Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 2007

Transcriptie

1 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 2007 Resultaten tussenmeting gemeente Leiden Stadsrapportage Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken ECORYS Nederland BV Gerlof Rienstra Esther Ronner Rotterdam, Januari 2008 AK/k ii16176

2

3 ECORYS Nederland BV Postbus AD Rotterdam Watermanweg GG Rotterdam T F E netherlands@ecorys.com W K.v.K. nr

4

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Achtergrond Stadsrapportage Beknopte onderzoeksverantwoording Leeswijzer 9 2 Beschouwing ondernemingsklimaat gemeente Leiden Ondernemingsklimaat in vogelvlucht Doelstellingen Algemene tendensen Uitwerking naar thema Ondernemerschap Kansrijke sectoren en clusters Overig 16 3 Organisatie economisch beleid 19 4 Gemeentelijke dienstverlening Dienstverlening Communicatie Aanpak strijdige regelgeving 22 5 Ondernemerschap Startersbeleid Arbeidsmarktbeleid 22 6 Acquisitie- en promotiebeleid 22 7 Ruimte, infrastructuur en veiligheid Ruimtelijk beleid Bereikbaarheid en parkeren Veiligheid 22 Bijlage 1 Achtergrondkenmerken 22 Omvang steekproef tussenmeting 22 Achtergronddata bij figuren 22 Bijlage 2 Statistische verantwoording 22

6

7 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Een goed functionerende Nederlandse economie met een krachtige en dynamische marktsector en concurrerend met het buitenland is de belangrijkste taak van het Ministerie van Economische Zaken (EZ). Om bedrijven optimaal te kunnen faciliteren en stimuleren is een goed ondernemersklimaat van cruciaal belang. Het Grotestedenbeleid (GSB) is uitgewerkt in een groot aantal beleidsdoelen, waaronder de versterking van de economische structuur van de steden. De steden hebben deze doelen uitgewerkt in meerjarenontwikkelingsprogramma s (MOP s). Met verwijzing naar deze MOP s is begin 2005 overeenstemming bereikt tussen het Rijk en de steden over concreet in 2009 te behalen output-resultaten in de GSB3-periode van 2005 tot en met 2009, bevestigd met het sluiten van convenanten. In deze convenanten is onder meer opgenomen dat de realisatie van de beleidsdoelen in de tijd zal worden gevolgd via een nulmeting in 2005, een tussenmeting in 2007 en een eindmeting in De Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat levert belangrijke input voor vooral de niet fysieke stadseconomie in steden voor hun verantwoording over de prestaties in de periode Het Ministerie van EZ verzorgt tweejaarlijks een monitor om de kwaliteit van het ondernemingsklimaat in deze GSB steden te meten: de Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat (BGO). In 2004/2005 heeft de nulmeting plaatsgevonden en het Ministerie van EZ heeft ECORYS gevraagd eveneens de tussenmeting 2007 uit te voeren. Kern van het benchmarkonderzoek is een telefonische enquête onder ondernemers naar hun waardering en wensen met betrekking tot het ondernemingsklimaat. Om de resultaten van deze enquête beter te kunnen interpreteren, het verhaal achter de cijfers, is een aantal interviews met stakeholders gehouden. Voorbeelden van stakeholders zijn onder andere grote ondernemers en vertegenwoordigers van de Kamer van Koophandel, MKB, VNO- NCW etc.. Daarnaast is de gemeente zelf een belangrijke informatiebron. Iedere gemeente heeft informatie verstrekt door het invullen van een vragenlijst en deelname aan een interview. 1.2 Stadsrapportage Het rapport Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat: Thematische rapportage tussenmeting (2007) doet uitgebreid verslag van de uitkomsten van de tussenmeting. De tussenmeting is uitgevoerd in de periode mei 2007 tot en met oktober 2007 en vergelijkt Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 7

