Submucosale tumoren van de oesofagus
|
|
- Quinten Simon de Veen
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klinische les Submucosale tumoren van de oesofagus Diagnostiek en behandeling Joost Rothbarth, C. (Kees) Verhoef, Jan-Werner Poley, Katharina Biermann, Jan J.B. van Lanschot en Bas P.L. Wijnhoven Dames en Heren, Submucosale tumoren van de oesofagus zijn zeldzaam; ze betreffen naar schatting 1% van de oesofagustumoren. 1 De meeste submucosale tumoren zijn asymptomatisch en worden per toeval gevonden bij oesofago-gastroscopie of bij beeldvormend onderzoek van de thorax. Door de toenemende diagnostiek worden clinici steeds vaker geconfronteerd met een dergelijke toevalsbevinding. Dan rijst de vraag of nadere diagnostiek en behandeling noodzakelijk is, mede gezien de geringe ervaring hiermee in de meeste ziekenhuizen. In dit artikel bespreken wij de klinische dilemma s rondom de diagnostiek en behandeling van de meest voorkomende submucosale oesofagustumoren aan de hand van 2 casussen. Erasmus MC, Rotterdam. Afd. Chirurgie: dr. J. Rothbarth, dr. C. Verhoef, prof.dr. J.J.B. van Lanschot en dr. B.P.L. Wijnhoven, chirurgen. Afd. Maag-, darm- en leverziekten: dr. J.W. Poley, mdl-arts. Afd. Pathologie: dr. K. Biermann, patholoog. Contactpersoon: dr. J. Rothbarth (j.rothbarth@erasmusmc.nl). Patiënt A, een 51-jarige man, onderging in Duitsland een CT-screeningsonderzoek waarbij een tumor in de oesofagus werd gevonden. Patiënt had geen klachten. Bij endoscopie werd een submucosale tumor gezien van de distale oesofagus. In biopten afgenomen tijdens endoscopie werd niet-afwijkend plaveiselcelepitheel aangetroffen. Omdat differentiaaldiagnostisch gedacht werd aan een gastrointestinale stromaceltumor (GIST) werd in het Duitse ziekenhuis een 18 F-fluorodeoxyglucose(FDG)-PET-scan vervaardigd. In de distale oesofagus was een verhoogde FDG-opname zichtbaar zonder verdenking op metastasen. Patiënt werd naar ons verwezen voor chirurgische behandeling. Wij verrichtten een oesofago-gastroscopie met endoscopische ultrasonografie, ook wel endosonografie genoemd cm voorbij de tandenrij zagen we een deels inhomogene, glad begrensde submucosale tumor van 6 x 3 cm, uitgaande van tunica muscularis en reikend tot net onder de gastro-oesofageale overgang (figuur 1). Op basis van de lokalisatie en het ontbreken van overige secundaire maligniteitskenmerken leek leiomyoom echter de meest waarschijnlijke diagnose. Er werd geen biopsie verricht, maar mede op aandringen van patiënt zelf werd besloten tot een lokale excisie. Via een rechtszijdige thoracotomie vond enucleatie van de tumor plaats. Het postoperatieve beloop werd gecompliceerd door een wekedeleninfectie rond de wond, waarvoor patiënt intraveneuze antibiotica kreeg. Histologisch onderzoek van de tumor liet spoelvormige cellen zien zonder atypie of mitose, wat kan passen bij NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A4549 1
2 overleg met patiënt voerden we een transthoracale slokdarmresectie uit (figuur 2); we herstelden de continuïteit van de tractus digestivus met een buismaag. Pathologisch onderzoek toonde een radicaal verwijderde tumor met een diameter van 8 cm. Immunohistochemisch onderzoek liet een beeld passend bij GIST zien (figuur 3). Het postoperatieve beloop werd gecompliceerd door een abdominale fasciedehiscentie, waarvoor operatieve correctie noodzakelijk was. Na ruim 1 jaar follow-up waren er geen aanwijzingen voor een lokaal recidief of metastasen op afstand. Beschouwing gastro-oesofageale overgang Een klein deel van de submucosale tumoren is maligne of potentieel maligne. Leiomyoom Het leiomyoom is de meest voorkomende submucosale tumor van de oesofagus. Doorgaans wordt het beschouwd als een benigne tumor zonder maligne potentie; maligne transformatie van een leiomyoom naar een leiomyosarcoom is zeer zeldzaam. 2 De diagnose leiomyoom wordt gesteld op basis van histopathologisch onderzoek. In principe is geen behandeling nodig, tenzij er klachten als dysfagie zijn. submucosale oesofagustumor FIGUUR 1 Submucosale tumor in de distale oesofagus van patiënt A. zowel een leiomyoom als GIST. Op basis van het typische beeld bij immunohistochemisch onderzoek werd de diagnose leiomyoom gesteld. Tot 2 jaar na de operatie bezocht patiënt de polikliniek meerdere malen in verband met persisterende pijnklachten aan de thoracotomiewond. Patiënt B is een 66-jarige man die werd onderzocht in een ander ziekenhuis wegens dysfagie. Oesofago-gastroscopie liet een submucosale tumor in de distale oesofagus zien. Histologisch onderzoek van de afgenomen biopten was niet conclusief. Op een 18 F-FDG-PET-CT-scan was sprake van verhoogde FDG-opname ter plaatse van de tumor. Patiënt werd daarop naar ons ziekenhuis verwezen. Met endosonografie zagen wij een heterogene, hypo-echogene, submucosale tumor uitgaande van de tunica muscularis met een diameter van 5 cm en een regelmatige begrenzing. Onder geleide van endosonografie werd een histologisch naaldbiopt verkregen. Op basis van histologisch en immunohistochemisch onderzoek werd de diagnose gastro-intestinale stromaceltumor gesteld. Na FIGUUR 2 Preparaat van slokdarmresectie met een gastro-intestinale stromaceltumor in de distale oesofagus van patiënt B. proximale oesofagus cardia gastro-intestinale stromaceltumor 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A4549
