OVERZICHT VAN DE BELGISCHE PLUIMVEE- EN KONIJNENHOUDERIJ IN

Transcriptie

1 OVERZICHT VAN DE BELGISCHE PLUIMVEE- EN KONIJNENHOUDERIJ IN Prof. dr. ir. J. VIAENE maart 2012 VERBOND VOOR PLUIMVEE, EIEREN EN KONIJNEN v.z.w. Coupure Links GENT 09/ Vepek@UGent.be

2 WOORD VOORAF In onderstaand VEPEK-document wordt een overzicht geschetst van de Belgische pluimvee- en konijnenhouderij in In het eerste deel worden de belangrijkste taken en activiteiten van VEPEK weergegeven. Statistische gegevens omtrent de productie, structuur en buitenlandse handel in de vermeerderings-, eier-, gevogelte- en konijnensector zijn terug te vinden in het tweede deel. Sommige statistieken zijn verbazingwekkend en dienen met de nodige omzichtigheid behandeld te worden. Het is goed van achter die vele cijfers de veranderingen in de loop van een aantal jaren te zien. Minder zichtbaar, daar daarom niet minder waar, is de dynamiek van de vermeerderings-,eier-, gevogelte- en konijnensector. Al die subsectoren hebben te maken met een toenemende concurrentie op EU en wereldniveau, gepaard gaande met strengere normen op het vlak van gezondheid, milieu, dierenwelzijn en kwaliteit. Het Overzicht van de Belgische pluimvee- en konijnenhouderij in 2011 wordt verspreid onder de leden van de leden-verenigingen, pers, overheidsdiensten, financiële instellingen, toeleverende bedrijven en andere geïnteresseerden. We wensen hierbij alle leden van de Raad van Bestuur en de VEPEK-werkgroepen te danken voor hun inzet en samenwerking, alsook de talrijke overheidsdiensten, organisaties en bedrijven voor het deskundige overleg en het vertrouwen dat zij ons schenken. Na 23 jaar voorzitterschap vanaf het stichten van VEPEK in 1989 is het Overzicht 2011 het afscheidsnummer. Prof. dr. ir. Jacques Viaene maart 2012

3 INHOUDSOPGAVE 1. Structuur en werking van VEPEK in Structuur van VEPEK Beleidsgerichte aanpak in de Belgische Pluimveesector Herpositionering van VEPEK Missie Taken Aandachtspunten en uitgevoerde taken van VEPEK in Opvolging van prestaties van pluimveebedrijven door VEPEK in Sanitair Beleid Dierenwelzijn Commissie Dierlijk Afval VLAM: Promotie- en kwaliteitsbeleid Belplume vzw Participatie in Projecten Actualiseren Overzicht van de Belgische pluimvee en konijnenhouderij Algemene voorlichting Vermeerderingssector Ontwikkeling in EU-perspectief Handel in broedeieren door de EU-lidstaten Handel in eendagskuikens door de EU-lidstaten De Belgische vermeerderingssector Productie Structuur van de vermeerderings- en broeierijsector Evolutie van de technische resultaten van moederdieren in België Uitvoer van broedeieren Eiersector De bedrijfskolom EI Ontwikkeling in EU-perspectief Productie in de EU-lidstaten Opzet van leghennen in de EU Handel in eieren door de EU-lidstaten Buitenlandse handel in eieren in de schaal Buitenlandse handel in eiproducten De Belgische eiersector Productie... 27

4 Productiestructuur Regionale spreiding Marktprijzen Evolutie van de technische resultaten van legkippen in België Buitenlandse handel Export van eieren in de schaal Export van eiproducten Distributie en verbruik Bevoorradingsbalans eieren Thuisverbruik van eieren: GfK-cijfers Gevogeltesector De bedrijfskolom KIP Ontwikkeling in EU-perspectief Productie in de EU-lidstaten Handel in kippenvlees door de EU-lidstaten De Belgische braadkippensector Productie Productiestructuur Regionale spreiding Evolutie jaarlijkse opzet van braadkippen Marktprijzen Evolutie van de technische resultaten van braadkippen in België Pluimveeslachterijen Definitie en aantal Ontwikkeling slachtcijfers gevogelte Buitenlandse handel Bevoorradingsbalans In en uitvoer Levende kip Buitenlandse handel in kippenvlees Distributie en verbruik Thuisverbruik van kip: GfK-cijfers Belgische konijnensector Productie Bevoorradingsbalans konijnen en wild: NIS-cijfers Productiestructuur Rendabiliteit konijnenhouderij Buitenlandse handel... 68

5 5.2.1 Buitenlandse handel in levende konijnen Buitenlandse handel in konijnenvlees Distributie en verbruik Thuisverbruik van konijn: GfK-cijfers Referenties... 71

6 1. STRUCTUUR EN WERKING VAN VEPEK IN Structuur van VEPEK VEPEK groepeert nagenoeg alle representatieve verenigingen die actief zijn in de diverse schakels van de pluimvee- en konijnensector. VEPEK telt volgende vijf lid-verenigingen: Vereniging van Industriële Pluimveeslachterijen in België ~ VIP-België Beroepsvereniging van de Mengvoederfabrikanten ~ BEMEFA Nationale Beroepsvereniging van Fokkers en Broeiers ~ NBFB Landsbond,Vlaamse bedrijfspluimvee- en konijnenhouders Bedrijfsgilden van de Belgische Boerenbond, Centrale Vakgroep Bedrijfspluimvee- en konijnenhouders De nadruk ligt op onderling overleg betreffende sectoroverschrijdende problemen en mogelijkheden met het doel tot een gemeenschappelijk standpunt te komen voor de verschillende leden. Het is niet de bedoeling dat VEPEK de belangenbehartiging van de verschillende ledenorganisaties invult. Wel moet VEPEK een overlegplatform vormen om over gemeenschappelijke dossiers informatie uit te wisselen en tot een gemeenschappelijk standpunt te komen. In die optiek is het essentieel dat VEPEK zijn ledenorganisaties bijstaat met economische en wetenschappelijk onderbouwde informatie. De Raad van Bestuur van VEPEK bepaalt het beleid van de organisatie en evalueert de door de werkgroepen genomen initiatieven en de werking van het secretariaat. VEPEK heeft vier werkgroepen, namelijk: Gezondheid; Milieu en Ruimtelijke Ordening; Promotie en Kwaliteit; Konijnen. Elke werkgroep is samengesteld uit specialisten van alle geledingen. De werkgroep bestudeert concrete dossiers en geeft, waar nodig, deskundig commentaar en advies. Structuur en werking van VEPEK in

7 1.2 Beleidsgerichte aanpak in de Belgische Pluimveesector Herpositionering van VEPEK Op 17 juni 2004 werd tijdens het overleg met de leden van de Raad van Bestuur de missie en de taken van VEPEK bijgesteld Missie De statuten van VEPEK dateren van 1990 en omschrijven de missie als volgt: De hoofddoelstelling van het Verbond is het groeperen van de representatieve verenigingen die in alle takken van de sector pluimvee, eieren en konijnen aanwezig zijn en de gemeenschappelijke belangen van hun leden verdedigen, dit met het oog op: a) het onderlinge overleg tussen deze verschillende takken; b) het overleg met de officiële instanties betreffende de sector pluimvee, eieren en konijnen, zowel op gewestelijk, nationaal of internationaal vlak; c) het naar buiten treden als sector tegenover het publiek. Uit het overleg van 17 juni 2004 kwam het volgende tot uiting. De nadruk ligt op onderling overleg betreffende sectoroverschrijdende problemen en mogelijkheden met het doel tot een gemeenschappelijk standpunt te komen voor de verschillende leden. Het is niet de bedoeling dat VEPEK de belangenbehartiging van de verschillende ledenorganisaties invult. Wel moet VEPEK een overlegplatform vormen om over gemeenschappelijke dossiers informatie uit te wisselen en tot een gemeenschappelijk standpunt te komen. In die optiek is het essentieel dat VEPEK zijn ledenorganisaties bijstaat met economische en wetenschappelijk onderbouwde informatie. Het is de bedoeling dat VEPEK een crisiscel installeert, gericht op duidelijke afspraken onderling, over standpunten tegenover de overheid en communicatie naar buiten toe Taken Rekening houdend met de aangepaste visie wijzigt het takenpakket van VEPEK. De belangenbehartiging op het eerste front is niet voor VEPEK. Voor problemen en mogelijkheden die een deelsector overstijgt, hoeft VEPEK te zorgen voor onderbouwde informatieverschaffing en voor communicatie van het standpunt in verschillende commissies en raden. Structuur en werking van VEPEK in

