Legal Valley Congres Maatschappij & Recht Wegkijken kan niet meer!

Transcriptie

1 24 april 2018 Legal Valley Congres Maatschappij & Recht Wegkijken kan niet meer! Wat mogen mensen verwachten van de rechter van de toekomst?

2 Waarom zouden we ons bezig moeten houden met de toekomst? De democratische rechtsstaat is geen rustig bezit, geen huis waarin we onbezorgd kunnen slapen. Prof. dr. Willem Witteveen ( ) 2

3 Meerjarenplanning en bezuinigingen 'Rechtsstaat in gevaar door bezuinigingen (NOS, 15 mei 2016) [Burgemeester] maakt bezwaar tegen sluiting Rechtbank Alkmaar (Alkmaar Centraal, 2 september 2015) Burgemeester: Sluiting rechtbank Zutphen 'onacceptabel 29 augustus 2015 Rechters Maastricht leggen werk neer NOS, 7 september

4 Het roer om Behoefte om de toekomst rechtspraak in groter geheel te bezien (zowel plaats in de samenleving als in tijd): Scenarioplanning rechtspraak 2030 Eind 2015 gestart met een traject waarin bestuurders, rechters en medewerkers samen hebben nagedacht over de toekomst van de rechtspraak 4

5 Wat gebeurde er ondertussen in de wereld om ons heen? 5

6 Wat is scenarioplanning? Traditionele meerjarenplanning Planning voor ÉÉN toekomst Scenarioplanning Planning voor MEERDERE toekomsten % +10% Hedendaagse werkelijkheid Hedendaagse werkelijkheid en toekomstige onzekerheden 6

7 Trends tot 2030 Groeiend aantal mensen dat geen Nederlands spreekt Verschil arm en rijk neemt toe (<middenklasse) Veel mensen niet digitaal, maar beschikken wel over een mobieltje Digitalisering en robotisering ontwikkelen zich razendsnel Bevolking vergrijst en mensen worden ouder 7

8 Trends tot 2030 Terugtredende overheid (minder centrale sturing) Platteland ontvolkt en steden groeien Samenleving verandert snel; maximaal twee jaar vooruitplannen De ontwikkeling van de deeleconomie (door internet en apps) Internationale (politieke) spanningen 8

9 Scenarioplanning rechtspraak 2030 Toekomstverkenning: vier realistische vergezichten van de wereld en samenleving van 2030 (Eindrapport Verder bouwen aan het huis van de rechtsstaat (april 2017) is te vinden op 9

10 Scenarioplanning rechtspraak 2030 Drie belangrijkste conclusies: 1. Betere institutionele borging van de onafhankelijke rechtspraak 2. Sneller en beter gebruikmaken van nieuwe technologie ( van A naar C ) 3. Inzetten op verhoging van maatschappelijke effectiviteit (rechtspraak die ertoe doet) 10

11 Onderzoek naar technologische en sociale innovatie in de Verenigde Staten Onderzoeksvragen: 1. Hoe komt de rechterlijke organisatie van A naar C? 2. Hoe kan de rechter zo effectief mogelijk zijn? 11

12 Waarom snel van A naar C? FILMPJE: THIS IS

13 De digitale rechter Robotrechter, ja of nee? Technologie kan ondersteunen: - beslis- en expertsystemen - toepassing in dienstverlening (maatwerk) - tekstanalyse en vertaalsoftware En: niet alleen digitaal vaardig, maar ook een beter begrip van de technologie (het geschil van de toekomst beter leren begrijpen) 13

14 De digitale rechter (2) 14

15 De digitale rechter (3) De robotrechter staat nog lang niet voor de deur, maar er zijn tal van kansrijke initiatieven die ondersteunend kunnen zijn in de rechtspraak We zijn nog niet te laat, maar het wordt wel tijd dat we gaan experimenteren: get out of your chair! Maar wees voorzichtig: data science is niet zonder risico s (zie de incidenten rondom oneigenlijk gebruik van data en hackers). En ook heel belangrijk: de professional bepaalt de kaders voor digitalisering en automatisering, want 15

