Bedenkingen bij de adviesvraag: onvoldoende tijd voor een gefundeerd advies

Transcriptie

1 Aan de heer Pascal Smet Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel Koning Albert II-laan Brussel vragen naar / telefoonnummer datum bijlagen Bram Opsomer jan. 11 bram.opsomer@bz.vlaanderen.be Betreft: briefadvies Vlaams Jeugdbeleidsplan Mijnheer de minister, Op vrijdag 17 december 2010 keurde de Vlaamse Regering de ontwerpversie van het Vlaams Jeugdbeleidsplan goed. Gezien de transversaliteit van het plan werd beslist om alle strategische adviesraden aan te schrijven aangaande een advies. Het advies wordt gevraagd tegen 20 januari. Bedenkingen bij de adviesvraag: onvoldoende tijd voor een gefundeerd advies De (verder: VLABEST) heeft een dubbel gevoel over deze adviesvraag. Vooreerst is de Raad tevreden dat de strategische adviesraden erkend worden in hun rol bij de totstandkoming van beleidsdomeinoverschrijdend beleid. Steeds meer vraagt een vakminister de inbreng van strategische adviesraden die niet strikt tot hun specifieke sector behoren als ze beleid aankondigen dat een transversale impact heeft. VLABEST juicht deze evolutie toe. Het toont aan dat de strategische adviesraden een vaste plaats aan het verwerven zijn in het Vlaamse besluitvormingsproces. Maar er is nog werk aan de winkel. Het Vlaamse Jeugdbeleidsplan legt de krijtlijnen vast voor de komende vier jaar in een voor Vlaanderen belangrijke sector. Het is dus duidelijk van groot strategisch belang. Het is echter ook duidelijk dat deze meer dan 100 pagina s tellende nota op dit moment in een eindfase van het besluitvormingsproces zit. Het plan moet volgens de decretale bepalingen in februari 2011 worden ingediend in het Vlaams Parlement. 1 Er kunnen dus twee belangrijke bedenkingen worden geformuleerd: 1 Artikel 5 1 van het decreet van 18 juli 2008 houdende het voeren van een Vlaams jeugd- en kinderrechtenbeleid. 1/5

2 De adviestermijn om een dergelijk omvattend plan te gaan analyseren en becommentariëren is veel te kort, zeker gezien de kerstperiode. Het plan heeft een lang en grondig voorbereidingstraject achter de rug. Dat pas op de valreep gedacht wordt aan de strategische adviesraden, is te betreuren. Er kunnen ook vragen gesteld worden over de mogelijke impact van de adviezen. Dit plan wordt al eind januari opnieuw geagendeerd op de agenda van de Vlaamse Regering. Veel fundamentele wijzigingen zullen vermoedelijk dus niet meer mogelijk zijn. Daarna gaat het meteen naar het Vlaams Parlement. Daar zal nog discussie mogelijk zijn, mede op basis van de adviezen, maar de vraag kan gesteld worden in welke mate op dat ogenblik nog aanpassingen zullen kunnen aangebracht worden. De ervaring met beleidsnota s en -brieven leert dat ondanks soms nuttige opmerkingen in het Vlaams Parlement deze beleidsplannen maar heel zelden nog worden gewijzigd. Nochtans zijn er tijdens deze legislatuur al een aantal goede praktijken geweest van hoe de opmaak van transversaal beleid best wel wordt aangepakt. Het Groenboek Interne Staatshervorming, de conceptnota Onroerend Erfgoed en vooral de opmaak van de Vlaamse Strategie Duurzame Ontwikkeling zijn enkele goede voorbeelden van hoe het wel kan. Inhoudelijk werd over elke van deze documenten hard gediscussieerd, maar dit resulteerde ook telkens in de bijsturing van bepaalde soms cruciale beleidsopties. De vorm van de aanpak is minder belangrijk (groenboek, witboek, conceptnota, pre-ria, ), wel het principe dat de tijdige inbreng van alle stake-holders (en dus niet enkel