8 Het takenpakket van VEPEK spitst zich toe op: Verzamelen en rapporteren van economische en wetenschappelijk onderbouwde gegevens en inzichten over de problemen en mogelijkheden van de Belgische pluimveesector in EU en mondiaal perspectief. Instaan voor overleg tussen de verschillende ledenorganisaties om tot een gemeenschappelijk standpunt te komen en dat standpunt gepast te vertolken in de specifieke commissies en raden. Het overleg situeerde zich meestal binnen een aantal werkgroepen. Deze werkgroepen kunnen structureel zijn, of samengesteld worden volgens de noden van het moment. Het is dan ook evident dat dit werkingsinstrument blijft bestaan, eventueel bijgestuurd aan de hand van het aangepaste takenpakket. Daarnaast dient er meer aandacht besteed te worden aan de vertegenwoordiging van VEPEK in de verschillende commissies (waaronder de Commissie Dierlijk Afval, de Raad van het Fonds, ) en is communicatie met de leden belangrijk. Het organiseren van een crisiscel gericht op een evenwichtige aanpak en doelgerichte communicatie. Hiertoe is de uitwerking van draaiboeken, scenario s en studie van mogelijke gevolgen belangrijk. Wat betreft materie die specifiek is voor een deelsector neemt VEPEK geen initiatieven, maar kan wel een ondersteunende rol spelen. Het verzamelen en opvolgen van boekhoudkundige gegevens van pluimveebedrijven ten behoeve van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Dienst Normering en Controle Dierlijke Productie. Binnen VEPEK wordt nagedacht over de instelling van een communicatiecel. Het kan nuttig zijn dat voor sectoroverschrijdende materies de totale pluimveekolom met één standpunt naar buiten komt. Ook bij calamiteiten is het belangrijk om als een blok te reageren. Vooraleer met een standpunt naar buiten te treden, dienen de verschillende lidorganisaties te worden geraadpleegd. Op deze wijze is men zeker dat de ganse kolom hetzelfde standpunt deelt. Communicatie rond specifieke dossiers die gedragen worden door de lidorganisaties wordt gevoerd door de lidorganisatie zelf. Structuur en werking van VEPEK in

9 1.2.2 Aandachtspunten en uitgevoerde taken van VEPEK in Opvolging van prestaties van pluimveebedrijven door VEPEK in 2011 In opdracht en overleg met de Vlaamse Overheid, departement Landbouw en Visserij, afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling werden de prestatiegegevens op 10 braadkippenbedrijven, 10 legkippenbedrijven, 3 scharrelbedrijven en 9 vermeerderingsbedrijven verzameld en verwerkt. De resultaten werden samengevat in een afzonderlijk rapport, dat naar de deelnemers wordt toegestuurd. Verder zat VEPEK samen met de Afdeling Monitoring en Studie om het verzamelen van de resultaten te optimaliseren in de toekomst Sanitair Beleid De problematiek binnen het Sanitair Fonds Pluimvee van het FOD focuste zich voornamelijk op de nieuwe regelgeving omtrent Salmonella. 1. Aanpassing waardetabellen In overleg met de leden van VEPEK werden de waardetabellen geactualiseerd. Die waardetabellen zijn noodzakelijk om in tijden van crisis de actuele waarde te kennen van de verschillende soorten pluimvee en kunnen gebruikt worden om bedrijven te vergoeden indien een sanitair probleem zich voordoet. 2. Salmonella Het begeleidingsprogramma voor Salmonella positieve pluimveebedrijven werd verder ondersteund door het afsluiten van een akkoord betreffende de begeleider voor Salmonella preventie. 3. Afwezigheid van Se en St in 25 gram pluimveevlees. De nieuwe Europese Verordening EG/2160/2003 omtrent de nultolerantie van Salmonella in 25 gram pluimveevlees werd in 2011 verder aangepast en trad in voege op 1 december VEPEK was actief op drie niveaus. Ten eerste, VEPEK nam deel aan het overleg op EU-niveau met DG Sanco. Ten tweede, VEPEK organiseert het overleg met de federale overheidsdiensten en ministeries over de problematiek afwezigheid van Se en St. Ten derde, VEPEK vormt het intern overlegplatform met alle geledingen van de bedrijfskolom braadkip. Hierbij is de aanpak om een evenwichtig akkoord te vinden tussen alle geledingen voor de praktische opvang van de nieuwe verordening. 4. Proefproject Onafhankelijke Staalname Er werden 387 Vlaamse en Waalse braadkippenproducenten gecontacteerd waarvan er 236 antwoordden. 192 daarvan waren bereid mee te werken aan het proefproject. Het proefproject Structuur en werking van VEPEK in

10 vond plaats van februari tot juli In totaal werden op de 335 staalnamen, 20 Salmonella positieve tomen gevonden, waarvan geen S.e. noch S.t. 5. VKI-formulier Op 1 januari 2011 verving het VKI-formulier (voedselketeninformatie) officieel het slachtbegeleidingsdocument. Het formulier werd in elektronische versie opgemaakt door VEPEK in samenwerking met het FAVV. Tot op heden werd het VKI-formulier op vraag van de sector reeds meermaals geüpdatet en verbeterd. 6. Antibiotica-resistentie De werkgroep Antibiotica-resistentie kwam enkele keren samen om de te nemen maatregelen te bespreken om het gebruik van antibiotica in de pluimveesector te reduceren. In dit opzicht maakt VEPEK deel uit van de pluimveegroep binnen het kenniscentrum AMCRA voor het in kaart brengen van het gebruik en de resistentie ten opzichte van antibiotica in de pluimveesector Dierenwelzijn Met het in voege treden van de nieuwe wetgeving rond het verbod van kooihuisvesting bij de legkippen begin 2012 wordt informatie verzameld betreffende de socio-economische gevolgen van de alternatieve huisvestingen en doorgespeeld aan de leden van VEPEK. Via hen is VEPEK vertegenwoordigd in de commissie dierenwelzijn Commissie Dierlijk Afval Het onderzoek naar de kostenopbouw van de ophaling, verwerking en recyclage van dierlijk afval is een moeilijk onderwerp. Met expertise heeft VEPEK meegewerkt om inzicht te verwerven in de kostensituatie. Verder was VEPEK moderator voor het bereiken van een compromis tussen de zeer uiteenlopende standpunten tijdens het overleg binnen OVAM met Rendac. Belangrijk is dat het abonnement voor 2012 wordt aangepast in overeenstemming met de toegenomen kosten voor de ophaling en verwerking van dierlijk afval VLAM: Promotie- en kwaliteitsbeleid De uitwerking en opvolging van de promotieactiviteiten voor kip, ei en konijn in binnen- en buitenland gebeurt door de Sectorgroep PEK, binnen de VLAM. VEPEK verleent actieve medewerking en probeert met kennis van zaken het promotiebeleid te sturen in de richting van de specifieke behoeften van de sector. Structuur en werking van VEPEK in

11 Verder stond VEPEK in voor de vertegenwoordiging en deelname aan ANUGA-Keulen, gericht op buitenlandse promotie voor kip en konijn. De individuele standen van Vlaamse bedrijven gekoppeld aan een gemeenschappelijke ontvangstplaats is een formule die het nog steeds doet Belplume vzw Vanuit VEPEK is Belplume gegroeid. Hierbij werkt VEPEK dan ook verder mee aan de oplossing van de voornaamste uitdagingen van Belplume, zoals daar zijn: de erkenning als autocontrolesysteem door het FAVV; realisatie van het lastenboek voor transport van levend pluimvee; communicatie van het ketensysteem Belplume tussen partijen in de keten en verbetering van imago; naar analogie met Belplume een integraal kwaliteitssysteem voor het tafelei ontwikkelen Participatie in Projecten VEPEK als coördinerende instelling voor de pluimveesector neemt deel aan volgende begeleidingscomités of gebruikersgroepen: Gebruikersgroep Netwerken als katalysator voor innovatie in de Land- en Tuinbouwsector Kenniscentrum AMCRA In samenwerking met ILVO Dier werd een project ingediend bij de FOD Volksgezondheid omtrent dierenwelzijn bij kippen en konijnen tijdens het transport. Het acroniem van het ingediende projectvoorstel is WELLTRANS. De bedoeling is om een praktische methodiek te ontwikkelen om het welzijn van vleeskippen -en konijnen tijdens het transport na te gaan. In april of mei 2012 zal VEPEK op de hoogte gesteld worden van de beoordeling van het projectvoorstel Actualiseren Overzicht van de Belgische pluimvee en konijnenhouderij Het overzicht wordt geactualiseerd en is ter beschikking in pluimveesector. van de stakeholders van de Algemene voorlichting Algemene voorlichting door dagelijks een antwoord te geven op de meest diverse vragen over de recente verhoudingen en ontwikkelingen in de pluimvee- en konijnensector. Structuur en werking van VEPEK in

12 2. VERMEERDERINGSSECTOR 2.1 Ontwikkeling in EU-perspectief De positie van de Belgische vermeerderingssector ten opzichte van de overige EU-lidstaten wordt geschetst aan de hand van de recente evolutie van buitenlandse handel in broedeieren en eendagskuikens. Tot mei 2004 heeft de EU betrekking op 15 lidstaten. In mei 2004 zijn er 10 nieuwe lidstaten toegetreden tot de Europese Unie en sinds januari 2007 zijn ook Bulgarije en Roemenië lid van de EU Handel in broedeieren door de EU-lidstaten In Tabel 1 wordt de import van broedeieren van de EU lidstaten weergegeven. De totale import uit EU lidstaten blijft de laatste jaren vrij constant. Nederland en Duitsland zijn, met in 2010 respectievelijk 190 en 111 miljoen stuks veruit de grootste importeurs van broedeieren binnen de EU. De import van broedeieren door EU lidstaten afkomstig van buiten de EU is eerder beperkt. In Tabel 2 wordt de export van broedeieren door de EU-lidstaten weergegeven. De EU is een nettoexporteur van broedeieren. Nederland, Duitsland, Frankrijk en Spanje zijn traditioneel de belangrijkste exporteurs van broedeieren binnen de EU. Deze landen worden de laatste jaren bijgebeend door België en Polen. De export naar derde landen is beduidend belangrijker dan de import uit deze landen. Nederland staat telkens garant voor het leeuwenaandeel van de export buiten de EU, op enige afstand gevolgd door Duitsland, Frankrijk, Spanje en België. Eiersector 7