8 deze met de resultaten van de nulmeting. De invalshoek van de thematische rapportage is generiek: het in de 31 GSB-gemeenten in beeld brengen van het ondernemingsklimaat, de relatieve onderlinge sterktes en zwaktes en de ontwikkelingen daarin. Deze invalshoek heeft tot gevolg dat niet al het per individuele gemeente beschikbare onderzoeksmateriaal in de rapportage is verwerkt. Om deze reden is de voorliggende stadsrapportage uitgebracht. Deze stadsrapportage bevat een korte beschouwing van het gemeentelijke ondernemingsklimaat dat is gebaseerd op de uitkomsten van de telefonische enquête onder ondernemers in de gemeente, de interviews met stakeholders en de door de gemeente verstrekte informatie. Hierbij besteden we aandacht aan de huidige stand van zaken en de ontwikkeling die Leiden heeft doorgemaakt sinds de nulmeting. Door de meningen van de verschillende gesprekspartners bij elkaar te brengen wordt duidelijk of de meningen elkaar versterken of ontkrachten. 1.3 Beknopte onderzoeksverantwoording Voor de telefonische enquête onder ondernemers is binnen elke gemeente een aselecte steekproef van bedrijven getrokken 1. Omdat elke steekproef gevoelig is voor toevallige fluctuaties is er sprake van een betrouwbaarheidsmarge rond de gegeven rapportcijfers. Deze marge verschilt per item, maar bedraagt in het algemeen maximaal 0,1 rapportpunt, bij een betrouwbaarheid van 90%. Een uitzondering vormen de items waarbij slechts een beperkt aantal respondenten een beoordeling heeft gegeven. Daarom zijn deze onderzoeksresultaten indicatief (n-waarden zijn toegevoegd). De onderzoeksresultaten zijn gewogen naar de brancheverdeling van de totale gemeentelijke bedrijvenpopulatie. Statistisch significante verbeteringen en verslechteringen van een rapportcijfer ten opzichte van de nulmeting worden in de tabellen aangegeven door een opwaartse ( ) respectievelijk een neerwaartse pijl ( ) 2. Aan ondernemers zijn enkele vragen gesteld over vergunningverlening. Gevraagd is onder andere naar de waardering voor de afhandelingsduur en de eigen tijdsbesteding bij indiening van de vergunningaanvraag. Ondanks de omvangrijke steekproef en de aanvulling hierop met ondernemers die vergunningen hebben aangevraagd, is de respons op deze vragen beperkt. Deze beperkte respons maakt het niet mogelijk om betrouwbare uitspraken op dit punt te doen, waardoor besloten is om deze oordelen niet op te nemen in de rapportage. 1 2 Voor een uitgebreidere statistische verantwoording wordt verwezen naar het Bijlagenrapport thematische rapportage, hoofdstuk 2. Voor een uitgebreidere toelichting op de aanpak van het onderzoek wordt verwezen naar paragraaf 1.4 uit de Thematische rapportage. 8 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

9 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft een beschouwing van het ondernemingsklimaat in de gemeente weer. Hierin wordt ingegaan op het algemeen oordeel van ondernemers over het ondernemingsklimaat en geeft inzicht in een selectie van belangrijke onderdelen van het ondernemingsklimaat. Ook wordt een beeld geschetst van de mate waarin de door de gemeente geformuleerde doelstellingen wel of niet worden gehaald. Tot slot wordt ingegaan op de algemene tendensen uit de gesprekken met de gemeente en stakeholders ten aanzien van een aantal thema s. De volgende hoofdstukken geven de rapportcijfers op de verschillende onderdelen van het ondernemingsklimaat weer: Organisatie economisch beleid (hoofdstuk 3); Gemeentelijke dienstverlening (hoofdstuk 4); Ondernemerschap (hoofdstuk 5); Acquisitie- en promotiebeleid (hoofdstuk 6); Ruimte, infrastructuur en veiligheid (hoofdstuk 7); Bijlage 1 geeft de verdeling van de gemeentelijke ondernemerssteekproef over een aantal achtergrondkenmerken weer en laat de achterliggende data zien die horen bij de figuren in de rapportage. In Bijlage 2 is de statistische verantwoording opgenomen. Hierin staat ook de populatie, de steekproef en de weegfactor van de gemeente. Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 9

