Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf in Brussel

Transcriptie

1 ACHTERSTALLIG LOON - ADOPTIE - ADVOCATEN - AF- STANDSONDERWIJS - ARBEIDSCONTRACT - ARBEIDSON- GEVAL - ARTIKEL 9,3 - ARTIKEL 9BIS - ARTIKEL 9TER - ASIELZOEKER - BANKREKENING - BASIS BANKDIENST - BELANG VAN DOCUMENTEN - BELG WORDEN - BEROEP BIJ DE RAAD VAN STATE - BEROEP INDIENEN - BEROEPSOPLEIDING - BEROEPSOPLEIDIN- GEN - BEVALLING - BEVEL OM HET GRONDGEBIED TE VERLATEN - BEWIJS VAN IDENTITEIT - BRANDVERZEKERING - BRIEVENBUS - BUITENGEWONE OMSTANDIGHEDEN - BUREAU VOOR JURIDISCHE BIJSTAND - CENTRUM VOOR ILLEGALEN - CLANDESTIENE TEWERKSTEL- LING - COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN - CON- Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf in Brussel SULTATIEBUREAUS - CONVENTIE VAN GENÈVE - DAKLOOS - DETENTIE - DIENST VREEM- DELINGENZAKEN - DOCUMENTEN - DRINGENDE MEDISCHE HULP - DRUGPROBLEMEN - ERNSTIG ZIEK - EUROPEANEN ZONDER WETTIG VERBLIJF - FACTUREN - GEBOORTEAKTE - GEMEENTE - GESLOTEN CENTRUM - GEWEIGERD - GEZINSHERENIGING - HOMOHUWELIJK - HOOP - HUISCONTROLE - HUISVESTING - HUMANITAIRE CLAUSULE - HUMANITAIRE DOSSIERS - HUMANITAIRE HULP - HUMANITAIRE REDENEN - HUREN - HUURCONTRACT - HUWELIJK - IDENTITEITSKAART - INTEGRATIEBEWIJZEN - INTEGREREN - INWONEN - JONG EN ZONDER PAPIEREN - JURIDISCHE BIJSTAND - JURIDISCHE DIENST - JURIDISCHE DIENSTEN - KONING ALBERT II-LAAN - LAND VAN HERKOMST - LANGE ASIELPROCEDURE - MEDISCHE DOSSIERS - MEDISCHE KAART - MEDISCHE KOSTEN - MEDISCHE PROBLEMEN - MEDISCHE REDENEN - MONDELINGE OVEREENKOMST - NATURALISATIE - NEDERLANDS LEREN - NIET BEGELEIDE MINDERJARIGEN - NIET-TERUGLEIDINGSCLAUSULE - NOODGE- VAL - NORMAAL - OCMW - ONBEWOONBARE WONING - ONDERWIJS - ONTHAALTEHUIS VOOR DAKLOZEN - ONTHAALTEHUIZEN VOOR DAKLOZEN - ONVERWIJDERBAAR - OPVANG- CENTRUM - OUDERS VAN EEN BELGISCH KIND - OVERLIJDEN - PASPOORT - PLAATSBE- SCHRIJVING - POLITIE - POLITIEBUREAU - POLITIECONTROLE - PRO DEO - PROBLEMEN OP HET WERK - PROCÉDURE NORMALE - PSYCHISCHE PROBLEMEN - PSYCHOSOCIALE HULP - RAAD VAN STATE - RAAD VOOR VREEMDELINGENBETWISTINGEN - RAADKAMER - REAB - RECHT OP ONDERWIJS - REGULARISATIE - REÏNTEGRATIEFONDS - REÏNTEGRATIEPRO- GRAMMA - REIZEN - REPATRIËRING - REQUISITORIUM - SAMENWONEN - SCHEIDEN - SCHIJNHUWELIJK - SLACHTOFFERS VAN MENSENHANDEL - SOCIALE DIENST - SOCIALE DIENSTEN - SOCIALE GIDS - SOCIALE HUISVESTING - SOCIALE HULP - SOCIALE INSPECTIE - STAATLOOS - STUDEREN - STUDIEBEURS - SUBSIDIAIRE BESCHERMING - TAALONDERWIJS - TEN LASTE NEMING - TESTAMENT - TOLKEN - TWEEDE ASIELAANVRAAG - UDEP - UIT- BUITING - UITSTEL VAN VERTREK - UITWIJZING - VACCINATIE - VAKBOND - VASTE BE- ROEPSCOMMISSIE VOOR VLUCHTELINGEN - VERBLIJFSDOCUMENTEN - VERHUIZEN - VER- TALEN - VREEMDELINGENRECHT - VRIJWILLIGE TERUGKEER - VRIJWILLIGERSWERK - VROEDVROUWEN - WACHTEN - ZIEKENHUIS - ZWANGER

2 Info Sans-papiers Is een uitgave van het Regionaal Integratiecentrum Foyer Brussel. Samenstelling: Dirk Van Daele. De informatie mag vrij verspreid worden mits vermelding van de bron. Dit geldt ook voor het citeren van tekst. Deze brochure bestaat ook in het Frans. U kan beide brochures bestellen bij de uitgever (zie hieronder) of gratis downloaden van Februari 2007 Werkten mee: Vlaams Minderhedencentrum, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten, Medimmigrant, CAW Archipel Welkom, Vereniging voor Begrafenissen en Crematies, notaris Steven Podevyn, Ambassade Universelle, Socialistische Solidariteit en Caritas International. Met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie Verantwoordelijke uitgever: Loredana Marchi Regionaal Integratiecentrum Foyer Brussel Werkhuizenstraat Brussel tel:

3 Inhoudstafel Lijst met afkortingen en verblijfsdocumenten Inleiding Waarom deze brochure? Voor wie? Europeanen zonder wettig verblijf? Het statuut in het kort Het belang van documenten Sociale hulp Sociale hulp van het OCMW Sociale hulp voor asielzoekers met een beroep bij de Raad van State Sociale hulp voor kinderen Sociale diensten Dringende Medische hulp Wat is Dringende medische hulp? De normale procedure De procedure in geval van nood Onderwijs Recht op onderwijs tot 18 jaar Na 18 jaar Huisvesting Huren Sociale huisvesting Onthaaltehuizen voor daklozen Eigenaar worden? Gezin en migratie Huwelijk Gezinshereniging Wat bij scheiding? Juridische bijstand Jong, zonder ouders en zonder papieren Een (nieuwe) asielaanvraag Wie kan asiel aanvragen in België? Eerste asielaanvraag Een tweede, derde, asielaanvraag? Subsidiaire bescherming na een geweigerde asielaanvraag? Regularisatie Vrijwillige terugkeer Bijlage: sociale gids voor mensen zonder wettig verblijf Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (1)

