Loon- en inkomstenbelasting

Transcriptie

1 HOOFDSTUK 1 Loon- en inkomstenbelasting 1.1 Inleiding De auto blijft de gemoederen bezighouden. Nog niet zo lang geleden probeerde de belastingwetgever steeds weer de belastingbetaler te bewegen minder van de auto gebruik te maken door milieuvriendelijke vervoerswijzen te stimuleren. Zo is in de afgelopen jaren de motorrijtuigenbelasting voor elektrische auto s verlaagd, is de accijns op benzine verhoogd en is het verstrekken van een fiets van de zaak belastingtechnisch voordeliger gemaakt. Voor het woon-werkverkeer mag u alleen nog een bedrag aftrekken als u met het openbaar vervoer reist. Ook is een regeling die het samenreizen per auto (carpoolen) stimuleert, ingevoerd en later weer vereenvoudigd en uitgebreid. Uit een regeringsnota over Belastingen in de 21e eeuw blijkt echter dat de belastingen nauwelijks invloed hebben op de keuze van het vervoermiddel. Met andere woorden: Al is de belasting nog zo hoog, Nederlanders blijven in hun auto rijden. Duidelijk is wel dat al deze maatregelen niet bijdragen aan de gewenste vereenvoudiging van het belastingstelsel. Om de maatregelen te controleren, worden werknemers en werkgevers (en soms ook anderen, zoals de openbaarvervoerbedrijven) opgezadeld met allerlei administratieve verplichtingen. Het jaar 2004 zorgt wat dat betreft voor een omslag. De regels op het gebied van auto en fiscus zijn fors aangepast. Nu eens niet om nieuwe, nog ingewikkelder bepalingen in te voeren met het doel u te bewegen de auto te laten staan. Het doel was deze keer de vereenvoudiging van de regelgeving. Er is de mogelijkheid ingevoerd van een belastingvrije vergoeding van thans 0,19 per gereisde kilometer, zowel voor woon-werkverkeer als voor andere zakelijke kilometers. En het doet er niet toe of u met de auto reist, met het openbaar vervoer of met de fiets. Deze vrijstelling blijft bestaan als met ingang van 2011 de werkkostenregeling wordt ingevoerd en heet dan een gerichte vrijstelling. Voor de auto van de zaak geldt nu een bijtelling van 25% van de catalogusprijs. Deze bijtelling geldt meestal ook voor bestelauto s. Alleen als u kunt bewijzen 1

2 1.1 Loon- en inkomstenbelasting minder dan 500 privékilometers met deze auto te rijden, komt u daar onderuit. Nieuw is dat een lagere bijtelling geldt voor schone en zuinige auto s. Nieuwe regelgeving leidt steeds tot onzekerheid over de uitleg van begrippen. Hierover heeft in ons land de belastingrechter het laatste woord. In eerste instantie moet u daarvoor zijn bij de belastingkamer van een van de rechtbanken. Afhankelijk van uw woonplaats is dat de rechtbank in Arnhem, Breda, Den Haag, Haarlem of Leeuwarden. Tegen de uitspraak van de rechtbank is hoger beroep mogelijk bij een gerechtshof. Bent u het niet eens met de beslissing van het gerechtshof, dan is beroep in cassatie mogelijk bij de belastingkamer van de Hoge Raad. In het bijzonder de beslissingen van de Hoge Raad zijn richtinggevend. Aan de procedure voor de belastingrechter gaat de bezwaarfase vooraf. Bent u het niet eens met de belastingaanslag, dan kunt u een bezwaarschrift indienen bij de inspecteur. Uw bezwaarschrift moet worden behandeld door een andere ambtenaar dan degene die de aanslag vaststelde. Komt deze u niet (geheel) tegemoet, dan kunt u beroep instellen bij de rechtbank. Is, om welke reden dan ook bezwaar en beroep niet mogelijk, dan kunt u zich toch tot de inspecteur of tot de Minister van Financiën wenden die ook buiten de bezwaar- en beroepsprocedure om iets aan de belastingaanslag kan doen. Stel, u rijdt in een auto van de zaak, u hebt 25% van de catalogusprijs als inkomen aangegeven, maar u hebt vergeten van dat bedrag de vergoeding af te trekken die u voor het privégebruik van de auto aan de werkgever hebt betaald; u hebt dus te veel aangegeven; de aanslag wordt overeenkomstig de aangifte opgelegd; de termijn om tegen die aanslag bezwaar te maken zes weken na dagtekening van de aanslag is verstreken, zodat de aanslag onherroepelijk vaststaat. De