13 Tabel 1: Import broedeieren van EU lidstaten (aantallen in stuks) Bron: Eurostat Eiersector 8

14 Tabel 2: Export broedeieren door EU lidstaten (aantallen in stuks) Bron: Eurostat Eiersector 9

15 2.1.2 Handel in eendagskuikens door de EU-lidstaten In Tabel 3 wordt de import van eendagskuikens door de EU gegeven. In de intracommunautaire handel is Duitsland steevast de grootste importeur van eendagskuikens. Verder importeren ook Spanje en Roemenië afgetekend meer dan de andere EU lidstaten. De import van eendagskuikens uit derde landen is verwaarloosbaar. Tabel 3: Import eendagskuikens van EU lidstaten (aantallen in stuks) Bron: Eurostat Eiersector 10

16 In Tabel 4 wordt de export van eendagskuikens van de EU-lidstaten gegeven. De EU is nettoexporteur van eendagskuikens. In de intracommunautaire export is Nederland koploper, gevolgd door Tsjechië en België die op hun beurt Duitsland voor blijven. In tegenstelling tot de extracommunautaire import, is de extracommunautaire export van eendagskuikens belangrijker. Nederland is duidelijk koploper wat export naar niet EU staten betreft, gevolgd door België en Polen. Tabel 4: Export eendagskuikens van EU lidstaten (aantallen in stuks) Bron: Eurostat Eiersector 11

17 2.2 De Belgische vermeerderingssector Productie De opzetcijfers van het lastenboek afgesloten tussen het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Kwaliteit, Dienst Normering en Controle Dierlijke Productie (NCDP) en de Landsbond, Vlaamse bedrijfspluimvee- en konijnenhouders zijn de meest betrouwbare gegevens omtrent de moederdierenstapel, aangezien deze cijfers door de technische helper maandelijks, rechtstreeks bij alle erkende broeierijen worden opgetekend. De broeierijen geven volgende gegevens door: de kuikens die geleverd worden bij Belgische pluimveehouders afkomstig uit eigen broeierij, andere broeierij uit loonbroed (loonbroed door derden), import en aankoop bij andere broeierij. De kuikens uit loonbroed, verkocht aan een andere broeierij en geleverd in het buitenland, worden niet opgetekend. In Figuur 1 wordt de opzet van lichte moederdieren weergegeven. Het aantal opgezette lichte moederdieren verschilt sterk van jaar tot jaar. Zo werden in 2007 bijna evenveel dieren opgezet als in de drie volgende jaren samen. Na een spectaculaire daling in 2009, nog geen kwart van het aantal in 2008 lichte moederdieren werd opgezet, groeit het aantal lichte moederdieren de laatste jaren weer gestaag. In 2010 werden er lichte moederdieren opgezet in België, in 2011 waren dat er Figuur 1. Evolutie aantal opgezette lichte moederdieren ; Bron: Landsbond In Figuur 2 wordt de opzet van zware moederdieren weergegeven. De opzet van zware moederdieren toont zich door de jaren heen stabieler dan de opzet van lichte moederdieren. Sinds 2006 is er een onafgebroken stijging te merken, om in 2010 uit te monden in het hoogste aantal opgezette zware moederdieren van het decennium In 2011 trad er een lichte daling op en werden er nog opgezet. Eiersector 12

18 Figuur 2. Evolutie opgezette zware moederdieren ; Bron: Landsbond Op Figuur 3 kan men de evolutie van de opzet van zware moederdieren cumulatief over twaalf maanden aflezen van 2002 tot Eiersector 13

19 evolutie opzetten zware moederdieren CUMULATIEF OVER 12 MAANDEN jan/02 augustus maart oktober mei december juli februari september april november juni Jan/09 augustus maart maand o p g e ze tte m o e d e rd ie re n Figuur 3: Evolutie van de opzet van zware moederdieren Eiersector 14

20 2.2.2 Structuur van de vermeerderings- en broeierijsector De evolutie van het aantal erkende broeierijen voor pluimvee met hun totale broedcapaciteit en benutting wordt voor 2011 weergegeven in Tabel 5. In 2011 telde België 19 erkende broeierijen met een totale capaciteit van de Belgische 22,4 miljoen stuks. In 2011 werden 337,3 miljoen eieren ingelegd, waarvan 91% bestemd voor de braadkippenhouderij en 9% voor de legkippenhouderij. Tabel 5. Aantal erkende broeierijen voor pluimvee met broedcapaciteit en benutting in België in 2011 (1.000 stuks) Bron: Landsbond (2011) Evolutie van de technische resultaten van moederdieren in België In het kader van de Technische ondersteuning landbouw Adviesdiensten, ondersteund door de Vlaamse Overheid, departement Landbouw en Visserij, worden door VEPEK prestatiecontroles uitgevoerd bij pluimveebedrijven met het doel over een aantal technische parameters te beschikken. De berekeningen zijn gebaseerd op de gegevens die door de bedrijfsbegeleiding zijn ingezameld gedurende de periode In Tabel 6, Figuur 4 en Figuur 5 wordt een overzicht gegeven van de evolutie in de tijd van een aantal technische resultaten van moederdieren in België. In 2010 ligt het legpercentage 3,8% hoger ligt dan in Van 2004 tot 2008 lag het sterftepercentage op een merkelijk laag niveau, maar steeg terug in 2009 en Over het algemeen stijgt het totaal aantal broedeieren en het totaal aantal eieren per opgezette kip gestaag. In 2003 is een daling ten gevolge van de kanalisatie van broedeieren tijdens de Aviaire Influenza crisis. Het voederverbruik per broedei schommelt van jaar tot jaar. Eiersector 15

21 Tabel 6. Evolutie technische parameters moederdieren ( ); Bron: Vepek Jaar Leeftijd Legperiode Sterfte Totaal Broedeieren Totaal Eieren bij opzet per opgezette per aanwezige per opgezette per aanwezige hen hen hen hen (dagen) (dagen) (%) (stuks/hen) (stuks/hen) (stuks/hen) (stuks/hen) ,3 151,3 165,6 160,9 176, ,8 153,7 165,2 162,6 174, ,8 156,3 164,4 166,0 174, ,7 151,8 158,7 161,3 168, ,1 149,8 157,1 155,3 162, ,7 151,6 159,4 157,7 165, ,6 146,8 153,5 154,2 161, ,4 128,5 137,1 135,2 144, ,6 150,9 160,6 156,4 166, ,0 147,9 157,5 155,5 165, ,7 146,2 155,4 154,5 164,3 Jaar Legpercentage per aanwezige hen Granen Voederverbruik (%) (%) (gr/dag/dier) (gr/broedei) (gr/ei) , , , , , , , , , , , totaal broedeieren per opgezette hen (stuks) jaar Figuur 4. Aantal broedeieren per opgezette hen ( ); Bron: Vepek Eiersector 16

22 voederverbruik per broedei (gram/broedei) jaar Figuur 5. Voederverbruik per broedei ( ); Bron: Vepek Uitvoer van broedeieren In Tabel 7 wordt een overzicht gegeven van de uitvoer van broedeieren voor de periode Tot 2006 fluctueerde de Belgische uitvoer van broedeieren, met als algemene tendens een stijging van de export. Dit werd gevolgd door een sterke daling in 2007, maar in 2008 werd het niveau van 2006 terug bereikt. Na een lichte stijging in 2009 kende 2010 bijna een verdubbeling van de export van broedeieren. De intracommunautaire export in broedeieren heeft bijna uitsluitend Nederland als bestemming. De extracommunautaire uitvoer blijkt sinds 2006 niet langer verwaarloosbaar, met Libië als hoofdafnemer. In 2008 is de Belgische export van broedeieren naar derde landen evenwel heel sterk verminderd, om in 2009 en 2010 terug fiks te stijgen. Tabel 7. Uitvoer van broedeieren (1.000 stuks) Bron: VLAM Eiersector 17

23 3. EIERSECTOR 3.1 De bedrijfskolom EI In Figuur 6 wordt een overzicht gegeven van de bedrijfskolom eieren. Hierbij wordt gestart bij de vermeerderingsbedrijven waar de zogenaamde lichte moederdieren instaan voor de productie van broedeieren voor legkippen. De broedeieren worden in de broeierij uitgebroed tot eendagskuikens. De eendagskuikens bestemd voor de productie van eieren gaan in eerste instantie naar opfokbedrijven. Hier verblijven deze kuikens tot op de leeftijd van 18 weken. Vervolgens vertrekken de jonge hennen naar de leghennenbedrijven waar ze gedurende een periode van ongeveer 13 maanden consumptieeieren produceren. De geproduceerde eieren worden ofwel geëxporteerd of komen terecht bij de brekerij of worden verkocht op de versmarkt. VERMEERDERINGSBEDRIJF BROEIERIJ broedeieren legkuikens export import OPFOKBEDRIJF legrijpe poeljen LEGHENNENBEDRIJF consumptie-eieren export import BREKERIJ PAKSTATION Figuur 6. Overzicht van de bedrijfskolom eieren VERSMARKT EXPORT Eiersector 18

