De houtopbrengst van Pinus nigra Arn. * The wood yield of Pinus nigra Arn.

Transcriptie

1 Houtmeetkunde 56 De houtopbrengst van Pinus nigra Arn. * The wood yield of Pinus nigra Arn. (Een uittreksel uit de resultaten van het opbrengstonderzoek) (A summary of the results of the yield research, L1t. 2) P. J, Faber en E. J. Dik Bosbouwproefstation In 1968 is door het Bosbouwproefstation een uitvoerig verslag (2) uitgegeven, waarin het opbrengstonderzoek van Pinus nigra en de resultaten daarvan uitgebreid worden beschreven en verantwoord. Het leek gewenst om de vele gegevens, die dit onderzoek heeft opgeleverd, nog eens In een overzichtelijke en hanteerbare vorm samen te vatten, opdat de praktijk er zoveel mogelijk profijt van zal kunnen hebben. Hiertoe zun de gegevens bijeengebracht In vijf tabellen, waarin de bosbeheerder al die gegevens kan vinden, welke hij voor de schatting van de houtopbrengst nodig heeft. Bij elke tabel zal een nauwkeurige toelichting voor het gebruik worden gegeven, waarbij achtereenvolgens de volgende problemen zullen worden behandeld: 1 De bepaling van het actuele houtvolume. 2 De bepaling van de boniteit en het opbrengstniveau. 3 De bezettingsgraad of stamtaldichtheid. Voor de bepaling van het houtvolume van een opstand, moeten een aantal metingen in deze opstand worden uitgevoerd. Allereerst moet een klemstaat worden gemaakt van de voorkomende diameters op borsthoogte. Hieruit kan het grondvlak van de opstand bepaald worden evenals de gemiddelde diameter. In de meeste gevallen is het voldoende van ongeveer tien bomen met een diameter gelijk aan de gemiddelde diameter de hoogte te bepalen ter berekening van de gemiddelde hoogte. Het volgende rekenvoorbeeld is misschien nuttig ter verduidelijking van een en ander: diam.l,30 aantal (diam)' x aantal = in cm bomen x 29 = x 50 = x 276 = x x 128 = x 37 = Totaal * Verschijnt tevens als Bericht nr. 68 van het Bosbouwproefstation. Foto's: Bosbouwproefstation. 46 Summary In th is artiele a methad Is discussed for the determinatian of the gross and nett wood volume, of the site quality and the yield level and of the stocking denslty of a stand of Pin us nigra. Het grondvlak van de opstand bedraagt nu 0,7854 x cm' = 30,30 m', waarin 0,7854 =!4 ".. Hieruit volgt verder voor de gemiddelde diameter dg = V = 22,7 cm. Indien ter illustratie de 750. hoogtemeting een gemiddelde waarde zou hebben opgeleverd van 15,20 m, dan geeft dat samen met het gevonden grondvlak van 30,30 m 2 via interpoleren in tabel 1 een houtvolume van 238 m 3, Deze werkwijze kan vereenvoudigd worden door niet I alle bomen te klemmen, maar de gemiddelde diameter uit een monster te berekenen. Het stamtal moet in dat geval wel volledig door telling worden bepaald. Indien het stamtal in de klemstaat gelijk is aan n en het totale stamtal is N, dan wordt het grondvlak van de N gehele opstand: grondvlak (opstand) = - x grondn vlak (monster). In al deze gevallen is het niet nodig, dat het oppervlak van de opstand precies 1 ha beo draagt. Wel is echter de tabel 1 uit gegevens per ha bepaald. Daarom kan het voorkomen, dat een grondvlak gevonden wordt, dat niet meer in de tabel past, bijv. 74 m'. In zo'n geval kan men eenvoudig twee maal het volume nemen dat bij 37 m' wordt afgelezen. Het grondvlak per ha is overigens ook zeer eenvoudig te bepalen met de methode van Bitterlich, zoals reeds eerder nog eens is uiteengezet (1); in dat geval krugen we wel precies het volume per ha en moet voor het volume van de opstand het oppervlak in rekening gebracht worden. Omdat tabel 1 ontstaan is door samenvoeging van vier aparte tabellen. moet erm op worden gewezen, dat voor Corsicaanse den Binnenland de gevonden waarden met 5% moeten worm den verhoogd, en voor Oostenrijkse den met 2% moeten worden verlaagd om systematische fouten te vermijden. Voor Corsicaanse den Kustgebied geldt geen correctie.

