DE EUROPESE COMMISSIE GEEFT NIEUWE PRECISERINGEN OVER HET BEGRIP STAATSSTEUN

Transcriptie

1 > > Isabelle Vincke & Matthias De Cock DE EUROPESE COMMISSIE GEEFT NIEUWE PRECISERINGEN OVER HET BEGRIP STAATSSTEUN INTRODUCTIE Als een Staat voordelen toekent aan een onderneming, is die toekenning in principe onderworpen aan een controle door de Europese Commissie, in die zin dat die voordelen onder de definitie van staatssteun vallen en de uitwisselingen tussen EU-lidstaten beïnvloeden of dreigen te beïnvloeden. Dan rijst de vraag natuurlijk wat staatssteun precies is en in welke mate het betrekking kan hebben op de lokale besturen. Dat is het geval vanuit twee invalshoeken: enerzijds als ze een voordeel krijgen en anderzijds als ze er integendeel zelf een toekennen. De Europese Commissie publiceerde op 19 juli 2016 een mededeling met toelichting over het begrip staatssteun vermeld in artikel 107, 1e lid van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Deze mededeling heeft aanzienlijke gevolgen voor de lokale besturen als zij een voordeel ontvangen of toekennen dat als staatssteun bestempeld kan worden, met name wat betreft de verplichting of niet om die aan de Europese Commissie aan te geven. In dit artikel analyseren wij het begrip staatssteun en de mededeling van de Commissie, om na te gaan onder welke voorwaarden een voordeel dat door een lokaal bestuur verkregen of toegekend wordt, als staatssteun bestempeld kan worden en als dat het geval is, welke steun beschouwd worden als compatibel met het Verdrag betreffende de werking van de EU. I. WELKE VOORDELEN KUNNEN ALS STAATSSTEUN BESCHOUWD WORDEN? Volgens artikel 107, 1e lid, van het Verdrag, is staatssteun behoudens de afwijkingen waarin de Verdragen voorzien, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de interne markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. De verschillende elementen die een rol spelen in het begrip staatssteun, zijn: 1. het bestaan van een onderneming 2. de toerekenbaarheid van de maatregel aan de Staat en de bekostiging met staatsmiddelen 3. de toekenning van een voordeel 4. de selectiviteit van de maatregel 5. de effecten van de maatregel op de mededinging en de uitwisselingen tussen lidstaten 1. DE BEGRIPPEN ONDERNEMING EN ECONOMISCHE ACTIVITEIT De staatssteunregels zijn alleen van toepassing wanneer de begunstigde van een maatregel een onderneming is. Een onderneming wordt gedefinieerd als een eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd. Of een bepaalde entiteit als onderneming wordt aangemerkt, hangt dus volledig af van de aard van haar activiteiten. Een vzw of een sportclub bijvoorbeeld kunnen dus perfect ondernemingen zijn. Een overheid kan ook een onderneming zijn. Dat heeft 3 belangrijke gevolgen. 1. Ten eerste is de status van de entiteit in het nationale recht niet bepalend. 2. Ten tweede is de toepassing van de staatssteunregels niet afhankelijk van de vraag of de entiteit opgezet is om winst te genereren. Ook entiteiten zonder winstoogmerk kunnen goederen of diensten op een markt aanbieden. 3. Ten derde houdt, wanneer een entiteit als onderneming wordt aangemerkt, dit steeds verband met een specifieke economische activiteit. Een economische activiteit is iedere activiteit die erin bestaat goederen of diensten op een markt aan te bieden. 1. Mededeling van de Commissie betreffende het begrip staatssteun in de zin van art. 107, 1e lid, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, C/2016/2946, Publicatieblad van de EU C 262 van , p / 06