24 3.2 Ontwikkeling in EU-perspectief De positie van de Belgische eiersector ten opzichte van de overige EU-lidstaten wordt geschetst aan de hand van de recente evolutie op het vlak van de productie van consumptie-eieren en de opzet van eendagslegkuikens en de buitenlandse handel in eieren in de schaal en eiproducten. Tot mei 2004 heeft de EU betrekking op 15 lidstaten. In mei 2004 zijn er 10 nieuwe lidstaten toegetreden tot de Europese Unie en sinds januari 2007 zijn ook Bulgarije en Roemenië lid van de EU. Tabel 8. Zelfvoorzieningsgraad eieren in de EU ton EU-25 EU-27 eiproductie uitvoer invoer consumptie verbruik kg/capita 13,8 13,4 13,1 13,1 12,8 12,8 zelfvoorzieningsgraad, % 102,4 102,4 101,7 102,2 101,7 102,1 Bron: EUROSTAT Productie in de EU-lidstaten De jaarlijkse eiproductie in de EU wordt weergegeven in tabel 9. Algemeen gezien bedraagt de jaarlijkse eiproductie in de EU miljoen stuks. In 2010, maar ook gedurende de voorbije jaren, zijn Frankrijk en Duitsland de grootste producenten in de EU. Zij worden op de voet gevolgd door Nederland, Italië en Spanje. Ook het Verenigd Koninkrijk zorgt voor een aanzienlijke eiproductie. De productie van België is gedurende de voorbije vijf jaar met 16 % gedaald. Ook in Duitsland en Spanje is de productie flink gedaald. Eiersector 19

25 Tabel 9. De jaarlijkse eiproductie van de EU-lidstaten (mio stuks), België/Luxemburg Denemarken Duitsland Griekenland Spanje Frankrijk Ierland Italië Nederland Oostenrijk Portugal Finland Zweden Verenigd Koninkrijk EU Tsjechië Estland Cyprus Letland Litouwen Hongarije Malta Polen Slovenië Slowakije EU Bulgarije Roemenië Eu Bron: EUROSTAT Eiersector 20

26 3.2.2 Opzet van leghennen in de EU De opzet van leghennen is opmerkelijk stabiel tijdens de periode Tevens is een duidelijk seizoenpatroon merkbaar met een piek in het voorjaar en een dal in de winter. Figuur 7. Opzetten van leghennen vergeleken met de maandelijkse trend (1.000 stuks) Bron: Europese Commissie Handel in eieren door de EU-lidstaten Buitenlandse handel in eieren in de schaal In Tabel 10 wordt de import van schaaleieren van uit derde landen door de EU-lidstaten weergegeven. Tijdens de laatste jaren gaat het om zowat ton, vooral uit Argentinië, USA en India. Het zijn eieren die vooral naar brekerijen gaan. Tabel 10. Import van eieren in de schaal door EU-lidstaten Bron: EUROSTAT Eiersector 21

27 Tabel 11 wordt de export van schaaleieren naar derde landen door de EU-lidstaten weergegeven. De export gaat hoofdzakelijk naar Japan en Zwitserland vooral van uit Nederland en Spanje. Tabel 11. Export van eieren in de schaal door de EU-lidstaten Bron: EUROSTAT Eiersector 22

28 Buitenlandse handel in eiproducten In Tabel 12 wordt de import van eiproducten door de EU-lidstaten weergegeven voor de periode Duitsland toont zich veruit de grootste importeur van eiproducten. België is de vierde grootste handelspartner binnen de EU, het moet enkel Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk laten voorgaan. De extracommunautaire import van eiproducten door de EU-lidstaten is zeer beperkt en voor sommige lidstaten zelfs onbestaande. In Tabel 13 wordt de export van eiproducten door de EU-lidstaten weergegeven voor de periode Nederland is afgetekend de grootste exporteur van eiproducten naar de EU-lidstaten. Daarnaast zijn Frankrijk, Spanje, Duitsland en België traditioneel belangrijke exporteurs van eiproducten. De laatste jaren moet ook Polen bij deze grote spelers genoemd worden. Nederland blijkt niet alleen de belangrijkste exporteur te zijn naar de EU-lidstaten, maar dit geldt ook voor de export naar derde landen. Frankrijk en Duitsland zijn de daaropvolgende grootste exporteurs naar niet-eu-lidstaten. Eiersector 23

29 Tabel 12. Import van eiproducten door de EU-lidstaten (ton) Bron: EUROSTAT Eiersector 24

30 Tabel 13. Export van eiproducten door de EU-lidstaten (ton) Bron: EUROSTAT Eiersector 25

31 3.3 De Belgische eiersector Onderstaande bevoorradingsbalans voor België enkele opmerkelijke trends - de netto export van broedeieren blijft op peil - België is netto importeur geworden van eiproducten - de productie van consumptie-eieren is duidelijk gedaald. - de vergelijking tussen productie en consumptie wijst op een teloorgang van de netto-exportpositie Tabel 14. Belgische bevoorradingsbalans eieren (1.000 stuks), Bron: VLAM Eiersector 26

32 3.3.1 Productie Productiestructuur De evolutie van de legkippenstapel en het aantal legkippenbedrijven in België wordt weergeven voor de periode in Tabel 15. De gegevens zijn afkomstig van de 15 meitelling van het Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS). In 2009 bleef de totale Belgische legstapel (moederdieren, poeljen en legkippen) op hetzelfde niveau als in Na een opmerkelijke daling van het aantal legkippen, stagneert het aantal op 7,5 miljoen in Het totaal aantal legbedrijven (bedrijven met moederdieren, poeljen en legkippen) loopt systematisch terug in de periode Tabel 15. Evolutie van de legstapel en -bedrijven in België, LEGSTAPEL (1.000 stuks) Moederdieren Poeljen Legkippen TOTAAL LEGBEDRIJVEN (aantal) Moederdieren Poeljen Legkippen (1) TOTAAL (1) telplichtige bedrijven met meer dan 20 kippen Bron: NIS, land- en tuinbouwtelling op 15 mei Eiersector 27

33 Figuur 8. Evolutie leghennenstapel van consumptie-eieren Bron: LARA Figuur 9. Evolutie productie consumptie-eieren Bron: LARA Uit cijfers van de Vlaamse overheid blijkt dat de opzet van leghennen in 2009 duidelijk gedaald is. Redenen daarvoor zijn de slechte prijsontwikkelingen die een aantal pluimveehouders er toe hebben aangezet te ruien of te stoppen met de productie. Ook het verbod van de traditionele kooihuisvesting begin 2012 en de omschakeling van de sector heeft een aantal bedrijven vroeger doen afhaken. Eiersector 28

34 Figuur 10. Opzet leghennen Eiersector 29

35 Op basis van cijfers van het Nationaal Instituut voor de Statistiek worden de Belgische legkippenbedrijven in kaart gebracht in Tabel 16 voor Bijna de helft van de legkippen bevinden zich op zowat 250 bedrijven met meer dan kippen. Tabel 16. Legbedrijven en aantal leghennen in België 2009 aantal leghennen per bedrijf bedrijven leghennen 20 tot 99 27,70% 0,00% 100 tot ,60% 6,80% tot ,10% 25,10% tot ,70% 27,10% tot ,60% 21,00% en meer 3,30% 20,00% Toaal aantal ,5 miljoen Figuur 11. Evolutie van de structuur van de Belgische legsector Bron: LARA Eiersector 30

36 Regionale spreiding In Figuur 12 volgt de regionale structuur van de Belgische legsector in Legkippen komen het meest voor in de provincie West-Vlaanderen (34%), gevolgd door Antwerpen (27%), Oost-Vlaanderen (14%) en Limburg (7%). Ook wat betreft de poeljenopfok is West-Vlaanderen (51%) de belangrijkste provincie. De meeste moederdieren worden in Antwerpen (43%) gehouden, gevolgd door West-Vlaanderen (25%) en Oost-Vlaanderen (15%). Hier zijn de grootste stijgingen in West-Vlaanderen, Limburg en De gemiddelde bedrijfsomvang toont aan dat de bedrijven opmerkelijk grootschaliger zijn in Antwerpen dan in de rest van België. Figuur 12. Regionale spreiding van de Belgische legsector in 2009 Bron: LARA (2010) Eiersector 31

37 Evolutie opzet leghennen CUMULATIEF OVER 12 MAANDEN opgezette hennen jan/02 april juli oktober jan/03 april juli oktober jan/04 april juli oktober jan/05 april juli oktober jan/06 april juli oktober jan/07 april juli oktober jan/08 april juli oktober jan/09 april juli oktober jan/10 april maand Figuur 13. Evolutie opzet leghennen cumulatief over 12 maanden Bron:Landsbond Eiersector 32

