Energieopwekkers van vroeger en nu

Transcriptie

1 GROEP 5/6 Energieopwekkers van vroeger en nu De leerlingen krijgen bouwbeschrijvingen van verschillende opwekkers aangereikt en bouwen zelf een eenvoudige versie van duurzame opwekkers. Ze onderzoeken de toepassingen ervan. Ze verwerken de opgedane kennis door middel van een spel. Lesdoel De leerlingen weten wat duurzame opwekkers zijn en hebben een beeld wat het principe van de opwekkers is. De leerlingen beseffen dat nieuwe technieken vaak zijn gebaseerd op oude technieken. Beginsituatie De kinderen weten dat mensen al eeuwen lang oplossingen/machines/apparaten hebben bedacht om het leven sneller, makkelijker, beter te maken module groep 5/6 Koppeling kerndoel Natuur en techniek (kerndoel 44) De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik. Deze les hoort bij de lessenserie van Zon op School 1

2 GROEP 5/6 Voorbereiding voor de leerkracht Kopiëren van de bouwbeschrijvingen, per twee kinderen één bouwbeschrijving. Bekijk het opstart filmpje voor deze opdracht: energiebronnen01 (2.11 minuten) Dit filmpje beschrijft een aantal energiebronnen met de bijbehorende techniek door de eeuwen heen. Ook worden nieuwe technieken vergeleken met oude technieken. Dit zijn technieken die werken op duurzame energiebronnen die er altijd al geweest zijn en er zullen blijven. (Weer- en klimaat)kaarten klaarzetten op het digibord: 755!2d !3d popup/image.jsp?item= &nr= &site= (klimaatkaart van de wereld) module groep 5/6 Deze les hoort bij de lessenserie van Zon op School 2

3 GROEP 5/6 Voorbereiding voor de leerkracht Benodigdheden Gereedschap Zwarte plakkaatverf Natuurklei, liefst witte chamotte (één brood) Kleiplanken Kopieerpapier of vouwblaadjes Lange satéprikkers (één pakje) Plakband (gewoon, schilderstape en ductape) Knopspelden (6x) Limonaderietjes (6x) Plastic bekertjes (+/- 20x) Spijkertjes (klein) Punaises (+/- 15x) Kurken (6x) Lijm Flesjes met uitschuifdopje (waterflesjes of energiedrankjes hebben dit soort dopjes) Scharen Potloden Linialen Handboortje 2 mm Kleiplaten, kleispatels en/of mesjes Prikpennen (3x) Kwasten (3x) Extra plankjes of meer kleiplaten om werkjes op vast te zetten module groep 5/6 Deze les hoort bij de lessenserie van Zon op School 3

4 GROEP 5/6 Samen aan de slag (45 minuten) Bekijk samen als binnenkomer het volgende filmpje over energiebronnen en de bijbehorende technieken: (2.11 minuten) Door de eeuwen hebben de mensen veel dingen verzonnen die het leven makkelijker maakten. Meneer Volta en meneer Watt uit het filmpje waren hier, zoals jullie hebben gezien, heel goed in. Deze heren waren rond het jaar 1775 grote helden! Heel, heel vroeger leefde de mens in en met de natuur, ze hadden weinig hulpmiddelen. De mens liep bijvoorbeeld overal heen. Later gebruikten ze dieren om sneller vooruit te komen. In onze tijd is de fiets, de auto en het vliegtuig bedacht. Maar we weten ook dat niet alle uitvindingen oneindig op dezelfde energiebronnen kunnen blijven werken. Zoals je in het filmpje hebt gezien, raken sommige bronnen als gas en steenkool op. Slimmer is om bronnen te gebruiken die niet op kunnen gaan module groep 5/6 Moeten we deze allemaal opnieuw ontdekken? Nee! Een aantal bronnen worden al heel erg lang gebruikt en zullen niet opraken. Weten jullie welke bronnen dit zijn? In het filmpje kwamen wind en water al voorbij. En wat denk je van de zon? Jullie gaan kijken hoe de verschillende bronnen gebruikt worden om energie op te wekken. Wanneer zijn deze energieopwekkers eigenlijk ontdekt? Ook dit kom je te weten door de tekst bij het werkblad dat jullie straks krijgen. Jullie gaan uitvinden hoe energieopwekkers werken die wind, water of de zon als bron hebben. Er zijn heel veel verschillende vormen ontworpen. Na het bouwen gaan jullie de opwekkers met elkaar vergelijken. Maar nu eerst aan de slag: De handen uit de mouwen! De leerkracht verdeelt de werkbladen. Voor de bouwers de volgende tips: Werk in tweetallen. Lees de bouwbeschrijving goed door. Verzamel de materialen die je nodig hebt en zorg ervoor dat er genoeg materiaal voor de anderen overblijft. Maak de energieopwekker van de bouwbeschrijving. Lukt het niet, vraag dan hulp aan anderen die sneller klaar zijn of aan de groepjes die dezelfde bouwbeschrijving hebben. Als je klaar bent, ruim je de materialen en gereedschappen op. Zorg ook voor een schone vloer en tafel. Zet je energieopwekker op een (klei)plank als deze moeilijk op te pakken is. Let op: Is jullie energieopwekker nog niet af en de tijd is om: dit is niet erg, je kunt gewoon verder met de overige opdrachten. Deze les hoort bij de lessenserie van Zon op School 4

