Een okselklieroperatie

Transcriptie

1 Binnen enkele weken wordt u geopereerd. Bij u worden dan de lymfeklieren uit de oksel weggehaald. Deze operatie wordt ook wel okselkliertoilet of okselklierdissectie genoemd. Met deze brochure willen we u informeren over: deze operatie tot welke klachten deze ingreep kan leiden leefregels en preventieve maatregelen om met deze klachten om te kunnen gaan Mocht u na het lezen van deze brochure nog vragen hebben, stelt u deze dan gerust aan uw arts, verpleegkundig specialist, verpleegkundig consulent mammacare of verpleegkundige. De operatie Er is met u overlegd over de reden waarom de lymfeklieren uit de oksel verwijderd moeten worden. Het doel van het weghalen van de lymfeklieren uit de oksel is om informatie te krijgen over de aan- of afwezigheid van uitzaaiingen in de oksel. Deze informatie is belangrijk voor het instellen van een aanvullende behandeling met medicijnen en/of een uitgebreidere wijze van bestraling. Bovendien worden bij de operatie de eventueel in de oksel aanwezige tumorcellen of uitzaaiingen verwijderd. Bij een borstsparende operatie krijgt u twee operatiewonden: één in de borst en één in de oksel. Bij een borstamputatie worden de okselklieren via dezelfde wond verwijderd. Na de operatie ziet u vanuit de wond een slangetje (drain) bevestigd aan een flesje. Deze drain dient voor afvoer van bloed en lymfevocht uit het operatiegebied. De drain wordt de tweede dag na de operatie verwijderd. Het verwijderen van de drain kan gevoelig zijn. Veel patiënten hebben na de operatie last van een pijnlijk, schrijnend of doof gevoel langs de wondranden of in het okselgebied en aan de binnenzijde van de bovenarm. Dit komt omdat bepaalde zenuwtakjes bij de operatie moeten worden doorgesneden. Dit vreemde gevoel kan maandenlang blijven bestaan. Helaas gaat het MCL Patiënteninformatie

2 vaak niet helemaal weg. De meeste patiënten zeggen dat het vreemde gevoel op den duur went en bij je hoort. Seroom Bij sommige patiënten ontstaat na het wegnemen van de drain seroom. Dit is wondvocht. Het is een ophoping van vocht onder de huid waardoor ter plaatse een zwelling ontstaat. Soms is het nodig dit vocht één of meerdere keren met een naald of een spuit af te tappen, afhankelijk van de hoeveelheid vocht die wordt geproduceerd. Op den duur verdwijnt de vochtvorming. Dit seroom is onschadelijk. Het wegzuigen van het vocht is niet pijnlijk. Dit komt omdat het prikken gebeurt via een stukje huid dat doof is. Seroom is iets anders dan lymfoedeem. Wat lymfoedeem is wordt verderop uitgelegd. Beweeglijkheid van de arm In het begin zult u last hebben bij het bewegen van uw arm aan de geopereerde kant. Om de bewegingsvrijheid van uw arm in de toekomst te vergroten kunt u oefeningen met uw arm doen. U begint hier op de tweede of derde dag na de operatie al mee. De fysiotherapeut zal de oefeningen met u doornemen. Ook de verpleegkundige kan u hierbij helpen. Verderop in deze brochure staan ook oefeningen die u kunt doen. Lymfoedeem Doordat okselklieren verwijderd zijn, is de afvoer van lymfevocht uit de arm moeizamer dan voorheen. Meestal kan het lichaam zich aan de nieuwe situatie aanpassen. In een aantal gevallen (1 op 20) zal er ophoping van vocht optreden. Dit noemt men lymfoedeem. Dit ontstaat als de balans tussen aanmaak en afvoer verstoord raakt. Zoals bij u door de operatie. Wanneer u daarbij ook bestraald moet worden op uw oksel, vanwege meerdere uitzaaiingen in de lymfeklieren, is de kans op lymfoedeem wat groter. Als alleen de borst bestraald wordt bij een borstsparende behandeling, MCL Patiënteninformatie