2 Het is dus mogelijk dat een lokaal bestuur dat een economische activiteit uitoefent, beschouwd wordt als een onderneming, en als het bijvoorbeeld een subsidie krijgt die onder de definitie van staatssteun valt, die in principe aangegeven moet worden bij de Europese Commissie. De Commissie stelt bijvoorbeeld uitdrukkelijk dat OCMW s ondernemingen vormen als zij activiteiten hebben die door privéoperatoren uitgevoerd kunnen worden, zoals de levering van maaltijden aan huis of thuiszorg. Bepaalde activiteiten worden als niet-economisch beschouwd: activiteiten die intrinsiek tot de overheidsprerogatieven behoren en die de Staat op zich neemt, in hun hoedanigheid van overheid, tenzij de overheid in kwestie beslist heeft marktmechanismen in te voeren; het openbaar onderwijs dat binnen het nationale onderwijsstelsel wordt gefinancierd door de Staat en onder staatstoezicht staat; bepaalde activiteiten op het gebied van cultuur (bv. openbare bibliotheken) en instandhouding van cultureel en natuurlijk erfgoed op nietcommerciële wijze georganiseerd. Wat betreft een gemeentelijke activiteit waarvoor de gemeenten subsidies verkrijgen, de bouw van sociale woningen, bevestigt de Commissie dat de bouw en het beheer van sociale woningen een economische activiteit is. In de zin van die beslissingen omvat sociale huisvesting «de ontwikkeling, de verhuring of verkoop en het onderhoud van woonruimte tegen betaalbare prijzen, maar ook de toewijzing en het beheer ervan; dit kan ook het beheer van wijken en buurten omvatten». Uit wat voorafgaat, vloeit voort dat eenzelfde entiteit tegelijk economische en niet-economische activiteiten kan uitoefenen. Dat geldt in het bijzonder voor de lokale besturen. De regels inzake staatssteun zijn enkel van toepassing voor de economische activiteiten van dit type entiteit, dus de lokale besturen. 2. AFKOMSTIG VAN DE STAAT Bij de vraag of een voordeel rechtstreeks of onrechtstreeks met staatsmiddelen bekostigd wordt en de vraag of die maatregel aan de Staat valt toe te rekenen, gaat het om twee afzonderlijke en cumulatieve voorwaarden om van staatssteun te kunnen spreken. Toerekenbaarheid aan de Staat heeft betrekking op het feit dat, om van staatssteun te kunnen spreken, het voordeel toegekend moet worden door een overheid. Dat behelst niet alleen de federale of gefedereerde bestuursniveaus, maar ook elke gedecentraliseerd bestuursniveau, waaronder de lokale besturen. Dat geldt opnieuw in de 2 richtingen: zowel wanneer een lokaal bestuur een voordeel toekent aan een onderneming als wanneer een lokaal bestuur een voordeel krijgt van een andere overheid (bv. het Brussels Gewest of een door het gewest opgerichte entiteit) zijn de regels inzake staatssteun van toepassing. Bovendien moet het voordeel rechtstreeks of onrechtstreeks bekostigd worden met staatsmiddelen. Die omvatten alle middelen van de overheidssector, met inbegrip van middelen van decentrale (gedecentraliseerde, federatieve, regionale of andere) bestuursniveaus. Daarbij doet niet ter zake of een instelling uit de overheidssector al dan niet autonoom is. Het feit dat een maatregel waarmee een voordeel wordt verleend niet rechtstreeks door de Staat wordt gefinancierd maar door van overheidswege ingestelde of aangewezen publiek- of privaatrechtelijke beheersorganen, betekent niet noodzakelijk dat de maatregel niet met staatsmiddelen bekostigd wordt. Een overheidsmaatregel ter begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producten verliest zijn karakter van kosteloos voordeel niet doordat hij geheel of gedeeltelijk gefinancierd wordt uit van overheidswege verplicht gestelde bijdragen van de betrokken ondernemingen. De overdracht van staatsmiddelen kan uiteenlopende vormen aannemen, zoals subsidies, leningen, garanties, deelnemingen in het kapitaal van ondernemingen en voordelen in natura, een vaste en concrete toezegging om staatsmiddelen op een later tijdstip beschikbaar te stelle of het afzien van inkomsten die anders aan de Staat betaald zouden zijn (vrijstellingen of verlagingen van belastingen of sociale premies of vrijstelling van de verplichtingen tot betaling van geldboetes of andere financiële sancties, ). Indien overheden of overheidsbedrijven goederen of diensten aanbieden tegen een prijs onder de marktprijs of in een onderneming investeren op een wijze die niet strookt met het criterium van de marktdeelnemer in een markteconomie, impliceert dit dat de Staat inkomsten derft en bovendien een voordeel verleent. Er is sprake van een overdracht van staatsmiddelen indien de overheid voor de toegang tot het openbare domein of natuurlijke hulpbronnen of de toekenning van bepaalde bijzondere of uitsluitende rechten niet de normale markttarieven vraagt. 