WA WE LIRDE, WA WE DEJE HOE WE ZONGE, WA WE ZEJE

Transcriptie

1 koken (verwerken van de slacht) snöffelkes: tuinanjertjes tùin: haag zolder: plafond sund: jammer vlis: vlees NB over de uitleg: tùin (heg) waren de meningen verdeeld: maar t was zeker b.v. Gò meej de heggeschiir d n tùin is knippe en Ge hoeft de vùile was nie over d n te tùin hange (dit laatste is een gezegde: iets wat buitenstaanders niet mochten weten, hield je binnenskamers ) Ook deze uitgave is weer mede mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van onze begunstigers: Boekhandel Priem Potters Notarissen De Zwaan Borkel & Schaft Wim Luijbregts Gemeente Valkenswaard Rijnders Optiek Bouwbedrijf Baken Limerick Jan, Veul hebbe we r van gewete Mèr we kanne m nie vergete Hij higget gedòn En dikkels hil schòn Zèèn Dommels briid ùitgemete Joke WA WE LIRDE, WA WE DEJE HOE WE ZONGE, WA WE ZEJE Charles Fonteijn alias Carolus Mientje Kwinten-Evers Joke Peels-Mollen Tilly Wijnen-Firet Frans van Daal Jan Driesen alias Dries. Van Dommele Tekeningen Tilly Wijnen-Firet en Frans van Daal Inmekaar-geknutseld Joop van Appeldorn Een uitgave van Heemkundekring Weerderheem Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 24

2 Blz. INHOUD 3 Vurwoord Meej z n allen 4 Afscheid van Jan Mientje Kwinten-Evers 5 De negentiende mèrt twiduuzendtwaalf, Tongvalbijinkomst Tilly Wijnen-Firet 7 Nog steeds Eigenheimers!! Joke Peels-Mollen 10 Bloesem Mientje Kwinten-Evers 11 Tonpraoters gevraoge in Striepersgat Charles Fonteijn, alias Carolus 14 Dries z n leste verhaol Dries. Van Dommele 16 Jubileum, 30 jaor van t róóke af Frans van Daal 18 Wur gat t henne Mientje Kwinten-Evers 19 De hut Tilly Wijnen-Firet 24 Limerick Joke Peels-Mollen Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 2 snöffelkes. As de slaopkammerraom ope stòn kosde dè alles in oe bed nog rùi-ke. Bètere parrufum bestí d r nie. Ge moest op tèèd te bed, ok in de zommer. As t wèèruk gedon war kwam hil de buurt altijd bij de Hut veur bij-in um te buurte. De raom han op konthôgte hil brii-j raomdörpels wor dè ge hil hendig op kost zitte. Toch, as t unne schònne zwoele aovend war en de aauwlùi veur op die raomdörpels en n bènksks zate en meej de buurlùi an t buurte warre, vergate ze de keinder die zù schòn an t speule warre, de Nieuwstraot, n straot meej híl veul keinder en dan de híl buurt saome en tèèd zat: GEZELLIG! Bìj dees alles denk ik trug an hoe t n paor èuwe geleeje gewist zou zèn. Ik denk bekant t zèllufde, n Postkoetsehalte wor t goe-d van èète en drinke war, umdè ze alles zèlluf hadde, in De Hut van Valkeswird, n wèèrum onderkomme! n Historische gebôrteplèk van d n dieje van ons: m nne mèns zùgezeed. Tilly Uitleg: awe bras: oude rommel beezies: aalbessen bekant: bijna d èèrd: de aarde durrum trend: ongeveer friit: blij gewaase: gegroeid hof: tuin iikelbokke/mulders: jùin: uien meikevers kèèrzestrèuf: klèèn: baby s/peuters kersenpannenkoek knip: vervallen huis kroesels: kruisbessen krui-jnagels: seringen labbònne: tuinbonen leer: ladder lugusterrumtùin: ligusterhaag metoeres: geregeld meutel: houtworm moos: soort slootje voor het perkedons: grote sappige afvalwater perziken pizziekes: perzikken pikkertùin: meidoornhaag prösse: veel en langdurig pulle: jonge kippen Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 23

3 kolle, labbònne, bòntjes, wortels, jùin, vanalles, ok beezies en kroesels, zù-dè d r ginne gruunteboer noddig war. De grond wier goe-d bemest umdè Tinus ok n vèèrekeshok meej verschèi-jene vèèrekes haj. En n bèèrput, die neffe t bemèste nog n goei aander funksie hai. Ondanks dè Tinus hil zùnnig meej z n getög war, war d r somtèds toch bevurbild n schup an t roeste, n wèlle in de bèèrput laote ston en ie blonk wir as unne spiegel! De vèèrekes, die kos ie verkôôpe mèr haj ze ok vur eige gebrùik; t Vèèreke op de leer en durnao t maoke van bulling, zult en balkenbrìj, daoge prösse. Worst wier gedrèi-d en mee-j de hamme te drèuge gehange. t Kwam nogal s vur dè de worst gin kans kreeg um goe-d drèug te worre umdè d r nogal s n mes stiekum langs ging. D n dieje van ons vènd