10 10 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

11 2 Beschouwing ondernemingsklimaat gemeente Leiden 2.1 Ondernemingsklimaat in vogelvlucht In onderstaande tabel staat het oordeel van ondernemers over het ondernemersklimaat in de gemeente Leiden tijdens de nul- en tussenmeting. De gemeente Leiden wordt vergeleken met het gemiddelde van de G27 en de G31. Tabel 2.1 Algemeen oordeel ondernemingsklimaat Nulmeting Tussenmeting Leiden 6,2 6,4 G27 6,5 6,7 G31 6,5 6,7 Uit de tabel blijkt dat ondernemers het ondernemingsklimaat in de gemeente Leiden significant hoger waarderen dan tijdens de nulmeting. De gemeente scoort nog steeds lager dan het gezamenlijke gemiddelde bij de G27 en de G31. Om in een oogopslag een beeld te krijgen van de ontwikkeling van de gemeente Leiden op het totale ondernemingsklimaat, is in onderstaande tabel een overzicht gegeven van de ondernemersoordelen op een selectie van indicatoren. De nul- en tussenmeting zijn naast elkaar gezet en in de laatste kolom is de ontwikkeling weergegeven. Tabel 2.2 Oordeel selectie belangrijkste indicatoren ondernemingsklimaat Leiden Nulmeting Tussenmeting Ontwikkeling Algemeen oordeel ondernemingsklimaat 6,2 6,4 + Beschikbare ruimte 6,3 6,2 - Bereikbaarheid per auto 6,3 6,5 + Parkeermogelijkheden 5,4 5,8 + Bereikbaarheid per openbaar vervoer 6,7 6,9 + Veiligheid omgeving bedrijfspand 6,5 6,5 = Staat van de openbare ruimte 6,6 6,6 = Ontwikkeling en herstructurering bedrijfslocaties 5,7 5,8 = Startersbeleid 5,9 5,9 = Promotie- en acquisitiebeleid 5,7 6,2 + Arbeidsmarktbeleid 6,0 6,1 + Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 11

12 Nulmeting Tussenmeting Ontwikkeling Kwaliteit gemeentelijke dienstverlening 5,6 5,7 + Duidelijkheid gemeentelijke organisatie 5,9 5,3 - Duidelijkheid gemeentelijk beleid/regelgeving 5,9 5,5 - Mate van aandacht voor verbeteren ondernemingsklimaat 5,4 5,5 = Legenda: Verschil nul- en tussenmeting kleiner of gelijk aan -0,2 en/of statistisch significante daling : - Verschil nul- en tussenmeting tussen -0,1 en +0,1 mits geen statistisch significante stijging of daling : = Verschil nul- en tussenmeting groter of gelijk aan +0,2 en/of statistisch significante stijging : + Uit bovenstaande tabel blijkt dat de gemeente Leiden op veel thema s gelijk of beter scoort dan tijdens de nulmeting. De waardering van de Leidse ondernemers is er op zeven onderdelen op vooruit gegaan. Alleen de waardering voor de beschikbaarheid van bedrijfslocaties, de duidelijkheid van de gemeentelijke organisatie en de duidelijkheid van het beleid/regelgeving is lager dan tijdens de vorige meting. Hieruit blijkt dat ondernemers met name duidelijkheid in de gemeentelijke communicatie missen. De ondernemers zijn het meest positief over de bereikbaarheid per openbaar vervoer en het meest kritisch over de duidelijkheid van de gemeentelijke organisatie. Ondernemers is gevraagd welke twee elementen voor hen het zwaarste wegen bij het beoordelen van het ondernemingsklimaat. Uit figuur 2.1 blijkt dat ondernemers in de gemeente Leiden verkeersbeleid en parkeren en de bestuurlijke organisatie van het economische beleid het belangrijkste vinden. Dit eerste element weegt ook in vergelijking met de G31 als geheel zwaarder mee. Daarnaast wordt het ruimtelijk beleid en de veiligheid belangrijker gevonden dan in de G31 gemiddeld. Communicatie door de gemeente, startersbeleid, arbeidsmarktbeleid, bedrijvenacquisitiebeleid en het aanbod van publieke diensten wegen de ondernemers in Leiden juist minder zwaar mee dan in de G Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