4 Lijst met afkortingen en verblijfsdocumenten AFKORTINGEN BCHV Belgisch Comité voor de hulp aan vluchtelingen BGV Bevel om het Grondgebied te verlaten CGVS Commissariaat voor de Vluchtelingen en de Staatlozen DMH Dringende Medische Hulp DVZ Dienst Vreemdelingenzaken EER Europese Economische Ruimte (België, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Letland, Liechtenstein, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Verenigd Koninkrijk, Zweden) FAO Fonds voor Arbeidsongevallen OCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn OR.C.A. Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten REAB Terugkeer- en Emigratieprogramma voor Asielzoekers vanuit België RVB Raad voor Vreemdelingenbetwistingen RvS Raad van State VBC Vaste Beroepscommissie voor Vluchtelingen VERBLIJFSDOCUMENTEN: Opgelet: De huidige verblijfsdocumenten zullen binnenkort vervangen worden door een elektronische verblijfskaart. Voor niet-europeanen Oranje kaart: Attest van immatriculatie Model A Witte kaart: Bewijs van Inschrijving in het Vreemdelingenregister (BIVR) Gele kaart: Identiteitskaart voor vreemdelingen Voor Europeanen Paarse kaart: Attest van immatriculatie Model B Blauwe kaart: Verblijfskaart van een onderdaan van een lidstaat der EEG (kan doorstreept zijn) Voor iedereen Bijlage 35: bijzonder verblijfsdocument (dit kan een kaart of een gewoon blad papier zijn) (2) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf

5 1 Inleiding 1. Waarom deze brochure? In 1986 opende de juridische dienst van Foyer zijn deuren in Molenbeek. Sindsdien hebben duizenden mensen, voornamelijk migranten, een beroep op ons gedaan. In die 20 jaar hebben wij ons kunnen specialiseren in het vreemdelingenrecht. Deze brochure richt zich tot mensen zonder wettig verblijf in België. Men noemt ze ook wel eens mensen zonder papieren, clandestienen of zeer denigrerend illegalen. Beschik je niet over een geldig verblijfsdocument? Dan is deze brochure voor jou bedoeld. We hopen dat ze: je zal informeren over je rechten nuttig kan zijn in geval van problemen je zal helpen om een uitweg voor de clandestiniteit te vinden. Deze brochure is gemaakt in samenwerking met : Vlaams Minderhedencentrum, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten, Medimmigrant, CAW Archipel Welkom, Vereniging voor Begrafenissen en Crematies, notaris Steven Podevyn, Ambassade Universelle, Socialistische Solidariteit en Caritas International. De informatie werd getoetst aan onze jarenlange praktijkervaring in het vreemdelingenrecht. Opgelet! Deze brochure is geen juridische bijbel. De informatie wil eenvoudig, objectief en betrouwbaar zijn, maar het blijft een eerste oriëntatie. Bovendien is de vreemdelingenwet complex en wordt ze voortdurend aangepast. Informeer je bij een specialist alvorens concrete stappen te ondernemen. HEB JE BEMERKINGEN? Als je bemerkingen hebt over zaken in deze brochure, aarzel dan niet om ons te contacteren. Je vindt onze gegevens op de binnenzijde van het voorblad. WAAR STAAN DE ADRESSEN? De adressen vind je achteraan in de sociale gids voor mensen zonder wettig verblijf (pagina 29 en volgende). De lijst is een selectie van Brusselse organisaties en diensten waar mensen zonder wettig verblijf welkom zijn. 2. Voor wie? Deze brochure is bedoeld voor mensen zonder wettig verblijf. Wie zijn dat precies? Mensen zonder wettig verblijf zijn mensen die niet of niet meer in het bezit zijn van een geldig verblijfsdocument. Anders gezegd, mensen die nooit een verblijfstittel gehad hebben of van wie de verblijfstittel verstreken is, bijvoorbeeld een bijlage 26 die niet meer verlegd is of een visum dat vervallen is. In deze tekst worden verschillende uitdrukkingen gebruikt om aan te geven dat het over mensen zonder wettig verblijf gaat: zonder verblijfsdocumenten, zonder legaal verblijf en in illegaal verblijf. Ze betekenen dus allemaal hetzelfde. PRECAIRE VERBLIJVERS Er zijn ook mensen met een precair maar legaal verblijfsstatuut, bijvoorbeeld mensen met een oranje kaart, een bijlage 35 of een uitgesteld bevel om het grondgebied te verlaten. Hun verblijf is beperkt in de tijd. Aan een eventuele verlening zijn voorwaarden verbonden. Hun verblijf is (op dit moment) legaal en hun sociale rechten zijn veel ruimer. De informatie in deze brochure is niet van toepassing op mensen met een precair legaal verblijf. 3. Europeanen zonder wettig verblijf? Europeanen en hun nabije (Europese en niet- Europese) familieleden kunnen legaal in België ver- Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (3)

6 blijven. Ze genieten van het vrij verkeer in europa. Er zijn verschillende mogelijkheden om zich in België te vestigen: als student, op basis van duurzame samenwoonst, zelfstandige, rentenier, Wend je tot de gemeente. Zij kan je informeren over de te ondernemen stappen. Wanneer je er echter niet in slaagt om deze formaliteiten te vervullen dan is het mogelijk dat men je een BGV geeft. De Europese en Belgische regelgeving m.b.t. het verblijf van Europeanen en de in Europa gevestigde niet- Europeanen evolueert snel. Informeer je bij een juridische dienst of op de gemeente. Om in België te kunnen werken voor een werkgever hebben Europeanen geen toelating meer nodig. Er is evenwel een uitzondering gemaakt voor 10 nieuwe lidstaten (Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Polen, Slovenië, Slowakije, Tsjechië, Roemenië en Bulgarije). De onderdanen van deze lidstaten hebben een arbeidskaart nodig (type-b). Deze kaart moet door de toekomstige werkgever aangevraagd worden. De kandidaat moet uiteindelijk de arbeidskaart toevoegen aan zijn visumaanvraag (type-d) op de Belgische ambassade, behalve wanneer hij solliciteert voor een erkend knelpuntberoep of vrijgesteld is van arbeidskaart. In dat geval kan hij de aanvraag in België regelen (versnelde procedure). Informeer je bij de BGDA/ORBEM. Deze beperkende maatregel is tijdelijk. De overheid kan op elk moment beslissen om de arbeidsmarkt volledig open te stellen. Vermoedelijk gebeurt dit in 2007 of 2008, en ten laatste 7 jaar na de toetreding van het land. Europeanen en hun naaste familieleden verliezen hun legaal verblijf in België wanneer ze: De vereiste formaliteiten voor hun vestiging in België niet vervullen voor het einde van hun tijdelijk verblijfsstatuut, bijvoorbeeld: geen arbeidscontract (of een ander bewijs van inkomsten). Afhankelijk zijn van OCMW-steun op het einde van hun tijdelijk verblijfsstatuut. Werken zonder arbeidskaart wanneer dit verplicht is. Strafbare feiten plegen. Deze personen lopen het risico om een BGV te krijgen. In de twee laatste gevallen is het waarschijnlijk dat zo ook effectief uitgewezen worden. (4) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf

7 2 Het statuut in het kort Hier vind je een overzicht van de belangrijkste informatie mbt. het statuut van mensen zonder wettig verblijf: a. Illegaal verblijf in België is een strafbaar feit Je kan in principe veroordeeld worden tot een gevangenisstraf van 3 maanden. In de realiteit gebeurt dit zelden. De Belgische autoriteiten zullen je eerder een uitwijzingsbevel (BGV) geven. Als je hier geen gevolg aan geeft dan riskeer je wel gedwongen uitgewezen te worden. b. Werken is niet toegestaan Er zijn geen uitzonderingen op deze regel. c. Clandestiene arbeiders hebben rechten De wet garandeert voor alle arbeiders minimale rechten op het vlak van: verloning, arbeidsomstandigheden (rust, veiligheid, ), ontslagvergoeding, arbeidsongeval, Deze rechten zijn voor mensen zonder wettig verblijf helaas moeilijk afdwingbaar. d. De meest solide rechten: Recht op dringende medische hulp Recht op juridische bijstand (via de pro deo advocaat) Recht op onderwijs en ontwikkeling, enkel voor minderjarigen (-18) Recht om te huwen e. De plichten De Belgische wetten respecteren. Ook al verblijf je illegaal in België, je wordt geacht de Belgische wetten te kennen. Als je een boete krijgt of je wordt vervolgd voor een misdrijf kan je je niet verschuilen achter het feit dat je illegaal in België verblijft. Hetzelfde geldt voor het naleven van de contracten die je aangaat, vb. voor de levering van gas, water en elektriciteit, maar ook voor huurcontracten, koopovereenkomsten, schuldverbintenissen, enz. vlak van opleiding, huisvesting, tewerkstelling, en medische zorgen. g. Is er een meldingsplicht? Aarzel niet om naar een sociale dienst, OCMW, school, vakbond, notaris, ziekenhuis, dokter of apotheker te stappen. Zij zullen je niet aangeven. Het zijn enkel de overheidsambtenaren (bv de mensen die op de gemeentelijke administratie werken) die in principe de plicht hebben om mensen zonder wettig verblijf aan te geven. In de praktijk gebeurt dit uiterst zelden. En deze gevallen worden bijna nooit vervolgd. Het is natuurlijk altijd mogelijk dat iemand (ambtenaar of niet) je aangeeft bij de politie. Maar het is weinig waarschijnlijk dat je enkel hierdoor uitgewezen zal worden. De DVZ heeft immers geen tekort aan adressen van mensen die ze zou kunnen uitwijzen. Deze dienst heeft andere problemen zoals plaatsgebrek in de gesloten centra en de gebrekkige medewerking van sommige buitenlandse autoriteiten om hun landgenoten terug te nemen. h. Humanitaire hulp aan mensen zonder wettig verblijf is niet strafbaar Bijvoorbeeld op het vlak van huisvesting, voeding, medische bijstand en hulp bij administratieve of juridische procedures. Iemand zonder wettig verblijf vrijwilligerswerk laten verrichten is in principe verboden, maar wordt zelden vervolgd. i. Misbruik maken van de precaire situatie van mensen zonder wettig verblijf is wel strafbaar Wat vaak voorkomt op het vlak van huisvesting (huisjesmelkers) en tewerkstelling. f. Vrijwillige terugkeer is gratis De terugkeer is gratis voor mensen zonder wettig verblijf die niet over voldoende middelen beschikken om de terugreis zelf te betalen. De terugkeerder kan genieten van een herintegratietraject aangepast aan zijn specifieke noden. Er is o.a. bijstand mogelijk op Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (5)

8 3 Het belang van documenten Veel nieuwkomers zijn in het verleden in de problemen gekomen omdat ze niet wisten hoe ze in België met documenten moesten omgaan. Zorg dat het jou niet overkomt. Want ook als je illegaal in België verblijft zijn documenten belangrijk. Een overzicht van de belangrijkste documenten: Zeer belangrijk zijn de documenten van officiële instellingen, zoals: de DVZ, het CGVS, de gemeente, de politie, het OCMW, de justitie, de gevangenis, het OCMW, de Raad van State, maar ook de bank, de gas- en elektriciteitsmaatschappij, enz. Je kan aan De Post vraag om je brieven door te sturen. Alle brieven die toekomen op het oude adres worden dan automatisch doorgezonden naar het nieuwe adres. Voor deze dienst moet je wel betalen (in april 2006: 15,00 voor 3 maanden). De documenten die je bij je had toen je in België aankwam of die je later hebt laten opsturen: paspoort, nationale identiteitskaart, geboorteakte, diploma s en getuigschriften, rijbewijs, Andere belangrijke documenten zijn: huurcontracten, bewijzen van belangrijke aankopen (facturen, ontvangstbewijzen, ), abonnementen en lidkaarten, vormingsattesten, schoolattesten en medische documenten. Bewaar deze documenten op een veilige plaats. Zorg ervoor dat ze netjes blijven en dat je ze altijd kan terugvinden. Van belangrijke documenten maak je best een kopie. Je kan de kopies toevertrouwen aan je advocaat of aan een andere vertrouwenspersoon. Als je een overeenkomst afsluit met iemand (bv. een appartement huren, werken, ) doe dit dan altijd schriftelijk. Laat een contract maken en zorg ervoor dat het ondertekend is en dat er een datum op staat. POST Het is een must om een persoonlijke brievenbus te hebben. Liefst met een slot erop. Zorg ervoor dat de postbode duidelijk je naam kan lezen. Als je een officieel document ontvangt, contacteer je best onmiddellijk je advocaat of de persoon die je helpt. Respecteer de termijnen die op dergelijke documenten vermeld staan. Een te laat ingediende (beroeps)procedure of het niet nakomen van een afspraak op een officiële dienst kan ernstige gevolgen hebben. Wanneer je verhuist verwittig je best al je correspondenten, in het bijzonder alle instellingen waar je een procedure hebt lopen, bv: de DVZ, de gemeente, (6) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf

9 4 Sociale hulp 1. Sociale hulp van het OCMW OCMW s zijn publieke centra voor maatschappelijk welzijn. Hun missie is het verzekeren van sociale hulp opdat iedereen een leven zou kunnen leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Voor mensen zonder wettig verblijf is die hulp beperkt tot dringende medische hulp. Maar er zijn uitzonderingen, o.a. voor: Mensen die buiten hun wil niet kunnen terugkeren naar hun land van herkomst (bv. om medische of administratieve redenen), Ouders van een Belgisch kind, Mensen die zich in buitengewoon ernstige omstandigheden bevinden. Sommige OCMW s hebben echter de gewoonte om dit soort hulpvragen steeds te weigeren, ook al weten ze dat ze er in beroep (meestal) voor veroordeeld worden. Je kan daarom best de hulp in roepen van een gespecialiseerde sociale of juridische dienst (of advocaat) wanneer je denkt in aanmerking te komt voor één van de uitzonderingen. Alle hulpvragen worden geval per geval beoordeeld. Vraag steeds een schriftelijke beslissing aan het OCMW, ook al wordt je vraag tijdens het eerste contact onmiddellijk afgewezen. Bij een schriftelijke weigering heb je de mogelijkheid om binnen de 3 maanden in beroep te gaan bij de Arbeidsrechtbank (met de hulp van een advocaat). 2. Sociale hulp voor asielzoekers met een beroep bij de Raad van State Asielzoekers behouden hun recht op opvang wanneer ze een beroep bij de RvS indienen tegen een negatieve beslissing van het CGVS, de VBC of de RVB. De mensen met financiële steun van het OCMW behouden die steun. De mensen die in een opvangcentrum verblijven, behouden hun centrum. Hoewel asielzoekers met een beroep bij de RvS meestal niet meer over geldige verblijfsdocumenten beschikken gaat hun recht op opvang veel verder dan die van de andere mensen zonder wettig verblijf. Ze hebben recht op huisvesting, voeding, medische hulp (die verder gaat dan de DMH), sociale bijstand, Ben je een dergelijke asielzoeker? Hou er dan rekening mee dat de politie je in het opvangcentra kan aanhouden en je vervolgens het land kan uitzetten. Je bent echter niet verplicht om in het opvangcentrum te blijven. Je kan op eigen kosten elders een onderkomen zoeken. Je verliest dan de voordelen van het centrum. Maar je behoudt het recht op medische bijstand. Wanneer je medische zorgen nodig hebt dan vraag je aan de dokter om contact op te nemen met de cel medische kosten van Fedasil (02/ of medic@fedasil.be), zie ook pagina Sociale hulp voor kinderen Wij raden je aan om contact op te nemen met het OCMW wanneer je er niet in slaagt om voor je kind(eren) de levensomstandigheden te creëren die voor zijn ontwikkeling nodig zijn, vb. wanneer je de onkosten van de school niet meer kan betalen of wanneer je in een ongezonde, te kleine of onveilige woning woont. Je kan in dat geval hulp vragen aan het OCMW in naam van het kind. Het OCMW kan: a. Je financieel of materieel steunen. Dit gebeurt echter zelden. Sommige OCMW s nemen in bepaalde gevallen (een deel van) de schoolkosten ten laste. b. Je aanvraag weigeren. Als niet akkoord bent, kan in beroep gaan (binnen de 3 maanden, met de hulp van een advocaat). c. Je de mogelijkheid geven om met je kind(eren) naar een opvangcentrum te gaan. Het OCMW zal je doorverwijzen naar een opvangcentrum voor asielzoekers. Deze centra zijn verspreid over België. In principe kan je je centrum niet kiezen, maar men probeert wel rekening te houden met de schooltaal van de kinderen. Als er specifieke medische zorgen nodig zijn, dan zal men er voor zorgen dat die verder gezet kunnen worden. In het centrum is er onderdak, voeding en medische zorgen. De kinderen kunnen in de buurt van het centrum naar school gaan. In principe heeft een verblijf in een centrum geen invloed op de kans op verblijfs- Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (7)

10 documenten. Het is evenwel mogelijk dat men lopende verblijfsprocedures zal versnellen. Je zal in het centrum begeleid worden naar een toekomstperspectief. Dat kan bijvoorbeeld een regularisatie zijn, indien mogelijk, of een vrijwillige terugkeer. Als er geen oplossing in België gevonden wordt, is een gedwongen repatriëring mogelijk. 4. Sociale diensten Naast het OCMW zijn er in Brussel nog andere sociale diensten. Bij hen kan je terecht voor advies en ondersteuning in zake je verblijfssituatie. Ze kunnen je ook helpen met de terugkeer naar je land, zie pagina 27 punt 13. Daarnaast bieden ze ook sociale-, familiale-, psychosociale- en administratieve hulp. Je kan ook bij hen terecht voor voedselhulp en andere materiële hulp. Deze diensten geven vrijwel nooit financiële hulp. De adressen vind je in de sociale gids, zie pagina 29 punt 4. (8) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf

11 5 Dringende Medische hulp 1. Wat is Dringende medische hulp? Dringende medische hulp (DMH) is een recht. Ze is uitsluitend bedoeld voor mensen zonder wettig verblijf. Deze vorm van medische bijstand gaat veel verder dan de dringende medische zorgen na een ongeval of ernstige ziekte. DMH omvat ook curatieve en preventieve hulp, enkele voorbeelden: een operatie, een bevalling, een onderzoek (in een ziekenhuis, polyclinic of bij een dokter), kinesitherapie, medicatie, consultaties, Zijn evenwel uitgesloten: verzorgingsproducten en schoonheidsproducten (zeep, tandpasta, schoonheidscrèmes, ), pampers, lenzen, Een bril voor een kind van minder dan 12 jaar wordt meestal wel aanvaard. Boven die leeftijd beslist men geval per geval. Nieuwe tanden (implantaten e.d.) worden bijna nooit ten laste genomen. In principe is enkel de dokter bevoegd om te oordelen of je nood hebt aan dringende medische hulp. Het OCMW beslist of ze de kosten ten laste neemt. Het is absoluut belangrijk om de procedure voor dringende medische hulp correct te volgen. Informeer je bij het OCMW van de gemeente waar je verblijft. Het OCMW speelt een belangrijke rol. Ze beslist of ze je medische kosten ten laste zal nemen. 2. De normale procedure Als de medische zorgen niet dringend zijn, ga je eerst naar het OCMW van je verblijfplaats. Wanneer je geen vast adres hebt, ga je naar het OCMW van de gemeente waar je meestal verblijft. Informeer je over de te volgen procedure. Je zal niet altijd je dokter vrij kunnen kiezen. Sommige OCMW s werken enkel samen met geconventioneerde dokters. Vraag de lijst en maak hieruit een keuze. Ga vervolgens naar de dokter en vraag hem om een attest van dringende medische hulp op te stellen. Hij zal hierop aangeven welke medische zorgen je nodig hebt. Wanneer je naar een niet-geconventioneerde dokter gaat dan zal je waarschijnlijk de eerste consultatie zelf moeten betalen. Breng het attest naar het OCMW en vraag om de medische kosten ten laste te nemen. Het OCMW zal nagaan of: je effectief op de gemeente woont (meestal via een huisbezoek) je de kosten niet zelf kan dragen je verblijfssituatie weldegelijk illegaal is Opgelet: Wanneer je bij iemand inwoont kan het OCMW rekening houden met de inkomsten van die persoon. Ze zal de ten laste neming weigeren wanneer ze van mening is dat de bewoners over voldoende financiële middelen beschikken. Wanneer het OCMW akkoord gaat, zal ze je een document geven waarmee je naar de dokter, apotheker, ziekenhuis, kan gaan. In Brussel kies je best voor een ziekenhuis van het IRIS-netwerk. Het document heet een medische kaart of een requisitorium. Het is beperkt tot de medische zorgen die erop vermeld staan. Let ook goed op de geldigheidsduur. Als blijkt dat je bijkomende zorgen nodig heeft, dan zal je eerst met een nieuw attest van dringende medische hulp naar het OCMW moeten. Zoniet riskeer je de kosten zelf te moeten betalen. Vraag steeds een bevestiging op papier wanneer het OCMW weigert om de medische kosten ten late te nemen. Als je niet akkoord gaat kan je binnen de 3 maanden een beroep indienen bij de Arbeidsrechtbank (met de hulp van een advocaat). Zal men je aangeven? Nee. Het OCMW zal je niet bij de politie of de DVZ aangeven Ook dokters en medisch personeel zullen dat niet doen. Zij zijn bovendien gebonden door het beroepsgeheim. 3. De procedure in geval van nood Wanneer de medische zorgen echt dringend noodzakelijk zijn en je niet meer langs het OCMW kan, dan ga je rechtstreeks naar de dokter of het ziekenhuis (spoedgevallen). Het is in dat geval heel belangrijk om zo snel mogelijk aan de dokter of de sociale dienst Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (9)

