Datum van inontvangstne ming : 13/04/2012

Transcriptie

1 Datum van inontvangstne ming : 13/04/2012

2 Resumé C-129/12-1 Zaak C-129/12 Resumé van het verzoek om een prejudiciële beslissing overeenkomstig artikel 104, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof van Justitie Datum van indiening: 8 maart 2012 Verwijzende rechter: Finanzgericht des Landes Sachsen-Anhalt (Duitsland) Datum van de verwijzingsbeslissing: Verzoekende partij: Verwerende partij: 27 februari 2012 Magdeburger Mühlenwerke GmbH Finanzamt Magdeburg Voorwerp van de procedure in het hoofdgeding Beschikking van de Commissie waarmee nationale steunregelingen onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt worden verklaard en de nationale wetgever wordt aangemaand ervoor te zorgen dat geen dergelijke steun wordt verleend Nationale voorschriften ter uitvoering van die beschikking Terugwerkende kracht voor reeds genomen investeringsbeslissingen Toelaatbaarheid Voorwerp en rechtsgrondslag van het prejudiciële verzoek Uitlegging van het Unierecht, artikel 267 VWEU Prejudiciële vraag Heeft beschikking C(1998) 1712 van de Commissie van 20 mei 1998 (PB 1999, L 60, blz. 61) de Duitse wetgever een uitvoeringsmarge gelaten bij de formulering NL

3 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-129/12 van 2, tweede zin, punt 4, van het Investitionszulagengesetz (InvZulG 1996), zoals gewijzigd bij het Steuerentlastungsgesetz 1999 van 19 december 1998, op grond waarvan een regeling mag worden vastgesteld die voorziet in steun voor eronder vallende investeringen waarvoor de bindende investeringsbeslissing is genomen vóór het verstrijken van de termijn voor de uitvoering van de beschikking van de Commissie of vóór de bekendmaking van de geplande maatregelen in het Bundessteuerblatt (BStBl), maar de levering van het investeringsgoed en de vaststelling en uitbetaling van de premie daarna plaatsvinden? Aangevoerde Unierechtelijke bepalingen Beschikking 94/173/EG van de Commissie van 22 maart 1994 tot vaststelling van de selectiecriteria voor investeringen ter verbetering van de voorwaarden inzake verwerking en afzet van land- en bosbouwproducten en tot intrekking van beschikking 90/342/EEG (PB L 79 van 23 maart 1994, blz. 29) Kaderregeling inzake staatssteun voor investeringen voor de verwerking en de afzet van landbouwproducten (96/C 29/03) (PB C 29 van 2 februari 1996, blz. 4) Mededeling van de Commissie op grond van artikel 93, lid 2, van het EG-Verdrag aan de lidstaten en de overige belanghebbenden met betrekking tot de staatssteun voor de verwerking en de afzet van landbouwproducten, die op grond van de bestaande regionale steunregelingen in Duitsland zou kunnen worden toegekend (97/C 36/12) (PB C 36 van 5 februari 1997, blz. 13) Beschikking 1999/183/EG van de Commissie van 20 mei 1998 betreffende mogelijke staatssteun van Duitsland voor de verwerking en de afzet van landbouwproducten in Duitsland op grond van bestaande regionale steunregelingen (kennisgeving geschied onder nummer C(1998) 1712) (PB L 60 van 9 maart 1999, blz. 61) Communautaire richtsnoeren voor staatssteun in de landbouwsector (2000/C 28/02) (PB C 28 van 1 februari 2000, blz. 2) Aangevoerde bepalingen van nationaal recht Investitionszulagengesetz [Duitse wet betreffende investeringspremies] 1996, zoals gewijzigd bij het Steuerentlastungsgesetz [Duitse wet tot verlaging van de belastingen] 1999 van 19 december 1998 (hierna: InvZulG 1996 ), in het bijzonder 2, tweede zin, punt 4 2