2. Werkdocument van de Commissie van 7 december 2010, Gids voor de toepassing van de EU-regels inzake staatssteun, overheidsopdrachten en de eengemaakte markt op diensten van algemeen economisch belang (DAEB), en met name sociale diensten van algemeen belang, p Werkdocument van de Commissie van 23 maart 2001, De toepassing van de EU-staatssteunregels op diensten van algemeen economisch belang sinds 2005 en de uitkomsten van de publieke raadpleging, SEC(2011) 397, p / 06 33

3 De herkomst van de middelen is niet relevant op voorwaarde dat ze, voordat zij direct of indirect aan de begunstigden werden overgedragen, onder staatscontrole komen en dus ter beschikking blijven van de bevoegde nationale autoriteiten, zelfs als de middelen geen eigendom worden van de overheid. Middelen afkomstig van de Unie (bv. structuurfondsen) worden als staatsmiddelen beschouwd indien nationale autoriteiten een beoordelingsruimte hebben ten aanzien van het gebruik van deze middelen (met name de keuze van begunstigden). 3. HET BEGRIP VOORDEEL Het beoogde voordeel is een economisch voordeel dat een onderneming onder normale marktvoorwaarden - d.w.z. zonder overheidsingrijpen - niet had kunnen verkrijgen. Alleen de gevolgen van de maatregel voor de onderneming zijn relevant, en niet de oorzaken of de doeleinden. Telkens als de financiële situatie van een onderneming verbetert als gevolg van overheidsingrijpen op voorwaarden die afwijken van normale marktvoorwaarden, is er sprake van een voordeel. Om dat te kunnen beoordelen, dient de financiële situatie van de onderneming na de maatregel te worden vergeleken met haar financiële situatie indien de maatregel niet was genomen. Ook de precieze vorm van de maatregel is niet van belang om te bepalen of daarmee een economisch voordeel aan de onderneming wordt verleend. Niet alleen het verlenen van positieve economische voordelen is relevant voor het begrip staatssteun, maar ook het verlichten van economische lasten kan een voordeel zijn. Wat betreft de compensatie van de kosten om een dienst van algemeen economisch belang te leveren, preciseerde het Hof van Justitie in het arrest Altmark dat de toekenning van een voordeel buiten het begrip staatssteun kan vallen als 4 cumulatieve voorwaarden vervuld zijn. 4. SELECTIVITEIT Om van staatssteun te kunnen spreken, moet een overheidsmaatregel bepaalde ondernemingen of producties begunstigen. Dat betekent dat niet alle maatregelen die economische spelers begunstigen onder het begrip steun vallen, maar alleen de maatregelen waarmee een selectief voordeel wordt verleend aan bepaalde ondernemingen, categorieën van ondernemingen of bepaalde economische sectoren. Maatregelen met een zuiver algemene strekking die niet slechts bepaalde ondernemingen of de productie van bepaalde goederen begunstigen, vallen niet onder artikel 107, 1e lid, van het Verdrag. Om het begrip selectiviteit te verduidelijken, moet er een onderscheid gemaakt worden tussen materiële en regionale selectiviteit. De materiële selectiviteit van een maatregel betekent dat de maatregel alleen geldt voor bepaalde (groepen van) ondernemingen of bepaalde economische sectoren in een bepaalde lidstaat. Wat de regionale selectiviteit betreft, kunnen we stellen zonder te ver in detail te treden dat niet alle maatregelen die alleen voor bepaalde delen van het grondgebied van lidstaat van toepassing zijn, automatisch selectief zijn. In principe vallen uitsluitend maatregelen die voor het hele grondgebied van de lidstaat gelden, buiten het regionale selectiviteitscriterium van artikel 107, 1e lid, van het Verdrag. 