16 Waarom is het belangrijk dat de professionals de kaders voor digitalisering en automatisering bepalen? 16

17 Sociale innovatie Sociale innovatie: vernieuwing [ ] die leidt tot verbeterde prestaties van de organisatie en ontplooiing van talenten (definitie van het Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie) Voor ons betekent dit: hoe kunnen we bijdragen aan de duurzame oplossing van problemen? 17

18 Sociale innovatie (2) 18

19 Sociale innovatie (3) Een rechtsstaat voor iedereen? (rapport Menselijk en rechtvaardig, HiiL, mei 2017) Er is pas sprake van een rechtsstaat als mensen het gevoel hebben dat zij daar gebruik van kunnen maken Daarom belangrijk om te kijken naar hoe we het spreken van recht nog effectiever kunnen maken 19

20 Verschillende ontwikkelingen - Spreekuurrechter (rechtbank Noord-Nederland) - Pilot Huiselijk geweld (rechtbank Rotterdam) - Aanpak problematische schulden (rechtbank Zeeland- West-Brabant - Aanpak vechtscheidingen (alle rechtbanken) - Preventieve rechtspraak (Community Courts) - En natuurlijk: Legal Valley (rechtbank Gelderland, gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en ketenpartners) 20

21 Sociale innovatie in New York Center for Court Innovation in New York Ontstaan na zero tolerance beleid in de jaren 90 Het justitieel systeem liep vast Judith Ann Kaye realiseerde dat het zo niet langer kon doorgaan, omdat de ontstane situatie niet rechtvaardig was 21

22 We can do a better job! Benoem de problemen en voel je als keten verantwoordelijk voor de oplossing daarvan! 22

23 Red Hook Community Court (Brooklyn, NY) Voorziening in de wijk De rechter heeft een spilfunctie (regievoering) Gericht op het duurzaam oplossen van problemen Overtredingen en lichte misdrijven, familie- & jeugdrechtelijke kwesties en eenvoudige civiele zaken (veelal huisvesting) Fysieke verzamelplek van ketenpartners Veel zorg en hulpverlening on site aanwezig 23

24 Red Hook Community Court (Brooklyn, NY) 24

25 De empathische rechter Project Buurtrechter in Eindhoven Deelnemers: Rechtbank Oost-Brabant, Raad voor de rechtspraak, openbaar ministerie, gemeente Eindhoven, ministerie van Justitie en Veiligheid, politie, Raad voor de kinderbescherming, GGz, Leger des Heils, reclassering, advocatuur en andere partners uit sociaal domein Doel: duurzame aanpak van multiproblematiek Vraagstelling: heeft vroegtijdige betrokkenheid van de rechter toegevoegde waarde? 25

26 De empathische rechter (2) (Culturele) diversiteit in de organisatie Scenarioplanning rechtspraak 2030: Diversiteit is geen keuze, diversiteit is de norm. Waarom? 1. Kwaliteit (een beter begrip van de samenleving) 2. Legaliteit (meer draagvlak in de samenleving) 26

27 De rechter van de toekomst Onafhankelijk Deskundig Extern gericht Digitaal vaardig Empathisch Naar analogie van de T-shaped Lawyer: De T-shaped Judge 27

28 T-shaped Judge DIGITAAL EXTERN GERICHT EMPATHISCH ONAFHANKELIJK & DESKUNDIG 28

29 Tot slot: innovatie in de rechtspraak Hoe bereiken we dit? Rechters en medewerkers inspireren en stimuleren om initiatieven te ontplooien Meer sturing op innovatie (Commissaris voor innovatie) Samenwerking met departement J&V en in de ketens (Gezamenlijk) innovatiebudget 29