ingemokt vèèrekesvlis nog steeds t lekkerste vlis wa d r bestí. Z n moeder: Hanneke, haj n grôôte ren mee-j hil veul leghenne. Èi-jer vur de verkôôp. Nou kos t zoo is zèn dè ze jong pulle hàn die nog nie an de leg warre. Dan wier m nne mens nur Jan Petazzie in de buurt van de Zilbèrrug gestuurd mee-j ne körf um èi-jer bij te haole, ge kos de afnèmmers toch nie vur niks laote komme. Vur die henne haj Tinus nog n aander plak grond wor ie veul mais op vurbaauwde. In zènne hof (in de Nieuwstraot) stonne òk veul tebaksplante wà in dieje tèèd op veul plakke in Valkeswird gebrùikelijk war. Hil wilderig stonne ok de hennepplante d r bij, köstelijk spul vur de dùive van Tinus, wà zèn hobby war. Dieje hennep kos d n dieje van ons ok goe-d gebrùike as ie ging visse, wor zòdde dè spul anders vur gebrùike!? Aachter t huis stòn unne grôôte notebom nie allinig vur de note, mèr ok tege de mugge en aander ongediert, n fijn plèkske op unne hiitte zommerdag zoo te zitte in de lommerd. Lekker niks doen! Ja dè zal wel, lichverrig warre d r nog zök te stoppe, niks doen? Dè geleufde toch zeker nie! Bezèi-jes, neffe d n tùin lag de moos verstopt aachter de grôôte blaor van de rebarber. Neffe t huis stonne schòn grôôte krùijnagels meej grôôte diep-paarse bloeme, wa weier unne witte, mee-j schòn dobbel bloeme, daoronder n bedje van dikke witte Vurwoord Deez wurdt n aander vurwoord as anders. n Jubelbuukske han we r van wille maoke, t war toch t tiende op n rèè-j. Niks jubel! In mèrt hebbe we afscheid moete nèmme van Janne. Han we t vurrig jaor nie gedocht. Hij war wel wà verkouwe, mèr dè zouw wel overgòn! Nie dus, t ging van kaod toe erger. Veul hebbe we àn Jan te danke. Hij war de grôôte drijfveer. Hij war fel op de goei-je schrèèfwijze. Lùistert zeej ie altij, dà zegde gij zô nie! Ok op aaw vergèète woorde war ie ùit. Hij ging ok meej zunnen tèèd meej. Veul nèèjverwetste dinge leej ie vaast, zôas Golleve of Kwalleballe. t Leste is nie mir klaor gekomme, op klad zal t r nog wel zèn. Meschien kanne en magge we dè van de femilie nog unne keer gebrùike. Weerderheem hì únnen echte heemkundige en vriend verlôrre. We zalle nog dik àn m denke. Deez buukske is spesiaal vur hum. Mientje, Tilly, Charles, Frans en Joke Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 22 Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 3

4 Afscheid van Jan Afscheid van Jan. Ik ben n bietje bang. Iemes wurd zîek t Duurt te lang De dokters weten t ok nie Ik ben n bietje bang Ben ik bang vur de dôôd? Of wà is t dan? Afscheid nèmme van iemes Mèr die iemes is Jan Dur war ik bang van Dè magde gerust weten Mèr iin ding is zeker Ik zal Jan nie vergeten. Mientje Ziekenhous in ziekenhous öt Zo is dan de gang Wir ander pillen Ik ben n bietje bang Dan wurd t gezééd!!! t Klinkt erg wrang Hil de femmilie lijdt mee-j En ik ben n bietje bang Nog n kiir op bezuuk n Striil langs z n wang Misschien wel t leste Ik ben n bietje bang Op de zolder kosde nie op, die golfde as ge d r over liept, haawèppelkes wiere daorop bewaord. In de zommer moeste stèkke, tèkskes en dendöllekes bij-in raope om de mutserd aachter t huis, an te vulle. Daormee moes de was en ok de vèèrekesketel gestòkt worre. De Hut is mögelijk, zu-wa zeker, n stuk grutter gewist; de linker gèèvel war ne bleinde muur meej alliinig n deur daorin. Daor haj zeker oit iet tegenan geston. Sund, dè is zulang geleeje, dè niemes nie, dè òk toendertèèd al, nog nao kos vertelle. Bij de Hut hurde ok unne grôôte hof van 2000 m², durrumtrend. Daorum henne unne tùin van verscheijene sôôrte plante. As ge vur t huis ston hadde rechs unne al aawe buukeheg, mee-j stamme, dik gewaase as van beum, zù aawd al. Daor kosde in mèi-j iikelbokke of mùlders vèène, (daor kwame ze öt de grond) die deede dan saome meej wa buukeblaor in n luciferredeùske, mèr wel meej nèèj-garre an een van z n aachterpòtjes, zo kosde m laote vliege en ge verspeulde hum nie. In dieje tùin haawde ok veul veugelkes. Ut öthaole van èi-jkes war un schònn sport. Zùveul mögelijk sorte bìj-in te doen, ötblaoze en anrèège an n toiwke, zoo kosde mee-j oe schatte pronke, en