INVENTARISATIE VAN 3 LOCATIES IN HET POLDERPARK OOSTPOLDER IN 2018 DOOR DE WERKGROEP ZOETWATERBIOLOGIE VAN DE KNNV-AFDELING GOUDA E.O.

Transcriptie

1 INVENTARISATIE VAN 3 LOCATIES IN HET POLDERPARK OOSTPOLDER IN 2018 DOOR DE WERKGROEP ZOETWATERBIOLOGIE VAN DE KNNV-AFDELING GOUDA E.O. 1 In 1863 ontstond door samenvoeging van een klein aantal kleinere polders de Oostpolder, een onverveend veenweidegebied, dat nog heden ten dage deels agrarisch is. Op een prachtige kaart van het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard zijn de huidige waterpeilgebieden, elk met hun eigen waterpeil, te zien: 10-a2-overzicht-peilbesluit-nieuw-v4.pdf. Het waterpeil in de aangrenzende Zuidplaspolder, een droogmakerij (droog in 1839), is een heel stuk lager. De grens tussen beide polders wordt gevormd door de Ringvaart van de Zuidplaspolder. Op het kaartje hieronder is de ligging van de door onze werkgroep geïnventariseerde locaties aangegeven. In een deel van de Oostpolder ligt sinds enige jaren het Polderpark Oostpolder. Daar is een vlonderpad aangelegd. Om de broedende weidevogels rust te gunnen, is dit wandelpad gedurende de periode 1 maart-1 juli niet toegankelijk. Onze inventarisaties hebben plaatsgevonden in een sloot aan de Broekweg (aan de rand van het Polderpark), vlak bij het houten hek dat toegang biedt tot het vlonderpad (locatie 1), en ± 200 m verderop (in het Polderpark), dicht bij het bruggetje, in de sloot rechts (locatie 2) en in de sloot links (locatie 3). Locatie 1 is in april, mei en juni geïnventariseerd, terwijl we in de periode juli t/m september de locaties 2 en 3 bemonsterd hebben. Zie het gedetailleerde kaartje.

2 2 Amersfoortcoördinaten: locatie 1: 106, ,668; locatie 2: 106, ,553; locatie 3: 106, ,540. Locatie 1: de sloot die onder het bruggetje door loopt. Het hek biedt toegang tot het Oostpolder Vlonderpad. Foto: Aart Pijl.

3 3 Locatie 2. Foto: Iemkje Tijsseling. Locatie 3. Foto: Iemkje Tijsseling.

4 De oevervegetatie van de bemonsterde locaties zou men gevarieerd kunnen noemen: Koninginnekruid, Wolfspoot, Harig wilgenroosje, Moerasandoorn, Grote lisdodde, een russensoort, Watermunt, Grote egelskop, Riet, Gele lis, Waterpeper (locatie 3) en Zwanenbloem behoren tot de planten die we hebben gezien, terwijl in het water o.m. Bultkroos, Veelwortelig kroos, Smalle waterpest en Grof hoornblad zijn aangetroffen. 4 Foto : Ronald Ykema. In voorgaande jaren (inventarisaties in de Reeuwijkse Hout, de Heemtuin in de Goudse Hout en t Weegje) hebben wij nooit een rivierkreeft gevonden. Wij waren dan ook zeer blij verrast er op zondag 22 juli eindelijk eentje te hebben gevangen! Het leek te gaan om de Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft. Later kwam een deskundige van EIS (European Invertebrate Survey) na het bekijken van de twee door Ronald gemaakte foto s echter tot de conclusie, dat het vrijwel zeker een jong individu van de Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft was. Rivierkreeftsoorten die oorspronkelijk afkomstig zijn uit Noord-Amerika zijn doorgaans niet gevoelig voor kreeftenpest, een door een waterschimmel veroorzaakte ziekte, maar via deze kreeften is en wordt de schimmel wel overgebracht op de Europese rivierkreeft, die dientengevolge helaas op veel plaatsen in Europa is uitgestorven. Overigens is gebleken, dat ook zwakke en pas vervelde Noord-Amerikaanse rivierkreeften de ziekte kunnen krijgen. Gezonde, sterke Amerikaanse rivierkreeften produceren melanine, een stof die hen tegen de dodelijke ziekte beschermt. Deze kreeft, eveneens een Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft, vingen we op zondag 16 september. Onze determinatie werd bevestigd door Bram Koese (EIS). Foto: Aart Pijl. Aasgarnalen zijn alleen in de locaties 2 en 3 gevangen. Het zelfde geldt voor de Platte waterwants (Zwemwants). Foto: George de Vries. Op 29 april waren we enthousiast over de vangst van een wel heel bijzondere spin, de Waterspin, bekend vanwege de luchtvoorraden die deze onder water aanlegt: een duikerklok om in te wonen en te eten, eentje om in te vervellen, een spermaklok, een broed- of eiklok (met twee verdiepingen: eitjes en later de jongen boven, moeder beneden), een overwinteringsklok, etc.