5 GROEP 5/6 Samen op onderzoek uit (20 minuten) Lees als tweetal de informatie die hoort bij je opwekker en beantwoord de vragen. Wist je alles al of hebben jullie dingen ontdekt die je nog niet wist? Check de antwoorden met de andere tweetallen met dezelfde opwekker module groep 5/6 Deze les hoort bij de lessenserie van Zon op School 5

6 GROEP 5/6 Samen kijken wat we te weten zijn gekomen (30 minuten) Jullie gaan het opwekkende en energieke discussiespel spelen. Jullie krijgen steeds een nieuwe vraag van de meester of juf en jullie krijgen als tweetal per vraag 1 minuut de tijd om het antwoord te vinden module groep 5/6 Per vraag doe je steeds hetzelfde: Luister eerst goed naar de vraag. Bespreek als tweetal wat het goede en korte antwoord of de beste plek moet zijn (binnen 1 minuut!). De meester of juf telt af en is de presentator die ervoor zorgt dat de spreektijd eerlijk wordt verdeeld. Na elke vraag worden de antwoorden besproken en leggen jullie aan elkaar uit wat jullie weten. Zo ontdek je samen het goede antwoord of dat er meerdere antwoorden mogelijk zijn. Sommige vragen hebben geen goed of fout antwoord. Klaar voor de start? Af! Welke typeenergie opwekker is het oudste: water, wind of zon? Waar zou jullie eigen energieopwekker het beste werken in Nederland? nl/maps/preview#!data=!1m4!1m3!1d !2d !3d Waar zou jullie eigen energieopwekker het beste werken in de wereld? (Of beschrijf de ideale omstandigheden.) eigenwijzer/shared/templates/popup/image.jsp?it em= &nr= &site= Welke energieopwekker brengt het meeste op en waarom? Brengt jullie energieopwekker veel of weinig op bij ideale omstandigheden? (Ga in de goede volgorde staan van weinig naar veel.) Wordt jullie energieopwekker (in een meer of minder ontwikkelde vorm) nog vaak gebruikt? (Ga weer in de goede volgorde staan.) Maak ten slotte samen een opstelling in de klas van alle opwekkers en schrijf bij jullie eigen opwekker waarom en waar deze opwekker het beste gebruikt zou kunnen worden. Deze competitieve manier van evalueren is gekozen om een speelse vorm van vergelijken en discussiëren te laten ontstaan. Een vorm waarbij de leerlingen gedwongen worden actief mee te spelen. Past deze vorm niet bij de groep (of is er een andere reden waardoor deze vorm niet past) dan kunnen de gestelde vragen ook gebruikt worden zonder de spelvorm. Deze les hoort bij de lessenserie van Zon op School 6