friit zèn as ge unne zeldzame haj. Dwèrs aachter in d n hof war unne pikkertùin, die rôôk zù lekker in de mèi-j, mèr dè war t dan ok wel, daor hadden ze nie zù veul meej op. Wel unne goeie afschèi-jing, s weinters hiel ie de kaauwe nord/òstewènd tege. Lings war unne legusterrum-tùin. Die kos r goe-d meej dur!! Daor kosde ok goe-d durhènne, as de èppelkes rèèp warre: die van Sjefke smaoke toch veul bèèter as de eigeste(die van dezelfde sort warre!) Mèr de keinder van Sjefke dochte krèk inder! Neffe verschèi-jene sorte èppelkes, as ogst-ster-toot-en haawappels, war d r ok unne grôôte perkedons, meej schòn gèèl vlis. Sap dreef langs oe fruut as ge daorin beet. Mèr ok aander klèèn pizziekes warre in d n hof. Ok war d r unne hille aawe hooge bôôm meej juutepirkes. Dees pirrebôôme kenne wel 150 jaor aawd worre. En dan die Mierlesse zwarte! De lekkerste kèèrzestreuf hadde daorvan. In d n hof stonne weijer nog: èèrpel, Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 4 Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 21

5 Brènger (antiquair Brangers) nog goe-d verkôpe!! Dè war nog ne goei-je slok op n n borrel! Vur d n òrlog hai Tinus dees huis gekocht wurop n stròòì-je dak lag. Meej haj ie daor nèèj dakpanne opgeleed umdè tie ginne zin haj in unne hille hôôge brandverzekering. Lotter, nao d n orlog in 1950, kos ie dees panne nog hil goed gebrùike op z n grôôt nèèj huis en d n ànbaauw, toen haj ie r nóg n dil in overensie, zò n grôôt dak haj de Hut. As ge daor dur de deur binne kwamt, stonde meej in d n herd. Dè war meej n langgèèvelboerderèèjke hil gewôôn. Ze han n grôôte schaaw wor de hamme in gerökt wiere, meej daorneffe, n dreugkast tege de zolder an worin de worst en de hamme te dreuge hinge. Dieje zolder war nogal liig. Tinus, unne lange mens, stôtte metoeres meej zènne kop hard ergent tegenan. En um hier ok nie vergèète op te schrèève : d r war ok n bedstee, wor ge mee-j opgetrokke knie-jes in paaste. D r war n grôôte slopkammer, meej plevèi-je op de grond vur de vèèf mèskes en n klèèn kèmmerke vur Tinus en Hanneke. Ok war d r n opkammer wor t bed ston van d n dieje van ons, meej daoronder de kelder, wor stèène potte meej gruun en witte bònne stonne. Op de planke hil veul inmaok meej gruunte, frùit en vlis. En vur d n hille weinter èèrpel genoeg! Zôô kwame ze niks te kort, ondanks dè t huis krakkemikkig waar: t watter bevroor altijd in de weinter. En de klèèn in de box ha n n schòn spèlleke as ze in de box stonne: de kalk öt de voege peutere. De negentiende mèrt twiduuzendentwaallef: Tongvalbijinkomst. t Is daags vur dè de astronomische lente van start gì. Ik zit op m nne fiets nur de kerk in Dommele. Ik wil d r op tèèd zèn. Vur dè ik bij de brug ben, zie ik van wèèd, wirskante van de weg, bij de Dommel in de zon, treurwillige stòn. Schòn helder gèèl/vurjaorsgruun. Rondelum schaduwplèkke umdè de zon weijer aachter de wolleke schùil gì. Allinig dees treurwillige t Paast bij deze dag. De beum ginge schimmere aachter traone die opkwame. Jan, denk ik, Jan weijer eigelijk niks, Jan en t deej ziir. Goe-d tien ure ben ik bij de Martinuskerk, dus op tèèd denkte dan. Mèr d r warre nog mèr n paor zitplotse ope. Allemol mense die op deze dag bij-in kwame vur Jan Driesen. D n dag van de mondelijkse bij-inkomst van Tongval. Mèr nou um afscheid te nèmme van onze grôôte schrèèver Jan. Unne schrèèver die ik hôôg heb lirre te wardeere, ik ben nog mèr n paor jaor bij t schrèèfclubke van Heemkundekring Weerderheem. Ik hai Jan vruuger wellis meejgemokt as Jan Primus bij de Brouwtrouw. Un leuze van hum is: Zu lang as r in Dommele bier wordt gebrauwe, is t r goe-d um ùit te hauwe. Dees magge ze zeker nie vergèète daor in Dommele. Jan haj veul kwaliteite. Dè s iet wa veul mense wete. Durrum war d r zuveul vollek op de biin um houdoe te komme zegge. Z n belangrijkste kwaliteit war volleges mèèn, z n mens zèn: irluk en humor op n fèèn gevulige menier. Iemes kwètse kwam nie in m op. En z n geduld!! Al m n dialectverhaaltjes die altijd vol meej schrèèffouten zitte, tot in de treure vurbèètere, umdè we toch dezelfde schrèèfwijze moete hebbe vur in ons buukske Goed gebekt in eigen dialect. t Is nie nètjes, mèr dees alles ging dur mèn henne daor in die Dommelse kerk. t War n schòn Mis. De klèènkeinder van Jan en Mien stake de karse an, saome meej schòn tekste wor we Jan zôô van terug kenne. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 20 Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 5