13 Figuur 2.1 Belangrijkste elementen bij beoordelen ondernemingsklimaat 3 Verkeersbeleid en parkeren Bestuurlijke organisatie economisch beleid Ruimtelijk beleid Dienstverlening en vergunningverlening Veiligheid Communicatie door de gemeente Startersbeleid Arbeidsmarktbeleid Bedrijvenacquisitiebeleid Aanbod publieke diensten (zorg, w elzijn, Geen antw oord/ anders 0% 4% 8% 12% 16% 20% 24% Leiden G31 Uit figuur 2.2 blijkt dat het merendeel van de ondernemers in Leiden vindt dat de aandacht voor het ondernemersklimaat de afgelopen twee jaar gelijk is gebleven. Het oordeel van de ondernemers in Leiden wijkt, vergeleken met de G31 als geheel, nauwelijks af. 3 De ondernemers zijn gevraagd de twee voor hen belangrijkste elementen te noemen Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 13

14 Figuur 2.2 Toe- of afname aandacht ondernemingsklimaat gedurende laatste 2 jaar Toegenomen Niet veranderd Afgenomen Weet niet/ geen antw oord 0% 20% 40% 60% Leiden G Doelstellingen In het kader van de Brede Doel Uitkering zijn er tussen het rijk en de gemeenten afspraken gemaakt met betrekking tot het Grote Steden Beleid. Er zijn voor een aantal indicatoren concrete doelstellingen geformuleerd voor het jaar 2009, waarvan enkele in deze rapportage worden vastgelegd. In onderstaande tabel zijn de doelstellingen voor de gemeente Leiden opgenomen met daarbij de scores van de nul- en tussenmeting evenals de in 2009 te behalen score. Tabel 2.3 Doelstellingen GSB III Doelstelling Nulmeting Tussenmeting Doel 2009 Tevredenheid ondernemer over de gemeentelijke 5,6 5,7 6,3 dienstverlening Oordeel ondernemingsklimaat 6,2 6,4 6,9 Geconcludeerd kan worden dat de ondernemers in de gemeente Leiden de kwaliteit van de gemeentelijke dienstverlening significant hoger waarderen dan tijdens de nulmeting, maar dat de gemeente nog wel wat moet doen om het doel voor 2009 te behalen. Het cijfer ligt nu op een 5,7 terwijl de gemeente zichzelf tot doel heeft gesteld op een 6,3 uit te komen. Wat betreft het oordeel over het ondernemingsklimaat is de gemeente goed op weg, al moet ook hier nog wel een inspanning worden geleverd om van de huidige 6,4 naar de beoogde 6,9 te stijgen. 2.3 Algemene tendensen In de tussenmeting is de gemeenten gevraagd op welke economische thema s uit het Meerjarenontwikkelingsprogramma (MOP) tot dan toe de meeste dan wel de minste vooruitgang is geboekt. De resultaten zijn opgenomen in tabel Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

15 Tabel 2.4 MOP-thema s met meeste en minste vooruitgang (volgens de gemeente zelf) Meeste vooruitgang geboekt Kennis van Zaken en Historische Stad: Centrum management Fondsvorming ondernemers Clustervorming Life Meets Science Congrespromotie- en organisatie Bedrijvenservice Schoon & Heel Minste vooruitgang geboekt Uitgifte nieuwe bedrijventerreinen en herstructurering Digitaal Loket De stakeholders hebben aangegeven wat naar hun mening de beste prestaties zijn van de gemeente Leiden ten aanzien van het gemeentelijk economisch beleid van de afgelopen twee jaar en over welke prestaties zij minder tevreden zijn. Als beste prestaties noemen stakeholders de constructieve houding van de afdeling Economische Zaken en het feit dat de regie over het Bio Science Park nu in handen is van één wethouder. Zowel de gemeente als stakeholders zijn dus te spreken over de gang van zaken rond het Bio Science Park. Minder tevreden zijn stakeholders over de procedure van vergunningverlening. Hierbij zou de gemeente meer met ondernemers mee moeten denken, zich moeten verdiepen in het proces en zo de vestiging van bedrijven vergemakkelijken. Door middel van het Digitaal Loket zouden ondernemers vergunningen ook digitaal aan kunnen vragen en op elk moment de stand van zaken kunnen bekijken maar de gemeente geeft zelf ook aan dat er op dit punt nog weinig vooruitgang is geboekt. 2.4 Uitwerking naar thema Ondernemerschap Startersbeleid Het oordeel van ondernemers over het startersbeleid in Leiden is hetzelfde als tijdens de nulmeting maar ligt lager dan dat van de G31 gemiddeld. De gemeente heeft wel specifiek beleid op dit gebied: ten eerste wordt er gewerkt aan de professionalisering van de dienst- en informatieverlening voor starters, waarbij er naast een servicepunt voor bedrijven ook een begeleidingstraject voor startende ondernemers is. Ten tweede stimuleert de gemeente de bedrijfshuisvesting voor starters, in samenwerking met de Stichting Werk en onderneming, Stichting Academisch Bedrijvencentrum en de Stichting Biopartner Center Leiden. In de derde plaats worden startende ondernemers in de biotechnologie ondersteund. Tot slot wordt door de Stichting Nieuwe Bedrijvigheid Haaglanden/Rijnland managementondersteuning aan startende en doorstartende ondernemingen in de industrie en de zakelijke dienstverlening gegeven. Stakeholders geven aan hier niet direct een duidelijke rol van de gemeente te verwachten en het initiatief vooral bij de Kamer van Koophandel te zoeken. Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 15