38 Marktprijzen De producentenprijzen voor eieren worden wekelijks vastgesteld door de Marktcommissie van Kruishoutem. In Tabel 17 wordt een overzicht gegeven van de evolutie van de gemiddelde producentenprijzen per jaar voor bruine eieren gedurende de periode 2007-begin Figuur 19 en Figuur 14 geeft een beeld van de variatie van de producentenprijzen tijdens 2009 en De prijs van 2012 is een gemiddelde van januari en februari. Tabel 17. Jaargemiddelde producentenprijzen ( /100 stuks) voor bruine eieren van 62,5gr, Bron: Marktcommissie Kruishoutem (Deinze) Figuur 14. Weekprijzen scharreleieren en eieren uit kooi ( /100kg) Bron: Marktcommissie Kruishoutem Evolutie van de technische resultaten van legkippen in België In het kader van de Technische ondersteuning landbouw Adviesdiensten ondersteund door de Vlaamse Overheid, departement Landbouw en Visserij, worden door VEPEK prestatiecontroles uitgevoerd bij pluimveebedrijven met het doel over een aantal technische parameters te beschikken. De berekeningen zijn gebaseerd op de gegevens die door de bedrijfsbegeleiding zijn ingezameld gedurende de periode Gevogeltesector 33

39 In tabel 18 wordt een overzicht gegeven van de evolutie in de tijd van een aantal technische resultaten. Tijdens de voorbije jaren is de legperiode weinig verminderd, maar het sterftepercentage is sterk gedaald. Over het algemeen stijgt het totaal aantal eieren per aanvangshen, behalve in 2004 en In 2006 werd het hoogste aantal eieren per aanvangshen genoteerd bij het beschouwen van de periode Het legpercentage ligt in 2008 onder het gemiddelde van de voorbije 10 jaren, het zelfde geldt voor het eigewicht. Het voederverbruik per dag is sinds 2002 stabiel gebleven, maar daalt sterk in Ook per ei en per kilogram eieren wordt er in 2008 minder voeder verbruikt. Tabel 181. Evolutie technische parameters legkippen ( ) Jaar Leeftijd Legperiode Sterfte Totaal aantal eieren per aanwezige Aantal eieren in 1 jaar per aanwezige per aanvangshen hen per aanvangshen hen (dagen) (dagen) (%) (stuks) (kg) (stuks) (kg) (stuks) (kg) (stuks) (kg) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Jaar Legpercentage per aanwezige hen Gemiddeld eigewicht Aandeel 2de keus Voederverbruik (%) (gr/stuk) (%) (gr/dag) (gr/ei) (kg/kg eieren) ,1 62,93 2, , ,5 63,10 2, , ,9 63,24 2, , ,8 62,89 3, , ,5 63,26 2, , ,0 63,09 2, , ,3 62,81 1, , ,9 63,27 2, , ,5 63,61 2, , ,7 64,03 2, , ,1 63,79 1, ,30 Bron: VEPEK Gevogeltesector 34

40 aantal eieren in 1 jaar per aanvangshen (stuks) Figuur 15. Aantal eieren in één jaar per aanvangshen ( ) Bron: VEPEK 2,35 2,30 2,25 2,20 2,15 Voederverbruik per kg eieren ,10 Figuur 161. Voederverbruik per kg eieren ( ) Bron: VEPEK Gevogeltesector 35

41 Tabel 19. Bedrijfsresultaten legkippen Bron: LARA Buitenlandse handel Export van eieren in de schaal In Tabel 20 wordt een overzicht gegeven van de uitvoer van schaaleieren voor de periode (x miljoen stuks). Nederland en Duitsland blijven de voornaamste bestemmingen. Niet alleen de extracommunautaire import, maar ook de extracommunautaire export van eieren in de schaal door België is verwaarloosbaar. Tabel 20. Belgische export van consumptie eieren (in miljoen stuks) Bron: EUROSTAT. + bewerkingen VLAM Gevogeltesector 36

42 Export van eiproducten In Tabel 21 wordt een overzicht gegeven van de uitvoer van eiproducten voor de periode De export naar EU-lidstaten omvat het grootste deel, met Frankrijk als belangrijkste handelspartner. Daarnaast exporteert België vooral eiproducten naar Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. De extracommunautaire export is goed voor een paar procent van de totale hoeveelheid geëxporteerde eiproducten door België. Tabel 21. Belgische export van eiproducten (in ton) Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM Distributie en verbruik Bevoorradingsbalans eieren Een samenvatting van de gegevens in verband met productie van en buitenlandse handel in eieren resulteert in de verbruik (Tabel 22). In 2000 was de zelfvoorzieningsgraad 122% en is gedaald tot 103% in In 2000 bedroeg het totaal verbruik van eieren 224 eieren per persoon per jaar en is terug gelopen tot 170 stuks per persoon in Gevogeltesector 37

43 Tabel 22. Verbruik van eieren in België (1.000 stuks), Bron: CLE tot 2001, NIS sinds 2002, VLAM: GfK + berekeningen Thuisverbruik van eieren: GfK-cijfers In het derde kwartaal 2011 werd 1 ei meer gekocht dan in dezelfde periode het jaar ervoor. Door een gedaalde gemiddelde eierprijs (-6%) lagen de bestedingen wel 3% lager dan in het derde kwartaal van het jaar ervoor. In de periode oktober 2010 tot september 2011 werden er bijna 97 eieren per kop gekocht. De eibestedingen kennen sinds de massale omschakeling in 2006 naar alternatieve houderijsystemen (bio, scharrel en vrije uitloop) jaarlijks een mooie groei tot Door een sterke prijsdaling kwam er een einde aan deze bestedingsgroei. De alternatieve houderijsystemen maken ruim 92% van de markt van verse schaaleieren uit. Het scharrelei is de standaard geworden. Ook vrije uitloop won de voorbije jaren terrein maar deze groei viel stil in de eerste drie kwartalen van De supermarkten, met DIS 1 op kop, verkopen zo n 90% van alle verse eieren in België. Gevogeltesector 38

44 Figuur 17. Thuisverbruik eieren , stuks per capita Bron: GfK Panelservices Benelux Figuur 18. Thuisverbruik eieren , euro per capita Bron: GfK Panelservices Benelux Gevogeltesector 39

45 In Figuur 17 en Figuur 18 wordt een overzicht gegeven van de GfK-cijfers van thuisverbruik voor eieren. In de periode kende het thuisverbruik van eieren, uitgedrukt in stuks per capita, een inzinking en is terug op peil met 96 eieren per persoon. De uitgaven voor eieren zijn echter flink toegenomen in het voorbije decenium. Figuur 19. Aankoop eieren volgens type ei in België Figuur 19 geeft een beeld van de evolutie van kooi-, bio- en vrije uitloop en scharreleieren uitgedrukt in percentage van volume. Sinds 2006 stijgt het aandeel bio-eieren in geringe mate. Bio-eieren zijn beduidend duurder (bijna 2x) in vergelijking met andere eieren. De consumptie van vrije uitloop en scharreleieren is de voorbije jaren sterk gestegen. Dit is te wijten aan het niet meer beschikbaar zijn van kooi-eieren in de supermarkten. Scharrel en vrije uitloop zijn standaard geworden bij de aankoop van eieren. Figuur 20 omvat de GfK-cijfers met betrekking tot de evolutie marktaandelen van de retailers voor eieren. Sinds 2001 is er een duidelijke groei in het aandeel van DIS 2 (Hard Discount en Buurtsupermarkten) ten nadele van de overige distributiekanalen. Gevogeltesector 40

46 Figuur 20. Evolutie van de marktaandelen van de retailers Bron: GfK Panelservices Benelux De Afdeling Marketing van de VLAM volgt nauwkeurig het verbruik van eieren op basis van de GfK Panel cijfers. Gevogeltesector 41

47 4. GEVOGELTESECTOR 4.1 De bedrijfskolom KIP In Figuur 21 wordt er een overzicht gegeven van de bedrijfskolom kip. Hierbij wordt gestart bij de vermeerderingsbedrijven waar de zogenaamde zware moederdieren instaan voor de productie van broedeieren voor de vleeskippen. De broedeieren worden in de broeierij uitgebroed tot eendagskuikens. De eendagskuikens bestemd voor de productie van vleeskippen gaan onmiddellijk naar vleeskippenbedrijven. De periode om van een eendagskuiken een vleeskip te produceren neemt ongeveer zes weken in beslag. Vervolgens worden de vleeskippen per toom 1 naar de pluimveeslachterij gebracht. De karkassen worden versneden in de versnijderij en de kippendelen komen bij de detailhandel en de horeca terecht. Uiteindelijk bereikt het kippenvlees de consument via beide kanalen. VERMEERDERINGSBEDRIJF VEEVOEDERBEDRIJF export import broedeieren BROEIERIJ eendagskuikens VLEESKIPPENBEDRIJF toom 1 PLUIMVEESLACHTERIJ karkassen export import VEEVOEDERBEDRIJF karkassen VERSNIJDERIJ & VERWERKING delen HORECA delen DETAILHANDEL CONSUMENT Figuur 21. Overzicht van de bedrijfskolom kip 1 Alle pluimvee met dezelfde gezondheidsstatus, dat in dezelfde stal of binnen dezelfde uitloopruimte wordt gehouden en dat een epidemiologische eenheid vormt. Ongeveer dieren/toom en 6 tot 6,5 tomen/jaar Gevogeltesector 42