6 De lèmkes in de krôônluchter begosse wir te schimmere dur de traone, Jan,Jan toch Z nne zoon Ger wis alles hil gevuulig, nie flèuw, mèr krek zùas wij Jan kenne, vur te lèèze. Òk in t dialect krek as zunne vadder dè deej! Toen brochte we de leste groet op de plats wor ze Jan begraove hebbe, nou kenne we d r nog s henne gaon en mögelijk gift dè nog inspirasie as ge t efkes niemir wit. De treurwillige stonne nie mir te strale in de zon. Ze ware in dezelfde stemming as wij. Vur Jan wier t ginne lente mir. De Tongval bijinkomst van vandaog war vur ons clubke unne speciale. t Zal noit nie mir worre zù-as t war. Jan, we kenne hum nie misse, hij blèft ons grôôte vurbild. Houdoe Jan, dè ge bedankt bent dè witte! Gèèr wil ik öllie iet vertelle over t gebôrtehuis van d n dieje van ons, m nne mens zùgezeed. Hij is gebôrre in de Nieuwstraot op nummer 58, as innigste zoon van de zes keinder. Dès de plak wor dè DE HUT vruuger ston en worin hij t lèveslicht zag. n Hìl aaw huis: n langgèèvel boerderèèjke. Wà meugelìjk (=zeker) al n por honderd jaor aawd war. Van hurre zegge van 1630 durrumtrend. t War hil vruuger n halteplots vur de postkoets, die oppeneer van s-hertogenbosch nur Maastricht reej. Dè ging dan over de Grôôte Heerbaon, oftewel over d n Dijk nar Aolst, zù-as toedertèèd de Nieuwstraot hiette,en wàr toe t gehucht De Haag / Die Haghe hurde. Ge hèt nog meer van die halteplotse, denk mèr is an de Heezerhut of de hut van Mie Pils. Sund dè DE HUT in Valkeswird in 1950 is afgebroke. Mèèn schònvadder wou n schòn grôôt nèèj huis meej ALLES d r op en d r an. Gìn hùiske mir, meej n plee, neej n nieuwerwetse keramieke w-c in de gang, meej durspuuling, unne douche, kaaw én wèèrem watter uit de kraon. Diejen aawe bras, weg r meej! Vandaog d n dag zô dè nie mir gebeure, wà denkte? Monumentezörg! Mèr òk toen haj t hil wa voe-t in d èèrd, of t afgebroke moch worre. Mèr Tinus Wèène( Wijnen) war friit meej die oprùiming. Veul mense haj-je hum al gewarschouwd: Tinus kèk öt, irdaogs zakt oe gedoentje immekaor hurre. De nok én t dak leek hillemol durgezakt. Mèr nii Tinus wis bèter, hij wis dè dieje nok goe-d waar dur unne zwaore èike balk. Meej d n baaw gebrùikte ze unne schònne grôôte bekant rèèchte èike stam. Die dan dur t dreuge en aawerdom nog iet krom trok en knoerhard wier en wor alliinig in de bùitenste laog mèr de meutel in zat. Nii, Tinus wouw n grôôt nèèj huis!! Dieje èuwen-aawe balk kos ie an d n Tilly Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard DE HUT (Historisch gebôrtehuis) Pagina 6 Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 19

7 Wur gat t henne. De tèèd is vurbè dè iederiin unne hof hai-j, mee-j allerhande gruunte s erin. Dur zèn nog wel mense die zelluf de èrpels, slaoi-j en bònne zette. En ik moet zegge unne vruge èrpel smakt t lekkerste as ge m öt doet, schrapt, kokt en dan bakt. As ie n par daog öt de grond is kande m bekant nie mir schrabbe. Unne krop slaoi-j rècht öt den hof is ok t lekkerste. We wete t wel mèr ge moet er echt liefhebberèè-j in hebbe en ok nog de tèèd er vur vrèè-j maoke. En dan ge hèt eltè teveul. Ge kant t dan wel weggève, mèr de jeugd hi t liefst dè t ok nog panklaor àngeleverd wördt. Die kanne net zo goewd nèr de winkel gan en kôpe wà ze noddig hebbe. In de winkel doede t in n plestiek zèkske krek wà ge wilt. Ge wèègt t af en er kumt met-iin op te stàn hoeveul t kost. In sommige winkels hoef dè ok nie mir en doen ze dè bè de kassa. Zo hai-j onze Peter ok is bodschappe gedan en n rooi-j kol meegenomme. Is ie bè de kassa en vraogt dè mèske: Meneer wat voor groente is dit?. Zèè onze Peter: Zit er n gat in?. t Mèske kèkt en zee: Nee. Dè is dan jammer zee onze Peter: anders war t unne bowling bol