16 Arbeidsmarktbeleid Het arbeidsmarktbeleid wordt wat hoger gewaardeerd dan tijdens de nulmeting, maar ligt wel onder het G31 gemiddelde. Dit komt vooral doordat de waardering onder deze groep gemeenten ook is gestegen. Kennis en innovatie Op het gebied van kennis en innovatie richt de gemeente Leiden zich vooral op het Life Sciences cluster op het Bio Science Park. Een project dat hierop aansluit is Wireless, waarbij in Leiden gratis draadloos internet beschikbaar komt. Stakeholders geven aan dat de gemeente vooral kiest voor bedrijven die zich bezig houden met R&D, binnen het Life Sciences cluster, maar dat ze daarnaast ook de banen voor lager opgeleiden niet uit het oog verliest. Van de banen binnen dit cluster moet namelijk 40% op MBO-niveau zijn Kansrijke sectoren en clusters Overig Acquisitie- en promotiebeleid De ondernemers zijn beter te spreken over het promotie- en acquisitiebeleid dan de voorgaande periode en de waardering ligt daarmee op hetzelfde niveau als het gemiddelde van de G31 steden. In het promotie- en acquisitiebeleid richt de gemeente Leiden zich natuurlijk ook met name op R&D bedrijven binnen het Life Sciences cluster. Daarnaast is er echter ook veel aandacht voor het vasthouden van bestaande bedrijven op het Bio Science Park en het op peil houden van de faciliteiten voor deze groep. De Stichting Life Meets Science verdeelt de beschikbare grond op het Bio Science Park, doet de marketing en communicatie voor het Park en de acquisitie van nieuwe bedrijven namens de stakeholders van de stichting: de universiteit Leiden, het LUMC, de gemeente, provincie en het bedrijfsleven. Stakeholders zijn erg tevreden over de keuzes die de gemeente ten aanzien van Bio Science Park maakt. Daarnaast is er in de gemeente een groep van 19 organisaties en instellingen (waaronder de gemeente Leiden) die allemaal bijdragen bij de bepaling van het imago van de stad. Het doel is om de verschillende partijen onderling te verbinden en om de individuele organisaties tot één geheel te smeden in de richting van een platform. Gemeentelijke organisatie en dienstverlening Het algemeen oordeel van ondernemers over de kwaliteit van de gemeentelijke dienstverlening is gestegen ten opzichte van de nulmeting, maar vergeleken met het gemiddelde van de G31 wordt deze kwaliteit minder positief beoordeeld. De beleidsorganisatie van de gemeente Leiden ondergaat de laatste tijd een ingrijpende verandering. Over de gehele linie vindt er een reorganisatie plaats. De gemeente moet zich plaatsen in de rol van regisseur. Concreet betekent dit dat de gemeente vooral een aanjaagfunctie bekleedt, en ondernemers alleen in de beginfase van projecten intensief meehelpt. Hiermee samenhangend moet de reorganisatie min of meer zorgen voor een 16 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