5 5 Waterspin. Foto: Ronald Ykema. Opvallend is, dat we dit jaar nergens schrijvertjes hebben ontdekt. Er zijn in alle 3 locaties steeds veel haftennimfen gevonden. Het vastgestelde aantal zoetwaterslakkensoorten bedraagt 17 (van enige exemplaren kon wel het genus, maar niet met zekerheid de soort worden bepaald, zie de tabel). Bij de levende slakken ging het heel dikwijls om zeer kleine exemplaren, dus juveniele slakjes. Volwassen slakken zijn beduidend minder vaak aangetroffen. Wij kunnen als werkgroep hiervoor geen verklaring geven. Het is verheugend, dat in locatie 1 de Platte schijfhoren voorkomt, daar deze op de Rode lijst de status Kwetsbaar heeft. De Platte schijfhoren is landelijk gezien vrij zeldzaam. De afname van het aantal wordt veroorzaakt door de teloorgang van geschikte biotopen. Het is een bewoner van niet verontreinigd, zoet water met een rijke, gevarieerde onderwatervegetatie, en leeft vooral in plassen en sloten met een veenbodem, met name in Utrecht en Zuid-Holland. De Spitse moerasslak bleek voor te komen in locatie 3. Foto: Dirk-Jan Saaltink. Van de tweekleppigen hebben wij slechts 2 soorten en 1 geslacht aangetroffen: de Moerashoornschaal, de Zwanenmossel (slechts tweemaal een lege schelp) en het geslacht Erwtenmossel. Het genus Erwtenmossel (Pisidium) telt in Nederland 14 gevestigde soorten; de determinatie tot op soortniveau is uiterst lastig.

6 6 beschoren geweest... Platte waterwants, ook Zwemwants geheten. Foto: Ronald Ykema. Het is een carnivore waterwants, die zowel op de bodem als tussen waterplanten leeft. De korte, krachtige, inklapbare voorpoten van dit algemene waterinsect doen dienst als grijppoten, waarmee prooien worden gevangen. Op een dag zagen we, dat een platte waterwants in een bakje slootwater met gevangen diertjes een jufferlarve ving en vervolgens leegzoog. Zonder onze inventarisatieinspanningen was het diertje wellicht een langer leven Links de larve van een glazenmaker (foto: Ronald Ykema), rechts een imago van het Lantaarntje (foto: Heleen Troost). De volgende foto s geven een indruk van onze inventarisatiewerkzaamheden. Het betreft slechts een kleine greep uit het totale aantal gemaakte opnamen.

7 7 Foto (locatie 1): Aart Pijl. Foto (locatie 1): Aart Pijl. Foto: Annemarie van Putten.

8 8 Foto: Aart Pijl. Foto: Iemkje Tijsseling.

9 9 Foto: Iemkje Tijsseling. Foto: Iemkje Tijsseling.

10 10 Foto : Aart Pijl Foto : Iemkje Tijsseling. Foto: Annemarie van Putten.

11 11 Foto: Iemkje Tijsseling. Foto: Iemkje Tijsseling.

12 12 Foto: Iemkje Tijsseling. EC-meter. Foto: Iemkje Tijsseling. EC is de afkorting van electric conductivity (= elektrisch geleidingsvermogen). Als zich in water zouten bevinden, is er sprake van geleidbaarheid (ionen geleiden de elektrische stroom). In locatie 3 bedroeg de EC op 16 september 159 ms/cm (ms staat voor milli Siemens). Bij enige metingen

13 van andere waterwaarden vielen de zeer hoge KH-waarden (carbonaathardheid) op WAARGENOMEN IN 2018 MET INDICATIE VAN AANTALLEN--- Datum: 1 = 29 april; 2 = 27 mei; 3 = 17 juni; 4 = 22 juli; 5 = 19 aug.; 6 = 16 sept. Diergroep of diersoort Locatie 1 Locatie 2 Locatie 3 (I = 1 ind.; T = 2 t/m 10 ind.; = meer dan 10 ind.; 0 = niet Datum Datum Datum aangetroffen) Platworm I I T I Zoetwaterborstelwormsoort(en) T I T Vis(sen)bloedzuiger 0 T I T T T Achtogige bloedegel 0 I I Doorschijnende bloedzuiger 0 I T I 0 0 Gezoomde clepsine 0 I Bloedzuiger, soort niet bepaald T I Nimf van Caenis horaria 0 0 I Haftennimf, soort niet bepaald Lantaarntje (imago) 0 I T T T T 0 Gewone oeverlibel (imago, ) 0 I I 0 0 Larve van Lantaarntje I I I I Larve van Grote roodoogjuffer I 0 Jufferlarve, soort niet bepaald T 0 I T I I Larve van Grote keizerlibel 0 I Larve v.e. Glazenmakersoort I Larvenhuidje van een juffer I Springstaart 0 I Bootsmannetje (Notonecta) T I T T I T 0 Dwergbootsmannetje 0 I Duikerwants T T T Platte waterwants (Zwemwants) T T Schaatsenrijder 0 T T I I T 0 Staafwants 0 I I T I I 0 Waterschorpioen I 0 0 Kokerjuffer (schietmotlarve) T T T Pluimmuglarve 0 I Vedermuglarve (Dansmuglarve) T T I I T T Steekmuglarve I T 0 Steekmuglarve (Anopheles sp.) I Muggenlarve, fam. niet bepaald I 0 0 Steekmugpop I 0 Larve van Gewone elzenvlieg T I 0 I Snuitkeversoort (imago) 0 0 T Eirond watertorretje 0 0 I Hydroporus-soort (zeer wsch.) I 0 Waterkever, soort niet bepaald T 0 T Larve van Dytiscus-soort 0 0 I Waterroofkeverlarve (Dytiscus?) 0 I Larve Grote spinnende watertor 0 I Larve van Eirond watertorretje 0 I T Larve van Tuimelaar I 0 0 Larve van Scirtes-soort 0 0 I Waterkeverlarve, soort niet bep. 0 0 I Eenoogkreeftje I