5. BEÏNVLOEDING VAN HET HANDELSVERKEER EN DE MEDEDINGING Overheidssteun voor ondernemingen vormt alleen staatssteun in de zin van het Verdrag indien deze de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalst of dreigt te vervalsen en voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. Hoewel dit twee afzonderlijke aspecten van het begrip steun zijn, worden deze criteria bij de beoordeling van staatssteunmaatregelen in de praktijk vaak gezamenlijk behandeld, omdat zij in de regel als onlosmakelijk met elkaar verbonden beschouwd worden. Een door de Staat toegekende maatregel wordt geacht de mededinging te vervalsen of het risico daartoe in te houden als hij de concurrentiepositie van de begunstigde onderneming ten opzichte van andere, concurrerende ondernemingen kan versterken. Overheidssteun houdt het risico in dat mededinging wordt vervalst, zelfs indien de begunstigde onderneming met die steun niet geholpen wordt om te groeien en haar marktaandeel te vergroten. Het is voldoende dat de onderneming dankzij de steun een sterkere concurrentiepositie kan behouden dan het geval was geweest als die steun er niet was. De vervalsing van de mededinging of de beïnvloeding van het handelsverkeer moet niet aanzienlijk of substantieel zijn. De omstandigheid dat het steunbedrag gering is of de begunstigde onderneming klein, sluit immers niet de 4. Arrest van het Hof van Justitie van 24 juli 2003, Altmark Trans, C 280/00, ECLI:EU:C:2003:415, punt 87-95: In de eerste plaats moet de begunstigde onderneming daadwerkelijk belast geweest zijn met de uitvoering van openbaredienstverplichtingen en moeten die verplichtingen duidelijk afgebakend zijn; in de tweede plaats moeten de parameters op basis waarvan de compensatie berekend wordt, vooraf op objectieve en doorzichtige wijze vastgesteld zijn; in de derde plaats mag de compensatie niet hoger zijn dan nodig is om de kosten van de uitvoering van openbaredienstverplichtingen geheel of gedeeltelijk te dekken, rekening houdend met de opbrengsten en met een redelijke winst uit de uitvoering van die verplichtingen; in de vierde plaats moet, wanneer de met de uitvoering van openbaredienstverplichtingen te belasten onderneming in een concreet geval niet gekozen wordt in het kader van een openbare aanbesteding, de noodzakelijke compensatie vastgesteld worden op basis van de kosten die een gemiddelde, goed beheerde onderneming, die zodanig met vervoermiddelen is uitgerust dat zij aan de vereisten van de openbare dienst kan voldoen, gemaakt zou hebben om die verplichtingen uit te voeren, rekening houdend met de opbrengsten en met een redelijke winst uit de uitoefening van de verplichtingen / 06

4 HET CRITERIUM VAN DE MARKTDEELNEMER IN EEN MARKTECONOMIE Economische transacties die door overheidsinstanties worden aangegaan, verlenen geen voordeel aan de tegenpartij van die transactie - en vormen dus geen steun - als zij marktconform verlopen. Het doel van dit criterium is na te gaan of de overheidsinstanties in het kader van een bepaalde transactie gehandeld hebben zoals een marktdeelnemer in een markteconomie in een vergelijkbare situatie had gedaan. Is dat niet het geval, dan heeft de begunstigde onderneming een economisch voordeel ontvangen dat deze onder normale marktomstandigheden niet had kunnen verkrijgen, waardoor zij in een gunstigere positie werd gebracht dan die van haar concurrenten. Voor de beoordeling van dit criterium dient alleen rekening te worden gehouden met de voordelen en verplichtingen die verband houden met de rol van de Staat in zijn hoedanigheid van marktdeelnemer en niet met die welke verband houden met zijn rol van overheid. Indien een overheidsmaatregel bijvoorbeeld is ingegeven door redenen van openbaar nut (bv. maatschappelijke doeleinden of regionale ontwikkeling), kan het optreden van de Staat uit oogpunt van overheidsbeleid misschien rationeel zijn, maar tegelijk overwegingen omvatten waarmee een marktdeelnemer in een markteconomie in de regel geen rekening zou houden. Het gedrag van de Staat blijft dus irrationeel ten opzichte van het criterium van marktdeelnemer en de toegekende steun kan staatssteun vormen. Of een overheidsmaatregel marktconform is, moet vooraf worden beoordeeld, rekening houdende met de informatie die beschikbaar was op het ogenblik dat tot de maatregel werd besloten. Er kan niet worden volstaan met het gebruik van achteraf gemaakte