3 Gastro-intestinale stromaceltumor Een gastro-intestinale stromaceltumor is de meest voorkomende gastrointestinale mesenchymale tumor, maar komt in tegenstelling tot het leiomyoom juist veel minder vaak voor in de oesofagus. Een deel van deze tumoren gedraagt zich klinisch maligne en kan uitzaaien, voornamelijk naar het omentum, het peritoneum en de lever. De mitose-index (het aantal delingsfiguren per gezichtsveld), de grootte en de anatomische locatie zijn een goede indicatie voor het maligne potentieel van een GIST. 3 Bij deze tumoren is chirurgische behandeling in het algemeen wel geïndiceerd. Diagnostiek Oesofago-gastroscopie Bij verdenking op een oesofagustumor en bij symptomen als dysfagie, anemie en bloedverlies uit de tractus digestivus, is oesofago-gastroscopie het onderzoek van eerste keuze. Bij de meeste submucosale tumoren is sprake van een intacte mucosa en is het niet mogelijk een definitieve diagnose te stellen op basis van het endoscopische beeld en oppervlakkig genomen histologische biopten. Wel kan een indruk worden verkregen van de grootte, vorm, mobiliteit en consistentie van de tumor. Wanneer een submucosale tumor gepaard gaat met bloedverlies, kan een erosie of ulceratie van de overliggende mucosa worden gezien bij endoscopie. Differentiaaldiagnostisch moet dan ook worden gedacht aan afwijkingen die primair uitgaan van de mucosa, zoals een oesofaguscarcinoom. Endoscopische ultrasonografie Voor verdere typering van een submucosale tumor is endoscopische ultrasonografie en afname van histologische dikkenaaldbiopten essentieel. 4 Met endosonografie is het mogelijk om te differentiëren tussen een intramurale tumor en extramurale compressie van de oesofagus. Zowel het leiomyoom als de GIST zijn doorgaans ronde of ovale, hypo-echogene, homogene en goed begrensde tumoren, die meestal uitgaan van de tunica muscularis en soms van de lamina muscularis mucosae. Morfologische kenmerken die de kans op een maligne GIST of een andere zeldzame maligne submucosale tumor, zoals een leiomyosarcoom of leiomyoblastoom, kunnen vergroten zijn grootte, irregulaire begrenzing en inhomogeniteit bestaande uit hyperechogene componenten of calcificaties en cysteuze componenten. 5,6 Het morfologische onderscheid tussen een GIST en een leiomyoom is endosonografisch echter niet te maken. Met endosonografie kunnen daarnaast andere oorzaken van een submucosale zwelling worden vastgesteld, zoals een lipoom, bronchogene cyste of granulaire-celtumor. Histopathologisch onderzoek Op basis van cellen verkregen met dunnenaaldaspiratie is het vaak niet mogelijk een submucosale tumor te karakteriseren of te graderen. Histologisch onderzoek van een dikkenaaldbiopt levert in veel gevallen wel de diagnose. 7 Immunohistochemisch onderzoek dient zich te richten op markers voor gladde spiercellen (desmine, smooth muscle actin ) en op de markers CD117 (c-kit), CD34 en DOG-1. 95% van de GIST s is sterk positief voor CD117, en meestal ook voor CD34 en DOG1, in tegenstelling tot andere submucosale tumoren. Tumoren kleiner dan 2 cm Omdat bij iedere submucosale oesofagustumor groter dan 2 cm differentiaaldi- a b c FIGUUR 3 Immunohistochemisch onderzoek van radicaal verwijderde oesofagustumor van patiënt B (microscopische vergrotingen: 200 x). (a) HE-kleuring met atypische spoelvormige cellen met meerdere mitosefiguren (100 mitosen per 50 high-power fields ). (b) Kleuring voor CD117 (c-kit), een marker voor gastrointestinale stromaceltumoren, was positief (bruine aankleuring). (c) Kleuring voor smooth muscle actin (SMA), een marker voor gladde spiercellen, was negatief (geen bruine aankleuring). NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A4549 3
4 Leerpunten Door toenemend beeldvormend onderzoek worden submucosale tumoren van de oesofagus steeds vaker bij toeval gevonden. Bij een submucosale oesofagustumor is oesofago-gastroscopie met endosonografie geïndiceerd in verband met mogelijke maligniteit. Histopathologisch en immunohistochemisch onderzoek van dikkenaaldbiopten zijn noodzakelijk om te kunnen differentiëren tussen een benigne, maligne of potentieel maligne submucosale oesofagustumor. Bij submucosale tumoren van de oesofagus kleiner dan 2 cm is een dikkenaaldbiopt meestal niet betrouwbaar; mede gezien de lage kans op maligniteit volstaat follow-up met endosonografie. Bij een histologisch bewezen leiomyoom van de oesofagus is een expectatief beleid gerechtvaardigd, terwijl bij een gastro-intestinale stromaceltumor een radicale resectie veelal is geïndiceerd. agnostisch moet worden gedacht aan een GIST, is pathologisch onderzoek van de tumor in principe geïndiceerd. Bij tumoren kleiner dan 2 cm is het de vraag of dit