inspecteur zal in een geval als dit desgevraagd toch bereid zijn de aanslag te verminderen ambtshalve, zoals dat heet. Voorheen was u daarbij volledig aangewezen op de welwillendheid van de fiscus. Voor aanslagen over 2010 en latere jaren kunt u een geschil hierover ook aan de rechtbank voorleggen. De rechter zal dan echter niet toetsen of de beslissing van de inspecteur juist is, maar alleen of de inspecteur in redelijkheid tot zijn beslissing had kunnen komen. De fiscus is misschien ook bereid u tegemoet te komen als strikte toepassing van de belastingwet in uw geval tot een bijzonder onbillijk gevolg leidt. Met klachten waar de rechter niets aan kan en de fiscus niets aan wil doen, kunt u mogelijk terecht bij de Commissies voor de Verzoekschriften van de Eerste en Tweede Kamer of bij de Nationale ombudsman. De fiscus, de belastingadministratie, dient bij de uitvoering van de belastingwetten de beginselen van behoorlijk bestuur in acht te nemen. Van deze 2

3 Loon- en inkomstenbelasting 1.1 beginselen zijn vooral het gelijkheidsbeginsel en het vertrouwensbeginsel tot ontwikkeling gekomen. Een ontwikkeling waarbij de belastingrechter een leidende rol speelt. Stel, u rijdt in een auto van de zaak en u gaat een kilometeradministratie bijhouden om aan de autokostenfictie te ontkomen. U zet aan de inspecteur uiteen hoe u dat wilt gaan doen, de inspecteur gaat daarmee akkoord en blijkens de gevoerde kilometeradministratie ligt het aantal privékilometers beneden de wettelijke grens. U mag er dan op vertrouwen dat de inspecteur achteraf niet het standpunt inneemt dat die kilometeradministratie geen deugdelijk bewijsmiddel is. Strikte toepassing van de belastingwet kan soms zeer onbillijke gevolgen hebben. Treft die onbillijkheid niet een persoon, maar een groep belastingplichtigen, dan kan de Staatssecretaris van Financiën een voor die groep gunstige regeling treffen. Dat heet de hardheidsclausule. Als u ook tot die groep behoort, mag u erop vertrouwen dat die regeling ook voor u geldt. Overigens kan dit ook worden gezien als een toepassing van het gelijkheidsbeginsel. Voldoet u aan de in de regeling genoemde voorwaarden, dan hebt u er recht op om op dezelfde wijze te worden behandeld als anderen die aan die voorwaarden voldoen. Het komt ook voor dat een bepaalde eenheid van de Belastingdienst de Belastingdienst/Amsterdam, bijvoorbeeld een (begunstigend) beleid voert, waar het de aftrekbaarheid van bepaalde uitgaven betreft. Wie onder deze eenheid valt, kan zich op dat beleid beroepen. De Belastingdienst streeft ernaar dat alle eenheden van de Belastingdienst hetzelfde beleid voeren. Met een beroep op dat streven valt te verdedigen dat u zich ook kunt beroepen op het beleid van een eenheid waar u niet onder valt. Eén van de problemen die zich bij (nieuwe) regelgeving voordoen, is of die regelgeving in overeenstemming is met algemene rechtsbeginselen, zoals het rechtszekerheids- en het gelijkheidsbeginsel. Bij de totstandkoming van regelgeving moet al de vraag worden gesteld of de nieuwe regels de toets aan de algemene rechtsbeginselen kunnen doorstaan. Van een grondige toetsing vooraf vóór invoering van de regels is echter lang niet altijd sprake. Dit kan er later na invoering van de regels toe leiden dat burgers de rechter inschakelen. De rechter kan in bepaalde gevallen een toetsing achteraf uitvoeren. Nemen we bijvoorbeeld het gelijkheidsbeginsel, het beginsel dat gelijke gevallen gelijk worden behandeld. Niet alleen de wijze waarop de fiscus de belastingwetten uitvoert, kan door de rechter aan het gelijkheidsbeginsel worden getoetst, ook die belastingwetten zelf kunnen aan dit beginsel worden getoetst. Dit laatste is mogelijk doordat het gelijkheidsbeginsel is neergelegd in verdragen (het Europese verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en het Internationale verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten) waaraan 3

