voorkomen worden. Binnen het plangebied blijven voldoende uitwijkmogelijkheden beschikbaar in dekkingbiedende rietvegetaties en overhoeken. Overige soorten De werkzaamheden vinden niet plaats op locaties met verblijven van Waterspitsmuis, Kleine modderkruiper, Rivierdonderpad en Bittervoorn. NB. De wiepenbeschoeiing wordt buiten verblijflocaties geplaatst. Ook wordt niet gewerkt op de broedlocatie van Bruine kiekendief en buiten de broedperiode van vogels. M.b.t. deze soorten is geen sprake van overtreding van verbodsbepalingen. Negatieve effecten op Meervleermuis en overige vleermuizen zijn niet aan de orde door een uitvoering bij daglicht. 10

12 4.2 Lange termijn effecten op de instandhouding van soorten De inrichting van het gebied en de te nemen maatregelen (zie hoofdstuk 5) zijn zodanig gekozen dat negatieve effecten op de staat van instandhouding van de relevante soorten uitgesloten kunnen worden. Bunzing, Wezel en Hermelijn De nieuwe situatie biedt voldoende geschikte schuilgelegenheden en overeenkomende prooidichtheden voor drie territoria van de soorten (Natuurtoets, pagina 17). Negatieve effecten op populaties van Bunzing, Wezel of Hermelijn worden hierdoor uitgesloten. Noordse woelmuis De nieuwe situatie biedt een overeenkomende oppervlakte aan geschikt habitat voor aanwezige Noordse woelmuizen. Zodoende zal de soort in de nieuwe situatie minimaal met overeenkomstige aantallen voorkomen (Natuurtoets, pagina 17). Overige soorten De nieuwe situatie leidt tot een ontwikkeling van geschikt habitat voor de volgende overige soorten: 1. Waterspitsmuis: vegetatierijke oeverzones langs nieuwe waterlopen; 2. Ringslang: voortplanting in rietvegetaties en jachtgebied in nieuwe waterlopen; 3. Amfibieën: voortplantingswater en leefgebied in nieuwe waterlopen; 4. Vissen: paaiplaatsen in de boezem achter de wiepenbeschoeiing en in nieuwe waterlopen; 5. Macrofauna: in en langs nieuwe waterlopen; 6. Vaatplanten: in het grasland, veenmosrietland en nieuwe oeverzones; 7. Vlinders: in o.a. het bloemrijke grasland. 11

13 5. Maatregelen 5.1 Zorgvuldig handelen Bij de uitvoering van het project wordt zorgvuldig gehandeld. In het kader van zorgvuldig handelen worden of zijn de volgende stappen uitgevoerd: De aanwezige beschermde soorten, effecten en noodzakelijke maatregelen zijn inzichtelijk gemaakt middels ecologisch onderzoek. De uitvoeringswijze met inachtneming van de maatregelen uit natuuronderzoek, het activiteitenplan en eventueel aanvullende voorschriften in een ontheffing worden door HHNK vastgelegd in een Ecologisch werkplan. Gedurende de uitvoering wordt aantoonbaar in lijn met het Ecologisch werkplan gewerkt. Negatieve effecten op vrijgestelde beschermde soorten worden vooraf gemeld. 5.2 Mitigatie Algemene werkwijze Bij een uitvoering van de volgende mitigerende maatregelen worden negatieve effecten op (algemene) soorten zoveel mogelijk voorkomen of beperkt: Het verlies van broedgevallen wordt voorkomen. De werkzaamheden worden na zonsopkomst en voor zonsondergang uitgevoerd, zoveel mogelijk buiten de gevoelige perioden van relevante soorten. Het verwonden en doden van (beschermde) dieren wordt zoveel mogelijk voorkomen. Hiertoe wordt te allen tijde een vluchtweg behouden voor dieren. Noordse woelmuis, Bunzing, Wezel en Hermelijn Bij een uitvoering van de volgende mitigerende maatregelen worden negatieve effecten op Noordse woelmuis, Bunzing, Wezel en Hermelijn zoveel mogelijk voorkomen of beperkt: Maai- en grondwerkzaamheden worden uitgevoerd in de periode september en oktober met een mogelijke uitloop in november. Dit is buiten de broedperiode van vogels en grotendeels buiten de kwetsbare voortplantings- en winterperiode van zoogdieren. Te vergraven terreindelen worden voorafgaand aan grondwerkzaamheden gemaaid en het maaisel wordt afgevoerd. Gedurende de werkzaamheden worden gemaaide vegetaties kort gehouden. Zodoende worden deze terreindelen tijdelijk ongeschikt en zullen dieren de gronden mijden. 5.3 Compensatie Er is geen sprake van permanente negatieve effecten op beschermde soorten. Hierdoor is er geen sprake van compensatie. 12

14 6. Bronnen Bij het opstellen van het activiteitenplan is gebruik gemaakt van de onderstaande bronnen. Documenten die als bijlage aan dit activiteitenplan zijn toegevoegd zijn gearceerd. AERIUS Calculator, Berekening projecteffect. Kenmerk RpE77dJWmRLq. Bochove K. van, (e)dna onderzoek naar Waterspitsmuis en Noordse woelmuis. Rapport RA Datura Molecular Solutions, Wageningen. Bouwens, S. 2017, Handreiking Kleine Marters in relatie tot soortbescherming. Provincie Noord-Brabant. Broekhuizen S., K. Spoelstra, J.B.M. Thissen, K.J. Canters & J.C. Buys (redactie) Atlas van de Nederlandse zoogdieren. Natuur van Nederland 12. Naturalis Biodiversity Center & EIS Kenniscentrum insecten en andere ongewervelde dieren, Leiden. Groenewegen M.H.M., Natuurtoets Lage Landje, Schermerhorn. Stichting waterproef, Edam. Kenmerk v2. Hoogeboom D.M., F. Visbeen, J. Wongergem, W. Ruitenbeek (red.) Atlas van de Noord-Hollandse zoogdieren. Landschap Noord-Holland, Heiloo & Noordhollandse Zoogdier Studiegroep (NOZOS), Alkmaar. Provincie Noord-Holland, Verordening vrijstelling soorten Noord-Holland. Besluitnummer 62B. Regionale uitvoeringsdienst Noord-Holland Noord (RUD-NHN), Handreiking Wezel, Hermelijn en Bunzing beschermd in Noord-Holland. Ten Haaf, C. i.s.m. H. Floris, Lage Landje Schermerhorn, Inrichtingsplan. Bureau Ten Haaf & Bakker, Groet. Versie november Websites Kennisdocumenten Bij12 kennisdocument Waterspitsmuis 13