4 MAGDEBURGER MÜHLENWERKE Korte uiteenzetting van de feiten en de procedure in het hoofdgeding 1 Bij beschikking 94/173 heeft de Commissie criteria vastgesteld voor de selectie van voor communautaire bijstand in aanmerking komende investeringen ter verbetering van de voorwaarden inzake de verwerking en de afzet van land- en bosbouwproducten. Volgens punt 2.1. van de bijlage bij die beschikking komen investeringen in de sectoren graan en rijst met uitzondering van zaaigoed, waaronder investeringen met betrekking tot de productie van meel, niet voor bijstand in aanmerking. 2 Volgens de kaderregeling inzake staatssteun voor investeringen voor de verwerking en de afzet van landbouwproducten moet staatssteun die wordt toegekend in verband met investeringen die krachtens punt 2 van de bijlage bij beschikking 94/173 zijn uitgesloten, worden geacht onverenigbaar te zijn met de gemeenschappelijke markt. De Duitse bondsregering heeft deze kaderregeling aangemerkt als een niet-verbindende aanbeveling in de zin van artikel 189, vijfde alinea, EG (thans artikel 288, vijfde alinea, VWEU). 3 Op 12 juni 1996 besloot de Commissie de procedure van artikel 93, lid 2, EG (thans artikel 108, lid 2, VWEU) in te leiden tegen investeringssteun die in Duitsland op grond van bestaande regionale steunregelingen kon worden verleend voor de verwerking en de afzet van landbouwproducten. Zij heeft de Bondsrepubliek Duitsland daarvan in kennis gesteld bij de in mededeling 97/C 36/12 geciteerde brief van 1 juli In artikel 1 van haar beschikking 1999/183 heeft de Commissie vastgesteld dat bepaalde Duitse nationale steunregelingen onverenigbaar waren met de gemeenschappelijke markt. In artikel 2 van die beschikking heeft zij Duitsland onder andere aangemaand ervoor te zorgen dat geen staatssteun voor investeringen voor de verwerking en de afzet van landbouwproducten wordt toegekend voor investeringen als bedoeld in punt 2 van de bijlage bij beschikking 94/173, tenzij is voldaan aan de bijzondere voorwaarden van die bijlage. Van de beschikking werd op 2 juli 1998 kennis gegeven aan de bondsregering. 5 Bij circulaire van het bondsministerie van Financiën van 18 september 1998, die op 28 september 1998 in het Bundessteuerblatt (hierna: BStBl ) is bekendgemaakt, heeft het ministerie de hoogste belastinginstanties van de deelstaten meegedeeld dat vanaf 3 september geen investeringspremies meer mochten worden toegekend voor onder andere de in punt 2 van de bijlage bij beschikking 94/173 genoemde investeringen, en erop gewezen dat het InvZulG in overeenkomstige zin zou worden gewijzigd. Vóór deze bekendmaking waren op nationaal niveau noch voormelde schriftelijke stukken van de Commissie noch een verwijzing daarnaar bekendgemaakt. 6 Bij het Steuerentlastungsgesetz 1999 van 19 december 1998 werd in 2, tweede zin, InvZulG 1996 een nieuw nummer 4 ingevoegd, waarin onder meer het 3