4 1.1 Loon- en inkomstenbelasting Nederland gebonden is en doordat de rechter wettelijke bepalingen kan toetsen aan verdragsbepalingen. Zo is, toegespitst op de autokostenfictie, de vraag gerezen of iemand die meer dan 30 km van zijn werk woont en onder deze fictie valt, mag worden geconfronteerd met een hogere bijtelling, terwijl iemand die niet onder de fictie valt, daarvan geen last heeft. De Hoge Raad heeft beslist dat dat niet mag. Deze zaak speelde onder de regelgeving die tot 1 januari 2001 geldt. Het zojuist genoemde probleem van de extra bijtelling kan zich onder de huidige wet niet meer voordoen. In 2001 is een geheel nieuw systeem voor de inkomstenbelasting ingevoerd. Sindsdien worden de inkomsten ingedeeld in drie boxen. In box 1 vallen onder andere de winst die een ondernemer behaalt en het loon dat een werknemer ontvangt. De meeste regelingen die voor u als autogebruiker van belang zijn, vindt u in box 1. Om te beginnen, vinden we in box 1 de autokostenfictie (ook vaak het autokostenforfait genoemd). Verder vinden we in box 1 ook de reisaftrek voor het woon-werkverkeer per openbaar vervoer. Ten slotte zijn er allerlei aftrekposten, zoals giften en uitgaven voor levensonderhoud, ziekte en dergelijke, opleiding en studie en kinderopvang. Deze aftrekposten komen in het algemeen ook in box 1 terecht. Box 2 is voor dit boekje van minder belang. Bij box 2 gaat het om de positie van met name de zogenoemde directeur-grootaandeelhouder van een BV. Deze komt enkele keren ter sprake. Box 3 is weer van meer belang voor ons. Het gaat hier om een vorm van inkomstenbelasting over het vermogen, de zogenoemde vermogensrendementsheffing. Het vermogen is het verschil tussen de bezittingen en schulden. Laten we aannemen dat u een lening hebt gesloten voor de aankoop van uw privéauto. Onder de nieuwe wet is de rente niet meer aftrekbaar (aftrekbaar is alleen nog die rente die betrekking heeft op de financiering van de eigen woning of van uw onderneming). Wel komt de lening als schuld in mindering op het vermogen, wat resulteert in een lagere vermogensrendementsheffing. In hoofdstuk 2 maken we nog een paar opmerkingen over box 3. Van belang is dat voor elke box een ander tarief geldt. Box 1 kent een tot 52% oplopend, progressief tarief. Box 2 kent een vast tarief van 25%. Box 3 kent ook een vast tarief, in dit geval van 30%, meer in het bijzonder 30% over een forfaitair (vast) bepaald rendement van 4%. Als het vermogen (na aftrek van de vrijstelling) bijvoorbeeld is, wordt uitgegaan van een rendement van 4000, ongeacht of het werkelijke rendement hoger of lager is. In dit voorbeeld bedraagt de heffing 1200 (30% van 4000). We kunnen ook zeggen dat de heffing 1,2% (= 30% maal 4%) van het vermogen is. 4

5 Loon- en inkomstenbelasting In dit boekje gaan we niet meer in op de regeling die vóór 2001 gold. Wilt u daar meer van weten, leest u dan de achtste druk. In dit hoofdstuk komt verder box 1 aan de orde. Op box 3 gaan we in hoofdstuk 2 nog kort in. De inhoudelijke opzet van dit hoofdstuk is als volgt. In 1.2 komt het autokostenforfait aan de orde. Wat zijn de fiscale gevolgen als u in een auto van de zaak rijdt? In 1.3 wordt de fiscale positie besproken van de privéauto die voor particuliere doeleinden wordt gebruikt. In dit verband gemaakte kosten zijn in bepaalde gevallen aftrekbaar. Denkt u bijvoorbeeld aan reiskosten in verband met doktersbezoek. In 1.4 gaat het om gebruik van de privéauto voor het werk. Sinds 2001 is geen aftrek door de werknemer meer mogelijk, maar een vergoeding door de werkgever is vaak nog wel belastingvrij. Ook dit komt in 1.4 ter sprake. In 1.5 wordt kort aandacht besteed aan de ondernemer die gebruikmaakt van een personenauto, in 1.6 aan autokostenvergoedingen door derden, anderen dan uw werkgever, 1.7 gaat over de vraag of u wel of geen aanslag inkomstenbelasting krijgt en in 1.8 maken we een aantal slotopmerkingen. Wij zullen in de verschillende onderdelen steeds uitgaan van de voor 2011 geldende regels, bedragen en percentages. Waar de regels voor 2010 afwijken, geven we dat aan. 1.2 Auto van de werkgever (autokostenfictie) Algemeen