binnen de eigen sector) voor dergelijke zorgvuldig gekozen strategisch belangrijke en beleidsdomeinoverschrijdende beleidsdocumenten zorgt voor beter gedragen en kwalitatiever beleid, waardoor in de uitvoeringsfase bovendien tijdswinst kan geboekt worden. De uitkomst zal misschien moeilijker voorspelbaar zijn - iets waar een politicus het soms moeilijk mee heeft maar het beleid zal wel meer sporen met de werkelijk maatschappelijke noden. Bovendien is VLABEST ervan overtuigd dat op die manier ook meer good-will zal gecreëerd worden bij de stake-holders om mee te werken aan de uitvoering van beleid. Dit is noodzakelijk, want binnen de huidige complexe maatschappelijke context is het een utopie om te denken dat een overheid alles alleen kan verwezenlijken ( governance beyond government ). Het strategisch beleidskader kwaliteitsvolle regelgeving en administratieve vereenvoudiging , dat trouwens op dezelfde vergadering van de Vlaamse Regering werd goedgekeurd, bevat deze principes ook (VLABEST zal in een apart advies hierover een meer diepgaand standpunt formuleren samen met de SERV), net zoals de Vlaamse consultatiecode die momenteel in opmaak is. Maar deze principes zijn blijkbaar nog niet overal even goed doorgesijpeld. Op zijn minst zou bij elke adviesvraag moeten duidelijk zijn in welke fase van het proces het beleidsdocument zich bevindt en op welke manier de adviezen kunnen bijdragen aan de invulling van het beleid (eventueel door het stellen van gerichte adviesvragen). Inhoudelijke bedenkingen Gezien de korte adviestermijn ziet VLABEST zich genoodzaakt zich te beperken tot enkele strategische hoofdbedenkingen. Het voorliggende plan is een verdienstelijke poging om naar een integraal en geïntegreerd jeugdbeleid te streven. De Vlaamse minister bevoegd voor Jeugd probeert hiermee om de Vlaamse Regering op één lijn te krijgen. Uiteraard blijft vooral de afstemming met de eigen 2/5

3 bevoegdheden het sterkst uitgewerkt (vooral Onderwijs: brede school, levenslang leren, ) en lijken de andere beleidsdomeinen minder sterk uit de verf te komen. Dit is iets wat VLABEST bij de opmaak van soortgelijke beleidsdomeinoverschrijdende plannen al geregeld heeft kunnen opmerken. Voor de opmaak en uitvoering van transversaal beleid blijft een sectorminister afhankelijk van de good-will van zijn collega s, en dat is iets wat heel moeilijk in te plannen is. Dit heeft eerder te maken met een rijpe bestuurscultuur. Het plan wordt uitgewerkt in 23 strategische doelstellingen, meer dan 70 operationele doelstellingen en een veelvoud aan acties. Hierdoor mist het focus. Er worden te weinig scherpe keuzes gemaakt, het lijkt teveel een opsomming van elk op zich waardevolle beleidsintenties die binnen de sectoren worden ontplooid. Veel elementen die worden opgenomen in het plan zijn al voor een groot deel regulier beleid en staan niet meer ter discussie. Andere zijn nieuwe intenties. Dit heeft het voordeel dat alles eens mooi wordt gebundeld, wat op zich nuttig en nodig is, maar de vraag kan worden gesteld of dit de wervende kracht van het plan ten goede komt. Een korter, meer uitgekristalliseerd plan (eventueel naast het bestaande plan) met duidelijke keuzes voor een aantal speerpunten en innovaties zou volgens VLABEST een grotere meerwaarde hebben en ook meer discussie uitlokken. Het zou een levendig document kunnen worden dat wordt opgepikt in de sector en die meer richting kan geven aan het beleid. Een tussenoplossing kan zijn om een ranking of prioritering van de doelstellingen aan te