2 '11"', "', Het op de bovenomschreven wijze gevonden houtvolume is in wezen het bruto of spilhoutvolume. Wenst men het netto of werkhoutvolume te weten. dan kan men gebruik maken van tabel 2. In deze tabel is het werkhoutvolume weergegeven in afhankelijkheid van de diameter op 1.30 m en de hoogte. Indien we weer de waarden van ons rekenvoorbeeld nemen, dan vinden we na interpoleren voor dg = 22,7 cm en h, = 15,2 meen werkhoutvolume van 226 dm'. Het werkhoutvolume van de opstand wordt dan 750 x 226 dm' = 169,5 m', omdat de tabel boomvolumes aangeeft. Speciaal moet er nog op worden gewezen, dat hier onder werkhoutvolume wordt verstaan het bruto boomvolume verminderd met de inhouden van stobbe, bast en top (dus witgeschild) waarbij voor de topdiameter waarden worden geno~ men van 5 tot 7 cm. We komen nu op ons tweede punt: de bepaling van de boniteit of groeiklasse. Hiertoe moeten we de opperhoogte van onze opstand te weten komen. Onder opperhoogte wordt verstaan de gemiddelde hoogte van de hoogste bomen van de opstand, regelmatig verdeeld: één op elke are oppervlak. De schatting van de opperhoogte kan gedaan worden door op tien willekeurige punten van de opstand te gaan staan, en steeds vanuit het standpunt binnen een straal van ruim 5% m de hoogste boom te zoeken en te meten. Het gemiddelde van deze tien hoogtemetingen is dan de gezochte opperhoogte. Vervolgens hebben we de leeftijd nodig vanaf het tijdstip van ontkieming. Bij Pinus nigra is deze met redelijke nauwkeurigheid te bepalen door het aantal takkransen te tellen, bij voorkeur van de hoogste bomen. Het tellen van de jaar~ ringen van een boorspaan is uiteraard ook een goede methode. Voor de boomvoet moet in alle gevallen nog twee à drie jaren bijgeteld worden. In tabel 3 is voor zes verschillende groeiklassen de ontwikkeling van de opperhoogte in de tijd weergegeven. Hoewel er voor Corsicaanse en Oostenrijkse den samen één groeiklassenindeling is gemaakt, moet er wel op gewezen worden dat de groeiklassen I en 11 eigenlijk alleen bij Corsicaanse den voorkomen en dan ook alleen nog maar in het binnenland. Voor Oostenrijkse den en voor opstanden in het kustgebied '(duinbebosslngen) is groeiklasse 111 in het algemeen het beste wat men kan verwachten. Aan een indeling in groeiklassen heeft men echter nog niet zoveel, zolang men niet weet welk houtbij~ groeiniveau men aan de verschillende groeiklassen mag toekennen. We raken hier een probleem, waarop geen eenvoudig antwoord gegeven kan worden, omdat de houtbijgroei per ha niet alleen afhankelijk is van de toename van de opperhoogte. Er spelen hier ook nog andere factoren een rol, zoals: 1 Bezettingsgraad (stamtaldichtheid) van de opstand. 2 Homogeniteit en ruimtelijke verdeling van de bomen. 3 Diepte en kwaliteit van de levende kroon en de naaldbezetting. 4 Mate van windinvloed op de hoogtegroei. Bij de berekening van de gepubliceerde opbrengsttabellen (2) is de schatting van de houtopbrengst aan de voorzichtige kant gehouden. Immers in de praktijk zijn de omstandigheden vaak zodanig, dat het opbrengstniveau van uitgezochte proefvelden niet be~ reikt kan worden. In tabel 4a is de berekende maximale gemiddelde houtbijgroei in m' per jaar per ha weergegeven voor Corsicaanse en Oostenrijkse den voor de verschillende groeiklassen en groeigebieden. Bij dezelfde opperhoogtegroei zal dit houtopbrengstniveau onder gunstige omstandigheden 1 à 2 m' hoger kunnen liggen. De bijgroei van het grondvlak per ha voor elke meter toename van de opperhoogte is gedurende de gehele omloop vrij constant. In tabel 4b zijn hiervoor waarden opgegeven, steeds een laag getal en een hoog getal. Onder niet optimale omstandigheden van de factoren 1 tfm 3 is het beter het lage getal aan te Foto 1. Proefveld Corsicaanse den C14 (landgoed "De Utrecht") dat sinds 1926 regelmatig is gemeten. Yield sample plot C14 recorded since 1926 Opperhoogte (dominant height) 21.3 m. LeeftUd (age) 60 Jaar (years) In Volume per ha 318 ms. 47