Rijdt u in een auto van de zaak en mag u die auto ook voor privédoeleinden gebruiken, dan geniet u een voordeel dat tot het inkomen moet worden gerekend, zo is de gedachte. U moet daarvoor een bepaald bedrag als inkomen aangeven. Dit bedrag wordt vaak de bijtelling wegens privégebruik auto genoemd. Sinds 2006 wordt al bij de inhouding van loonbelasting hiermee rekening gehouden. Daarvoor gold het autokostenforfait alleen voor de inkomstenbelasting. Kort weergegeven is de wettelijke regeling bekend als de autokostenfictie of het autokostenforfait als volgt: Is aan u in het kader van uw werkzaamheden een auto ter beschikking gesteld, dan moet u ten minste een bepaald percentage van de catalogusprijs van die auto als inkomen aangeven. Met ingang van 1 januari 200 is dat percentage in de regel 25. Voor zuinige en schone auto s geldt een lager percentage. Voor auto s zonder CO 2 -uitstoot, zoals elektrische auto s, geldt tot en met 2014 een bijtelling van nihil. Op de forfaitaire (dat is: vaste) bijtelling komt in mindering de vergoeding die u hebt betaald om 5

6 1.2.2 Loon- en inkomstenbelasting de auto van de zaak in privé te mogen gebruiken. De bijtelling blijft achterwege als u overtuigend kunt aantonen dat u de auto van de zaak slechts voor een beperkt aantal kilometers voor privédoeleinden hebt gebruikt. Hierbij gelden de woon-werkkilometers niet als privégebruik. Op de regeling van de autokostenfictie zullen we op de volgende bladzijden uitvoerig terugkomen Wie komen in aanmerking voor een bijtelling wegens privégebruik auto? De autokostenfictie geldt in beginsel voor alle werknemers aan wie de werkgever een auto ter beschikking stelt. De auto die de werkgever ter beschikking stelt, hoeft niet diens eigendom te zijn. De autokostenfictie geldt ook als de werkgever de auto heeft gehuurd of geleast. En zelfs als de auto eigendom is van de werknemer of door deze is gehuurd of geleast, mits (nagenoeg) alle kosten voor rekening van de werkgever komen. Maar vergoedt de werkgever in dit geval alleen de kosten van de zakelijke ritten, ook als de vergoeding mogelijk te ruim is, dan is de autokostenfictie niet van toepassing. De autokostenfictie geldt ook voor de niet in loondienst werkzame freelancer aan wie de opdrachtgever een auto ter beschikking stelt of die privé gebruikmaakt van een auto die behoort tot zijn werkzaamheidsvermogen. Daarbij geldt dezelfde regeling als voor zelfstandige ondernemers die een tot het ondernemingsvermogen behorende auto ook privé gebruiken (zie 1.5 e.v.). Als twee auto s tegelijkertijd ter beschikking staan, geldt de forfaitaire regeling voor beide auto s. Als meer dan twee auto s ter beschikking worden gesteld, zou naar onze mening de autokostenfictie tot twee auto s beperkt moeten blijven, tenzij de Belastingdienst aantoont dat meer dan twee auto s privé worden gebruikt. Staan de auto s ter beschikking aan een alleenstaande, dan zou, vinden wij, maar van één auto het privégebruik moeten worden bijgeteld. Hetzelfde geldt als niemand anders in zijn gezin een rijbewijs heeft. De bijtelling geldt niet alleen voor personenauto s maar ook voor de meeste bestelauto s. Een bijzondere positie wordt daarbij ingenomen door bestelauto s die door aard of inrichting uitsluitend of nagenoeg uitsluitend geschikt zijn voor het vervoer van goederen. Denkt u aan een serviceauto waarin naast de bestuurder alleen plaats is voor gereedschappen en serviceonderdelen. Dit voorbeeld is door de regering genoemd bij de totstandkoming van de nieuwe wet. Hieruit is op te maken dat een bestelauto die naast de bestuurder plaats biedt aan een tweede persoon, onder de autokostenfictie valt. Een uitzondering geldt wellicht als de tweede persoon alleen meerijdt om te helpen met in- en uitladen. Het autokostenforfait is ook niet van toepassing op bestelauto s die 6