3 vergroot dat de kans op lymfoedeem niet. Lymfoedeem kan direct na de behandeling optreden, maar ook jaren later. Wat zijn de klachten De eerste klacht is meestal vochtophoping (borst, schouder, arm, hand, rondom de elleboog). Soms ontstaat er ook pijn, vaak in de vorm van tintelingen en een strak, gespannen of moe gevoel in de arm. Als u koorts heeft met daarbij een pijnlijke, tintelende arm met een rode verkleuring, ga dan direct naar de huisarts. Het kan wondroos (erysipelas) zijn. Dan is een antibioticakuur noodzakelijk. Voorzorgsmaatregelen Door een aantal voorzorgsmaatregelen te nemen kunt u zelf meehelpen om lymfoedeem zoveel mogelijk te voorkomen. Echter ondanks alle leefregels kan soms toch lymfoedeem ontstaan. Voorkom verminderde afvoer van lymfevocht door: Geen knellende kleding of sieraden te dragen. Een goed passende beha te dragen. Een beha te dragen met brede schouderbandjes. Het dragen van een lichtgewicht prothese. Een zware borstprothese kan de lymfevaten boven het sleutelbeen dichtdrukken. Als dat de enige lymfevaten zijn die in dat gebied nog werken, wordt de afvoer van de lymfe belemmerd. Uw arm hoger te leggen wanneer u langere tijd zit. Bijvoorbeeld op de armleuning van een stoel of op de tafel. Het weefselvocht wordt daardoor gemakkelijker afgevoerd MCL Patiënteninformatie

4 Voorkom wondjes Wondjes vergroten de kans op wondroos en moeten worden voorkomen: Door het dragen van handschoenen bij werkzaamheden waarbij kans is op wondjes, zoals tuinieren. Door bij het ontharen van de oksel een ontharingscrème te gebruiken in plaats van een scheerapparaat of scheermesjes. Door bij nagelverzorging een vijl te gebruiken in plaats van een schaar om beschadiging van de nagelriemen te voorkomen. Door uw huid soepel te houden met handcrème. Hierdoor heeft u minder kans op barstjes en kloofjes. Door insectenbeten te voorkomen. Gebruik een insectenafweermiddel en krab insectenbeten niet open. Probeer ook krassen en beten van huisdieren te voorkomen. Als u toch een wondje oploopt aan uw kwetsbare hand of arm, maak dit dan schoon met een desinfecterend middel, bijvoorbeeld betadine of dettol (verkrijgbaar bij de drogist). Let op bij injecties en bloedprikken Het is beter dat er niet in de kwetsbare arm wordt geprikt bij bloedafname, injectie of infuus. Geef dit zelf aan. Het meten van de bloeddruk dient bij voorkeur aan de andere arm te gebeuren. Voorkom overbelasting Bij zwaar werk, langdurige inspanning en rekbewegingen wordt er meer bloed naar de spieren gepompt. Bijvoorbeeld door het dragen van zware tassen, het dragen van een klein kind, langdurig stofzuigen, intensieve sportbeoefening of langdurig computeren. De extra bloedtoevoer geeft uiteindelijk een grotere aanvoer van weefselvocht naar het lymfestelsel. U kunt zelf ontdekken hoever u uw arm kunt belasten. Wat voor de een te veel is, gaat de ander gemakkelijk af. Luister naar wat uw lichaam aangeeft. Heeft u de arm te veel belast, laat deze dan rusten. U merkt dit doordat de arm dik wordt of zwaar aanvoelt of tintelingen geeft en pijnlijk is. Door uw arm op een kussen te leggen, waarbij de pols hoger ligt dan de elleboog, zal het MCL Patiënteninformatie

5 lymfevocht gemakkelijker worden afgevoerd. Probeer alle werkzaamheden met mate en verspreid de activiteiten over de dag. Blijf in beweging Lichte werkzaamheden en sport bevorderen juist wel de lymfe-afvloed. Zwemmen is een geschikte sport. Zwem niet in extra verwarmd water, de zogenaamde reumabaden. Sporten waarbij u plotselinge bewegingen moet maken kunt u beter niet beoefenen. Hierover kunt u met uw arts, verpleegkundig specialist of verpleegkundig consulent mammacare overleggen. Elke beweging is goed, zolang dit maar met mate en beleid gedaan wordt en niet leidt tot vermoeidheid of pijn in de arm. Voorkom overgewicht Bij overgewicht is er meer kans op het ontstaan van lymfoedeem. Zorgt u daarom voor een gezond gewicht. Meer informatie over een gezond gewicht en voedingspatroon kunt u vinden op of Let op bij drukverandering Drukverandering op grote hoogte, zoals bij een (lange) vliegreis, kan lymfoedeem veroorzaken. Door onderweg in beweging te blijven en oefeningen te doen met uw arm, kunt u zelf gemakkelijk het risico op lymfoedeem verkleinen. Wees voorzichtig met warmte en kou Het gevolg van warmte is dat er veel bloed naar het weefsel stroomt. Als de afvoer niet snel genoeg gebeurt, kan opeenhoping van lymfe toenemen. Denk hierbij aan heet afwaswater, douchen, baden en sauna. Ook met zonnen moet u voorzichtig zijn. Verbranden van de arm kunt u beter voorkomen. Gebruik een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor. Bij koud weer is het raadzaam om tijdig handschoenen te dragen MCL Patiënteninformatie