48 4.2 Ontwikkeling in EU-perspectief De positie van de Belgische braadkippensector ten opzichte van de overige EU-lidstaten wordt geschetst aan de hand van twee parameters: de productie van en de buitenlandse handel in braadkippenvlees. Tot mei 2004 heeft de EU betrekking op 15 lidstaten. In mei 2004 zijn er 10 nieuwe lidstaten toegetreden tot de Europese Unie en sinds januari 2007 zijn ook Bulgarije en Roemenië lid van de EU Productie in de EU-lidstaten De jaarlijkse braadkippenproductie in de EU wordt weergegeven voor de periode in Tabel 23. In 2011 blijft de EU-productie op peil ten opzichte van het voorgaande jaar. Voor 2012 wordt een stijging van 0,6% verwacht. Sedert 2009 is de EU terug netto-exporteur van braadkip. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk blijven de voornaamste producenten van braadkippenvlees binnen de EU. Daarnaast zorgen ook Spanje, Duitsland en Italië steeds voor een aanzienlijk aandeel in de jaarlijkse productie. De Belgische productie was goed voor 2,4% van de EU-productie. Tabel 23. Jaarlijkse productie van braadkippenvlees door de EU-lidstaten (x ton) Het verbruik per hoofd is gemiddeld 23kg. De onderstaande Figuur 22 geeft een beeld van de variatie in het verbruik van kip naargelang de lidstaat. Gevogeltesector 43

49 Figuur 22. Verbruik van kip per lidstaat van de EU in Handel in kippenvlees door de EU-lidstaten In Tabel 24 wordt de import van kippenvlees door de EU-lidstaten weergegeven. In de periode bleef de import vanuit de EU quasi constant op hetzelfde niveau. Het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland en Frankrijk blijven de grootste importeurs van kippenvlees uit de EU-lidstaten. België volgt in 2010 op de vijfde plaats. De extracommunautaire import van kippenvlees is dalend. In 2010 waren Nederland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland de belangrijkste importeurs van kippenvlees uit de derde landen. In Tabel 25 wordt de export van kippenvlees door de EU-lidstaten weergegeven. De EU is traditioneel een netto-exporteur van kippenvlees en kon zijn export positie verbeteren. De intracommunautaire export van kippenvlees kende de voorbije jaren een zeer schommelend verloop. Nederland, België en Polen zijn de grootste exporteurs binnen de EU in De extracommunautaire export is in de voorbije jaren gestegen. In 2010 zijn Frankrijk, Nederland en Polen de voornaamste exporteurs van kippenvlees naar niet-eu-lidstaten. Duitsland en België volgen op de vierde en vijfde plaats. Gevogeltesector 44

50 Tabel 24. Import van kippenvlees door de EU-lidstaten (ton geslacht gewicht) Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM Gevogeltesector 45

51 Tabel 25. Export van kippenvlees door de EU-lidstaten (ton geslacht gewicht) Bron: EUROSTAT Gevogeltesector 46

52 De laatste jaren heeft de EU zijn exportpositie verbeterd (Figuur 23). Figuur 23. Import en export van kip door de EU ( ) 4.3 De Belgische braadkippensector Productie Productiestructuur Het aantal braadkippenplaatsen is in 2010 gestegen tot 22 miljoen stuks. Tabel 26. Samenstelling veestapel in België (15 mei-telling) Bron: NIS Gevogeltesector 47

53 Tabel 27. Regionale verdeling van de het aantal konijnen en kippen in 2010 Bron: NIS De evolutie van de braadkippenstapel en het aantal braadkippenbedrijven in België wordt weergegeven tot 2009 in Tabel 28 en Figuur 24. De gegevens zijn afkomstig van de 15 meitelling van het Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS). Volgens deze cijfers worden in België ongeveer 20 miljoen braadkippen gehouden in De verschuiving naar grotere bedrijven zet zich verder door. In 2009 bedroeg werden gemiddeld braadkippen per bedrijf gehouden. Ongeveer 70% van de braadkippen worden geproduceerd op bedrijven met meer dan stuks. Het aantal braadkippen bedrijven is gedaald tot 550 in Tabel 28. Bedrijfsstructuur van de Belgische braadkippensector in 2009 Bron: LARA Gevogeltesector 48

54 Figuur 24. Evolutie van het aantal bedrijven met braadkip in België tot 2009 Bron: LARA Regionale spreiding In Tabel 29 wordt een overzicht gegeven van de regionale structuur van de Belgische braadkippensector. Het Vlaamse Gewest vertegenwoordigt 83% van de totale braadkippenproductie, met West- Vlaanderen en Antwerpen als koptrekkers. In Antwerpen zijn de braadkippen verdeeld over minder bedrijven dan in West-Vlaanderen. Tabel 29. Regionale structuur van de Belgische braadkippensector, aantal bedrijven en aantal dieren (x stuks), bedrijven dieren bedrijven dieren bedrijven dieren bedrijven dieren bedrijven dieren Antwerpen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Limburg Waals-Brabant Henegouwen Luik Luxemburg Namen TOTAAL Bron: NIS, land- en tuinbouwtelling op 15 mei Gevogeltesector 49

55 Figuur 25. Regionale spreiding van de bedrijven met braadkippen in 2009 Bron: LARA Evolutie jaarlijkse opzet van braadkippen De opzetcijfers van het lastenboek afgesloten tussen het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Kwaliteit, Dienst Normering en Controle Dierlijke Productie (NCDP) en de Landsbond, Vlaamse bedrijfspluimvee- en konijnenhouders zijn de meest betrouwbare gegevens aangezien deze cijfers door de technische helper maandelijks, rechtstreeks bij alle erkende broeierijen worden opgetekend. De broeierijen geven volgende gegevens door: de kuikens die geleverd worden bij Belgische pluimveehouders afkomstig uit eigen broeierij, andere broeierij uit loonbroed (loonbroed door derden), import en aankoop bij andere broeierij. De kuikens uit loonbroed, verkocht aan een andere broeierij en geleverd in het buitenland, worden niet opgetekend. In Tabel 29 wordt de opzet van vleeskippen in de periode weergegeven. Figuur 26 geeft het aantal opgezette vleeskippen, cumulatief over 12 maanden. Na de uitbraak van Aviaire Influenza trad er een herstel op vanaf juni 2003, maar sinds oktober 2005 bereikte het aantal opgezette vleeskippen cumulatief over 12 maanden nooit meer de kaap van 180 miljoen opgezette vleeskippen. In 2010 echter wordt opnieuw het niveau van 180 miljoen opgezette braadkippen gehaald. Gevogeltesector 50

56 Tabel 29. Evolutie opgezette vleeskippen (1.000 stuks) cum cum cum cum cum 2010 januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Bron: NCDP (2011) Gevogeltesector 51

57 Figuur 26. Evolutie opzet vleeskippen cumulatief over 12 maanden Bron: NCDP (2008) Gevogeltesector 52

58 Marktprijzen De prijsvorming van levende kippen gebeurt binnen de Nationale Prijzencommissie van Deinze. In deze commissie overleggen wekelijks vertegenwoordigers van producenten enerzijds en van groothandelaars anderzijds om tot een representatieve prijs te komen. Naast deze Deinze-prijs is er voor braadkippen ook de ABC-prijs (Aankoopprijs Braadkippen op Contract), die een stabieler verloop kent. In Tabel 30 en Figuur 27 wordt een overzicht gegeven van de evolutie van de gemiddelde producentenprijzen per jaar voor soep- en braadkippen. Tabel 30. Jaargemiddelden producentenprijzen (euro/kg op voet) voor braad- en soepkippen, jaar soepkip braadkip extra-zware halfzware lichte Deinze ABC ,50 0,26 0,22 0,78 0, ,29 0,15 0,11 0,65 0, ,29 0,16 0,12 0,73 0, ,32 0,09 0,06 0,73 0, ,39 0,07 0,04 0,78 0, ,25 0,05 0,03 0,70 0, ,42 0,15 0,11 0,86 0, ,49 0,19 0,15 0,87 0, ,41 0,22 0,18 0,83 0, ,40 0,17 0,13 0,86 0,84 Bron: Handelsnoteringen Deinze / ABC De gemiddelde prijs van braadkippen voor 2011 bedroeg 0,925 euro /kg. Het dal tijdens de zomer was kort en de terugval naar het jaareinde toe was beperkt. 1,1 1,05 1 0,95 0,9 0,85 0,8 BRAADKIPPEN 0,75 0, Figuur 27. Evolutie prijs braadkippen in 2011 (Markt van Deinze) Gevogeltesector 53