7 Kopieerblad met vragen over de energieopwekkers: GROEP 5/6 Welke energieopwekker hebben jullie gemaakt? Welke energiebron gebruikt jullie energieopwekker? Maak een schetsje van jullie energieopwekker en schrijf erbij hoe deze werkt. Gebruik hierbij pijltjes om belangrijke onderdelen te benoemen. Wanneer en waar is het idee om op deze manier energie op te wekken ontstaan? (lees hiervoor de informatie op je werkblad). Wanneer en waar doet jullie energieopwekker het het beste? Wanneer en waar doet jullie energieopwekker het het minst goed? Jullie hebben een heel simpele vorm van een energieopwekker gemaakt. Welke aanpassing zouden jullie kunnen bedenken (of kennen jullie al) om meer energie op te kunnen wekken? (lees hiervoor de informatie op het werkblad nog eens door). Dit kopieerblad hoort bij de lessenserie van Zon op School

8 Bouwbeschrijving van een zonneoventje Verzamel eerst de dingen die je nodig hebt: Karton van minimaal 30 bij 40 cm Potlood en liniaal Aluminium folie plakband Lijm Klei Hoe maak je een zonneoventje: 1 Teken de onderstaande tekening na maar dan met vierkanten van 10 cm. 2 Knip of snij de buitenste lijnen (de omtrek) en vouw de binnenste lijnen zodat er een kubus ontstaat Zie je waar het dekseltje zit? Plak de wanden van het doosje vast met plakband maar laat het dekseltje open. Beplak de binnenkant van het doosje en het dekseltje met aluminiumfolie Zorg ervoor dat de folie mooi glad opgeplakt wordt zodat het een beetje op een spiegeltje lijkt. Nu is je zonneoventje klaar. Maak van klei een minipannetje met deksel die makkelijk in het zonneoventje past. Zet de pan in het zonneoventje.

9 Hoe werkt een zonneoven? Een zonneoven kan, als je deze goed in de felle zon zet, eten aan de kook brengen. Dit lukt omdat je een doos hebt die warmte kan vasthouden doordat er een glazen plaat op zit. De wanden en deksel zijn van glimmende materialen waardoor de warmte van de zon versterkt wordt. Het is belangrijk dat je de doos goed in de zon zet zodat er zoveel mogelijk stralen opgevangen worden. Het koken met een zonneoven duurt natuurlijk wel langer dan wij met gas of elektra gewend zijn. Zeker in ons land waar de zon, als die al schijnt, niet zo veel warmte kan maken. In de warmere landen moet je ook goed plannen maar lukt het prima om een dagelijkse warme maaltijd voor het gezin te koken. Hoe wordt de zonneoven tegenwoordig gebruikt? De zonneoven wordt tegenwoordig veel gebruikt in warme landen waar de mensen arm zijn. De mensen kunnen hun eten koken zonder dat ze hout hoeven te zoeken. De zonneoven zorgt er dus voor dat ze zonder al te veel moeite kunnen eten. Naast het gemak is het ook beter voor het milieu omdat er geen hout of ander brandbaar materiaal gebruikt hoeft te worden. Zonneovens zijn er in heel veel soorten en maten. Soms zijn de glimmende materialen zo goed gevormd (rond gebogen) dat er niet eens meer een glazen plaat nodig is. Wel wordt vaak een zwarte pan gebruikt om zo veel mogelijk warmte op te nemen. Wanneer is de zonneoven bedacht? Eind 18e eeuw werd de zonneoven bedacht door Horace Bénédict de Saussure uit Zwitserland. Hij merkte dat het binnen in zijn koets warmer was dan daar buiten. Dit kwam omdat de warmte van de brandende zon binnen vastgehouden werd. Hij bedacht dat een kistje met een glazen deksel nog veel meer zon kon vangen en vasthouden. Hier kon hij echt in koken. Hij kookte voor het eerst fruit tot sap zonder brandstof te gebruiken. Later is bedacht dat je de warmte van de zon met spiegels nog sterker kunt maken. Dit was al heel lang bekend maar gecombineerd met het kistje met de glazen deksel werd eigenlijk de zonneoven helemaal compleet. In de 3e eeuw voor Christus werden de spiegels gebruikt om vuur te maken. Uit 212 voor Christus bestaat een verhaal van Archimedes uit Griekenland dat ze glimmende bronzen schilden van soldaten gebruikten om de schepen van de vijand in brand te steken. Dit is een mooi verhaal maar is het waar? In 1973 heeft de Griekse marine het uitgeprobeerd. Ze konden op deze manier een houten schip op 50 meter afstand in brand laten vliegen. Lessenserie Zon op School