12 van het ziekenhuis te melden dat je geen mutualiteit hebt en dat je de factuur niet kan betalen, als dat het geval is. Het is heel belangrijk dat zij zo snel mogelijk contact opnemen met het hun OCMW, bijvoorkeur nog de dag zelf. Het is geen goed idee om thuis op de factuur te wachten en die vervolgens naar het OCMW te brengen. Het OCMW zal in de meeste gevallen de betaling weigeren. DE TEN LASTE NEMING EN DE MEDISCHE KOSTEN Een ten laste neming is een engagement van de ondertekenaar (de garant) ten aanzien van de vreemdeling, de Belgische overheid en het OCMW om de kosten voor medische zorgen, verblijf en repatriëring te dragen. Ze is 2 jaar geldig voor een toeristenverblijf, een academiejaar in geval van studies, en 3 jaar en 6 maanden in geval van samenwoonst. Wanneer je langer dan toegelaten in België verblijft dan blijft de garant aansprakelijk (tot het einde van de periode van de ten laste neming). Meestal zal het OCMW de kosten voor dringende medische hulp ten laste nemen en de garant ongemoeid laten. Maar in sommige gevallen zal het OCMW weigeren en je doorverwijzen naar je garant. Wanneer nadien blijkt dat je garant niet (meer) over de nodige middelen beschikt, dan kan je proberen om het OCMW alsnog te overtuigen. Als dat niet lukt dat kan je een beroep indienen bij de arbeidsrechtbank (binnen de 3 maanden, met de hulp van een advocaat). In uitzonderlijke gevallen neemt het OCMW de kosten voor de dringende medische hulp wel ten laste maar presenteert ze nadien de rekening aan de garant. NAAR DE DOKTER OF DE SPOEDGEVALLEN? Al te vaak gaan mensen zonder wettig verblijf rechtstreeks naar de dienst spoedgevallen van het ziekenhuis zonder dat er sprake is van een spoedgeval. Doe dit niet. Je neemt de plaats in van mensen die het echt nodig hebben. En bovendien loop je het risico dat het OCMW weigert om de rekening te betalen. Ga bijvoorkeur naar een vaste huisarts. Hij is een vertrouwenspersoon en kent je medische situatie. Indien nodig zal hij je doorverwijzen naar een specialist. WANNEER EEN PERSOON DIE OCMW-STEUN KRIJGT, ONDERDAK BIEDT AAN MENSEN ZONDER WETTIG VERBLIJF Soms geven alleenstaande mensen die zelf OCMWsteun krijgen onderdak aan mensen zonder wettig verblijf. Deze humanitaire daad is niet strafbaar, zie pagina 13 punt 1. Maar voor het OCMW is het soms een reden om de steun te verlagen tot het niveau van een samenwonende. Het gebeurt gelukkig zelden, maar als het je gastheer overkomt dan neemt hij best contact op met een juridische dienst of een advocaat om een beroep in te dienen tegen de beslissing van het OCMW. Deze praktijk is reeds meermaals veroordeeld door de arbeidsrechtbank van Brussel. VERHUIZEN Wanneer je dringende medisch hulp geniet, is het belangrijk om je adreswijziging zo snel mogelijk aan het OCMW te melden. Verhuis je naar een andere gemeente dan is het OCMW van je oude verblijfplaats niet meer bevoegd en zal je een nieuwe aanvraag voor dringende medische hulp moeten indienen bij het OCMW van je nieuwe verblijfplaats. Dit OCMW is evenwel niet verplicht om de dringende medische hulp van het andere OCMW over te nemen. Maar doorgaans doet men dit wel en blijft de continuïteit van de medische zorgen verzekerd. MEDISCHE ZORGEN VOOR ASIELZOEKERS MET EEN BEROEP BIJ DE RAAD VAN STATE Asielzoekers met een beroep bij de Raad van State die de opvang in een asielcentrum weigeren of dit centrum vroegtijdig verlaten, behouden niet te min het recht op medische hulp. Wanneer je je in deze situatie bevindt en je hebt medische zorgen nodig dan vraag je best aan je dokter om contact op te nemen met de cel medische kosten van Fedasil (02/ of medic@fedasil.be). Het heeft geen zin om naar het OCMW te stappen. Het is niet bevoegd en zal elke tussenkomst weigeren. (10) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf

13 6 Onderwijs 1. Recht op onderwijs tot 18 jaar In België hebben alle kinderen recht op onderwijs tot 18 jaar. Een school mag de inschrijving van een leerling niet weigeren wanneer hij niet over verblijfsdocumenten beschikt. Hetzelfde geldt voor de afgifte van het diploma. VERZEKERING De verzekering van de school dekt ook de leerlingen zonder wettig verblijf. DEELTIJDS LEREN EN WERKEN De wet laat toe dat leerlingen zonder wettig verblijf de stages kunnen volgen die verplicht zijn binnen het leerprogramma. In de praktijk gaat het meestal over technische- en beroepsopleidingen. Leerlingen kunnen vanaf 15 jaar in het systeem van deeltijds leren en werken stappen: 2 dagen op school en 3 dagen werken in een onderneming (met leercontract). Wanneer zo n leerling 18 wordt, mag hij verder leren en werken tot het einde van de leerovereenkomst. SCHOOLGELD Onderwijs is in principe gratis. Maar er zijn bijna altijd kosten. Zo moet je bijvoorbeeld betalen voor de maaltijden en voor de voor- en naschoolse opvang. Als dit voor jou een probleem is neem je best contact op met de sociaal assistent van de school. Leg hem je situatie uit. Misschien kan hij iets voor je doen. Sommige OCMW s nemen kosten voor maaltijden en schooluitstapjes ten laste. KAN DE POLITIE JE KINDEREN OP SCHOOL AANHOUDEN? De politie mag geen kinderen aanhouden tijdens de schooluren. In principe mag de politie de kinderen niet opwachten aan de uitgang van de school. Maar dit is wel toegestaan wanneer de ouders reeds aangehouden zijn (bijvoorbeeld om ze uit te wijzen). De directie van de school zal steeds op de hoogte zijn van elke interventie. De agenten zullen in burger zijn (dit is zonder uniform). UITSTEL VAN VERTREK Gezinnen met schoolgaande kinderen die een BGV krijgen na Pasen kunnen een uitstel van vertrek vragen tot het einde van het schooljaar (of tot het herexamen). Dit verzoek wordt in principe op de gemeente ingediend, maar men kan best ook een kopie rechtstreeks naar DVZ sturen. 2. Na 18 jaar Vanaf 18 jaar is er geen recht op onderwijs meer. De wet verbiedt niet om onderwijs te volgen, maar toch zullen veel scholen en vormingsinstellingen weigeren om je in te schrijven. Er blijven niettemin 5 mogelijkheden over: a. Taalonderwijs Het merendeel van de taalopleiding en initiatieven voor alfabetisatie zijn toegankelijk voor iedereen, met of zonder verblijfspapieren. b. Beroepsopleidingen Beroepsopleidingen zijn zelden toegankelijk voor mensen zonder wettig verblijf, maar er zijn uitzonderingen. Wend je tot een sociale dienst. Misschien kennen ze dergelijke initiatieven. c. Begeleid zelfstandig studeren via het afstandsonderwijs In België wordt afstandsonderwijs georganiseerd in het Nederlands en het Frans. Deze vorm van onderwijs is toegankelijk ongeacht je vooropleiding en leeftijd. Je studeert met of zonder computer, waar je wil en volgens je eigen ritme. Een persoonlijke begeleider zal je hierin bijstaan. Als je België verlaat, kan je de cursus verder zetten in het buitenland. Afstandsonderwijs geeft evenwel geen diploma s. Van elke afgewerkte cursus kan je wel een attest krijgen. Het toont aan dat je de cursus met succes hebt gevolgd. Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (11)