economische beoordelingen die tot de vaststelling komen dat de door de betrokken lidstaat gedane investering daadwerkelijk winstgevend is geweest. Of een transactie marktconform is, moet worden bepaald aan de hand van een globale beoordeling van de effecten van de transactie op de betrokken onderneming. Zonder in detail te treden betreffende de beoordelingsmethodes, lijkt het ons belangrijk te preciseren dat onmiddellijk kan worden vastgesteld of een transactie marktconform is, aan de hand van transactiespecifieke marktinformatie: wanneer het gaat om de aan- en verkoop van activa, goederen en diensten (of andere vergelijkbare transacties) via een concurrerende, transparante, niet-discriminerende en onvoorwaardelijke inschrijvingsprocedure. Het feit dat de in de Europese richtlijnen inzake overheidsopdrachten (aanbesteding, offerteaanvraag, open procedure, beperkte procedure) vastgestelde procedures worden gebruikt en nageleefd, kan als voldoende beschouwd worden om aan de bovenstaande voorwaarden te voldoen, mits alle voorwaarden vervuld zijn om de desbetreffende procedure te gebruiken. Een en ander geldt niet in specifieke omstandigheden die het onmogelijk maken om een marktprijs te bepalen, zoals het gebruik van de procedure van gunning door onderhandelingen zonder bekendmaking van een aankondiging van een opdracht. Indien er slechts één bod ingediend wordt, zou de procedure doorgaans niet voldoende zijn om een marktprijs te garanderen, tenzij - er bijzonder stevige garanties zijn in de vormgeving van de procedure, die een reële en daadwerkelijke mededinging verzekeren en het er niet naar uitziet dat, realistisch gezien, slechts één partij in staat is om een geloofwaardig bod in te dienen, - of de overheden via bijkomende wegen nagegaan zijn dat de uitkomst overeenstemt met de marktprijs. Wij verwijzen naar de in het begin van dit artikel vermelde mededeling van de Europese Commissie voor meer details over de verschillende beoordelingsmethodes. mogelijkheid uit dat de mededinging wordt vervalst of dreigt te worden vervalst, mits de kans op dit soort vervalsing niet louter hypothetisch is. Overheidssteun voor ondernemingen vormt alleen staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag «voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. In dat verband hoeft niet te worden vastgesteld dat de steun het handelsverkeer tussen de lidstaten daadwerkelijk heeft beïnvloed, maar dient enkel te worden onderzocht of die steun het handelsverkeer ongunstig kan beïnvloeden. Een overheidssubsidie die verleend wordt aan een onderneming die alleen lokale of regionale diensten verricht en geen diensten verricht buiten de staat van vestiging, kan niettemin gevolgen hebben voor het handelsverkeer tussen de lidstaten wanneer ondernemingen uit andere lidstaten deze diensten kunnen verrichten en die mogelijkheid niet louter hypothetisch is. In een aantal besluiten stelde de Europese Commissie dat, gezien de specifieke omstandigheden van de zaken in kwestie, de maatregel een zuiver lokaal karakter had en het handelsverkeer tussen de lidstaten dus niet beïnvloedde. In die zaken heeft de Commissie zich er met name van vergewist dat de begunstigde goederen of diensten aan een beperkt gebied binnen een lidstaat leverde en dat er weinig kans was dat die klanten uit andere lidstaten zou aantrekken en dat niet viel te voorzien dat de maatregel meer dan een marginaal effect zou hebben op de voorwaarden voor grensoverschrijdende investering of vestiging. Enkele voorbeelden van situaties waarin de Commissie tot de bevinding kwam dat overheidssteun het handelsverkeer tussen de lidstaten niet ongunstig kon beïnvloeden: a) sport- en recreatievoorzieningen die een overwegend lokaal publiek bedienen; b) lokale culturele evenementen; c) ziekenhuizen en andere zorgvoorzieningen 2016 / 06 35