17 cultuuromslag in het ambtenarenapparaat, waarbij burgers en ondernemers meer als klanten worden gezien. Om de dienstverlening te vereenvoudigen binnen de gemeente zijn er een aantal projecten gestart om dit doel te realiseren. Zo wordt momenteel het project Excellente Vergunningverlening afgerond. Dit project is er op gericht om de kwaliteit en dienstverlening rond (bouw)vergunningen te optimaliseren. De ondernemers in de gemeente Leiden kunnen ook gebruik maken van de digitale vergunningaanvraag (Leiden is aangesloten bij het Nationaal Elektronisch Bedrijvenloket). Het voordeel hiervan is dat de ondernemer op elk moment kan controleren hoe de stand van zaken is van zijn vergunningaanvraag. Daarnaast is er een project gestart voor het opzetten van een integrale horeca exploitatievergunning, een specifiek onderdeel is van het Actieplan Horeca. Volgens stakeholders is de gemeentelijke dienstverlening vooral traag, bijvoorbeeld in de procedures rond vergunningen, rond het stedenbouwkundige plan, etc. Ook kan de besluitvorming rond vergunningen verbeterd worden door actiever met ondernemers mee te denken over hun wensen. Ruimte en infrastructuur De waardering voor het beleid ten aanzien van de herstructurering van bedrijfslocaties wijkt niet significant af van het oordeel tijdens de nulmeting. Wel ligt dit oordeel duidelijk onder het gemiddelde van de G31. Ondernemers waarderen de beschikbare ruimte aan bedrijventerreinen juist lager dan tijdens de nulmeting en ook hier is de waardering lager dan het G31 gemiddelde. Op het vlak van herstructurering richt de gemeente zich op het bedrijventerrein de Leeuwenhoek (8 ha). Daarnaast heeft de gemeente aandacht voor het revitaliseren van binnenstedelijke bedrijventerreinen (samen 44 ha). De herstructurering van het bedrijventerrein Leeuwenhoek heeft vertraging opgelopen vooral door problemen op het gebied van de luchtkwaliteit en de infrastructuur. Hoewel er in de gemeente weinig beschikbare bedrijfsruimte is, geven stakeholders aan dat er op het Bio Science Park nog wel voldoende ruimte is. Hier kunnen zich echter alleen kennisintensieve bedrijven uit het Life Sciences cluster vestigen. De grond op het Bio Science Park is bovendien in handen van de universiteit, niet van de gemeente. De samenwerking tussen de verschillende partijen is echter goed. De waardering door ondernemers voor de bereikbaarheid per auto is hoger dan tijdens de nulmeting maar lager dan het G31 gemiddelde. Ditzelfde geldt voor de parkeermogelijkheden in de gemeente. Ook de bereikbaarheid per OV is gestegen ten opzichte van de nulmeting, maar de waardering ligt nu boven het G31 gemiddelde. De meeste problemen in de bereikbaarheid per auto zitten hem in de toegang via de A4. De verbinding via de A44 is wel goed. Volgens stakeholders blijft parkeren een probleem in de stad. Hiervoor is ook een bijeenkomst gepland met ondernemers om hun ideeën mee te nemen in de planvorming, maar tot nu toe is daar niets mee gedaan. Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 17

18 Veiligheid De waardering voor het onderwerp veiligheid is hetzelfde als tijdens nulmeting en ligt ook onder het G31 gemiddelde. 18 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

19 3 Organisatie economisch beleid Tabel 3.1 Rapportcijfers ondernemers over gemeentelijke organisatie Nulmeting Tussenmeting Leiden Duidelijkheid organisatie 5,9 5,3 Aandacht verbeteren ondernemingsklimaat 5,4 5,5 Inlevingsvermogen bestuurders 5,5 4,9 Regionale samenwerking 5,6 5,6 G31 Duidelijkheid organisatie 5,8 5,9 Aandacht verbeteren ondernemingsklimaat 5,6 5,8 Inlevingsvermogen bestuurders 5,3 5,3 Regionale samenwerking 5,9 6,3 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 19