59 Evolutie van de technische resultaten van braadkippen in België In het kader van de Technische ondersteuning landbouw Adviesdiensten ondersteund door de Vlaamse Overheid, departement Landbouw en Visserij, worden door VEPEK prestatiecontroles uitgevoerd bij pluimveebedrijven met het doel over een aantal technische parameters te beschikken. De berekeningen zijn gebaseerd op de gegevens die door de bedrijfsbegeleiding zijn ingezameld gedurende de periode In Tabel 31, Figuur 28, 29 en 30 wordt een overzicht gegeven van de evolutie in de tijd van een aantal technische resultaten. In 1998 en 1999 bedroeg het gemiddelde nettogewicht 2,1 kg per braadkip. De daaropvolgende jaren is een stijging te zien en in 2008 werd een nettogewicht genoteerd van 2,4 kg per braadkip. Over de jaren heen is het sterftepercentage gedaald. De gemiddelde groei steeg ieder jaar met 1 à 2 gram per dier per dag, maar bleef sinds 2003 stabiel op 56 gram/dier/dag. In 2008 werd een maximum bereikt met 62 gr/dier/dag. Het voederverbruik per kg braadkip is ongeveer constant gebleven sinds Tabel 31. Evolutie technische parameters braadkippen ( ) Jaar Gewogen Gemiddeld Uitval Gemiddelde Voederverbruik duur nettogewicht groei per kg braadkip (dagen) (kg/stuk) (%) (gr/dier/dag) (kg/kg) ,1 2,4 3,9 62 1, ,6 2,4 4,9 56 1, ,3 2,3 3,3 56 1, ,1 2,4 3,6 56 1, ,1 2,3 4,3 56 1, ,2 2,3 3,7 56 1, ,2 2,3 4,3 55 1, ,0 2,2 4,3 54 1, ,4 2,2 4,4 52 1, ,0 2,1 4,6 50 1, ,3 2,1 5,8 49 1,8 Jaar Voeder/dier/dag Voeder per dier kg tarwe per 100kg krachtvoeder Productiegetal (gr/st/dag) (kg/stuk) (%) ,1 13,5 331, ,2 2,8 313, ,1 22,7 315, ,1 20,5 315, ,0 6,4 307, ,0 8,2 311, ,0 4,9 301, ,0 14,5 297, , , ,9 15,3 267, ,7 9,7 264,5 Gevogeltesector 54

60 gemiddelde groei (gr/dier/dag) jaar Figuur 28. Gemiddelde groei ( ) voeder/dier/dag (gr/dier/dag) jaar Figuur 29. Voeder per dier per dag ( ) productiegetal jaar Figuur 30. Productiegetal ( ) Gevogeltesector 55

61 Tabel 32. Evolutie bedrijfsresultaten braadkippen, Bron: LARA Pluimveeslachterijen Definitie en aantal Alle in België actieve operatoren in de voedselketen moeten bij het FAVV bekend zijn en moeten bijgevolg ook geregistreerd zijn. Bovendien is er voor slachthuizen en uitsnijderijen een erkenning vereist. Vroeger werd een onderscheid gemaakt tussen de slachterijen en uitsnijderijen erkend voor het intracommunautaire handelsverkeer (EG-erkenning) en de slachterijen en uitsnijderijen erkend voor de nationale markt (erkenning geringe capaciteit). In toepassing van de betrokken Europese regelgeving EG/853/2004 wordt dit onderscheid echter verlaten. In Tabel 33 wordt een overzicht gegeven van het aantal erkende pluimveeslachterijen en - versnijderijen in België. De concentratie en schaalvergroting gaat door. In 2010 worden 92% van de braadkippen geslacht in 9 slachterijen. Gevogeltesector 56

62 Tabel 33. Pluimveeslachterijen in België Bron: FAVV Ontwikkeling slachtcijfers gevogelte In Tabel 34 en Figuur 31 wordt een overzicht gegeven van de ontwikkeling van de slachtcijfers. In 2010 werden 12% meer kippen geslacht dan in Tabel 34. Ontwikkeling van de slachtcijfers: aantal slachtingen (x 1.000) Bron: FAVV, activiteitenverslag Figuur 31. Ontwikkeling van de slachtcijfers: aantal slachtingen (x 1.000) Bron: FAVV, activiteitenverslag Gevogeltesector 57

63 4.3.3 Buitenlandse handel Bevoorradingsbalans De bevoorradingsbalans (Tabel 35) vertrekt van de slachtingen die in feite de netto productie is. Door in- en uitvoer van levende kippen te verrekenen wordt de bruto productie bepaald. De netto productie plus invoer en min uitvoer resulteert in de hoeveelheid beschikbaar voor menselijke consumptie. Alles wordt uitgedrukt in ton karkasgewicht. In de periode is de bruto productie eerder dalend. Door de stijgende invoer van levende kippen en de stagnatie van de uitvoer van levende kippen stijgt de netto productie (slachtingen). De uitvoer van kippenvlees stagneert eerder, terwijl de invoer stijgt. Het verbruik van kippenvlees per inwoner is ligt in de buurt van 20 kg/jaar. De zelfvoorzieningsgraad van een land voor een bepaald product geeft aan in welke mate de binnenlandse productie volstaat om de consumptie te dekken. Bij een zelfvoorzieningsgraad die hoger is dan 100% is export noodzakelijk en moet een deel van de productie afzet vinden in andere landen. Tussen 2004 en 2009 is de zelfvoorzieningsgraad gedaald tot 117%. De hogere invoer van levende kippen en kippenvlees zorgt voor een zelfvoorzieningsgraad die lager is dan in de voorgaande jaren. Tabel 35. Bevoorradingsbalans kippenvlees in België (ton karkasgewicht), Bron: VLAM In en uitvoer Levende kip De evolutie van de invoer van levend pluimvee naar België wordt weergegeven voor de periode (ton) en (x 1000 stuks) in Figuur32. De Belgische invoer van levend pluimvee stijgt sysrematisch. Nederland met twee derden blijft de belangrijkste handelspartner, gevolgd door Gevogeltesector 58

64 Frankrijk met zowat één derde van de invoer. In feite gaat het om intensief handelsverkeer tussen producenten in Nederland en Noord Frankrijk met slachterijen in Vlaanderen. levend pluimvee (ton) jaar levend pluimvee (x stuks) Figuur 2. Invoer van levend pluimvee; (ton), (x stuks) Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM In Figuur 33 wordt een overzicht gegeven van de uitvoer van levend pluimvee voor de periode (ton) en (x stuks). De uitvoer van levende kippen is nagenoeg 10% van de levende invoer. Net zoals de import is ook de export van levend pluimvee bijna uitsluitend van intracommunautaire aard. Nederland blijft de grootste afnemer van levend pluimvee, goed voor meer dan 90% van de totale export van uit België. Gevogeltesector 59

65 levend pluimvee (ton) jaar levend pluimvee (x stuks) Figuur 33. Uitvoer van levend pluimvee; (ton), (1.000 stuks) Bron: EUROSTAT. + bewerkingen VLAM Buitenlandse handel in kippenvlees De evolutie van de invoer van vers en bevroren kippenvlees in de periode wordt weergegeven in Figuur 34. Deze evolutie kent een schommelend verloop. België importeert vooral kippenvlees uit de EU-lidstaten, met Nederland en Frankrijk als de belangrijkste leveranciers. De import van uit derde landen is eerder beperkt, en is goed voor 2% van de totale Belgische invoer van vers en bevroren kippenvlees. vers en bevroren kippenvlees (ton) jaar Figuur 4. Invoer van vers en bevroren kippenvlees (ton), Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM Gevogeltesector 60

66 In Tabel 36 wordt een overzicht gegeven van de uitvoer van vers en bevroren kippenvlees voor de periode Een stijgende trend in de uitvoer van vers en bevroren kippenvlees is waar te nemen. Nederland en Frankrijk blijven de belangrijkste EU-handelspartners. In de export met derde landen zijn Rusland en Kongo de belangrijkste afnemers. België is traditioneel een netto-exporteur van vers en bevroren kippenvlees. Tabel 36. Uitvoer van vers en bevroren kippenvlees (ton), Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM Tabel 37. Handelsbalans van kip en kalkoen (ton), Bron: VLAM Gevogeltesector 61

67 4.3.4 Distributie en verbruik Thuisverbruik van kip: GfK-cijfers In Figuur 35 wordt een overzicht gegeven van de GfK-cijfers van thuisverbruik voor kip. In 2000 bereikte het thuisverbruik van verse kip, uitgedrukt in volume per capita, een maximum van bijna 10 kg/capita. In 2003 daalde het volume sterk, alsook in Dit is vooral te wijten aan de uitbraak van Aviaire Influenza tijdens beide periodes. Het thuisverbruik weet zich in 2007 te herstellen en neemt verder toe. Het aantal kopers bleef quasi gelijk, maar zij kochten vaker en meer. In vergelijking met 2000 besteedde de consument in 2008 maar liefst 38% meer aan verse kip. Op jaarbasis kocht de Belg in de periode oktober 2010 tot september kg verse kip en kippenvlees. Kalkoen groeide in het derde kwartaal 2011 met 3% minder sterk dan het marktgemiddelde en ziet zijn marktaandeel verder krimpen. De aankopen voor ander vers gevogelte bleven stabiel in het derde kwartaal waardoor ook dit segment marktaandeel verliest binnen de gevogeltemarkt. Kip werd de voorbije twaalf maanden minder gekocht bij DIS1(marktleider met 41,3%) en de slager (16,5% marktaandeel). De harddiscount wist fors terrein te winnen en komt met 17,5% marktaandeel op de tweede plaats. Bij konijn wint de buurtsupermarkt terrein en nestelt zich met 14,8% op een comfortabele tweede plaats maar ver achter de marktleider DIS 1 met ruim 61,2% marktaandeel. Figuur 35. Thuisverbruik verse kip , volume kg per capita Bron: GfK Panelservices Benelux Gevogeltesector 62