5 die medische diensten voor een lokale bevolking aanbieden; d) nieuwsmedia en/of culturele producten die een lokaal beperkt publieksbereik hebben; e) een lokaal conferentiecentrum; f) een lokaal informatieen netwerkplatform. Tot slot geeft de mededeling enkele specifieke verduidelijkingen voor de infrastructuren. De aanwijzingen betreffende het begrip staatssteun uit de mededeling van de Commissie gelden voor overheidsfinanciering van infrastructuur die voor economische doeleinden wordt gebruikt, net zoals voor iedere andere overheidsfinanciering ten behoeve van een economische activiteit. Toch is het, gezien het strategische belang van overheidsfinanciering van infrastructuur in het bijzonder ter bevordering van groei en de vragen die deze vaak doet rijzen, passend specifiek in te gaan op de vraag wanneer overheidsfinanciering van infrastructuur een onderneming begunstigt, deze een voordeel verleent en invloed heeft op de mededinging en het handelsverkeer tussen de lidstaten. Wij verwijzen naar de mededeling van de Commissie terzake. II. GEVALLEN WAARIN STEUN TOCH VERENIGBAAR KAN ZIJN Als een economisch voordeel voldoet aan de voorwaarden om als staatssteun beschouwd te worden, moeten we ons nog de vraag stellen of deze staatssteun onverenigbaar is met het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Er zijn immers uitzonderingen op basis waarvan staatssteun als verenigbaar bestempeld kan worden. 1. De-minimissteun De bekendste uitzondering is wellicht de de-minimisregel. De idee is dat de Europese Commissie zich niet moet bezighouden met staatssteun die verwaarloosbaar is qua bedrag. Momenteel gaat het om euro over een periode van 3 fiscale boekjaren. De lidstaat (of de overheid, cf. supra) is verantwoordelijk voor de naleving van dit grensbedrag. Als het een de-minimissteun toekent aan een onderneming, moet het dus nagaan of het totaal van dergelijke steun die ontvangen werd in de drie jaren in kwestie dat bedrag niet overschrijdt. Als de de-minimissteun eenzelfde toelaatbare uitgave betreft als een ander steunbedrag dat toegekend werd aan de onderneming, worden die bedragen samengeteld en mag het totaal het vastgelegde plafond voor dit soort steun niet overschrijden. 2. Uitzonderingen in het VWEU Bepaalde categorieën steun worden beschouwd als verenigbaar van rechtswege (art. 107, 2e lid VWEU), terwijl andere door de Commissie als verenigbaar beschouwd kunnen worden na discretionaire beoordeling (art. 107, 3e lid VWEU). 3. Vrijstelling per categorie Verordening (EU) nr. 651/2014 van de Commissie van 17 juni 2014 waarbij bepaalde categorieën steun op grond van de artikelen 107 en 108 van het Verdrag met de interne markt verenigbaar worden verklaard voorziet ook in categorieën steun die als verenigbaar beschouwd worden. Wij wijzen o.a. op lokale infrastructuren, sportinfrastructuren en multifunctionele recreatie-infrastructuren, voor zover de in het reglement vastgelegde voorwaarden vervuld zijn. 4. Diensten van algemeen belang Diensten van algemeen belang (DAB) omvatten diensten, ongeacht of ze markt- of niet-marktgerelateerd zijn, die de overheden beschouwen als zijnde van algemeen belang en onderwerpen aan bepaalde openbaredienstverplichtingen. De overheden beschouwen dat deze diensten geleverd moeten worden, ook als de markt er niet gunstig voor is. Ze zijn onderworpen aan specifieke openbaredienstverplichtingen en vervullen een bijzondere opdracht. In toepassing van het subsidiariteitsbeginsel kunnen enkel de lidstaten DAB vastleggen. Diensten van algemeen economisch belang (DAEB) zijn diensten van economische aard die de lidstaten of de EU onderwerpen aan specifieke openbaredienstverplichtingen krachtens een criterium van algemeen nut. Het gaat hier om de grote diensten in netwerken, zoals de levering van energie (gas en elektriciteit), telecommunicatie, spoorwegen, post, afvalbeheer, De DAEB behelzen ook andere types diensten van algemeen economisch belang die lokaal, regionaal of grensoverschrijdend zijn (diensten voor steun aan bedrijven, socioprofessionele inschakelingsbedrijven). Niet-economische diensten van algemeen belang (NEDAB) omvatten o.a. het openbaar onderwijs, de socialezekerheidsstelsels, de eerstepijlerpensioenen. Zij vallen buiten het toepassingsgebied van de regels van het VWEU