3 Foto 2. Een kroonopname in hetzelfde proefveld: stamtaidichtheid aan de lage kant en kroonkwaliteit zeer matig. A crown picture in the same plot: stand density lew and crown quality poor. Grondvlak per ha (basal area per ha) 31,77 m 2 Stamtal (stem number) per ha 520. Grondvlakbijgroei 2,5 mtl ha per m opperhoogtegroei. (Bas al area increment 2,5 m!/ha per m dominant height increment). houden; zijn de omstandigheden wel optimaal, dan kan met minstens het hoge getal gerekend worden. Een norm voor deze beoordeling is moeilijk te geven, alleen voor de bezettingsgraad zal hieronder nog een richtlijn worden verstrekt; homogeniteit en kroonkwaliteit moeten op het oog beoordeeld worden. Hoe nu met behulp van tabel 4b de lopende houtbijgroei berekend kan worden, zal aan de hand van een rekenvoorbeeld uiteengezet worden. Keren we hiertoe terug naar ons eerste rekenvoor beeld en nemen we aan, dat het hier gaat om een opstand van 1 ha oppervlak. Veronderstellen we verder, dat we hier een leeftijd vinden van 54 jaren en een opperhoogte van 16,5 m. Volgens tabel 3 valt deze opstand dan in groeiklasse IV met een jaarlijks te verwachten opperhoogtegroei van 0,21 m. De groei van de gemiddelde hoogte bedraagt ongeveer 85% à 90% van de groei van de opperhoogte, dat is dus 0,18 m. Kiezen we op grond van tabel 4b een relatieve grondvlakbijgroei van 5 m'/ha, dan geeft dat in ons voorbeeld een te verwachten jaarlijkse grondvlakbijgroei van 0,21 x 5 = 1,05 m'/ha. Na één jaar zal de gemiddelde hoogte gekomen zijn op 15,20 + 0,18 = 15,38 m en het grondvlak per ha op 30,30 + 1,05 = 31,55 m'/ha. In tabel 1 vinden we na interpoleren met deze nieuwe getallen een houtvolume per ha van 247 m'. De te verwachten houtbijgroei in één jaar, de zogenaamde lopende bijgroei, Is dan vastgesteld op = 9 m'/ha. Tenslotte nog een enkel woord over de bezettings- 48 graad of stamtaldichtheid, waarvoor nog een richtlun zou worden gegeven. In tabel 5 is het verband weergegeven tussen de gemiddelde diameter op 1,30 en het stamtal per ha, geldend voor de toestand na dunning. Een opstand, die aan deze norm voldoet heeft een normale bezetting. Indien het grondvlak per ha bij een bepaald stamtal meer dan ongeveer 8 m' boven het niveau van tabel 5 is gestegen, dan verdient het aanbeveling aan een dunning te gaan denken. Een voorbeeld: bij een gemiddelde diameter van 16 cm is het stamtal per ha 1450, waaruit een grondvlak per ha volgt van 0,7854 x 145CYx 16' cm' = 29,15 m'. De opstand is aan dunning toe, als het grondvlak Is opgelopen tot 29,15 + 8,0 = 37,15 m'/ha, wat bu dit stamtal een gemiddelde diameter betekent van ongeveer 18 cm. Indien bij een bepaald stamtal het grondvlak per ha lager Is dan het niveau van tabel 5, dan is er sprake. van onderbezetting. Als laatste opmerking kan er nog op worden gewezen, dat met behulp van de tabellen 3 en 4b ook een schatting gemaakt kan worden van het tüdsinterval, dat tussen twee opeenvolgende dunningen moet liggen. Na de gegeven voorbeelden zal een dergeluke bewerking ongetwijfeld weinig moeilijkheden meer opleveren.