10 Bouwbeschrijving van een zeilboot Verzamel eerst de dingen die je nodig hebt: Melkpak 2 Satéprikkers (lang) Eén kopieerpapiertje Plakband Hoe maak je een zeilboot: Kijk bij elke opdracht goed naar de foto. Plak de bovenkant van je melkpak (waar uit geschonken is) met plakband dicht. Leg het melkpak op de zijkant zodat het op een boot lijkt (bovenkant van het pak is de boeg, de voorkant van het schip). Snij of knip twee gaten in de bovenkant maar laat in het midden een strook voor de mast over. Prik één prikker in het midden van de strook die je hebt overgelaten. Prik nog een prikker in de punt van het schip. Knip vier rechthoeken uit je papier van groot naar klein. Prik de grootste als eerste op de prikker in het midden van de boot. Prik de volgende op de voorste prikker. Prik vervolgens de volgende rechthoek op de middelste prikker. Prik als laatste de kleinste rechthoek op de voorste prikker. Lessenserie Zon op School

11 Hoe werkt een zeilboot? Als het waait wappert een vlag in de wind. Dit wapperen kan omdat de vlag met de wind mee kan waaien. De vlag waait altijd in de richting van de wind. Houd je de vlag vast en draai je tegen de wind in dan voel je dat je de vlag stevig vast moet houden. De vlag vangt namelijk de wind. De wind duwt de vlag weg. Zo werkt een zeil van een simpele, ouderwetse zeilboot ook. Het zeil vangt de wind. De wind duwt tegen het zeil en de boot gaat vooruit. Zorg je er nu voor dat de vlag niet met de wind mee kan waaien. Je maakt de vlag vast aan een tweede vlaggenmast (als een spandoek) dan vangt de vlag juist wind en trekt de wind aan de vlaggenmasten. Zouden deze vlaggenmasten op een boot staan dan zou de boot gaan varen. Zo zijn de eerste zeilboten gemaakt. Hoe wordt een zeilboot tegenwoordig gebruikt? Vroeger gebruikten ze de zeilboten voor handel, oorlog en natuurlijk de visserij. Tegenwoordig gebruiken ze hier bijna overal schepen met motoren voor. Eigenlijk worden zeilboten in onze omgeving alleen nog maar voor het plezier gebruikt. Wanneer is de zeilboot bedacht? Rond 6000 jaar voor Christus werd waarschijnlijk de eerste zeilboot in Egypte uitgevonden. Hier zijn tekeningen van gevonden. De masten waren gemaakt van bundels papyrus (waar papier van wordt gemaakt). De mensen ontdekten rond 1000 voor Christus dat ze, wel met gevaar voor eigen leven, veel geld konden verdienen door al zeilend de zeeën over te varen. Ze namen eten en spullen mee die in hun eigen land niet te krijgen waren. De schepen werden direct voortgestuwd door de wind, de zeilen werkten net als de vlag met twee vlaggenmasten of een spandoek (dit heet dwarsgetuigd). Met deze boten was je heel erg afhankelijk van de windrichting. Later werden zeilboten bedacht met een soort driehoekig zeil die, net als een vlag, makkelijker mee kunnen draaien aan de mast. (dit heet langsgetuigd) Met deze zeilen kon je veel beter met de wind spelen en bijna alle richtingen uitvaren. Lessenserie Zon op School

12 Bouwbeschrijving van een windmolentje Verzamel eerst de dingen die je nodig hebt: Vouwblaadje of ander vierkant papiertje Schaar Potlood Knopspeld Limonaderietje Hoe maak je een windmolentje: Kijk naar de onderstaande tekeningen en maak stap voor stap het molentje. Let goed op: knip niet helemaal tot het midden maar stop met knippen ongeveer 3 cm voor het midden. Prik voorzichtig de naald door de puntjes van het papier en op het laatst steek je de naald door het midden van het vierkantje. Prik daarna de naald voorzichtig helemaal door het rietje heen. Duw de naald niet te ver door, dan wil het molentje niet goed draaien. Test het molentje door er tegenaan te blazen. Als het goed is gaat het molentje draaien. Lessenserie Zon op School