onderzoek verricht moet worden. A priori is de kans veruit het grootst dat het een leiomyoom is. Mocht het om een GIST gaan, dan is het waarschijnlijk een GIST met een zeer laag risico op maligniteit. Daarnaast is het technisch lastig bij een dergelijke kleine afwijking een dikkenaaldbiopt via endoscopie te verkrijgen; de kans op een sampling error is aanzienlijk. In ons ziekenhuis nemen we daarom in eerste instantie geen histologisch biopt van een oesofageale submucosale tumor kleiner dan 2 cm, maar herhalen de endosonografie na 6 maanden. Alleen als de tumor is gegroeid, doen we alsnog een biopsie. In de literatuur is hierover geen consensus. CT-scan Met een CT-scan kan de uitgebreidheid van de submucosale tumor, de exacte locatie en de relatie met omliggende organen verder worden gespecificeerd. Ook bij verdenking op een maligne GIST is een CT-scan geïndiceerd om eventuele levermetastasen of peritoneale metastasen te detecteren. Er is geen rol voor 18 F-fluorodeoxyglucose-PET in de diagnostiek van patiënten met een submucosale tumor. Weliswaar is er een verhoogde FDG-opname bij een metabool actieve tumor als een GIST, maar dit kan ook het geval zijn bij een leiomyoom, zoals beschreven bij patiënt A. Behandeling Leiomyoom Bij een histologisch bewezen leiomyoom zonder of met beperkte klachten is een expectatief beleid zonder verdere follow-up gerechtvaardigd, ongeacht de tumorgrootte; een leiomyoom is immers een benigne tumor. Bij een symptomatisch leiomyoom kan resectie geïndiceerd zijn, maar de te verwachten postoperatieve morbiditeit moet zorgvuldig worden afgewogen tegen de ernst van de klachten. Een krappe excisie door middel van extramucosale excisie of enucleatie volstaat. Bij patiënt A werd mede op zijn aandringen besloten tot enucleatie van de submucosale tumor zonder voorafgaande histologische diagnose. Gezien het feit dat de definitieve diagnose leiomyoom was en de patiënt preoperatief geen klachten had, zou achteraf een expectatief beleid gerechtvaardigd zijn geweest. Dit onderstreept nogmaals dat histopathologisch onderzoek essentieel is wanneer een al dan niet chirurgische interventie met een aanzienlijke morbiditeit en niet te verwaarlozen mortaliteit wordt overwogen. Gastro-intestinale stromaceltumor Voor een histologisch bewezen GIST is resectie met een tumorvrije resectiemarge geïndiceerd, ongeacht de tumorgrootte; dit deden wij ook bij patiënt B. Dit kan alleen worden bereikt met een radicale oesofagusresectie. Gezien de relatief hoge morbiditeit (40%) en mortaliteit (5%) van een oesofagusresectie moet bij de besluitvorming echter de kans op klinisch maligne ontaarding worden afgezet tegen het risico van de voorgenomen ingreep. Wanneer het een patiënt met een hoog operatierisico betreft, kan wellicht een minder ingrijpende operatie worden overwogen, zoals enucleatie of primaire systemische behandeling. Endoscopische resectie voor kleine tumoren is beschreven, maar het is niet bekend of deze behandeling veilig en effectief is. Dames en Heren, door de toenemende diagnostiek wordt een submucosale tumor van de oesofagus steeds vaker bij toeval gevonden. Naast veel onrust bij de patiënt zorgt dit ook voor een diagnostisch en therapeutisch dilemma. Oesofago-gastroscopie met endosonografie is dan het onderzoek van eerste keuze. Histopathologisch en immunohistochemisch onderzoek van dikkenaaldbiopten zijn essentieel voor het stellen van de juiste diagnose en het te bepalen beleid. Bij een benigne submucosale tumor, zoals een leiomyoom, is in principe geen behandeling geïndiceerd, terwijl bij een maligne of potentieel maligne tumor, zoals een gastro-intestinale stromaceltumor, radicale resectie de behandeling van eerste keuze is. Belangenconflict: J.J.B. van Lanschot ontving een reiskostenvergoeding voor het spreken op meerdere internationale congressen; B.P.L. Wijnhoven ontving een vergoeding voor het geven van een lezing van Covidien (chirurgisch bedrijf). Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 4 juni 2012 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A4549 > Meer op 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A4549
5 Literatuur 1 Seremetis MG, Lyons WS, deguzman VC, Peabody JW Jr. Leiomyomata of the esophagus. An analysis of 838 cases. Cancer. 1976;38: Arnorsson T, Aberg C, Aberg T. Benign tumours of the oesophagus and oesophageal cysts. Scand J Thorac Cardiovasc Surg. 1984;18: Miettinen M, Lasota J. Gastrointestinal stromal tumors: pathology and prognosis at different sites. Semin Diagn Pathol. 2006;23: Landi B, Palazzo L. The role of endosonography in submucosal tumours. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2009;23: Kim GH, Park do Y, Kim S, et al. Is it possible to differentiate gastric GISTs from gastric leiomyomas by EUS? World J Gastroenterol. 2009;15: Palazzo L, Landi B, Cellier C, Cuillerier E, Roseau G, Barbier JP. Endosonographic features predictive of benign and malignant gastrointestinal stromal cell tumours. Gut. 2000;46: Iglesias-Garcia J, Poley JW, Larghi A, et al. Feasibility and yield of a new EUS histology needle: results from a multicenter, pooled, cohort study. Gastrointest Endosc. 2011;73: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2012;156:A4549 5