7 Loon- en inkomstenbelasting buiten werktijd niet gebruikt kunnen worden of die niet privé mogen worden gebruikt. Op de bestelauto gaan we in nader in. Wat nu precies een personenauto is en wat een bestelauto, staat in de Wet op de belasting van personenauto s en motorrijwielen (BPM). Wij bespreken die regeling in hoofdstuk 5. Wanneer kan worden gezegd dat een auto aan u ter beschikking is gesteld? Dit is in de regel steeds het geval wanneer u de auto buiten het werk kunt gebruiken. Zelfs als ook uw collega-werknemers die auto kunnen gebruiken (zie ). U kunt hierbij denken aan de situatie waarin de auto volgens een bepaald schema door meerdere werknemers mag worden gebruikt. Een auto die in de garage staat of op het parkeerterrein op Schiphol, terwijl u langdurig in het buitenland verblijft, blijft aan u ter beschikking gesteld. U kunt er immers vrienden en huisgenoten mee laten rijden. Pas als u de auto met de sleuteltjes en autopapieren aan uw werkgever teruggeeft, kan wellicht niet meer worden gezegd dat de auto aan u ter beschikking is gesteld. De Belastingdienst pleegt hier heel kritisch naar te kijken. In komen we hierop terug. Kunt u aantonen dat u de auto voor minder dan 500 km privé hebt gebruikt, dan hoeft u niets bij te tellen, ook niet voor het resterende privégebruik (zie ). Als de autokostenfictie om een andere reden niet van toepassing is, blijft de vaste bijtelling wegens privégebruik auto achterwege. Dit betekent niet dat u niets hoeft aan te geven. In dat geval dient u de werkelijke waarde van het privégebruik aan te geven, dat wil zeggen het aantal privékilometers vermenigvuldigd met de kilometerprijs voor het type auto dat u ter beschikking staat. Ook als de auto van de zaak helemaal niet voor privédoeleinden is gebruikt, hoeft u niets aan te geven. Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheid dat een auto met chauffeur ter beschikking wordt gesteld. Als de auto met chauffeur aantoonbaar louter voor zakelijke doeleinden wordt gebruikt is sprake van vervoer vanwege de werkgever. De autokostenfictie is niet van toepassing en de waarde van het vervoer vanwege de werkgever wordt op nihil gesteld. In dit geval hoeft dus niets te worden aangegeven. Zie voor vervoer vanwege de werkgever De auto met chauffeur zou een aanlokkelijke mogelijkheid kunnen zijn voor de directeur-grootaandeelhouder in dienst van een, zijn, BV. Het rijden in een auto met chauffeur leidt voor hem niet tot heffing van inkomstenbelasting; een loonsverhoging of een dividenduitkering doen dat wel. Voor de kas van het bedrijf maakt het vermoedelijk weinig verschil. Maar weest u op uw hoede. Wordt van de auto met chauffeur ook voor privédoeleinden gebruikgemaakt, dan is de autokostenfictie van toepassing. Het doet er niet toe of het om 7

8 1.2.2 Loon- en inkomstenbelasting een auto met of zonder chauffeur gaat. In het algemeen is het zo dat de auto met chauffeur aan de passagier ter beschikking staat. Deze zal dus met de autokostenfictie te maken krijgen. De chauffeur neemt de auto wellicht na werktijd mee naar huis, maar voor hem geldt de autokostenfictie niet, tenzij hij de auto daadwerkelijk privé gebruikt. Tot slot van deze paragraaf nog enkele opmerkingen over het bereik van de autokostenfictie. Elke forfaitaire regeling wil een zo groot mogelijk aantal gevallen bestrijken. Zo ook de autokostenfictie. Deze is, zoals we hebben gezien, ook van toepassing op een auto van de zaak die geen eigendom is van de werkgever, maar die hij heeft gehuurd of geleast. Er zijn allerlei gevallen waarin formeel gezien geen sprake is van terbeschikkingstelling van een auto door de werkgever aan de werknemer, maar feitelijk wel. Zo wordt in de praktijk wel eens gebruikgemaakt van dubbele leasecontracten. De leasemaatschappij verhuurt de personenauto voor zakelijke doeleinden aan de werkgever en voor privédoeleinden aan de werknemer. Werkgever en werknemer betalen ieder afzonderlijk een huurbedrag aan de leasemaatschappij en houden ieder een eigen kilometeradministratie bij. De Belastingdienst neemt in zo n geval het standpunt in dat sprake is van het ter beschikking stellen van een personenauto aan de werknemer in verband met het verrichten van