6 Oefeningen Oefenen en zorgen voor normale lichaamsbeweging is goed, mits u niets forceert. Het lymfvocht zal door de beweging van de spieren doorstromen in het lichaam en beter worden afgevoerd. Ook is het verstandig om af en toe de arm wat hoger te leggen of bijvoorbeeld bij lang staan de hand niet te lang achtereen naar beneden te laten hangen maar in de jaszak te steken. Onderstaande oefeningen kunt u doen als u weer thuis bent. Deze oefeningen hebben twee doelen: De beweeglijkheid van de schouder bevorderen. Het risico op het ontstaan van lymfoedeem te verkleinen. Het is belangrijk dat u de oefeningen in ieder geval dagelijks doet totdat u uw arm weer net zo kunt bewegen als voor de operatie. Ook nadien kunt u ze blijven doen zodra u merkt dat het nodig is. U hoeft niet bang te zijn dat door de oefeningen de wond open gaat of de hechtingen loslaten, zolang u binnen de pijngrens blijft. Enkele aanwijzingen: Voer de oefeningen elke dag drie tot vier keer uit, totdat u uw arm weer net zo kunt bewegen als voor de operatie. Adem tijdens de oefeningen goed door, let er op dat u uw adem niet vasthoudt. Houd uw rug recht tijdens de oefeningen, strek uzelf uit. Let op dat u tijdens de oefeningen niet met de armen gaat veren (kleine rukkende bewegingen). Heeft u thuis problemen met oefenen, vraag dan uw huisarts of specialist een verwijzing naar een fysiotherapeut MCL Patiënteninformatie

7 Oefening 1 Vouw uw handen of pak uw pols vast en breng de armen gestrekt omhoog, als dit mogelijk is (niet forceren!). Laat ze daarna weer zakken. Herhaal dit vijf tot tien keer. Oefening 2 Vouw de handen achter de rug tegen elkaar of vouw ze achter de rug in elkaar. Breng de armen gestrekt naar boven en weer terug. Herhaal dit vijf tot tien keer MCL Patiënteninformatie

8 Oefening 3 Ga met uw gezicht naar de muur staan, met de tenen ongeveer tegen de muur. Kruip met beide handen langs de muur naar boven en weer terug. Herhaal dit vijf tot tien keer. Oefening 4 Leg uw handen losjes achter in de nek. Houdt de ellebogen eerst ontspannen naar voren en breng ze daarna naar achteren en weer terug naar voren. Herhaal dit vijf tot tien keer MCL Patiënteninformatie

9 Oefening 5 Ga met uw buik tegen de muur staan en beweeg beide armen zijwaarts omhoog, alsof u cirkels op de muur tekent. Breng de armen weer terug. Herhaal dit vijf tot tien keer. Wat te doen bij klachten Als bij u de lymfeklieren verwijderd zijn en u last krijgt van verschijnselen die op lymfoedeem kunnen wijzen, kunt u het beste naar de huisarts of behandelend specialist gaan. Het is belangrijk dat lymfoedeem tijdig wordt onderkend, zodat in een vroeg stadium met een eventuele behandeling begonnen kan worden. Meestal bestaat de behandeling uit manuele lymfedrainage (een soort massagetechniek). Aansluitend draagt u een elastische armkous om het opnieuw optreden van lymfoedeem te voorkomen MCL Patiënteninformatie

10 Meer lezen U kunt meer lezen in de brochure Lymfoedeem bij kanker van de KWF Kankerbestrijding of de brochure Lymfoedeem, hoe kom ik daaraan en hoe leef ik ermee? van de Borstkankervereniging Nederland, beide verkrijgbaar bij de verpleegkundig consulent mammacare. Vragen Voor vragen over lymfoedeem kunt u terecht bij de verpleegkundig consulent mammacare: tel Oncologisch Centrum Leeuwarden MCL MCL Harlingen , toestel 4525 MCL december 2011 MCL-OCL-FOL-013 (2) MCL Patiënteninformatie