Casus Keuzes in de behandeling van slokdarmkanker
Casus Keuzes in de behandeling van slokdarmkanker Prof. dr. Mark van Berge Henegouwen, chirurg Dr. W.J. Eshuis, chirurg L. Noteboom, verpleegkundig specialist Amsterdam UMC, locatie AMC 8 e Inhoud Presentatie
Nadere informatieGastro-intestinale stromacel tumor: Risico classificatie en mutatie analyse door de patholoog. Dr. Judith V.M.G. Bovee Patholoog LUMC
Gastro-intestinale stromacel tumor: Risico classificatie en mutatie analyse door de patholoog Dr. Judith V.M.G. Bovee Patholoog LUMC GastroIntestinale Stromacel Tumor 11-15 GISTen per 100.000 mensen (Scandinavië)
Nadere informatieOesophaguscarcinoom Chirurgische Behandeling. Sylvia van der Horst, PA chirurgie Maart 2019
Oesophaguscarcinoom Chirurgische Behandeling Sylvia van der Horst, PA chirurgie Maart 2019 Anatomie oesophagus/ maag Symptomen oesophaguscarcinoom Diagnostiek Behandeling oesophaguscarcinoom Postoperatieve
Nadere informatieDutch Lung Surgery Audit (DLSA)
Dutch Lung Surgery Audit (DLSA) Beschrijving Dit overzicht toont de kwaliteitsindicatoren welke per 1 april 2014 ontsloten zullen worden in het kader van het getrapte transparantiemodel van DICA. De ontsluiting
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse Samenvatting 195 NEDERLANDSE SAMENVATTING DEEL I Evaluatie van de huidige literatuur De stijgende incidentie van slokdarmkanker zal naar verwachting continueren in
Nadere informatieSaffire Phoa. CT voor preoperatieve stagering van het pancreascarcinoom
Saffire Phoa CT voor preoperatieve stagering van het pancreascarcinoom Pancreascarcinoom heeft een zeer slechte prognose, en de enige kans op curatie is een resectie van de tumor. Hoewel de mortaliteit
Nadere informatieSamenvatting en conclusies
Centraal in dit proefschrift staat de minimaal invasieve slokdarmresectie als behandeloptie voor het slokdarmcarcinoom. In hoofdstuk 2 en 3 belichten wij in twee overzichtsartikelen de in de literatuur
Nadere informatieNederlandse introductie en samenvatting voor niet-ingewijden
Nederlandse introductie en samenvatting voor niet-ingewijden 157 Introductie In de Westerse wereld is het aantal mensen dat slokdarmkanker krijgt de laatste jaren sterk toegenomen. In 1989 werd de diagnose
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA)
Factsheet en Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA) DUCA 2015 [ ; 05-11- 2015] Registratie gestart: 2011 pagina 1 van 15 Nr. Type Uitvraag over Bron WV indicator (jaar) 2. Aantal geopereerde patiënten met een
Nadere informatieIndicatorenrapportage Ziekenhuis: Rijnstate Ziekenhuis Jaar: 2018 Totaal aantal ingevoerde patiënten
De inhoud van de basis- en indicatorenrapportages is onderhevig aan updates en aanpassingen. In dit logboek kunt u per registratie de wijzigingen in de rapportages terugvinden tot en met het vorige kalenderjaar.
Nadere informatieMaligne pleura exsudaat
Maligne pleura exsudaat Regionale richtlijn IKL, Versie: 1.1 Laatst gewijzigd : 25-10-2005 Methodiek: Consensus based Verantwoording: IKL werkgroep bronchuscarcinomen Inhoudsopgave Algemeen...1 Diagnostiek...2
Nadere informatieAnalyse en behandeling bij verdenking op maligniteit bij de oudste ouderen
Dr. M.E. Hamaker Klinisch geriater mhamaker@diakhuis.nl Analyse en behandeling bij verdenking op maligniteit bij de oudste ouderen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatieDutch Surgical Colorectal Audit (DSCA)
Dutch Surgical Colorectal Audit (DSCA) Beschrijving Dit overzicht toont de kwaliteitsindicatoren welke per 1 april 2014 ontsloten zullen worden in het kader van het getrapte transparantiemodel van DICA.
Nadere informatieMammadiagnostiek: integratie pathologie en radiologie
Klinische les Mammadiagnostiek: integratie pathologie en radiologie Harmien M. Zonderland, Marc J. van de Vijver en Mike Visser Academisch Medisch Centrum, Amsterdam. Afd. Radiologie: dr. H.M. Zonderland,
Nadere informatieIPMN OPEREREN OF NIET? Dr. JE van Hooft, MDL-arts. Mw. A Schoorlemmer, verpleegkundig specialist. Drs. NCM van Huijgevoort, arts-onderzoeker MDL
IPMN + OPEREREN OF NIET? Dr. JE van Hooft, MDL-arts Mw. A Schoorlemmer, verpleegkundig specialist Drs. NCM van Huijgevoort, arts-onderzoeker MDL Introductie Door de frequente toepassing van echografie,
Nadere informatieSlokdarm resectie. MDL onderwijs, M. de Maat, chirurg
Slokdarm resectie MDL onderwijs, 11-03-2019 M. de Maat, chirurg Incidentie NL: 2850 patiënten per jaar ongeveer 50% operabel. Jaarlijks aantal nieuwe gevallen per 100.000 Nederlanders: 1990: ~5 2016: ~10
Nadere informatieStandard operating procedures_critics II- Chirurgie
Standard operating procedures_critics II- Chirurgie Inleiding Alle chirurgische aspecten van patiënten die geïncludeerd zijn in de studie/mogelijk in de toekomst geïncludeerd worden, zijn hieronder beschreven.