werkzaamheden. Wat de werknemer als huur aan de leasemaatschappij betaalt, is aan te merken als een vergoeding voor het privégebruik van de auto en komt dus in mindering op de forfaitaire bijtelling. De autokostenfictie geldt naar de mening van de Belastingdienst ook in die gevallen waarin de werkgever aan de werknemer een auto ter beschikking stelt, de werknemer de gehele leaseprijs aan de werkgever vergoedt en daarnaast van zijn werkgever een vergoeding ontvangt voor de vaste en variabele reiskosten. Voor zover de betaling door de werknemer aan de werkgever de ontvangen vergoeding overtreft, is sprake van een vergoeding voor het privégebruik van de auto, die in mindering komt op de forfaitaire bijtelling. U moet ervan uitgaan dat de inspecteur in voorkomende gevallen ook dat standpunt zal innemen. Wat u voor ogen moet houden is dat het aankomt op de feiten en niet zozeer op de juridische constructie. Kan op grond van de feiten in een bepaald geval gezegd worden dat de auto ter beschikking staat van de werknemer en dat hij de auto ook voor privédoeleinden kan gebruiken, dan is de autokostenfictie van toepassing. Zoals gezegd, is niet vereist dat de auto eigendom van de werkgever is. Het komt voor dat de werknemer zijn eigen auto verhuurt aan de werkgever. Daarbij behoudt de verhuurder het gebruik van de zaak. Anders gezegd, de werknemer blijft de enige feitelijke gebruiker van de auto. Als het bedrag dat 8

9 Loon- en inkomstenbelasting de werkgever aan de werknemer betaalt nagenoeg alle autokosten dekt, is de autokostenfictie van toepassing. Het autokostenforfait geldt ook ingeval de auto eigendom is van de werknemer of door deze is gehuurd of geleast en (nagenoeg) alle kosten voor rekening van de werkgever komen. Vergoedt de werkgever echter alleen de kosten van de zakelijke ritten, dan is de autokostenfictie niet van toepassing, ook als de vergoeding te ruim is. Maar de autokostenfictie geldt weer niet als de werkgever een vaste vergoeding betaalt die los staat van de (werkelijke of geschatte) kosten en ook onafhankelijk is van het aantal gereden zakelijke kilometers Bewijsproblemen rondom het privégebruik auto Privégebruik De autokostenfictie geldt alleen als u de auto van de zaak ook voor privéritten gebruikt. Alle ritten die geen verband houden met uw werkkring worden door de fiscus als privégebruik aangemerkt. Voor de hand liggende voorbeelden zijn boodschappen doen, bezoek aan vrienden, kennissen en familie, uitstapjes in de weekends en op vrije dagen en vakantiereizen. Ook als u onder werktijd bijvoorbeeld naar de tandarts moet, is de reis daarheen ook privégebruik. Dat geldt zelfs als u de auto neemt om zakelijke redenen: u wilt zo weinig mogelijk werktijd missen. Laat u anderen, bijvoorbeeld uw gezinsleden in de auto van de zaak rijden, dan gelden de verreden kilometers als uw privégebruik. Van privégebruik is ook sprake als u de auto van de zaak gebruikt voor uw nevenwerkzaamheden of voor een andere dienstbetrekking. Dat gebruik voor een andere dienstbetrekking telt weer niet als privégebruik als de auto mede door of namens de andere werkgever ter beschikking is gesteld. En ook niet indien de andere dienstbetrekking wordt uitgeoefend binnen het kader van de eerste dienstbetrekking. Daarvan is bijvoorbeeld sprake bij de werknemer die door zijn werkgever is aangesteld als commissaris bij een andere onderneming. Voor de toepassing van de autokostenfictie gelden de kilometers woonwerkverkeer niet als privékilometers (zie ). Het aantal verreden privékilometers is van belang omdat de bijtelling achterwege blijft als dat aantal beneden een bepaalde grens blijft. Deze grens ligt sinds 1 januari 2001 bij 500 km per jaar. Als u slechts een gedeelte van het jaar een auto ter beschikking hebt gekregen, wordt de grens van 500 km naar tijdsgelang herleid. Als de werkgever in een jaar achtereenvolgens twee of meer auto s ter beschikking stelt moet het totale privégebruik van alle auto s worden getoetst aan de grens 9