14 Het is ook mogelijk om je via het afstandsonderwijs voor te bereiden op officiële examens, zie hieronder. Je kan bij het Nederlandstalig afstandsonderwijs het inschrijvingsgeld terugkrijgen na je deelname aan het officiële examen. Adressen vind je in de sociale gids, pagina 33 punt 18. d. Officiële examens Het is niet altijd noodzakelijk om school te lopen voor een diploma. Je kan ook rechtstreeks deelnemen aan de officiële examens die door de Vlaamse en Franstalige gemeenschap georganiseerd worden. Er zijn examens voor het basis, secundair (algemeen, technisch, artistiek, ) en hoger onderwijs. Dit kan interessant zijn voor mensen die niet de kans hebben gehad om hun onderwijstraject in het herkomstland af te werken. Adressen vind je in de sociale gids, pagina 33 punt 19. Het is evident dat voor deze examens een goede voorbereiding noodzakelijk is. Bij het afstandsonderwijs kan je de voorbereidende cursussen volgen, zie hierboven. RECHT OP EEN STUDIEBEURS? Voor het Nederlandstalig secundair onderwijs (van 6 tot 12 jaar) is het in principe mogelijk om een studiebeurs te krijgen wanneer men reeds 2 jaar feitelijk in België verblijft. In de praktijk zijn er echter verschil- (12) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf lende obstakels. Een sociale dienst kan je hierbij helpen. Voor de andere niveaus van onderwijs is een studiebeurs niet mogelijk. KAN JE EEN STAGE VOLGEN? In principe is het niet toegestaan om een stage in een bedrijf te volgen, maar de wet maakt een uitzondering voor de stages die verplicht deel uitmaken van de opleiding. In de praktijk gaat het meestal over de stages van beroepsopleidingen. REGULARISATIE VIA STUDIE? Studeren of een opleiding volgen is onvoldoende om geregulariseerd te worden. Dit wordt niet als buitengewone omstandigheden aanvaard, zelfs niet op universitair niveau. e. Hoger onderwijs Aan een aantal universiteiten en hoge scholen kunnen mensen zonder wettig verblijf zich inschrijven. Maar het is vaak moeilijk om aan de algemene voorwaarden te voldoen: Je moet over een diploma beschikken dat toegang geeft tot de opleiding Voor dit diploma moet je in België een gelijkwaardigheidsattest bekomen reken daarvoor enkele maanden en een bedrag van ongeveer 125,00. Je moet inschrijvingsgeld betalen (500 tot 4000 ). Men kan eisen dat je slaagt in een taalexamen - Nederlands/Frans/Engels, afhankelijk van de onderwijstaal (+/- 40,00 ). Men kan je ook vragen om aan te tonen dat je over voldoende middelen beschikt om een heel jaar te leven en te studeren (te bespreken met de sociale dienst).

15 7 Huisvesting 1. Huren Het is wettelijk toegestaan dat mensen zonder wettig verblijf een appartement (of kamer) huren. Het huurcontract kan mondeling of schriftelijk zijn. Beide zijn rechtsgeldig. Voor de eigenaar is er geen risico, tenzij hij misbruik maakt van de precaire situatie van de huurder. Huisjesmelkers verhuren ongezonde en vaak onveilige kamers en appartementen (of matrassen) voor veel geld. Laat je niet bang maken. De huisbaas zal niet vlug de politie contacteren omdat hij zelf veroordeeld kan worden voor uitbuiting. VERPLICHTINGEN EN VERANTWOORDELIJK- HEDEN: a. Voor de eigenaar De eigenaar mag alleen een appartement (of kamer) verhuren wanneer het aan elementaire normen op vlak van veiligheid, gezondheid en bewoonbaarheid voldoet. Tijdens de duur van het huurcontract blijft hij verantwoordelijk voor de installaties die hij in het appartement heeft geplaatst (verwarmingsketel, waterleidingen, elektriciteit, ) en voor de algemene staat van het gebouw (muren, plafonds, daken, ). b. Voor de huurder Je dient elke maand de huurprijs te betalen zoals overeengekomen in het huurcontract. Lasten moet je alleen betalen wanneer dit in het huurcontract staat. Meestal gaat het om kosten voor het verbruik van water, elektriciteit, of onderhoud van de trap, gang, lift, Je moet het appartement (of kamer) ook effectief bewonen. Het is niet toegestaan om iets te huren en het enkel als postbus te gebruiken. Je staat in voor het onderhoud, behalve wanneer dit in het contract anders bepaald werd. De schade die je aanricht of die door het gebruik veroorzaakt wordt, dien je te herstellen of te vergoeden aan de eigenaar. Dit geldt niet voor schade door ouderdom, of normaal gebruik. PLAATSBESCHRIJVING De plaatsbeschrijving is een belangrijk document. Het beschrijft zeer gedetailleerd de staat van het appartement (of kamer) op het moment dat je het gaat bewonen. Het kan later gebruikt worden wanneer er discussie over schade zou ontstaan. Als het correct is opgesteld is dit document in het belang van huurder en verhuurder. Als huurder heb je er alle belang bij dat je grondig nagaat of de plaatsbeschrijving weldegelijk alle (kleine en grote) beschadigingen vermeldt alvorens je het ondertekent. Wanneer er geen plaatsbeschrijving is opgesteld, kan je niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele schade, tenzij de eigenaar kan bewijzen dat jij of je familieleden de schade heeft veroorzaakt. In dat geval zal je de schade moeten herstellen of vergoeden. WAT MET DE VERANDERINGEN DIE JE AAN- BRENGT? De kosten voor veranderingswerken kan je niet zomaar terugvorderen van de eigenaar. Zelfs niet als dit een duidelijke meerwaarde voor het appartement betekent. Als je bijvoorbeeld een nieuw toilet wil plaatsen of mooie tegels wil aanbrengen dan is het raadzaam om dit met de eigenaar te bespreken. Maak duidelijke afspraken over een eventuele vergoeding. Dit kan voorzien worden in het huurcontract of via een (bijvoorkeur) geschreven overeenkomst. In principe is het niet mogelijk om achteraf de kosten op de eigenaar te verhalen, niet op het einde van de huurovereenkomst en ook niet wanneer je uit het huis gezet wordt. Als er geen afspraken zijn kan de eigenaar eisen dat je alles in zijn oorspronkelijke staat herstelt. DE WONINGVERZEKERING Een brand of een waterlek in je appartement (of kamer) bedreigen niet alleen je persoonlijke zaken. Ook het gebouw en de goederen van de buren kunnen grote schade ondervinden. Het is dan ook aangewezen om een woonverzekering te nemen (ook wel Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (13)