Nadere informatieSamenvatting richtlijn Diagnostiek
Samenvatting richtlijn Diagnostiek en behandeling oesofaguscarcinoom Inleiding Op initiatief van het Nederlands Genootschap van Maag-Darm-Leverartsen werd in de periode 2002-2005 in samenwerking met het
Nadere informatieTP Indicatorenrapportage 2016 Ziekenhuis: Rijnstate Ziekenhuis Jaar: 2016
De nummering van de indicatoren is gebaseerd op de documenten te vinden op: DICA/Transparantieportaal TP Indicatorenrapportage 2016 Ziekenhuis: Rijnstate Ziekenhuis Jaar: 2016 Structuurindicatoren 1. patiënten
Nadere informatieNABON Breast Cancer Audit (NBCA)
NABON Breast Cancer Audit (NBCA) Beschrijving Dit overzicht toont de kwaliteitsindicatoren welke per 1 april 2014 ontsloten zullen worden in het kader van het getrapte transparantiemodel van DICA. De ontsluiting
Nadere informatie23.1 Slik- en passagestoornissen
49-Chirurgie 23.1 01-06-2005 10:48 Pagina 403 403 23.1 Slik- en passagestoornissen J.J.B. van Lanschot Een 62-jarige man wordt door zijn huisarts verwezen vanwege sinds drie maanden bestaande passageklachten,
Nadere informatieSpotlight on the pancreas. Klinische les Hepato-bilio-pancreatische heelkunde, 16 januari 2019
Spotlight on the pancreas Klinische les Hepato-bilio-pancreatische heelkunde, 16 januari 2019 Overzicht 1. Cystische pancreasneoplasieën / precursorletsels 2. Pancreasadenocarcinoma 3. Chirurgische aspecten
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Longcarcinoom (DLCA) 2017 Start DLCA-S: 2012 (/2015 voor alle cardiothoracale centra) Start DLCA-R: 2013 Start DLCA-L: 2016
Factsheet en Longcarcinoom (DLCA) 2017 Start DLCA-S: 2012 (/2015 voor alle cardiothoracale centra) Start DLCA-R: 2013 Start DLCA-L: 2016 Inclusie en exclusie criteria DLCA-S Inclusie Alle chirurgische
Nadere informatieMaligne melanomen. Dr. N. Vancanneyt Prof. Dr. M. Stas Dienst Oncologische Heelkunde UZ Leuven
Maligne melanomen Dr. N. Vancanneyt Prof. Dr. M. Stas Dienst Oncologische Heelkunde UZ Leuven Inhoud Introductie Diagnose & staging onderzoeken Classificatie Therapie Follow-up Introductie Maligne tumor
Nadere informatiePLASTIC Study Evaluation of PET and Laparoscopy in STagIng advanced gastric Cancer
PLASTIC Study Evaluation of PET and Laparoscopy in STagIng advanced gastric Cancer Hylke Brenkman, Erik Vegt, Peter Siersema, Jelle Ruurda h.j.f.brenkman@umcutrecht.nl / arts-onderzoeker Gereviseerde richtlijn
Nadere informatieRichtlijn voor diagnostiek en behandeling van een onbekende primaire tumor in het hoofd-halsgebied: Unknown Primary
VII Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van een onbekende primaire tumor in het hoofd-halsgebied: Unknown Primary naar Algemeen 538 Epidemiologie 538 1. Screening 538 2. Diagnostiek 538 2.1 Anamnese
Nadere informatieDesmoïd-type fibromatose
Desmoïd-type fibromatose 25-05-2019 Patiëntendag Platform Sarcomen Milea J.M. Timbergen, arts onderzoeker Kees Verhoef (chirurg) Dirk Grünhagen (chirurg) Stefan Sleijfer (oncoloog) Erik Wiemer (bioloog)
Nadere informatieAbdominale, kinder- en reconstructieve heelkunde
PATIËNTENINFO Slokdarmkanker slokdarmresectie of verwijdering Abdominale, kinder- en reconstructieve heelkunde Beste patiënt Welkom op de dienst abdominale, kinder- en reconstructieve heelkunde van het
Nadere informatieRadiologie Uterus Myomatosus
Radiologie Uterus Myomatosus Leiomyosarcoom Adenomyosis J. van den Bergh Abdomen Radioloog AUMC (Potentiële) belangenverstrengeling Geen Radiologie Uterus - CT - MRI - Echo Radiologie Uterus - CT: - slecht
Nadere informatieJ. Mamma aandoeningen. Inhoudsopgave 01 J 02 J 03 J 04 J 05 J 06 J 07 J 08 J 09 J 10 J 11 J 12 J 13 J 14 J 15 J 16 J 17 J 18 J 19 J
J. Mamma aandoeningen nhoudsopgave 1 J 2 J 3 J 4 J 5 J 6 J 7 J 8 J 9 J 1 J 11 J 12 J 13 J 14 J 15 J 16 J 17 J 18 J 19 J Screening: vrouwen jonger dan 4 jaar zonder genetisch risico... 1 Screening: vrouwen
Nadere informatieJ. Mamma aandoeningen
Asymptomatische patiënten Screening: vrouwen jonger dan 4 jaar zonder genetisch risico 1 J Screening: vrouwen tussen 4-49 jaar zonder genetisch risico 2 J Screening: vrouwen tussen 5-69 jaar 3 J Screening:
Nadere informatieSlokdarmcarcinoom
7.1.1. Slokdarmcarcinoom 1. Inleiding 1.1. Algemeen Kanker van de slokdarm betreft vnl. het plaveiselcelcarcinoom en het adenocarcinoom, in minder dan vijf procent is er sprake van andere histologie. Hoewel
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 101 Chapter 7 SAMENVATTING Maligne tumoren van de larynx en hypopharynx ( keelkanker ) zijn de zesde meest voorkomende type kankers van het hele lichaam, en de meest voorkomende
Nadere informatieCribriform goed gedifferentieerd DCIS: laat maar zitten!
Cribriform goed gedifferentieerd DCIS: laat maar zitten! Ja Nee Geen van beide Jelle Wesseling Patholoog j.wesseling@nki.nl Indeling Atypische Ductale Hyperplasie Ductaal carcinoom in situ graad I Risicoanalyse
Nadere informatieVan Poliep naar colorectaal carcinoom. P. Didden Maag-Darm-Leverarts UMC Utrecht
Van Poliep naar colorectaal carcinoom P. Didden Maag-Darm-Leverarts UMC Utrecht Anatomie van de dikke darm APC mutation drives adenoma formation Poliep in het rectum 85% of the CRC develop through the
Nadere informatieMogelijkheden van resectie na chemotherapie bij het pancreascarcinoom. Prof. dr. Marc Besselink Afdeling Chirurgie, AMC Amsterdam
Mogelijkheden van resectie na chemotherapie bij het pancreascarcinoom Prof. dr. Marc Besselink Afdeling Chirurgie, AMC Amsterdam Amsterdam, 19 Januari 2018 Pancreascarcinoom Slechte prognose (5 jaars-overleving,
Nadere informatieEFFECT studie. Formulier primaire registratie
EFFECT studie Formulier primaire registratie De variabelen met REQ in superscript zijn verplicht in te vullen variabelen. De variabelen met een zijn single-select variabelen; er kan slechts één antwoord
Nadere informatieAspecifieke klachten bij gezwellen van de maag-darmwand
Klinische lessen Aspecifieke klachten bij gezwellen van de maag-darmwand j.l.g.blaauwgeers, h.f.w.hoitsma, a.a.m.geraedts en sj.sc.wagenaar Dames en Heren, Gezwellen die uitgaan van het slijmvlies van
Nadere informatieFactsheet NABON Breast Cancer Audit (NBCA)
Factsheet NABON Breast Cancer Audit () [1.0.; 15-09-] Registratie gestart: 2011 Als algemene voorwaarde voor het meenemen van een patiënt in de berekening van de kwaliteitsindicatoren is gesteld dat ten
Nadere informatieSLOKDARMKANKER. Bas Weusten, MDL-arts
SLOKDARMKANKER Bas Weusten, MDL-arts b.l.a.weusten@umcutrecht.nl Slokdarmkanker Incidentie in NL Bij presentatie:
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA)
Factsheet en Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA) DUCA 2014 [2.5; 14-11- 2014] Registratie gestart: 2011 Nr. Type Uitvraag over Bron indicator (jaar) 1. Aantal nieuwe patiënten met een slokdarm- of maagcarcinoom.