omwille van hun niet-economische aard. Sociale diensten van algemeen belang (SDAB) bevorderen de sociale cohesie of verbeteren de leefomstandigheden van bevolkingsgroepen zonder discriminatie. Het zijn economische en niet-economische sociale diensten van algemeen nut. De volgende criteria maken het mogelijk om na te gaan of een sociale dienst van algemeen belang is: solidariteit (essentiële voorwaarde), het feit dat de diensten gericht zijn tot personen die er nood aan hebben, dat ze een beroep doen op vrijwilligers, dat ze geen voorwaarden opleggen inzake solvabiliteit van de begunstigden, BESLUIT Het leek ons opportuun om het begrip staatssteun toe te lichten en te preciseren dat staatssteun niet altijd onverenigbaar is met het Verdrag betreffende de werking van de EU, want onze Vereniging krijgt steeds meer vragen van haar leden over hun verantwoordelijkheid in dat kader. Een steeds couranter gebruik bestaat erin voor bepaalde subsidiërende overheden van de lokale besturen de toekenning van een subsidie te koppelen aan een verklaring op erewoord betreffende de de-minimisregel. Zoals we zagen in dit artikel, geldt de de-minimisregel pas als een voordeel de fase van de bestempeling als staatssteun reeds voorbij is, d.w.z. dat het beantwoordt aan de vijf criteria om als dusdanig beschouwd te worden. Een lokaal bestuur zou heel goed niet beschouwd kunnen worden als een onderneming in het kader van de activiteit waarvoor het een subsidie vraagt, bv. als het gaat om openbaar onderwijs. Die activiteit kan ook beschouwd worden als een activiteit die geen beïnvloeding kan teweegbrengen van de mededinging of van het handelsverkeer tussen lidstaten. Maar zo kunnen er geen nuances gemaakt worden. Er wordt geen rekening gehouden met de regelgeving die van toepassing is op de staatssteun en de verschillende uitzonderingsmogelijkheden / 06

6 De regelgeving op de staatssteun is onvoldoende aangepast aan de realiteit van de lokale besturen. Het is dus belangrijk dat de subsidiërende overheden geen bijkomende struikelblokken creëren door te simplistische controleprocedures in te voeren die niet stroken met de Europese regelgeving. Wij hebben de bevoegde ministers enige tijd geleden aangeschreven. De gebruiken veranderen niet. Daarom hebben wij onze leden aanbevolen geval per geval na te gaan of het voordeel in kwestie beantwoordt aan de voorwaarden om als staatssteun bestempeld te worden en zo ja na te gaan of er geen sprake is van een uitzondering. Niets verhindert hen immers om bij de subsidiërende overheid na te gaan of de Europese regelgeving nageleefd wordt en in geval van twijfel kunnen zij de subsidiërende overheid eraan herinneren dat de bekendmaking van de steun aan de Commissie de regel blijft. Tot slot preciseren wij dat de aansprakelijkheid van de subsidiërende overheid beperkt is. Enkel de begunstigde van de tussenkomst kan immers een sanctie opgelegd krijgen indien er staatssteun verkregen wordt. Die begunstigde zal de steun dan moeten terugbetalen. Hij moet dus nagaan of hij aan de voorwaarden beantwoordt om steun te verkrijgen en indien dat het geval is, of er een vrijstelling geldt. De subsidiërende overheid kan geen subsidie weigeren, bv. omdat ze beschouwt dat de de-minimisregel niet nageleefd wordt. Leefmilieu Brussel, de overheidsdienst voor milieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Onze opdrachten Studie, toezicht en beheer van lucht, water, bodem, afval, lawaai en natuur (groene ruimten en biodiversiteit). Maar we hebben ook de opdracht om milieuvergunningen af te leveren, erover te waken dat ze worden nageleefd, didactische projecten in Brusselse scholen uit te werken en te ondersteunen, deel te nemen aan vergaderingen en onderhandelingen op Belgisch en internationaal niveau, enz. Tot slot is Leefmilieu Brussel ook actief op vlak van ecologisch bouwen, en wat betreft de wisselwerking tussen gezondheid en leefmilieu. Onze werking Informatie verzamelen Acties plannen Ingrijpen op het terrein Sensibiliseren, opleiden, raad geven Samenwerken met bedrijven / 06 37