20 20 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

21 4 Gemeentelijke dienstverlening 4.1 Dienstverlening Tabel 4.1 Rapportcijfers ondernemers over kwaliteit van de gemeentelijke dienstverlening Nulmeting Tussenmeting Leiden Algemeen oordeel dienstverlening 5,6 5,7 Nakomen afspraken 5,9 5,9 Snelheid beantwoorden verzoeken 5,1 5,1 Kennisniveau ambtenaren 5,9 5,7 Klachtenmogelijkheden 5,8 5,8 G31 Algemeen oordeel dienstverlening 5,8 6,0 Nakomen afspraken 6,1 6,2 Snelheid beantwoorden verzoeken 5,3 5,4 Kennisniveau ambtenaren 5,9 6,0 Klachtenmogelijkheden 5,7 5,7 Tabel 4.2 Rapportcijfers ondernemers over loketorganisatie Nulmeting Tussenmeting Leiden Openingstijden loket 6,4 6,8 Vindbaarheid loket 6,2 6,3 G31 Openingstijden loket 6,4 6,6 Vindbaarheid loket 6,2 6,4 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 21

22 4.2 Communicatie Tabel 4.3 Rapportcijfers ondernemers over gemeentelijke informatie en communicatie Nulmeting Tussenmeting Leiden Contactmogelijkheden ambtenaren 5,9 5,7 Telefonische bereikbaarheid 5,8 5,9 Contactmogelijkheden bestuurders 5,5 5,3 Informatie over beleid/regelgeving 5,9 5,7 Duidelijkheid beleid/regelgeving 5,8 5,5 G31 Contactmogelijkheden ambtenaren 5,9 6,0 Telefonische bereikbaarheid 5,8 6,0 Contactmogelijkheden bestuurders 5,5 5,5 Informatie over beleid/regelgeving 5,8 5,9 Duidelijkheid beleid/regelgeving 5,6 5,7 4.3 Aanpak strijdige regelgeving Tabel 4.4 Oordeel ondernemers over de mate waarin vooraf helderheid bestond over bouwvoorschriften, milieuvereisten, brandveiligheid, ARBO en voedselveiligheid Nulmeting Bouwvoorschriften Milieuvereisten Brandveiligheid ARBO Voedselveiligheid Leiden 5,5 5,7 5,9 5,9 6,1 Gemiddelde G31 5,7 5,8 6,1 6,1 6,2 Tussenmeting Bouwvoorschriften Milieuvereisten Brandveiligheid ARBO Voedselveiligheid Leiden 6,3 6,6 6,5 6,3 6,4 Gemiddelde G31 6,2 6,3 6,5 6,6 6,9 22 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

23 5 Ondernemerschap 5.1 Startersbeleid Tabel 5.1 Rapportcijfers ondernemers over startersbeleid Nulmeting Tussenmeting Leiden 5,9 5,9 G31 6,0 6,2 Tabel 5.2 Rapportcijfer startersbeleid naar startjaar Nulmeting Tussenmeting 1949 of eerder 5,4 (n=9) 6,5 (n=8) 1950 tot en met ,9 (n=11) 6,3 (n=21) 1980 tot en met ,0 (n=11) 6,0 (n=22) 1990 tot en met ,3 (n=17) 6,2 (n=14) 1995 tot en met ,8 (n=25) 6,0 (n=28) 2000 tot en met ,9 (n=21) 5,6 (n=34) 5.2 Arbeidsmarktbeleid Tabel 5.3 Rapportcijfer ondernemers over arbeidsmarkt Nulmeting Tussenmeting Leiden 6,0 6,1 G31 6,1 6,4 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 23

24 Figuur 5.1 Percentage bedrijven met problemen bij het vervullen van vacatures Ja Nee Weet niet/ geen antw oord 0% 20% 40% 60% 80% 100% Leiden G31 Figuur 5.2 Problemen bij het vervullen van vacatures per soort functie en functieniveau (meerdere antwoorden mogelijk) Hoog functieniveau Midden functieniveau Uitvoerend/Technisch Financieel/adminstratief Verkoop IT/automatisering Leidinggeven/management Overig Laag functieniveau 0% 20% 40% 60% 80% 100% 24 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