Nadere informatieDe patholoog en de marges
De patholoog en de marges Guiding the surgeon s hand Jelle Wesseling, patholoog j.wesseling@nki.nl Rode draad Kennis Kunde Correlatie Communicatie De hamvragen Wat zijn de risico s op terugkerende of
Nadere informatieFactsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016
Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016 Registratie gestart: 2009 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Primaire mammacarcinomen waarbij de volgende tumorsoorten geïncludeerd worden: Alle tumorstadia,
Nadere informatieHuidkanker. Melanoom. Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom. Diagnostiek en behandeling
Huidkanker Melanoom Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom Diagnostiek en behandeling Is het huidkanker? Welke huidkanker? Hoe wordt de diagnose gesteld? Verhaal Hoe lang bestaat de afwijking? Verandering?
Nadere informatieSarcomen. Anne Miek Koenen Verpleegkundig specialist sarcomen 11 juni 2015
Sarcomen Anne Miek Koenen Verpleegkundig specialist sarcomen 11 juni 2015 Inhoud Ontstaan Soorten Diagnostiek Behandeling GIST Behandeling Systemische behandeling Mesenchymale gezwellen Goedaardige mesenchymale
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Longcarcinoom (DLCA) 2017 Start DLCA-S: 2012 (/2015 voor alle cardiothoracale centra) Start DLCA-R: 2013 Start DLCA-L: 2016
Factsheet en Longcarcinoom (DLCA) 2017 Start DLCA-S: 2012 (/2015 voor alle cardiothoracale centra) Start DLCA-R: 2013 Start DLCA-L: 2016 Versie beheer: Datum Versie Mutatie Eigenaar 30-07-2016 2017.1 Aanpassingen
Nadere informatieDisseminatiediagnostiek bij locoregionaal recidief van mammacarcinoom: klinische praktijk en perspectief voor PET
Disseminatiediagnostiek bij locoregionaal recidief van mammacarcinoom: klinische praktijk en perspectief voor PET F.J. van Oost 1, J.J.M. van der Hoeven 2,3, O.S. Hoekstra 3, A.C. Voogd 1,4, J.W.W. Coebergh
Nadere informatieEvaluatie gebruik Landelijke richtlijn voor Weke Delen Tumoren
Evaluatie gebruik Landelijke richtlijn voor Weke Delen Tumoren VIKC Projectgroep Dr. Yvonne Snel (WGTR, IKMN) Dr. Pieta Krijnen (IKW) Drs. Marjorie de Kok (IKO) Dr. Michael Schaapveld (WGdoc, IKN) Nederlandse
Nadere informatiePitfalls bij de diagnostiek en behandeling van weke delen tumoren
Pitfalls bij de diagnostiek en behandeling van weke delen tumoren Dr. Marc.H.A. Bemelmans -ESCAM - European Surgical Center Aachen Maastricht Maastricht University Medical Center, The Netherlands University
Nadere informatieSneldiagnostiek bij verdenking op kanker: de nieuwe norm?
Sneldiagnostiek bij verdenking op kanker: de nieuwe norm? Prof. dr. Paul J van Diest Hoofd afdeling Pathologie, UMC Utrecht p.j.vandiest@umcutrecht.nl De diagnostische keten in de oncologie Anamnese/lichamelijk
Nadere informatieFactsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017
Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 23-10-2017 2017.1 Vrijwillig/ verplicht toegevoegd DICA 27-11-2017 2017.2 Schrappen van indicatoren
Nadere informatieDe waarde van MRI bij DCIS
De waarde van MRI bij DCIS Invasion or no invasion, that s the question E.E. Deurloo 1,2, J.D. Sriram 3, H.J. Teertstra 1, C.E. Loo 1, J. Wesseling 4, E.J.Th. Rutgers 3, K.G.A. Gilhuijs 1 Afdelingen radiologie
Nadere informatiePancreaspathologie: als een klein verscholen orgaan zich van zijn slechtste kant laat zien
Pancreaspathologie: als een klein verscholen orgaan zich van zijn slechtste kant laat zien Erwin van Geenen, Maag-Darm-Lever-arts Marion van der Kolk, Chirurg Pancreas Centrum Oost Nederland Nijmegen Het
Nadere informatieHoe onderscheid je een hepatocellulair carcinoom (HCC) van een cholangiocarcinoom
Hoe onderscheid je een hepatocellulair carcinoom (HCC) van een cholangiocarcinoom (CCC)? Otto van Delden, interventieradioloog, AMC Bart Takkenberg, MDL-arts, AMC Patiënt L; 53 jaar Reden van verwijzing/
Nadere informatieCHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting
CHAPTER XII Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift behelst een aantal klinische en translationele studies met betrekking tot de behandeling van het primair operabel mammacarcinoom. Zowel aspecten van
Nadere informatieLANDELIJK REGISTRATIEFORMULIER MAMMATUMOREN. Zkh reg.nr: SIG code zkh: pagina 1 van 5. Datum:. Paraaf:.