geweest. Toch mèr tege dè mèske gezeed dè t un rooi-j kol war. Wur gat t henne. Mientje Uitleg: gruunte s: groenten vruge èrpel: vroege aardappel plestiek zèkske: plastic zakje rooi-j kol: rode kool Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 18 Nog steeds Eigenheimers!! Ze gòn op nar de vijftig. Volgend jaor bestòn ze echt vijftig jaor. Niet te geleuve. In 1963 opgericht dur drie vriende. Zôô van, zalle we is meejdoen meej d n optocht? De keinder ware nog klèin, mèr de aaw wilde ok wel is wa. Bij n pilske kande van alles prakkezere en van t iin kwam t aander. De pas gevonde gasbel in Slochteren brocht hun op n idee. Ze wilde gin aardgas, mèr mijngas. Harrie Fasol bedocht unnen naom en de Eigenheimers ware geborre. Unne blùiwe boerekiel, unne rojje snotlap en n zwarte pet en klaor ware ze vur karneval. Stillekes àn ginge de vrouwe ok meejdoen en n par bruurs en zusse en nog n par vriende en de club waar compleet. Tien koppels ware t. Jong en vol innerzjie. De kiendjes wiere nar de opa s en de oma s gebrocht en ze konne z n èige ùitkuure. Meej Dommele kermis kwame de urste kriebels. Gezellig waar t in die kefeekes. Half Valkeswird kwaam d r trouwes tege. D r is wa afgeziiverd. De gekste ideeje vur d n optocht kwamme daor bove drèève. Zal wel an t bier gelege hebbe. Iedere zes wèèke n vergadering bij iemes thuis. Meej twintige gi dè nog krèk. Behalve n ontwerpkemissie, han ze kledingkemissie en n nèèj- en n plèkgroep. Unnen enkele keer hebbe ze nne waoge gebaawe. in stukke, want ze moeze gewôôn dur de deur nar buite kunne. Mèr zonder geluk vaart niemes wel, in n bepold jaor haj de MCB n nèèj hal gebaawe, de takels hinge r, mèr verder hartstikke leeg!! As ge dan de weg wit, bende gaaw binne. De Strieperskoei-j wier daor in elkaor geknutseld. Vier en nnen halve mèter war ie hog, kon daor net dur de deur dur. Alles bij mekaor hebbe ze zeuvenentwintig kirre meejgedòn meej d n optocht. Twii kirre d n urste prijs gewonne, verschillende kirre d n twidde en d n derde prijs, de laagste war de zesde! Mèr dè doen ze nie mir. Telt r mar is vijftig jaor bij op. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 7

8 Nao de karneval gòn ze in de mèimònd fietse, dan hebbe ze allerlei heilige huiskes um àn te legge en te aawbette over hoe schòn t toch wir waar. In 2011 wier t n rondje um de kerk. Fietssafarie nar de bamboebosse. Meej ope mond hebbe ze stòn te kèèke nar al die sorte bamboe en dè dè allemol in Striepersgat groeit. Nao n foto-sessie wir op de pedale, via alderhande kronkelpèèjkes komme ze ùit bij Bonus Hortis (ligt echt in Valkeswird) wor ze meej dè goei-j weer ontvange worre meej n kaaw roseeke. Ze kenne de Eigenheimers! Hier volgt n kooksessie! n Diner dè we zèèllef meej klaor moeze maoke. D r is wa afgelache. t War al donker toen we op huis àn ginge. Latter gòn ze um de beurt op vekansie en dan is t zôô wir Dommele kermis. Mèr Dommele kermis is Dommele kermis nie mir. Ge treft r alliin nog vrimd vollek, durrum gòn ze in de plats wir fietse, dè is trouwes bèèter vur de condies. Dur wurdt alles àn gedòn um fit te blèève. In de volgende mònde unnen enkele keer vergadere en oefene vur soepele polse. Op Onneuzele Kèindere stì wandele op t programma. Nar Börkel, Woldere of nar t Heezerebos is verleje tijd. Ze blèève vort dicht bij huis en wille wel gèèr wa cultuur opsnuive. De leste keer t aldernuuwste museum van Valkeswird op de Linderweg. Vur de kenners in de aawverwetste stùllep van Nellie d n visboer. Van de vloer tot an t plefon, van veur toe aachter, alles meziek wa de klok slô. Ok d n inwendige mens wurdt dan nie vergèète. Krentemik meej wèrreme sjekla meej rum. Dè is noddig um de kaaw bèèter àn te kunne as ge buite komt. Durrum. Tenslotte erges saome èète. Gezellig. De Eigenheimers zèn nog nie kepot te krèège! In jannewarrie make ze allemol saome t programma vur de kommende karneval. Ze magge ammel zegge wa ze t liefste doen en wor ze hene wille, mèr t bestuur beslist!! Ze wille allemol wa latter beginne en wa vruger nar huis!! Ze worre toch ouwer!! t Ergste is nog de vraog, paas ik nog in m n broek of grèèst m n bloesje nie? Mèr sotterdags wel of nie nar de kerk, dè is gin vraog. Ze zèn r, meej of zonder vaon. Op d n tillevisie zien ze ons toch wel. Nao de mis, gewòntegetrùiw, èigegebakkke krentemik van Cor en Jo en brandewijn meej sùiker. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 8 Nìì, pot verdikkeme, watter zùìpe en blusse dieje rôôk. En snoepe, vrèète als alternatief. Mèr wel mee mate: mèr dè lukt nooit nie. Wel watter. Iedere zucht, ieder verlange naor rôôk wordt 'n kauw en nù slik; chùclaatjes, pèèpermuntjes, zoute drop en mars,...w.c. om de hoek. En bier, dikke bùike bier, die mee sporte of fitness nauwelijks te onderdrukke zèn. Hoe lang zou dì gevuul blèève? God Allemachtig, wa is dì moeilijk, jeuk in oew longe en kriebels in oew kèèl. Drinke, spuule, spuule, drinke, spuule... Dè kuchje s mèrges wordt steeds minder, kuch, kù, k... Ja echt, ik merk t goe-d. Kauwgum is misschien ok 'n oplossing, kauwe tot m'n kake en munne kop lam zèn en nie mìr ope kanne, zelfs nie vur 'n sigret. Praote wordt dan wel moeilijker. Enfin, rôôke doede mee oewe mond en als ge die nie mìr ope kret umdèt ie nie mir functioneert, dan kende 't rôôke wel vergèète. Zù simpel is 't toch! Frans, gelukkig al 30 jaor van de rôôkverslaoving af. Uitleg: Fist: feest Drèi-jde: draaide Chùclaatjes: chocolaatjes Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 17

9 Jubileum, 30 jaor van't rôôke af Ik heb fist vandaog; 't is 30 jaor geleje dè ik gestopt ben mee rôôke. Volgens 't Genootschap Onze Taal is dè dan 'n ivoren jubileum. Ik moet ok zegge dè m'n taand in die dertig joar toch wir wa witter zèn geworre. Het paaste in d'n tèèd van rôôke is slecht, 'nne vloek in Valkenswird, gezien de sigoarehistorie, mèr ik heb 't durgezet. In dì stukske wil ik 't gevuul en de sfeer wirgève over de begintèèd dè ik gestopt war mì rôôke. Dè war verrekkes moeilijk. Durrum hoop ik dèt ut iederììn die rôôkt, stimuleert um te stoppe. Want mense, rôôke is slècht en ongezond en 't zal nooit bèèter worre. M'n verhaol: Op 't wèrk ben ik gestopt mee rôôke, zô mèr inins...paf! Ik vuul me muug, lam, leeg, gefilterd ellendig. Wà moeilijk, dan moete toch wel 'n diepe pure vörm van verslaoving hebbe. Veul watter drinke heb ik gehurd, dè zùìvert 't lichaom, spuult dur zôô gezeed. Iedere kììr als ge zin het in 'n sigrèt moete 'n glas watter drinke, echt waor dè helpt. Toen ik d'n trap nur de uurste verdieping war opgerend, drèi-jde alles vur m'n ôôge; ontwenningsverschijnselen? t Is toch te gèk dè die tubbak, of eigelijk de nicotine, 'nne mens zôô in z'n klauw hèt gevange. Nou merkte pas dè tut verdomme 'n verdovend middel is. 'n Oorverdovend middel! Tientalle kirre oe eige wijsmoake vat 'r toch ììn, gift niks, oew zucht, oew verlange gù dan over. Niks d'r van. Nìì, nìì, drinke potdomme, tot 't watter m'n ôôre ùtspùìt. Zùìvere dè lijf, hoe ììrder, hoe bèèter. 's Aoves nao 't wèrm èète en 't tuutje kumt de moeilijkste periode. Dan pas smòkt de sigret of 'n sprietje 't best en is ie 't lekkerst. Wa hììt smaok? Ze zegge dè oew smaok wir bèèter wordt, meer onderschèdt, determineert, als ge 'n tèdje mee rôôke bent gestopt. Toch war ie lekker zô nao 't èète. Hììrlijk zelfs en wa makt dieje'n inne nou ùt. Ge moet nne goei-jen ondergrond hebbe. Zôô gòn ze de vier daag in. Sonnegs netuurlijk nar d n optocht en vruug aovend tot slot nar de Griek. Smòndegs haawe ze kroegetocht, ok niemir zô vruug, bovendien zèn al hun aaw kefeekes verdwene en tusse al die herriemaokers op de mèrt vuule ze z n eige nie thuis. Dan is t alwir dèinsdeg, vur dè de kèinderoptocht begint zèn ze al in de buurt van de Strieper meej z n Strieperinnneke. Overdag is t toch plezierig, ge komt iederiin tege en d r wurdt wa afgeziiverd. Vruger fietste ze nog gèèr nar Venberge, daor kwame ze altij de Prins tege en wiere r geintjes uitgehald, ok al vurbij. Zelfs geslote, euwig sund. En dan op d n trugweg langs De Mossel, ok al dicht, alwir sund. De Rietvink, zelfs afgebroke en Miet Vos in Crecendo, nog meer verleje tijd. Mèr de Eigenheimers zèn er nog steeds en die gòn op d n lesten dag tot slot heerlijk Sjienesen! Dè Striepersgat nog lang mag blèève. Joke februari 2012 Uitleg: Snotlap: zakdoek Kronkelpèèjkes: kronkelpaadjes Stùllep: huisje Grèèst : zit het niet te strak Afgeziiverd: afgekletst Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 16 Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 9