13 Hoe werkt een windmolen? De ouderwetse windmolens waar we in Nederland beroemd mee zijn in de hele wereld noem je torenmolens. Dit zijn molens waarbij de (4) wieken wind vangen doordat de wieken een beetje schuin in de wind staan. Als de wieken draaien draait er een as mee die weer iets anders kan laten draaien. Vroeger werd de molen vaak gebruikt om graan te malen, water te verplaatsen of om hout te zagen. Hoe wordt de windmolen tegenwoordig gebruikt? De moderne windmolens zien er heel anders uit. Deze windmolens wekken stroom op voor heel veel huizen tegelijk. Op het moment dat de windmolen stroom ging opwekken werd de naam veranderd in windturbine. Het eerste model van een windturbine heeft de Schot Blyth in 1887 bedacht voor de verlichting van zijn schuur. De Amerikaan Brush in 1887/1888 bedacht de echte voorloper vande windturbines die we nu kennen. De windturbine wekt stroom op doordat er een dynamo in zit die wordt aangedreven door de draaiende wieken van de turbine. Er zijn tegenwoordig heel veel vormen, soorten en maten windturbines. Wanneer is de windmolen bedacht? De eerste windmolen is waarschijnlijk rond 100 voor Christus bedacht in China. Dit was een hele simpele molen die lijkt op een waterrad waar in plaats van de wind, het water tegenaan duwt. Van deze molens zijn tekeningen gevonden op begraafplaatsen uit die tijd. In 1390 verbeterden de Nederlanders de windmolen enorm. Ze maakten verschillende verdiepingen in de molen zodat je makkelijker kon werken. Je kon meerdere machines tegelijk aandrijven. Belangrijker is dat de Nederlandse molen de hele kop rond kon draaien waardoor de wieken altijd in de beste richting geplaatst konden worden om zo veel mogelijk wind te vangen. Ook bedachten de Nederlanders dat de molen op verschillende snelheden kon draaien. Zo kon je met verschillende windsnelheden gewoon doorwerken. Lessenserie Zon op School

14 Bouwbeschrijving van een waterrad Verzamel eerst de dingen die je nodig hebt: Satéprikkers (lang) Kurk Punaises Prikpen of spijker Plastic bekertje Plastic lepeltjes of plastic bekertjes Sterke tape (duct tape) Klei Kleiplaat Eventueel een 2 mm handboortje Hoe maak je het waterrad: Zet het bekertje op een stevige ondergrond en prik met een prikpen of spijker een gaatje uit van ongeveer een halve cm. (net als vroeger bij de kleuters een heleboel gaatjes in een kringetje) Let op, het bekertje scheurt snel. Je kunt repareren met sterke tape of je probeert het nog één keer met een nieuw bekertje. Plak nu twee satéprikkers aan de met sterke tape aan het bekertje vast (kijk maar naar het plaatje) en prik de satéprikkers aan de andere kant in de klei zodat het bekertje op de prikkers blijft staan. Steek nu een prikker door een kurk heen en laat deze prikker er aan twee kanten even ver uitsteken (kijk maar naar het plaatje). Mocht het te moeilijk gaan dan is het misschien slim een gaatje te boren. Prik met punaises drie kort afgeknipte lepeltjes aan de kurk vast. Heb je geen lepeltjes dan kan het ook met stukjes karton met sterke tape er omheen tegen het nat worden. Laat water uit het bekertje stromen. Hou de satéprikker met de kurk (het waterrad) onder het waterstroompje. Zoek de beste plek voor het waterrad zodat deze gaat ronddraaien. Prik vier satéprikkers in de klei zodat ze een steuntje vormen voor het rad (Kijk maar naar het plaatje). Ondersteun de vier prikkers eventueel met wat sterke tape. Lessenserie Zon op School