Zkh reg.nr: SIG code zkh: pagina 1 van 5 IDENTIFICATIE 1. Geboortenaam: Voorvoegsels: 2. Naam partner: Voorvoegsels: 3. Voorletters: 4. Geslacht (1=man, 2=vrouw, 3=overig) 5. Geboortedatum: 6. Geboorteplaats
Nadere informatieHoe is de sarcomenzorg geregeld binnen Nederland en wat is daarbij de rol van de verpleegkundig specialist
Hoe is de sarcomenzorg geregeld binnen Nederland en wat is daarbij de rol van de verpleegkundig specialist Nicolette Leijerzapf, verpleegkundig specialist MAJ van de Sande, PDS Dijkstra, RJP vd Wal oncologische
Nadere informatieRichtlijn voor diagnostiek en behandeling van premaligne afwijkingen van de bovenste adem- en voedingsweg
V Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van premaligne afwijkingen van de bovenste adem- en voedingsweg naar Algemeen 526 Epidemiologie 527 1. Screening 527 2. Diagnostiek 527 2.1 Anamnese 527 2.2
Nadere informatieOntwikkelingen bij de chirurgie van het slokdarm- en maagcarcinoom
Ontwikkelingen bij de chirurgie van het slokdarm- en maagcarcinoom Mark I. van Berge Henegouwen Chirurg, slokdarm en maagchirurgie Amsterdam UMC, locatie AMC GIOCA GE oncologisch congres, AMC 18 jan 2019
Nadere informatieIndicatorenrapportage Ziekenhuis: Rijnstate Ziekenhuis Jaar: 2017 Totaal aantal ingevoerde patiënten
The resource of this report item is not reachable. De inhoud van de basis- en indicatorenrapportages zijn onderhevig aan updates en aanpassingen. In dit logboek kunt u per registratie de wijzigingen in
Nadere informatieReeks 13: Vergeten organen Avond
Reeks 13: Vergeten organen Avond Zeldzame Thoracale Tumoren tumor voorste mediastinum / Thymoom Dr. Monique Hochstenbag Longarts MUMC kalfszwezerik No Disclosures Mediastinum Voorste mediastinum Thymus
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA) Inclusie & exclusie criteria DUCA. DUCA 2017 Registratie gestart: 2011
Factsheet en Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA) DUCA 2017 Registratie gestart: 2011 Inclusie & exclusie criteria DUCA Inclusie Primaire tumoren (slokdarm, slokdarm-maagovergang, maag) Recidief tumoren (slokdarm,
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA) Registratie gestart: 2011
Factsheet en Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA) 2016 Registratie gestart: 2011 Nr. Type Uitvraag over Bron WV indicator (jaar) 1. Aantal nieuwe patiënten met een slokdarm- of maagcarcinoom. Structuur 2016*
Nadere informatieLarynxcarcinoma 10/03/2013. Heesheid en vroegdiagnostiek bij middel van narrow band imaging (NBI) en orgaansparende heelkunde bij larynxcarcinoma
1 Heesheid en vroegdiagnostiek bij middel van narrow band imaging (NBI) en orgaansparende heelkunde bij larynxcarcinoma Prof. Dr. Olivier Vanderveken Dienst NKO, Hoofd en Halsheelkunde UZA Faculteit Geneeskunde
Nadere informatieWorkshop neuro-endocriene longtumoren handvatten voor de dagelijkse praktijk
Workshop neuro-endocriene longtumoren handvatten voor de dagelijkse praktijk Dr. Robert Jan van Suylen Pathologie DNA Locatie Jeroen Bosch Ziekenhuis Drs. Jules Derks Afdeling Longziekten Maastricht University
Nadere informatieStereotactische radiotherapie voor stadium I niet-kleincellig longcarcinoom: Uitkomsten op patiënten- en populatieniveau.
Stereotactic Radiation Therapy for Stage I Non-Small Cell Lung Cancer Nederlandse titel Stereotactische radiotherapie voor stadium I niet-kleincellig longcarcinoom: Uitkomsten op patiënten- en populatieniveau.
Nadere informatieMRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op
MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen. Een op de zes mannen krijgt er last van. Maar het is ook een erg lastig op te sporen
Nadere informatieInhoud. 1. Epidemiologie 2. Pathologie 3. Klinische presentatie 4. Diagnostiek 5. TNM classificatie
Slokdarmcarcinoom Inhoud 1. Epidemiologie 2. Pathologie 3. Klinische presentatie 4. Diagnostiek 5. TNM classificatie Epidemiologie: incidentie Globaal: Nummer 9 Hoge mortaliteit 1/20 kankersterfte Global
Nadere informatieCentraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje
Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom MDO-praatje Casus Patient CutaanT-cel lymfoom, type mycosis fungoides met aanwijzingen voor lymfeklierbetrokkenheid (niet PA-bewezen). Buikproblemen
Nadere informatieVoorspellen van tumor respons op neo-adjuv. therapie bij oesophagusca. Alex Dik, AIOS radiologie Atrium MC Parkstad
Voorspellen van tumor respons op neo-adjuv. therapie bij oesophagusca. Alex Dik, AIOS radiologie Atrium MC Parkstad Indeling Probleembeschrijving evaluatie CRT Nieuwe technieken; MRI DWI Presentatie MRTRACE
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Gynaecologische Oncologie (DGOA) Start registratie: 2014
Factsheet en Gynaecologische Oncologie (DGOA) 2017 Start registratie: 2014 Inclusie & exclusie criteria DGOA Inclusie Exclusie Alle maligne tumoren van vulva, cervix, corpus uteri en ovarium. Er zijn bewust
Nadere informatieSlokdarm vroegcarcinomen
Slokdarm vroegcarcinomen Behandelmogelijkheden en nieuwe ontwikkelingen Masterclass GE oncologie 20 september 2018 Anouk Overwater, arts-onderzoeker MDL Adenocarcinoom Incidentie slokdarm adenocarcinoom
Nadere informatiePeniscarcinoom. Regionale richtlijn IKMN, Versie: 1.1