5 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-129/12 volgende is bepaald: Geen premie wordt verleend [...] voor economische goederen die de rechthebbende na 2 september 1998 heeft gekocht of geproduceerd en die in [...] punt 2 van de bijlage bij beschikking [94/173] zijn vermeld. 7 Verzoekster, die een maalderij exploiteert, verzocht op 10 september 1999 om toekenning van een investeringspremie voor investeringen uit het jaar Het verwerende Finanzamt (belastingdienst) wees dat verzoek onder verwijzing naar 2, tweede zin, punt 4, InvZulG 1996 gedeeltelijk af. Betreffende de litigieuze investeringen staat vast dat de levering na 2 september 1998 plaatsvond, terwijl de investeringsbeslissingen vóór 3 september 1998 waren genomen. Voor het grootste deel van de goederen werd ook reeds vóór 3 september 1998 een bindende bestelling geplaatst. 8 Verzoekster voert aan dat de invoeging van punt 4 in 2, tweede zin, InvZulG 1996 indruist tegen het grondwettelijke beginsel, dat de wet geen terugwerkende kracht heeft. De wezenlijke investeringsbeslissingen werden reeds vóór 3 september 1998 genomen, waardoor de betrokken subsidienorm haar sturende rol heeft vervuld en een vertrouwensbasis is geworden die rechtsbescherming verdient. De Duitse wetgever heeft nagelaten in het InvZulG een gemeenschapsrechtelijk voorbehoud op te nemen of een overgangsregeling vast te stellen voor investeringen waarmee reeds een aanvang was gemaakt. De terugwerkende kracht maakt inbreuk op verzoeksters gewettigd vertrouwen, aangezien zij geen kennis had of diende te hebben van de in de jaren 1994 tot en met 1998 op communautair niveau vastgestelde maatregelen, temeer daar het zelfs de bondsregering niet duidelijk was dat zij op grond van beschikking 94/173 verplicht was tot wijziging van het InvZulG. Verzoekster kon dus ten vroegste met de wetwijziging rekening houden vanaf de bekendmaking van de aankondiging ervan in het BStBl van 28 september Verweerder is van mening dat de terugwerkende kracht gerechtvaardigd is om dwingende redenen van algemeen belang, namelijk ter voorkoming van een nietnakomingsprocedure. Beschikking 94/173, op grond waarvan het InvZulG had moeten worden gewijzigd, is op 23 maart 1994 bekendgemaakt in het Publicatieblad en sindsdien voor iedereen toegankelijk, zodat vanaf dan het vertrouwen in het voortbestaan van de wettelijke regeling geen bescherming meer genoot. 10 Het Finanzgericht (fiscale rechtbank) heeft het Bundesverfassungsgericht (grondwettelijk hof; hierna: BVerfG ) gevraagd of 2, tweede zin, punt 4, InvZulG 1996 verenigbaar is met het uit het rechtsstaatbeginsel van het Duitse Grundgesetz (grondwet) afgeleide verbod van terugwerkende kracht, voor zover dat voorschrift ook geldt voor investeringen waarvoor de investeerder vóór 28 september 1998 een investeringsbeslissing had genomen. 4