15 Hoe werkt een waterrad? Een waterrad is een wiel met een soort schepjes er aan. Bij het ene waterrad valt het water op de schepjes en zakken de schepjes door het gewicht naar beneden. Hiervoor heb je een rivier of beek nodig met veel hoogteverschil. Bij de andere stroomt het water er onder tegenaan en duwt het water de schepjes vooruit. Hiervoor heb je geen hoogteverschil nodig maar wel stroming. Hoe wordt het waterrad tegenwoordig gebruikt? Tegenwoordig wordt het waterrad nog heel veel gebruikt. Ze worden vooral gebruikt om stroom op te wekken. Het nieuwe waterrad wordt een waterturbine genoemd. Deze turbines werken net als de dynamo van je fiets. Als je fietst dan draait je wiel en daardoor het wieltje van je dynamo. Er wordt nu stroom opgewekt voor je voor- en achterlamp. Stroomt het water dan draait de turbine en wordt er stroom opgewekt zodat fabrieken en woningen dit kunnen gebruiken. Wanneer is het waterrad bedacht? In Mesopotamië (nu Irak) werd rond 1200 voor Christus het eerste schoepenrad in gebruik genomen. Het waterrad werd niet veel later door heel veel landen over de hele wereld gebruikt. De Romeinen bouwden vooral watermolens om graan te malen. De Chinezen gebruikten al heel vroeg waterraden om wind te produceren (met een blaasbalg). Hiermee konden ze vuur zo heet opstoken dat ze ijzer konden smelten. Lessenserie Zon op School

16 Bouwbeschrijving van een warm watertank Verzamel eerst de dingen die je nodig hebt: Flesje met uitschuif dopje Schilderstape (scheurbaar plakband) Zwarte plakkaatverf Kwast Lange satéprikkers of vergelijkbare stokjes/takjes ( ongeveer 30 cm) Een klein beetje klei Plastic bekertje Stevig plaatje (hout of dik karton) van minimaal 10x10cm Hoe maak je de warmwatertank: Vul je flesje met water en probeer of het dopje goed sluit door het flesje op de kop te houden. Tape het flesje helemaal in (behalve de dop) Bevestig drie satéprikkers aan het flesje met de schilderstape zodat het flesje op de kop in de lucht hangt als de drie satéprikkers de grond raken. Rol de tape een aantal keren om het flesje heen zodat de prikkers niet meer kunnen bewegen. Zorg ervoor dat er een plastic bekertje onder past. Beschilder de tape met zwarte verf. (verf blijft wel op tape maar niet op het flesje zitten) Maak van de klei drie bolletjes ter grote van een grote knikker Druk de drie satéprikkers in de kleiknikkers en druk daarna de knikkers vast op de ondergrond. Plaats een plastic bekertje onder het flesje, hiermee kun je het water opvangen. Zet je tankje achter het raam in de zon.

17 Hoe werkt de zonneboiler? Water uit een tuinslang die de hele dag in de zon heeft gelegen is warm. Zou de slang zwart zijn dan wordt het water zelfs heet. Materiaal met een zwarte kleur neemt al het zonlicht, en dus ook de warmte, op. (een witte kleur kaatst het licht en dus ook de warmte af) Een zwart voorwerp is dus heel handig als je heel makkelijk water wilt verwarmen. De enige voorwaarde is dat de zon hiervoor moet schijnen. Deze manier van water verwarmen kennen jullie misschien wel van de campingdouche. Hoe wordt de zonneboiler tegenwoordig gebruikt? Tegenwoordig wordt deze manier van water verwarmen bijvoorbeeld gebruikt om water van een woonhuis op te warmen. Zelfs in de winter wanneer de zon maar een paar uur schijnt, kan een zonneboiler genoeg warm water maken voor het dagelijkse gebruik van warm kraanwater. Een zonneboiler bestaat uit een zonnecollector en een voorraadvat. De zonnecollector vangt zonlicht op. Zo n collector bestaat uit zwarte buizen die zijn afgedekt met een vlakke glasplaat. Deze glasplaat laat het licht en dus ook de warmte naar binnen. Maar het glas houdt tegelijkertijd de warmte ook binnen. Zo kunnen de buizen en dus het water steeds warmer worden en langer warm blijven. In het voorraadvat kan het opgewarmde water bewaard worden. Wanneer is de zonnecollector uitgevonden? In de 19e eeuw (1800 tot 1900) werd water door vuur verwarmd. Dit kostte moeite en geld. Handige boeren, goudzoekers en andere buitenlui hebben daarom een veilige, eenvoudige en goedkope manier om water te verwarmen bedacht. Ze plaatsten een metalen zwart geschilderde watertank in de zon om zoveel mogelijk zonne-energie op te vangen als mogelijk was. Dit waren de eerste zonneboilers. Het nadeel was dat zelfs op heldere, warme dagen het meestal duurde van s morgens vroeg tot s middags om het water te warm krijgen. En zodra de zon onderging, raakten de tanks snel hun warmte kwijt omdat ze geen bescherming tegen de avondkou hadden. In 1909 bedacht William J. Bailey de voorloper van de tegenwoordige zonneboilers die de warmte wel vast kunnen houden. Hij heeft dus het voorraadvat er bij bedacht. Hij noemde de boiler Day and night. Lessenserie Zon op School