Peniscarcinoom Regionale richtlijn IKMN, Versie: 1.1 Laatst gewijzigd : 02-05-2003 Methodiek: Consensus based Verantwoording: Reg. WG urologische tumoren Inhoudsopgave Algemeen...1 Diagnostiek...2 Medisch
Nadere informatieHULP BIJ DE KEUZE WEL OF GEEN CHEMOTHERAPIE
70-Genen Borstkanker Test HULP BIJ DE KEUZE WEL OF GEEN CHEMOTHERAPIE MammaPrint, meer inzicht bij de behandeling van borstkanker MammaPrint In vogelvlucht DUIDELIJK EN BEGRIJPELIJK R E S U LTA AT Wel
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands. Samenvatting
Samenvatting Dit proefschrift bevat de resultaten van enkele wetenschappelijke studies over magnetische resonantie (MR) enteroclyse en video capsule endoscopie (VCE). Deze twee minimaalinvasieve onderzoeksmethoden
Nadere informatieAlgemene opmerking: classificatie van toepassing op carcinomen met inbegrip van adenocarcinomen van de gastrooesofagale
MAAG 1. Tumor: 1.1. TNM classificatie: Algemene opmerking: classificatie van toepassing op carcinomen met inbegrip van adenocarcinomen van de gastrooesofagale junctie. Tumor met epicentrum binnen 5 cm
Nadere informatieSlokdarmperforaties zijn zeldzaam en hebben meestal
Casuïstiek Acute pijn in de bovenbuik na veelvuldig braken Het Boerhaave-syndroom Jos C. Jansen, Willemijn A. van Dop, Paul Fockens en Mark Löwenberg Achtergrond Casus Conclusie Het syndroom van Boerhaave
Nadere informatieFactsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017
Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Registratie gestart: 2009 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Primaire mammacarcinomen waarbij de volgende tumorsoorten geïncludeerd worden: Alle tumorstadia,
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Longcarcinoom (DLSA-DLRA) 2016
Factsheet en Longcarcinoom (DLSA-DLRA) 2016 Inclusie en exclusie criteria DLSA Inclusie Alle chirurgische thoracale (thoraxwand, pleurale, long en mediastinale) ingrepen, in te delen in: Resecties bij
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Colorectaal carcinoom (DSCA) 2017 Versie: 2017 Registratie gestart: 2009
Factsheet en Colorectaal carcinoom (DSCA) 2017 Versie: 2017 Registratie gestart: 2009 Versie 2017 pagina 1 van 9 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Alle primaire colorectale carcinomen, waarvoor een
Nadere informatieDiagnostiek van het afwijkende adnex: de rol van echografie. Dr. T. Van Gorp Gynaecoloog-Oncoloog MUMC+
Diagnostiek van het afwijkende adnex: de rol van echografie. Dr. T. Van Gorp Gynaecoloog-Oncoloog MUMC+ Disclosures Geen onthullingen 10/11/2016 Symposium Het Ovariumcarcinoom 2 Casus 37 j. Zwelling in
Nadere informatieHuidkanker, een gezamenlijke strijd voor een behandeling op maat. Dr. X. Keuter Plastisch Chirurg
Huidkanker, een gezamenlijke strijd voor een behandeling op maat Dr. X. Keuter Plastisch Chirurg Plastische Chirurgie Reconstructieve chirurgie Hand chirurgie Esthetische chirurgie Brandwond chirurgie
Nadere informatieFactsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018
Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 NBCA 2018.3 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 01-07-2016 2017.1 Aanpassingen conform indicatorendagen juli DICA 2016. Verwijderen
Nadere informatieDutch Upper GI Cancer Audit (DUCA)
Dutch Upper GI Cancer Audit (DUCA) Beschrijving Dit overzicht toont de kwaliteitsindicatoren welke per 1 april 2014 ontsloten zullen worden in het kader van het getrapte transparantiemodel van DICA. De
Nadere informatieSlokdarmresectie - Fit aan de Start. Feike Kingma Arts-onderzoeker Chirurgie, UMC Utrecht
Slokdarmresectie - Fit aan de Start Feike Kingma Arts-onderzoeker Chirurgie, UMC Utrecht Slokdarmkanker Slokdarmkanker zit vrijwel altijd in de thoracale slokdarm Jaarlijks aantal nieuwe gevallen per 100.000
Nadere informatieSarcoma State of the art deel 2
19 mei 2009 Jaarbeurs Utrecht Sarcoma State of the art deel 2 Jan Ouwerkerk Research Coördinator Oncologie Leids Universitair Medisch Centrum Osteosarcoom Osteosarcoom is een primaire botkanker die zijn
Nadere informatieHelp, een UBO. L.E. Elshof Student Geneeskunde EUR Keuzeonderzoek NKI-AVL
Help, een UBO L.E. Elshof Student Geneeskunde EUR Keuzeonderzoek NKI-AVL Photo: Purported 1952 shot of UFO, Passoria, New Jersey. Credit: Public Domain/CIA MRI-gebruik bij mammacarcinoom MRI-gebruik bij
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Bariatrische Chirurgie (DATO) 2016
Factsheet en Bariatrische Chirurgie (DATO) 2016 Start registratie: 2015 Inclusie & exclusie criteria DATO Inclusie De patiënten die geregistreerd dienen te worden zijn die patiënten die een chirurgische
Nadere informatieHoofdstuk 8. Orale leukoplakie een klinische, histopathologische en moleculaire studie. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
Hoofdstuk 8 Orale leukoplakie een klinische, histopathologische en moleculaire studie Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
Nadere informatieKWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 75
1 KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER (2007-2008) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 75 2 1. BESCHRIJVENDE STATISTIEK Tabel 1: Invasieve borstkanker (2007-2008) - Beschrijving
Nadere informatie