10 Loon- en inkomstenbelasting van 500 km per jaar. Verandert u van werkgever, dan wordt het privégebruik wel per werkgever beoordeeld. En ook als uw werkgever tegelijkertijd verschillende auto s ter beschikkingstelt, wordt het privégebruik per auto beoordeeld Mogelijkheid van tegenbewijs De autokostenfictie is een forfaitaire regeling forfaitair omdat een vaste bijtelling geldt die tegenbewijs toelaat. Slaagt u erin overtuigend aan te tonen dat van privégebruik van de auto geen sprake is geweest of dat het privégebruik beneden de 500 km is gebleven, dan blijft de bijtelling achterwege. Het is geen sinecure het gevergde bewijs te leveren. U moet bewijzen dat het aantal verreden privékilometers minder dan 500 heeft bedragen. De kilometers woon-werkverkeer gelden daarbij niet als privékilometers (zie hierna onder ). U kunt met de Belastingdienst (ook vooraf) afspraken maken over de wijze waarop u dat bewijs kunt leveren, bijvoorbeeld over de inrichting van de kilometeradministratie. Op de vraag hoe de berekening moet zijn als u in de loop van het jaar een andere auto ter beschikking hebt gekregen, gaan we in in. Als u de auto minder dan 500 km privé gebruikt, kunt u bij de Belastingdienst een verklaring geen privégebruik aanvragen. Het aanvraagformulier staat op Als u zo n verklaring hebt, hoeft uw werkgever geen loonheffing wegens privégebruik van de auto meer in te houden op uw loon. U moet dan wel kunnen bewijzen dat u inderdaad met deze auto minder dan 500 privékilometers maakt. Als dat niet het geval blijkt, moet u de (naar nu blijkt: ten onrechte) niet ingehouden loonheffing en zorgverzekeringspremie aan de Belastingdienst betalen. Wat betreft de loonheffing is dat niet zo erg, want de had u ook moeten betalen zonder de verklaring geen privégebruik. Mogelijk loopt u de vergoeding van uw werkgever voor de zorgverzekeringspremie mis. Uw werkgever is wel verplicht de premie te vergoeden die hij inhoudt op het loon, maar hij hoeft geen vergoeding te geven voor de van u nageheven premie. Vervelend is ook dat rente in rekening wordt gebracht. Bovendien kunt u een boete krijgen, als het aan uw opzet of grove schuld te wijten is dat te weinig belasting was ingehouden. Dat is geval als u tevoren wist of kon weten dat u de grens van 500 km zou overschrijden. Meestel is de boete 25% van de nageheven belasting. Als u opzettelijk ten onrechte een verklaring geen privégebruik hebt aangevraagd, kan dat oplopen tot 50% of zelfs 100%. 10

11 Loon- en inkomstenbelasting Hoe kunt u het gevraagde bewijs leveren? Dat kan met behulp van een kilometeradministratie die, zoals we zullen zien, aan bepaalde eisen moet voldoen. Maar soms kan het bewijs ook op een andere manier worden geleverd, zoals aan het eind van deze paragraaf zal blijken. U kunt niet aan de bijtelling wegens privégebruik auto ontkomen door simpelweg erop te wijzen dat u voor privédoeleinden over een eigen auto beschikt. Dit feit alleen belet niet dat de autokostenfictie van toepassing is, zo heeft de belastingrechter meermalen beslist. Onvoldoende is op zichzelf ook dat uw werkgever u heeft verboden om de auto van de zaak voor privédoeleinden te gebruiken of dat over een eerder jaar de bijtelling niet is toegepast. Om kans van slagen te hebben, zal gedurende het gehele jaar een betrouwbare kilometeradministratie moeten zijn bijgehouden. De Belastingdienst heeft een model voor een rittenstaat vastgesteld. Die rittenstaat moet kunnen worden gecontroleerd aan de hand van een agenda. U moet ook de garagenota s van onderhoudsbeurten of reparaties kunnen tonen, waarop de kilometerstand staat. Let er dus op dat de juiste kilometerstand wordt vermeld. Voldoet u aan die voorwaarden, dan accepteert de Belastingdienst de rittenstaat als bewijsmiddel voor het aantal gereden privékilometers. Weliswaar zijn ook andere bewijsmiddelen toegestaan, maar of de Belastingdienst en eventueel de rechter daarvan onder de indruk zal zijn, valt te betwijfelen. In het model van de Belastingdienst zijn het merk, type en kenteken van de auto vermeld en de periode