6 MAGDEBURGER MÜHLENWERKE 11 Bij beschikking van 4 oktober 2011 heeft het BVerfG de voorgelegde vraag nietontvankelijk verklaard op grond dat het Hof van Justitie eerst dient te verduidelijken of de nationale wetgever bij de uitvoering van voormelde beschikking beschikte over een speelruimte op grond waarvan het mogelijk was geweest nog steeds steun te verlenen voor dergelijke reeds genomen investeringbeslissingen. Korte uiteenzetting van de motivering van de verwijzing 12 In casu heeft de Commissie bij beschikking 1999/183, na de vaststelling van de onverenigbaarheid met het gemeenschapsrecht van de litigieuze steun, Duitsland een termijn van twee maanden gegeven om de steunregeling te wijzigen. Een terugvordering van reeds verleende steun werd niet bevolen. Volgens artikel 2 van de beschikking moet Duitsland onder meer ervoor zorgen, dat geen met het gemeenschapsrecht strijdig geachte investeringssteun meer wordt toegekend. 13 Deze bewoordingen kunnen op verschillende manieren worden uitgelegd. Zo kan het begrip toekennen in samenhang met de uitvoeringstermijn aldus worden opgevat dat daarmee alleen de handeling van (de vaststelling en) de uitbetaling van steun wordt bedoeld, zodat na afloop van die termijn geen steun meer kan worden uitbetaald. Aangezien het verbod op de tenuitvoerlegging van bestaande steunmaatregelen in artikel 93, lid 3, derde zin, 3 EG (artikel 108, lid 3, derde zin, VWEU) echter aanknoopt bij het tijdstip waarop de strijdigheid met het gemeenschapsrecht wordt vastgesteld of bekendgemaakt (arrest van het Hof van Justitie van 30 juni 1992, Italië/Commissie, C-47/91, Jurispr. blz. I-4145, punt 25), kan het begrip toekennen ook aldus worden opgevat dat vanaf het tijdstip waarop de strijdigheid met het gemeenschapsrecht wordt vastgesteld of bekendgemaakt geen daardoor getroffen investeringssteun meer mag worden uitbetaald, en dat de uitvoeringstermijn alleen betrekking heeft op de wijziging van de betrokken regeling. Voorts kan worden gedacht aan de betekenis die tot uitdrukking komt in de aan de orde zijnde wetswijziging, die inhoudt dat voor het begrip van het toekennen van investeringssteun voor de aankoop of productie van een economisch goed en dus voor de verwezenlijking van het materieelrechtelijke criterium, moet worden gezien naar het nationale recht. 14 De bewoordingen kunnen echter ook in die zin worden uitgelegd dat de Commissie met de formulering slechts ervoor wou zorgen, dat na de vaststelling van de strijdigheid met het gemeenschapsrecht van de litigieuze steun en het verstrijken van de uitvoeringstermijn geen steun meer zou worden verleend voor nieuwe investeringsprojecten. Dan zou de toekenning van investeringssteun voor investeringsbeslissingen die vóór het verstrijken van de aan de nationale wetgever gegeven uitvoeringstermijn verbindend werden genomen, niet uitgesloten zijn. Een dergelijke betekenis is volgens de verwijzende rechter een uitlegging van de beschikking van de Commissie die in overeenstemming is met het gemeenschapsrespectievelijk Unierecht. 5

7 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-129/12 15 Die uitlegging vindt niet alleen steun in de woordkeuze van de beschikking van de Commissie en in de verlening van een uitvoeringstermijn, maar ook in de latere Communautaire richtsnoeren voor staatssteun in de landbouwsector (2000/C 28/02). Blijkens de punten 3.5 en 3.6 ging ook het gemeenschapsrecht uiteindelijk ervan uit, dat een subsidie sturend werkt bij het begin van een investering, zodat het tijdstip waarop de investering een aanvang neemt het relevante referentiepunt moet zijn voor wettelijke regelingen die ertoe strekken de wetgeving in de toekomst te wijzigen. De opvatting van de verwijzende rechter vindt bovendien steun in het rechtszekerheidsbeginsel. Het tijdstip waarop een beschikking door de Commissie wordt vastgesteld kan toevalligerwijs voor of na het aangaan van een investering liggen waarbij het mogelijk is dat ook het begrip aangaan van een investering verschillend moet worden opgevat naargelang van het in het concrete geval toe te passen nationale recht. Het nationale recht zou bijvoorbeeld kunnen voorschrijven dat investeringssteun wordt uitbetaald bij het begin van een investeringsbeslissing dan wel op het tijdstip waarop een verbindende investeringsbeslissing is genomen. Het lijkt dan ook logisch, gelet op overwegingen in verband met het gewettigde vertrouwen, uit te gaan van het criterium van de bindende investeringsbeslissing. Het beginsel van de bescherming van het gewettigde vertrouwen en van de rechtzekerheid wordt ook in het gemeenschapsrecht erkend (arrest van het Hof van Justitie van 20 september 1990, Duitsland/Commissie, C-5/89, Jurispr. blz. I-3437, punt 13). Bijgevolg had de beschikking van de Commissie, die ertoe strekte in de toekomst een wijziging tot stand te brengen, volgens de verwijzende rechter ook ruimte gelaten voor een nationale regeling waarin rekening werd gehouden met het vertrouwen in het voortbestaan van de ten tijde van de investeringsbeslissing bestaande regeling. 6