leggen, zodat duidelijk is waar de minister echt de focus wil op leggen. Een belangrijke succesfactor voor het slagen van transversaal beleid, is ook de mate dat er een eenvormig monitorings- en evaluatiebeleid wordt aan gekoppeld. In het voorontwerp wordt er in de aanhef een aantal maal verwezen naar de monitoring van het jeugdbeleid (o.a. via de staat van de jeugd ). Er worden echter geen indicatoren of streefcijfers aan gekoppeld. Op het einde van de rit zal het dus heel moeilijk zijn om op basis van de beleidsintenties te kunnen stellen of de Vlaamse Regering nu wel of niet een geslaagd jeugdbeleid heeft gevoerd. Ook de link tussen de voorgestelde beleidsinstrumenten (output) en de doelstellingen betreffende het totale jeugdbeleid (outcome) wordt niet gelegd. Veel cijfermateriaal is reeds voorhanden 2, het komt er nu op aan om al in de fase van beleidsformulering aan te duiden welke van prioritair belang zijn en welke streefdoelen zullen worden nagestreefd. Dit zou het plan een stuk minder vrijblijvend maken, maar vergt ook een zekere moed van een minister. VLABEST vindt het positief dat de afdeling Jeugd van het Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen in het plan expliciet de opdracht krijgt om het Vlaamse Jeugdbeleid te coördineren, en daarvoor een beroep kan doen op een netwerk van aanspreekpunten jeugden kinderrechten binnen de ganse Vlaamse administratie en een reflectiegroep waar ook externe partners in zetelen. Daarnaast wil VLABEST wijzen op de onvervangbare rol van het Kinderrechtencommissariaat als onafhankelijk extern klankbord voor kinderrechten dat ervoor zorgt dat dit thema over de sectoren heen op de politieke agenda blijft staan. Deze instrumenten zijn belangrijke kritische succesfactoren bij het realiseren van transversaal beleid. Twee andere kritische succesfactoren voor sectoroverschrijdend beleid, namelijk duidelijk politiek leiderschap en toegewezen budgetten, worden niet belicht in het plan. VLABEST 2 Er is blijkbaar bij de voorbereiding een uitgebreide omgevingsanalyse gemaakt, maar deze is niet bij het plan gevoegd. 3/5

4 veronderstelt dat de minister bevoegd voor Jeugd de opvolging en uitvoering zal coördineren en politiek zal trekken op het niveau van de Vlaamse Regering. Dit mandaat wordt volgens VLABEST bij voorkeur expliciet opgenomen in het plan, zodat duidelijk is dat de overige Vlaamse ministers deze rol erkennen. Op financieel vlak blijft de nota heel vaag. Er is geen becijfering van de voorstellen. Onderzoek wijst uit dat bijvoorbeeld gezamenlijke budgetten, die pas kunnen vrij komen als alle betrokken stakeholders een akkoord bereiken, of incentives en beloningen voor successen bij gezamenlijk projecten, heel goede instrumenten zijn voor succesvol transversaal beleid. Op dit moment heeft VLABEST geen zicht op deze financiële doorvertaling (nieuwe middelen, verschuiving of bundeling middelen), waardoor het geheel nogal vrijblijvend blijft. Een bijkomend instrument om de invalshoek van de jeugd blijvend op de agenda van de Vlaamse Regering te krijgen, is Joker, het kind- en jongeren effectenrapport, dat geïntegreerd is binnen de reguleringsimpactanalyse (RIA). Momenteel wordt onderzocht of het mogelijk is om deze toets te integreren in een Sociale Impact Analyse (SIA) samen met de gelijkekansentoets, de armoedetoets, enz. VLABEST vindt dit een interessante denkpiste (zorgt voor een eenvoudiger en doorzichtiger beslissingsproces), maar betreurt dat deze optie niet terug te vinden is in het strategisch beleidskader