14 14 Watervlo I T I Aasgarnaal T Karperluis I I 0 Mosselkreeftje T Waterpissebed I T Vlokreeftje 0 I I T T T Gevlekte Am. rivierkreeft I I Waterspin I Watermijt T T I T Larve Kleine watersalamander 0 0 I Larve salamandersoort 0 I Groene kikker 0 T Kleine modderkruiper 0 0 I Tiendoornige stekelbaars 0 T T T Voorntje (heel klein) T Erwtenmossel 0 I Moerashoornschaal 0 T Zwanenmossel I I Bronblaashoren 0 I I Puntige blaashoren T T I T Grote diepslak 0 T T I I 0 Kleine diepslak 0 I Spitse moerasslak I Viviparus sp. (Moerasslaksoort) I Vijverpluimdrager 0 I I Gewone (Grote) poelslak I T I T 0 I I T Moeraspoelslak I I 0 0 Oorvormige poelslak 0 I Ovale poelslak 0 0 T I 0 Posthorenslak I Draaikolkschijfhoren I I T I I Gekielde schijfhoren I T I 0 Gewone schijfhoren 0 I T T Platte schijfhoren 0 T T Vlakke schijfhoren I Witte schijfhoren 0 0 I I Schijfhoren, soort niet bepaald T I 0 0 Slakkeneierkapsels T Euglenofytensoort (eencellige) I 0 0 Ciliaat (eencellige) I 0 0 Nadere uitleg/toelichting: genus = geslacht, bijv. het waterroofkevergeslacht Dytiscus (Geelgerande waterkevers), dat in ons land 7 soorten telt sp. = species = soort imago = volwassen insect nimf = onvolwassen stadium van een insect met een onvolledige metamorfose, bijv. een haftennimf Achtogige bloedegel: ook Achtogige bloedzuiger genoemd Doorschijnende bloedzuiger: ook Doorzichtige clepsine genoemd Caenis horaria = Gewone slijkhaft (orde Haften of Eendagsvliegen); bij de nimfen van deze soort is het tweede paar tracheekieuwen vergroeid tot kieuwplaten, die de overige tracheekieuwen aan weerszijden van het achterlijf bedekken

15 15 Notonecta: geslacht van 6 soorten bootsmannetjes (rugzwemmers), waarvan in Zuid- Holland 3 soorten voorkomen, waaronder de zeer algemene soort Notonecta glauca, Gewoon bootsmannetje, de algemeenste en meest verbreide soort Pluimmuggen: ook Spookmuggen genoemd (vanwege de doorzichtige larven) Elzenvliegen: ook Slijkvliegen genoemd; bij ons komt de Gewone elzenvlieg (Sialis lutaria) voor; de larven van de beide andere (behoorlijk zeldzame) soorten leven in snelstromend water Snuitkevers: zeer grote keverfamilie, waarvan slechts enige soorten op oever- en waterplanten leven Hydroporus: genus van waterroofkevertjes met in ons land minstens 25 soorten en daarmee het grootste waterkevergeslacht in Nederland; H. palustris (Moeraswaterroofkevertje) is de algemeenste soort en komt in heel Nederland voor, met name in eutroof water; mogelijk is het deze soort die wij gespot hebben Scirtes: een genus binnen de familie Moerasweekschildkevers (Moerasvlokevers) Euglenofyten: dit zijn Oogwieren (eencellig); zie het volgende filmpje: (een oogwier, mogelijk een Euglenasoort, maar een geraadpleegde deskundige kon hieromtrent geen zekerheid verschaffen) Ciliaten: eencelligen met trilharen, ook wel wimperdiertjes of trilhaardiertjes genoemd, hoewel het naar de huidige inzichten geen diertjes zijn (een bekend voorbeeld is het Pantoffeldiertje) Aart Pijl 22 september 2018