10 Bloesem De weinter is vurbè t Vurjaor kumt eran De handschoen gan öt De zon schènt al wat ie kan De kèèrsebom is nog kaol Mèr de urste knöpkes zen er zô wà t Zal nie lang mir duren Vurdèt ie bloei-je gà De knoppen worre grôtter t Wit is al te zien As de netuur z n eige goewd houwd Is t over n wèèk, iin bloesem misschien De veugeltjes zitten erin En fluiten hun lied Dè magge ze nouw Straks vol kèèrse dan zien we ze liever niet Mientje Uit vurzörreg m n gebit nne kiir d r in gestopt en dè t goe-d zouw blèève zitte, m n nuuw glaoze ôôg twii kirre d r ingesopt Goe-d wà ollie òn munne tennisèèrem gedòn en munne mùisèèrem èfkes erin laote stòn Toen m n houte biin goe-d ingevreve, en zôô mee wenneg moeite d n boktor ùitgedreve. Ternao m n eksterôôg vijf minute in d n hèlligen ollie gehaawe, n schietgebedje opgezeed drie krùiskes gemokt en ik waar wir schòn d n aawe Zôô ziede mèr wir is dè d n hèlligen ollie nie altè gebrùikt hoeft te worre um oe nur d n himmel te verwèèze, mèr dè g r mee wà soppe smèère en bidde ok van kant genèèze. Nouw goj ik vort ieder jaor nur de karnevalsmis um ons Heer te danke, hil blèèjmoedig en braaf, en hoop öllie mee de karneval allemol te treffe, Alaaf! Want, zôlang r in Dommele bier wordt gebraawe Is t in t lèève best um uit te haawe. Dries. van Dommele Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 10 Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 15

11 Dries z n leste verhaol, lag vurrig jaor al op de plank! Verleje jaor de wèèk vur karneval toch n kaoi-j wèèk gehad, alles zat me tege, sjonge jonge t zat me echt nie glad. smòndegs haj m n klèènkeind m n hoorapperaat gemold dijnsdeg waar onverwocht m n glaoze ôôg in d n afvoer gerold. swoensdegs m n nuuw gebit in drie stukke gebete wa nne ramp, umdè toevallig ik ons vrouw d r oorknöpke trof in de wortelstamp Donderdags: Donderdags wir zô n laast gehad van m nnen nuuwen heup, waorin die staole pin, en Vrèddegs: Vrèddegs kom ik r aachter m n houte biin zit d n boktor in. s Zotterdegs mee al m n reservespullen en veul pèèn, toch gòn karnevalle, s Zondegssmèèrreges half drie van m nne fiets gevalle. Dur de ziekewaoge mee loei-jende sirene thùis gebrocht, want ik was zeker hallef dôôd, han ze gedocht. Dè kwam ok veul dur al die hulpstukke want nao dieje val rammelde ik vort van alle kante, ochèèreme dieje ziekebroeder die wies mee mè mèr hallef van wante. Mee al diejen trubbel szondegssmèèreges nie zôas gewònlek nur de kerk gegòn, kumt tege de middeg de pestoor mee d n hèlligen ollie òn. Ik zeg, ni nii pestoor, zo èrreg is t nou ok wir nie we zalle is uit n aander vaatje tappe, we zalle saome is n por Dommelse pilskes drinke, in de kelder stòn nog twii vol kratte Daor ware we allebij-j bèèter van geworre en um zeuve ure saoves is de pestoor mee de taxi nur huis gegòn, en vanwege de gulheid van de dag des Here had ie per ongeluk d n hèlligen ollie bij ons op de toffel laote stòn. Ik smèèrde gaaw wa àn m nne voetbolknie en de pèèn trok schòn weg, nondepie En ok mee wà àn diejen pèènlijken heup, wittewel en ik kos aachterin vlotter lôôpe, nondehel. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 14 Tonpraoters gevraoge in Striepersgat Goei-je dag. Ik waar lest op n vurjaordagsfisje, bè iin van m n kennisse en zô as t dan mistal gi as hiil de femilie bè iin is, dan wordt r hil wà afgezèèverd. D n inne kir gig t over de keinder of over t voebolle. D n andere kir over t weer of hedde t al gehurd dè Jan en Merietje nog gen jaor getrèùwd en nouw al wir gòn schei-je. Toevallig kwamp ok t karneval hier in Valkeswird òn bod en al praotend kwame ze zô terecht bè t Brabants Kampioenschap Tonpraote dè hier ieder jaor gehouwe wordt. We hebbe jaore lank altè vurrekte goei-j tonpraoters gehad hier in Striepersgat. Denk mèr is