16 brandverzekering genoemd). Een huurder die niet verzekerd is, zal zelf de volledige schade moeten vergoeden, ook wanneer de oorzaak van de brand ongekend is. Het is voor mensen zonder wettig verblijf meestal niet zo moeilijk om een dergelijke verzekering af te sluiten. Wend je tot een verzekeringsmaatschappij of een bank. De woonverzekering denkt de schade aan je persoonlijke zaken de goederen van de buren het gebouw Zijn uitgesloten: schade die opzettelijk wordt veroorzaakt schade aan goederen die zich in je appartement (of kamer) bevinden maar die aan anderen toebehoren (vb. aan gasten) lichamelijke schade SCHADE VEROORZAAKT DOOR DE BUREN? Als je schade ondervindt van een brand (of een lek) bij de buren dan kan je je laten vergoeden door hun woningverzekering. Je moet daarvoor je schade laten opmeten door de expert van hun verzekeringsmaatschappij. WAT ALS JE BIJ IEMAND INWOONT? Je goederen zijn in principe niet gedekt door de woningverzekering van je gastheer. Maar in de praktijk is er een redelijke kans dat je schade vergoed zal worden. Als je zekerheid wil dan moet je de gastheer vragen om je (waardevolle) goederen bij zijn verzekeringsmaatschappij aan te geven. Het is mogelijk dat hij hiervoor moet bijbetalen (meestal een klein bedrag). Een andere mogelijkheid is dat je in geval van schade een beroep doet op de burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering van de persoon die aansprakelijk is voor het ongeval. Laat je bijstaan door een sociale of juridische dienst (zie sociale gids, pagina 28 punt 4). EINDE VAN HET HUURCONTRACT Elk huurcontract wordt afgesloten voor een welbepaalde termijn, vermeld in het contract. Maar elke mondelinge huurovereenkomst en elke schriftelijke overeenkomst (huurcontract) die geen termijn vermeldt is bij wet een overeenkomst die afgesloten is voor 9 jaar. Zowel de huurder als de verhuurder kunnen vroegtijdig het huurcontract beëindigen mits ze de wettelijke termijnen respecteren en desgevallend een schadevergoeding betalen. Je kan je hierover informeren bij sociale diensten zie sociale gids (pagina 29 punt 4). KAN DE EIGENAAR JE UIT ZIJN WONING ZET- TEN? Een eigenaar mag zijn huurder nooit zelf uit zijn woning zetten. Ook niet als de huurder de huur niet betaalt, en zelfs niet als deze sanctie expliciet in het huurcontract staat. Alleen voor de rechter kan de eigenaar de ontbinding van de huurovereenkomst eisen. De rechter kan eventueel een uitstel van betaling toekennen of de huurder uit de woning zetten en zijn goederen in beslag nemen (uitgenomen een bed, tafel, stoel, ). Als het tot een uitzetting komt, is alleen de politie (en niet de eigenaar) gemachtigd dit te doen. TAKS OP HET TWEEDE VERBLIJF? Als je een elektriciteits-, gas- of wateraansluiting op je naam opent dan kan het gebeuren dat de gemeente je een brief stuurt waarin ze vraagt om de taks op het tweede verblijf te betalen (+/ per volwassene per jaar). Als dat gebeurt neem je best contact op met een sociale dienst. Een brief naar het college van burgemeester en schepenen kan het probleem rechtzetten. IN GEVAL VAN PROBLEMEN Neem contact op met een sociale dienst als: je je wil informeren over je rechten de gemeente je vraagt om de taks op het tweede verblijf te betalen. er problemen ontstaan tussen jou en de eigenaar, zeker wanneer je bedreigd wordt. als je twijfelt over de veiligheid of de gezondheid in de woning. Of als de ruimte niet geschikt is voor bewoning (kamers zonder of met te kleine ramen, appartement in kelder, ). Je kan ook een klacht indienen bij de Directie Gewestelijke Huisvestinginspectie (25 administratiekosten). De inspectie zal vervolgens de woning controleren. Als deze niet conform de normen is, zal ze (14) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf

17 de eigenaar verplichten om aanpassingswerken te doen. Als het om ingrijpende werken gaat dan zal je de woning moeten verlaten. Hou daar rekening mee, want voor mensen zonder wettig verblijf is er geen herhuisvestingsplicht. 2. Sociale huisvesting In België bestaan er sociale woningen. Ze zijn bedoeld voor mensen met een laag inkomen. Deze woningen zijn echter niet toegankelijk voor mensen zonder wettig verblijf. Als je in Brussel woont én je hebt een beroep bij de raad van state ingediend tegen een verwijderingsmaatregel (BGV), dan kan je wel een registernummer aanvragen. Dit nummer vraag je aan bij een openbare vastgoedmaatschappij. Op het moment van een eventuele regularisatie kom je op de officiële wachtlijst en behoud je de opgebouwde anciënniteit. Als je uiteindelijk bovenaan deze lijst komt, dan kan je een sociale woning krijgen. 3. Onthaaltehuizen voor daklozen De onthaaltehuizen voor daklozen aanvaarden zelden mensen zonder wettig verblijf (de adressen vind je in de sociale gids, pagina 31 punt 12). Het CAW Mozaïek Woonbegeleiding doet dat wel, maar het aantal plaatsen is beperkt en er is altijd een lange wachtlijst. 4. Eigenaar worden? Dat is mogelijk. Je hebt geen verblijfsdocumenten nodig om een appartement, gebouw, garage,... te kopen. Hou er wel rekening mee dat elke eigenaar met of zonder verblijfsdocumenten belastingen op zijn eigendom moet betalen. Dit heet onroerende voorheffing. Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (15)

18 8 Gezin en migratie 1. Huwelijk HUWEN IS EEN FUNDAMENTEEL RECHT Mensen zonder wettig verblijf kunnen in België huwen. Maar dit betekent niet dat ze automatisch een verblijfsrecht krijgen. En om te kunnen huwen zijn er verschillende documenten nodig: geboorteakte bewijs van identiteit (identiteitskaart of paspoort) bewijs van nationaliteit (paspoort of bewijs van staatloosheid) celibaatsattest of echtscheidingsbewijs bewijs van verblijfplaats Akte van gewoonterecht. In veel gevallen zal de gemeente dit document vragen. Het bewijst dat je volgens de wetgeving van je land mag huwen. Al deze documenten moeten authentiek zijn (geen conforme kopie), vertaald (door een beëdigd vertaler) en recent gelegaliseerd. Huwen in België gebeurt op het gemeentehuis (voor de ambtenaar van de burgerlijke stand). Niet-Belgen kunnen ook op hun ambassade huwen (of in hun land van herkomst). Een huwelijk dat in het buitenland is afgesloten kan in België erkend worden. Dit geldt enkele voor officiële huwelijken. Religieuze of gewoonterechtelijke huwelijken komen niet in aanmerking. HOMOHUWELIJK Twee mensen van hetzelfde geslacht kunnen in België huwen op voorwaarde dat een van hen in België verblijft. Het is echter weinig waarschijnlijk dat dit huwelijk in het land van herkomst erkend zal worden. Dit hangt af van de wetgeving van dat land. Als er ernstige aanwijzingen zijn dat het om een schijnhuwelijk gaat dan wordt het huwelijk niet voltrokken. Blijkt achteraf dat het om een schijnhuwelijk ging, dan wordt het huwelijk nietig verklaard. Alleen de rechtbank kan een huwelijk nietig verklaren. De partner die zijn verblijfsrecht via het huwelijk kon bekomen, zal dit recht te verliezen. Ook bij fraude kan een huwelijk nietig verklaard worden, vb. wanneer er valse documenten gebruikt werden. VERBLIJFSRECHT NA HUWELIJK? Algemeen principe: Je hebt recht op verblijfsdocumenten wanneer je echtgenoot/echtgenote zelf een verblijfsrecht van meer dan 3 maanden in België heeft. Er zijn twee verschillende gevallen : a. Je bent gehuwd met een Belg of een Europeaan (CEE) die in België is ingeschreven. In dat geval kan je naar het gemeentehuis gaan om gezinshereniging aan te vragen (zie hieronder). b. Je bent gehuwd met een niet-europese vreemdeling die in België is ingeschreven. In dat geval zal je terug moeten keren naar je land van herkomt om van daaruit legaal naar België te komen, indien mogelijk met een visum voor gezinshereniging. Zoniet dan zal je moeten aantonen dat een terugkeer door buitengewone omstandigheden niet mogelijk is. RAADGEVING Het is raadzaam dat een advocaat of een jurist heel het traject (huwelijksaankondiging, voltrekking, gezinshereniging) opvolgt. Hij kan je raad geven en indien nodig beroep aantekenen. 2. Gezinshereniging HET SCHIJNHUWELIJK Een schijnhuwelijk is een huwelijk dat enkel bedoeld is om verblijfsdocumenten te bekomen is. Schijnhuwelijken zijn strafbaar. De wet voorziet sancties voor beide partners. PRINCIPE Wie een verblijfsrecht van meer dan 3 maanden heeft, opent het recht op gezinshereniging. Hij kan familieleden laten overkomen op voorwaarde dat ze legaal België binnenkomen en dat ze hun aanvraag (16) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf

19 tijdens hun legaal verblijf op het gemeentehuis indienen. Gezinsleden die geen geldige verblijfsdocumenten bezitten moet: buitengewone omstandigheden aantonen die een terugkeer (quasi) onmogelijk maken of terugkeren naar het land van herkomst en van daaruit de normale procedure volgen (visum gezinshereniging). Opgelet! Wetswijziging! Er is een wetswijziging op komst die de periode van het tijdelijk verblijf zal verlengen tot 3 jaar. Het beroep wordt ook strenger. Je zal enkel nog de wettelijkheid van de beslissing kunnen aanvechten. De wetswijziging is voorzien voor juni 2007 voor gezinshereniging met een niet-europeaan en eind 2007 voor gezinshereniging met een Belg of een Europeaan (CEE). UITZONDERING Voor gezinshereniging met een Belg of een in België gevestigde Europeaan zijn geldige verblijfsdocumenten niet vereist. Maar opgelet! Alleen de volgende gezinsleden komen hiervoor in aanmerking: de echtgenoot, hun kinderen van minder dan 21 jaar, hun kinderen van 21 jaar of ouder ten laste, hun (groot)ouders ten laste, alsook de echtgenotes van al deze mensen indien ze ten laste zijn. CONTACT MET FAMILIELEDEN VERLOREN? De dienst Tracing van het Belgische Rode Kruis helpt je bij het opsporen van vermiste familieleden. Je hebt hiervoor geen verblijfsdocumenten nodig. De opsporing gebeurt via het internationaal netwerk van het Rode Kruis. Hoe dit precies zal verlopen, bespreek je best met een medewerker van Tracing. 3. Wat bij scheiding? Bij gezinshereniging is samenwonen een voorwaarde om een definitief verblijf te bekomen. Als je dus van je partner scheidt op een moment dat je slechts een tijdelijk verblijfsdocument hebt, dan is de kans zeer groot dat men je definitief verblijf zal weigeren. De periode van tijdelijk verblijf bedraagt maximum 6 maanden bij huwelijk of gezinshereniging met een Belg of CEE, en maximum 15 maanden in alle andere gevallen. Een scheiding na deze termijnen heeft geen invloed op het verblijfsrecht. De controle op de samenwoonst gebeurt door de wijkagent. Je kan beroep aantekenen. Maar als je inderdaad niet meer samenwoont dan zal je moeten aantonen dat de gezinscel ondanks de scheiding is blijven bestaan, bijvoorbeeld wanneer beide partners zich blijven engageren voor de opvoeding van het kind. Neem contact op met een advocaat of een juridische dienst. Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf (17)

20 9 Juridische bijstand Voor juridische bijstand zijn er 3 mogelijkheden: a. Advocaat Advocaten bepalen vrij hun erelonen, maar je kan altijd een raming van de kosten vragen. Als je het bedrag te hoog vindt, kan je naar een andere advocaat gaan. Indien nodig kan je proberen om een afbetalingsregeling te bekomen. Het is gebruikelijk dat advocaten een voorschot vragen. Het merendeel van de advocaten werkt correct, maar er is ook een kleine minderheid die misbruik maakt van de precaire situatie van mensen zonder wettig verblijf. Ze beloven je papieren terwijl ze heel goed weten dat je dossier geen kans maakt. Een correcte advocaat zal een regularisatieaanvraag of een beroep weigeren wanneer hij er van overtuigd is dat dit geen zin heeft. b. Pro deo advocaat Als je geen advocaat kan betalen dan kan je naar het bureau voor juridische bijstand gaan (adressen in de sociale gids, pagina 30 punt 5). Neem alle relevante documenten mee. Het bureau zal je een pro deo advocaat toewijzen. Hij werkt gratis maar hij kan je wel administratiekosten vragen, bv. voor verplaatsingen, kopies, postzegels, vertalingen,. Juridische bijstand door een pro deo is een recht voor verblijfsprocedures. Voor alle andere domeinen (arbeid, huisvesting, sociale steun (ocmw), ) zal je het bureau voor juridische bijstand moeten overtuigen van je financiële situatie. Het bureau beoordeelt geval per geval. ENKELE BEMERKINGEN: Een advocaat is geen tovenaar. Een betalende advocaat is niet noodzakelijk beter dan een pro deo of de gratis dienstverlening van een juridische dienst. Het is heel belangrijk om je advocaat goed te informeren. Meld elke officiële brief en hou hem op de hoogte van elke belangrijke verandering. Je hebt het recht om je advocaat regelmatig te contacteren om hem te vragen hoever het staat met je dossier. Als je twijfels hebt over de kwaliteit van zijn werk dan kan je advies vragen aan een juridische dienst. Wanneer je van mening bent dat je advocaat een fout heeft gemaakt, kan je een klacht tegen hem indienen bij de stafhouder van de balie. De wet verbiedt onrechtmatige beroepsprocedures. Beroepen die enkel ingediend worden om tijd te winnen, bijvoorbeeld om: het verblijf in België te verlengen, langer in een opvangcentrum te kunnen blijven, langer van sociale steun van het OCMW te genieten, zijn niet geloofwaardig. Hetzelfde geldt voor het steeds opnieuw indienen van verblijfsaanvragen of beroepen zonder nieuwe elementen. c. Juridische diensten Je hebt niet altijd een advocaat nodig. Sommige procedures kunnen ook door een jurist gedaan worden, bijvoorbeeld een regularisatieaanvraag. In Brussel zijn er verschillende juridische diensten gespecialiseerd in vreemdelingenrecht (adressen in de sociale gids, pagina 29 punt 4). Je kan bij hen terecht voor verblijfsprocedures maar ook gewoon voor een advies of een evaluatie. Deze diensten zijn gratis. Sommige werken samen met advocaten. (18) Informatiegids voor mensen zonder wettig verblijf