kwaliteitsvolle regelgeving en administratieve vereenvoudiging , dat ook op 17 december 2010 door de Vlaamse Regering werd goedgekeurd. Hier is verdere afstemming noodzakelijk. Het voorontwerp van Jeugdbeleidsplan stelt dat er (ook) binnen de sector jeugd sprake is van een zekere bestuurlijke drukte op centraal niveau: De veelheid aan instellingen die het jeugdbeleid kenmerken, wijzen erop dat dit jeugdbeleid steeds complexer wordt. ( ) Nieuwe instellingen kwamen immers steeds naast en niet in plaats van bestaande organisaties en opdrachten. (p. 10). De minister kondigt aan dat hij deze legislatuur voorstellen zal formuleren om dit wat meer te stroomlijnen, waarbij hij onder andere het Vlaams Huis van de Jeugd naar voor schuift als mogelijke optie. VLABEST stelt vast dat dit niet de enige sector is waar zelfs intern aparte deelsectoren opduiken en verkokering een reëel gevaar is. Dit leidt tot afstemmingsproblemen en efficiëntieverlies. VLABEST steunt de minister dus in zijn ambitie om hieraan te werken. Bij 17 strategische doelstellingen zijn rechtstreeks of onrechtstreeks de lokale besturen betrokken. Het is duidelijk dat dit Vlaams jeugdbeleidsplan van de lokale besturen verwacht dat ze zowel nieuwe en innovatieve initiatieven opzetten als investeren in de verdeskundiging van mandatarissen en gemeentelijke diensten. VLABEST moet vaststellen dat deze nieuwe vragen geformuleerd worden op een moment dat de Vlaamse overheid middelen die ze aan de lokale besturen heeft toegewezen (met name het saldo 2010 in het kader van lokaal jeugdbeleid) niet zal doorstorten en op die manier een begrotingsprobleem doorschuift naar de gemeenten. Indien lokale besturen worden beschouwd als een onmisbare partner in de realisatie van de doelstellingen het Vlaamse jeugdbeleid, waar VLABEST denkt te van kunnen uitgaan op basis van het voorontwerp, dan zal meer nodig zijn dan het verspreiden van good practices. Om een effectieve impact te hebben op belangrijke maatschappelijke thema s zoals diversiteit, participatiekansen voor maatschappelijk kwetsbare groepen, inspraak en burgerschap zijn goede praktijken ontzettend belangrijk, maar copy-paste werk vormt zelden het enige antwoord. Langdurig volgehouden inspanningen liggen meestal aan de basis van effectief werkende goede praktijken. En daarvoor moeten de lokale besturen op passende wijze gesteund en ondersteund worden. Ze moeten een vaste rol krijgen bij de opmaak van het beleid en er moet vanaf het begin 4/5

5 duidelijkheid zijn over de financiële verhoudingen ( belfortprincipe ). Ten slotte moet er oog zijn voor de diversiteit binnen de lokale sector, waarbij bijvoorbeeld kleine gemeenten ook kansen moeten krijgen en gestimuleerd moeten worden om een volwaardig jeugdbeleid op poten te zetten (al dan niet in samenwerking met andere gemeenten). In dit kader acht VLABEST het ook nuttig te wijzen op de relatie met de ambities van de Vlaamse Regering om te komen tot planlastvermindering voor de lokale besturen. VLABEST is tevreden te kunnen vaststellen dat de sector Jeugd hier door gevat is. Lokale besturen zullen daardoor in de toekomst meer ruimte krijgen om te sturen op strategische hoofdlijnen. De daaraan gekoppelde toekomstige verplichting voor lokale besturen om kinderen en jongeren inspraak te geven in hun strategische planning, biedt meer garanties voor een transversaal lokaal jeugdbeleid. Uiteraard, mijnheer de minister, zijn wij steeds bereid om dit advies mondeling toe te lichten. Hoogachtend, Prof. dr. Herman MATTHIJS Voorzitter 5/5