òn Rikske, of òn Janus Bloemers meej zunne maot de Schèèle en nie te vurgèète Michel Huibers de zoon van d n ouwe Giel! Mèr de leste jaore zit r n bietje de klad in en komme we nie mèr òn d n bak hier in Valkeswird. We hebbe gen goei-j tonpraoters mèr in Striepersgat! Dur zouw wà nèèj bloed bè moete komme vur in die ton! Zô kwamp dan ok al gauw de vraog nor vurre is daor dan niks òn te doen. Misschien is t welles goe-d detter iemes van de femilie meej gi doen, um zô t pèèl wà op te krikke. Want dès hard noddig. D r wier nog wà hin en wiir geprot en ùt endeluk wier beslote um volgend jaor iemes van de femilie in te schrèève vur dè kampioenschap. Mèr al gauw bleek dè dè nie meej valt um unne goei-je buut in ulkaor te zette. Mer dè schrikt ze nie af! Ze gòn r dan ok gewôôn òn beginne en zien wel wà t wordt. Iederiin ùt de femilie moet dan ok meej hellepe um dè vur ulkaor te krèège. Ze gòn dan ok alles vurzaomele wà mèr van pas kan komme. Zô moet de jongste zoon die t altè over de polletiek heej, de polletiek hier in Valkeswird bè houwe. Twii gezusters gòn alles opschrèève wàsse mèr te hurre krèège op hun wèèkelijkse theekransje en plùize alle roddelblèèkes nao um zô op de hogte te blèève van t iin en t ander. Hunnen Bert gi saome meej z n schònbruur Jan, alle moppe vurzaomele die ze lings en rechs te hurre krèège. Ze magge netuurluk nie te schùin zèn, want dè kende nie maoke as ge daor in die ton stot. n Bietje rùike mag wel, as t mèr nie stinkt!! Mèr d r hebbe ze n goei-j oplossing vur. Want iin van de schònzusters zurgt dè die moppe vuraf gekùist worre. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 11

12 Dè kenne ze gerust òn heur overlaote, want die heej nog n par jaor as kùisvrouw gewerkt in t in of ander stamineke hier net over de grens, dus dè zit wel snor! Dan is r nog iemes die houdt de sport en t nieuws bè. En de oudste zuster van de femilie, die de godganselijkke dag vur d n tillevisie zit, wit alles te vurtelle van wà r op d n tillevisie te zien is. Ze hebbe ondertusse al n hiil diil bè ulkaor gescharreld. En nauw gi hun Mieke meej hurre mens alles op n rèèjke zette! Coôrdinèère noeme ze dè! Die hebbe daor nie ze veul moei-jte meej want die twii hebbe vruger allebij-j op de mulo gezete en hebbe thùis unne kompjoeter um dè allemol ùt te zuke. Ze zèn nouw host n hallef jaor bizzig en hebbe al zôveul bè iin-gedòn, desse nog wel n hallef jaor noddig hebbe iir dè alles is ùtgezocht. Ge zouw t zô nie zegge, mèr ze komme zeveul tege. Over de polletiek alliin al kende n hiil boek schrèève. Dur is dan ok nog wèrrek zat! Mèr ze laote de moed nie zakke en gòn gewôôn dur. Wel hebbe ze nog n grôôt ander probleem, want wie van de femilie moet r nouw straks in die ton! Mischien hun oudste bruur wel, want die wit alles ze goe-d te vurtelle. Of in van z n zusters want die kenne r ok wà van. Dur is r zellefs iin bè! Die kan ze vurrekkes ziivere, die lult ùw de orre van ùwe kop en n ander ken t ze stèrrek maoke desse t zelluf geleufd. t Zou trouwes nog nie ze gek zèn um is meej n vrouw vur d n dag te komme, dè brengt misschien wà miir lèève in de brouwerèèj. Mèr meej praote alliin zèn ze r nog nie! Want d r komt meer bè kèèke as ge daor in die ton stot. Ge moet t ok nog is goe-d wete te brenge en unne goei-je mimiek hebbe en op tèèd n schiif bakkes wete te trekke, as dè zô ùt kumt. Dur zèn r wel n par bè in de femilie die daor nie z n moei-jte meej hebbe, want die hebbe die al van hun eige! Mèr dur zalle we t nouw mèr nie over hebbe. Dè kumt nog welles van pas as dè noddig is. Toch moet r nog hil wà gebeure en gedon worre um t allemol goe-d vur ulkaor te krèège. Mèr as ze r van t jaor nie meej klaor komme, gòn ze volgend jaor gewôôn dur en as t dan nog nie wil lukke, kenne ze r altè nog n vurhaoltje over schrèève. En d r houwe we t dan ok mèr bè!! Alaaf, Carolus Uitleg: Vurjaordagsfisje: verjaardagsfeestje Detter: dat er Ùtendeluk: uiteindelijk Kùisvrouw: poetsvrouw Hiil: heel Schiif: scheef Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 12 Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard Pagina 13