18 Bouwbeschrijving van een huisje met dikke witte muren en kleine ramen Verzamel eerst de dingen die je nodig hebt: Kleiplank Kleiroller en spateltje/mesje Klei, liefst witte chamotte Riet, houten stokjes, karton of andere dakbedekking. Hoe maak je het huisje: Kijk voor je aan het werk gaat eerst naar de foto. Zo heb je een beeld hoe het er ongeveer uit moet gaan zien rol met de kleiroller kleiplaten van ongeveer 1,5 cm dik. Snij met het mesje twee platen (muren) van ongeveer 7x12 cm. Snij nog twee platen (muren) van 7x7 cm met daarop een driehoekje. Snij een deur en een paar kleine raampjes in de muren die nog plat op de plaat liggen. Bevestig de platen (muren) aan elkaar door ze tegen elkaar te drukken. Kras aan de buitenkant en de binnenkant de verbindingen een beetje in met een mesje, zodat de klei van de platen een beetje mengt. Maak de binnen en buitenkant weer glad door er met je vinger overheen te wrijven. De verbinding is nu stevig. Bedek je huis met een zelfgekozen dak.

19 Hoe werkt het huisje? Heb je s avonds wel eens een grote steen aangeraakt die de hele dag in de zon heeft gelegen? Grote kans dat je de warmte van de zon nog kunt voelen. Het blaadje dat er naast ligt en ook de hele dag in de zon heeft gelegen is niet meer warm. Hoe kan dit? Hoe werken de dikke muren van dit soort huisjes? De steen heeft veel massa (is zwaar) en bestaat dus uit veel materiaal. Deze massa zorgt ervoor dat de steen de warmte vast kan houden. Onder de steen is de zon niet gekomen. Daar is het niet heet geweest maar wordt het ook niet echt koud. De steen zorgt in de zon voor de schaduw en koelte. s Avonds zorgt de zon door de opgewarmde massa er weer voor dat de grond onder de steen niet sterk afkoelt. De temperatuur onder de steen is dus veel gelijkmatiger dan de temperatuur boven de steen. Hoe wordt deze manier van zonne-energie gebruiken tegenwoordig gebruikt? De huizen in veel zuidelijke (warme) landen worden nog steeds op dezelfde manier gebouwd. In de meer noordelijke (minder warme) landen houden ze bij het bouwen ook rekening met de grootte van de ramen. Aan de zonkant (het zuiden) worden hele grote ramen geplaatst zodat de zon goed binnen kan komen om het huis op te warmen. Aan de noordkant worden de ramen klein gehouden zodat er niet teveel warmte verloren gaat. Wanneer is deze manier van huizen bouwen bedacht? De Grieken wisten zo n 2500 jaar gelden al dat zonne-energie heel goed te gebruiken was. Zij bouwden huizen met dikke witte muren. Dit wit was omdat wit de zon weerkaatst. Daardoor bleef het overdag lekker koel in de huizen en was het s nachts behaaglijk warm in de huizen dat kwam doordat de muren de warmte dan weer uitstraalden. Ook al waren de muur wit de muur werd toch genoeg verwarmd. Deze methode van zonneenergie wordt nog steeds in veel zuidelijke landen gebruikt. Zo werkt het ook met het huisje met dikke muren. Buiten het huisje verschillen de temperaturen erg. Binnen in het huisje zijn de temperatuursverschillen veel kleiner. Lessenserie Zon op School