waarin deze ter beschikking was gesteld. Ook moet u per rit de volgende gegevens vermelden: datum, begin- en eindstand van de kilometerteller, begin- en eindadres, de route en het karakter van de rit (zakelijk of privé). Zijn er meer gebruikers per auto, dan dient, bijvoorbeeld door het toevoegen van een extra kolom, uit de rittenstaat te blijken welke gebruiker de rit heeft gemaakt. De gereden route behoeft u alleen in te vullen als deze afwijkt van de gebruikelijke. De gebruikelijke route hoeft niet de kortste te zijn. Een kleine omweg, bijvoorbeeld via de snelweg, kan immers sneller zijn. Schattingen of afrondingen van het aantal verreden kilometers doen aan de betrouwbaarheid van een kilometeradministratie af. Voor rij-instructeurs is het bijzonder bewerkelijk van elke les de route te moeten opschrijven. Dat geldt ook als bij een autodealer een proefrit wordt gemaakt in een auto die aan een van de werknemers ter beschikking is gesteld. In deze twee gevallen behoeft de route dan ook niet te worden vermeld, maar wel de begin- en eindstand van de kilometerteller. Een administratie die achteraf is opgemaakt, is van twijfelachtige waarde. De Belastingdienst pleegt de rittenadministratie te controleren aan de hand van 11

12 Loon- en inkomstenbelasting uw agenda. Als in de rittenadministratie een zakelijke rit naar Maastricht staat, terwijl uw agenda een afspraak in Amsterdam vermeldt, hebt u wat uit te leggen. Dat is ook het geval als in de boekhouding een bonnetje van een benzinestation in Groningen zit, terwijl u op die dag volgens de rittenadministratie in Zeeland was of de auto zelfs helemaal niet hebt gebruikt. Ook noteert de Belastingdienst in de loop van het jaar op drukke plaatsen (bijvoorbeeld de parkeerplaatsen van grote attracties) de kentekens van auto s. De Belastingdienst krijgt daarnaast de gegevens van opgelegde verkeersboetes. Aan de hand daarvan kijkt de Belastingdienst of de desbetreffende rit ook in uw kilometeradministratie staat. Als die rit niet is vermeld, vermindert dat de overtuigingskracht van de administratie aanzienlijk. Het lijdt geen twijfel dat een betrouwbare kilometeradministratie de meeste kans van slagen biedt. Dit neemt niet weg dat het bewijs ook op een andere manier kan worden geleverd. Een zogenoemde Black Box kan behulpzaam zijn bij het vastleggen van de ritgegevens, maar is voor het registreren van het zakelijke of privékarakter van een rit afhankelijk van uw invoer. Dat die invoer klopt, zult u daarom met ander bewijs moeten ondersteunen, zoals uw agenda. Het feit alleen dat uw werkgever u heeft verboden de auto van de zaak ook privé te gebruiken, is, zoals gezegd, niet voldoende om aan de bijtelling te ontkomen. Maar de bijtelling blijft achterwege als dat verbod contractueel is vastgelegd en op overtreding een reële sanctie staat, die in voorkomende gevallen ook wordt toegepast. Hetzelfde geldt als blijkt dat de betrokkene de auto na de zakelijke ritten achterlaat bij de werkgever en de privéritten met het openbaar vervoer of met eigen vervoer aflegt. Als u tijdens privégebruik niet verzekerd bent, vindt de rechter dat soms een aanwijzing dat er geen privégebruik is. U (of uw werkgever) kunt met de Belastingdienst afspreken dat ervan wordt uitgegaan dat er geen privégebruik is als er duidelijke afspraken zijn over de beperkingen aan het privégebruik, het toezicht daarop en de vastlegging van dat toezicht ten behoeve van de controle door de Belastingdienst en de sancties indien de beperkingen worden overtreden. De Belastingdienst staat echter zeer sceptisch tegenover dergelijk toezicht als u in feite eigen baas bent, omdat u een eenmanszaak hebt of directeur-grootaandeelhouder bent. Dan zal aanvullend en sluitend bewijs nodig blijven. In een paar bijzondere gevallen is de Belastingdienst op voorhand bereid ervan uit te gaan dat geen sprake is van privégebruik. Dat zijn auto s die zijn ingericht als bijvoorbeeld politieauto of brandweerauto en daarom zijn vrijgesteld van BPM (zie daarover hoofdstuk 5). 12