4 Literatuur 1 Faber, P. J De groei van de Amerikaanse eik in Nederland. Ned. Bosb. Tijdschr. 38 (10): ( ); Korte Meded. Bosbouwproefstation nr Faber, P. J. en E. J. Dik De samenstelling van inhouds- en opbrengsttabellen voor Pinus nigra Arn. in Nederland. Uitv. Vers I. Bosb. Proefst., Wageningen 9 (1). Tabel 1. Opstandshoutvolume in m'. Grond- gem. hoogte (m), mean height (m) vlak basal area (m') , B Table 1. Stand volume In m' &

5 Tabel 2. Werkhoutvolume in dm:!. dlam. op boomhoogt. (m). tree helght (m) 1,30 in cm diam. br. h. In cm B Table 2. Merchantable tree volume in dm 3 Table 4a. De groei klassen en het houtbljgroelnlveau In m 3 /ha per jaar. Tabel4b. Grondvlakbljgroei per mopperhoogtegroei. Corsicaanse den Binnenland 3 à 5 m'/ha Groeiklasse. site dass IV V VI Corsican pine Inland area Corsicaanse den Kustgebied 4 à 6 m'/ha Corsicaanse den Binnenland Corsican pine Coastal area Corslcan plne Inland area Oostenrljkse den Binnenland 4 à 6 m'/ha Corsicaanse den Kustgebied Austrlan pine Inland area Corslcan pine Coastal area Oostenrijkse den Kustgebied 5 à 7 m'/ha Oostenrijkse den BInnenland Austrian pine Caastel area AustrJan plne Inland area Tabel4b. Basal area Increment per meter increment of the Oostenrijkse den Kustgebied dominant height. Austrian pi ne Caastal area Table 4a. Site classification and wood production level in m 3 /ha mean annual increment. 50

6 Tabel 3. Opperhoogtegroei (m) en bonitering. lee!tud groei klasse, site class age I 11 III IV V VI 16 8,83 7,60 6,38 5,15 3, ,10 8,70 7,31 5,91 4,52 3, ,34 9,78 8,22 6,66 5,10 3, ,56 10,84 9,12 7,40 5,68 3, , ,00 8,12 6,25 4, ,89 12,87 10,85 8,83 6,81 4, ,00 13,84 11,68 9,52 7,36 5, ,07 14,78 12,48 10,18 7,89 5, ,10 15,68 13,25 10, , ,08 16,54 14, ,91 6, ,02 17,37 14,71 12,05 9,40 6, ,92 18,16 15,39 12,63 9,87 7, ,78 18,91 16,05 13,19 10, ,59 19,84 16,68 13,73 10,77 7, ,37 20,33 17,29 14,24 11,20 8, ,12 20,99 17,87 14,74 11, ,83 21, ,22 12,02 8, ,51 22,23 18,96 15, , ,16 22, ,13 12, ,78 23,37 19,97 16,56 13,16 9, ,37 23, ,98 13,52 10, , ,90 17,38 13,87 10, ,49 24,92 21,35 17,78 14,21 10, , ,78 18,16 14,54 10, ,52 25,86 22,19 18,53 14,87 11, ,01 26,30 22,59 18,89 15, ,73 22,98 19, , ,92 27,14 23,36 19,58 15,80 12,02 Table 3. Site classification according 10 dominant hei9hl growth Cm) Tabel 5. Normale bezettingsgraad na dunning. gemiddelde diameter op 1,30 mean diameter br. helght stamtal per ha stem number per ha 6 cm Tabla 5. Normal stand denslty after thinning. 51