68 Figuur 36 geeft een beeld van de marktevolutie per categorie binnen totaal verse kip uitgedrukt in percentage van volume ( ). Ieder jaar is er een vooruitgang van het aandeel kippendelen en bereidingen ten nadele van braadkip. Figuur 56. Evolutie kipfilets, soep- en braadkip binnen verse kip, ; Bron: GfK Panelservices Benelux Figuur 37 omvat de GfK-cijfers met het aandeel van de distributiekanalen in de gezinsaankopen van kip. Er is een duidelijke groei van DIS 2 ten nadele van de overige kanalen in percentage van het volume. Binnen DIS 2 is er een sterke stijging van de Hard Discount. Vooral DIS 1 kreeg klappen binnen kip, ook van speciaalzaken. Figuur 37. Aandeel van de distributiekanalen in de gezinsaankopen van kip ( ) Bron: GfK Panelservices Benelux Gevogeltesector 63

69 5. BELGISCHE KONIJNENSECTOR 5.1 Productie Bevoorradingsbalans konijnen en wild: NIS-cijfers De bevoorradingsbalans (Tabel 38) vertrekt van de slachtingen die in feite de netto productie is. Door de in- en uitvoer van levende konijnen te verrekenen wordt de bruto productie bepaald. De netto productie plus invoer en min uitvoer resulteert in de hoeveelheid beschikbaar voor menselijke consumptie. Alles wordt uitgedrukt in ton karkasgewicht. Onderstaande tabel geeft een globaal beeld van de productie en buitenlandse handel van konijn en wild samen. De cijfers moeten met de nodige voorzichtigheid behandeld worden vooral dat de data over wild het geheel positief beinvloeden. Tabel 38. Bevoorradingsbalans konijnen en wild in België (ton karkasgewicht), Bron: CLE tot 2001, NIS sinds 2002 Tabel 39. Bevoorradingsbalans konijnenvlees in België (ton karkasgewicht, 2010) Bron: VEPEK Referenties 64

70 In bevoorradingsbalans van 2010 in tabel 39, een berekening door VEPEK, zijn er twee uitgangspunten gebruikt. Enerzijds wordt het aantal voedsters aangewend voor de berekening van de bruto productie ( voedsters per jaar x 40 slachtkonijnen per jaar). Anderzijds wordt vertrokken van het aantal slachtingen voor de netto productie. Alles wordt uitgedrukt in ton karkasgewicht, waarbij gerekend wordt met een karkasgewicht van 1,5 kg/slachtkonijn. Voor de berekening van de zelfvoorzieningsgraad vertrekt men van de netto productie. Door hierbij de uitvoer van levende dieren op te tellen en de invoer af te trekken, bekomt men de bruto productie. Wat beschikbaar is voor menselijke voeding, wordt bekomen door van de netto productie de uitvoer van vlees af te trekken en de invoer op te tellen. De zelfvoorzieningsgraad is uiteindelijk de verhouding van de bruto productie op de menselijke voeding, vermenigvuldigd met 100%. De Belgische zelfvoorzieningsgraad voor konijnenvlees bedroeg in 2010 amper 20%. Het betekent dus dat slechts 1 op 5 verbruikte konijnen van België afkomstig is, de andere 4 worden geïmporteerd Productiestructuur De evolutie van de konijnstapel en het aantal konijnenbedrijven in België wordt weergegeven voor de periode in Tabel 40. Gezien er meestal op één bedrijf zowel moederdieren- als vleeskonijnenproductie voorkomen, wordt voor de bedrijven enkel het totaal weergegeven. De gegevens zijn afkomstig van de 15 meitelling van het Nationaal Instituut voor de Statistiek. Het aantal voedsters is de laatste jaren flink teruggelopen als gevolg van de lage prijzen enerzijds en de strengere normen op het vlak van dierenwelzijn anderzijds. Het aantal voedsters wordt geraamd op en het aantal vleeskonijnen op in In 2010 en 2011 kent de sector nieuwe investeringen en de productie is aan een opmars begonnen. Het meeste konijnenbedrijven zijn deeltijdse producenten. Het aantal voltijdse producenten is beperkt tot een tiental in België. Tabel 40. Aantal konijnen in België Bron: NIS, 2011 Referenties 65

71 Wat betreft de regionale structuur, worden de meeste konijnen in West-Vlaanderen en Antwerpen gehouden Rendabiliteit konijnenhouderij De rendabiliteit stond bijzonder onder druk in 2007 en 2008 vooral door de lage prijzen en de stijgende voederkosten. Tabel 41. Rendabiliteit konijnenhouderij periode , per GAV = gemiddeld aanwezige voedster Bron: Landsbond Met het percentage dracht wordt de productiviteit weergegeven. Hier is een trendmatige stijging waar te nemen. Figuur 38. Evolutie van het percentage dracht bij voedsters in Belgie Bron: Landsbond Referenties 66

72 De vergelijking tussen verkoopprijs en totale kostprijs wijst op een wisselende rendabiliteit tijdens de voorbije jaren. Figuur 39. Vergelijking van de verkoopprijs en de totale kostprijs voor konijnen Bron: Landsbond De producentenprijzen voor konijnen worden wekelijks vastgesteld door de Nationale Prijzencommissie van Deinze. In Figuur 40 geven een beeld van de variatie van de producentenprijzen tijdens Hier is duidelijk het seizoenpatroon terug te vinden. 2,60 2,40 2,20 2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1, Figuur 40. Producentenprijzen (euro/kg levend) voor konijnen in 2011 Bron: Markt van Deinze Referenties 67

73 5.2 Buitenlandse handel Buitenlandse handel in levende konijnen Uit Tabel 41 geeft de evolutie van de invoer van levende konijnen. Nederland is de belangrijkste handelspartner voor België wat betreft de import van levende konijnen. levende konijnen (ton) jaar Figuur 41. Invoer van levende konijnen, Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM levende konijnen (stuks) Figuur 42 geeft een overzicht van de uitvoer van levende konijnen voor de periode (ton). Tussen 2001 en 2006 was de export bijna uitsluitend gericht op Frankrijk. In 2007 werd er ook een aardig deel naar Luxemburg uitgevoerd. Volgens de cijfergegevens van EUROSTAT viel de export naar Frankrijk in 2008 zelfs helemaal weg, zodat Luxemburg de rol van belangrijkste handelspartner overnam. De extracommunautaire export van levende konijnen uit België blijft verwaarloosbaar. levende konijnen (ton) jaar Figuur 42. Uitvoer van levende konijnen, Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM levende konijnen (stuks) Referenties 68

74 5.2.2 Buitenlandse handel in konijnenvlees Frankrijk is traditioneel onze belangrijkste handelspartner voor wat betreft de invoer van konijnenvlees. Volgens de gegevens van EUROSTAT werd in 2008 meer vlees van buiten de EU geïmporteerd, met China als koploper. Ook voor wat betreft de uitvoer is Frankrijk de belangrijkste handelspartner, daarnaast wordt ook een grote hoeveelheid vlees naar Nederland uitgevoerd. De extracommunautaire export is nihil konijnenvlees (ton) jaar Figuur 43. Invoer van konijnenvlees (ton), Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM In Figuur 44 wordt een overzicht gegeven van de uitvoer van konijnenvlees voor de periode , dat een gelijkaardig verloop kent als de invoer. Toch blijft België netto-importeur van konijnenvlees. In tegenstelling tot de import, is de export hoofdzakelijk intracommunautair. Frankrijk en Nederland zijn de belangrijkste afnemers van konijnenvlees uit België konijnenvlees (ton) jaar Figuur 44. Uitvoer van konijnenvlees (ton), Bron: EUROSTAT + bewerkingen VLAM Referenties 69

75 5.3 Distributie en verbruik Thuisverbruik van konijn: GfK-cijfers In Figuur 45 wordt een overzicht gegeven van de GfK-cijfers van thuisverbruik voor konijn. De aankopen van vers konijn moesten in de eerste helft van 2011 verder terrein prijsgeven maar deden het in het derde kwartaal fors beter (+33%). Figuur 45. Thuisverbruik van konijn vers & diepvries, volume (kg) en euro per capita, Bron: GfK Panelservices Benelux Figuur 46 omvat de GfK-cijfers met het aandeel van de distributiekanalen in de gezinsaankopen van konijn. Bij het uitsplitsen van DIS 2 in Hard Discount en buurtsupermarkten is er voor beiden een stijging waar te nemen. Vooral de groei van Hard Discount was enorm, DIS 1 en hoeve/boerderij/kweker verloren opnieuw aandeel. Figuur 46. Aandeel van de distributiekanalen in de gezinsaankopen van konijn, Bron: GfK Panelservices Benelux Referenties 70