25 6 Acquisitie- en promotiebeleid Tabel 6.1 Rapportcijfers ondernemers over acquisitie- en promotiebeleid Nulmeting Tussenmeting Leiden 5,7 6,2 G31 5,9 6,2 Tabel 6.2 Rapportcijfer acquisitie- en promotiebeleid naar nationaliteit bedrijf Nulmeting Tussenmeting Volledig nationaal bedrijf (alleen actief in Nederland) 5,8 (n=104) 6,3 (n=65) Nationaal bedrijf met buitenlandse nevenvestigingen 7,0 (n=1) 5,9 (n=9) Internationaal bedrijf met hoofdkantoor in het buitenland 4,1 (n=4) 6,4 (n=2) Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 25

26 26 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

27 7 Ruimte, infrastructuur en veiligheid 7.1 Ruimtelijk beleid Tabel 7.1 Rapportcijfers ondernemers over ruimtelijk beleid Nulmeting Tussenmeting Leiden Beschikbaarheid bedrijfslocaties 6,3 6,2 Beleid ontwikkeling/herstructurering bedrijfslocaties 5,7 5,8 Bewegwijzering 6,4 6,8 Ontsluiting 6,4 6,5 Staat openbare ruimte 6,6 6,6 Veiligheid 6,5 6,5 G31 Beschikbaarheid bedrijfslocaties 6,5 6,5 Beleid ontwikkeling/herstructurering bedrijfslocaties 6,0 6,3 Bewegwijzering 6,5 6,8 Ontsluiting 6,8 6,9 Staat openbare ruimte 6,7 6,9 Veiligheid 6,4 6,7 Figuur 7.1 Percentage ondernemers dat op dit moment voldoende ruimte heeft voor bedrijf Ja Nee Weet niet/ geen antw oord 0% 20% 40% 60% Leiden G31 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 27

28 Tabel 7.2 Oordeel beschikbaarheid bedrijfslocaties naar vestigingslocatie Nulmeting Tussenmeting Op een centrumlocatie 6,1 (n=45) 6,0 (n=27) In een woonwijk 6,5 (n=47) 6,0 (n=28) Op een bedrijventerreinlocatie 6,5 (n=19) 6,7 (n=20) Buitengebied/buiten de bebouwde kom - 5,5 (n=4) Elders 5,0 (n=2) 6,0 (n=26) 7.2 Bereikbaarheid en parkeren Tabel 7.3 Rapportcijfers ondernemers over bereikbaarheid en parkeren Nulmeting Tussenmeting Leiden Bereikbaarheid per auto 6,3 6,5 Bereikbaarheid per OV 6,7 6,9 Parkeermogelijkheden 5,4 5,8 G31 Bereikbaarheid per auto 6,9 7,2 Bereikbaarheid per OV 6,7 6,7 Parkeermogelijkheden 6,2 6,5 Tabel 7.4 Oordeel parkeermogelijkheid naar vestigingslocatie Nulmeting Tussenmeting Op een centrumlocatie 4,7 (n=55) 5,7 (n=34) In een woonwijk 5,4 (n=69) 5,8 (n=43) Op een bedrijventerreinlocatie 6,8 (n=23) 6,2 (n=29) Buitengebied/buiten de bebouwde kom 6,0 (n=1) 7,0 (n=6) Elders 7,5 (n=2) 5,4 (n=32) Tabel 7.5 Oordeel bereikbaarheid per auto naar vestigingslocatie Nulmeting Tussenmeting Op een centrumlocatie 5,7 (n=55) 5,9 (n=35) In een woonwijk 6,6 (n=68) 6,7 (n=45) Op een bedrijventerreinlocatie 6,9 (n=23) 6,5 (n=29) Buitengebied/buiten de bebouwde kom 4,0 (n=1) 7,8 (n=6) Elders 6,0 (n=2) 6,5 (n=33) 28 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

29 Tabel 7.6 Oordeel bereikbaarheid per o.v. naar vestigingslocatie Nulmeting Tussenmeting Op een centrumlocatie 6,8 (n=53) 7,2 (n=34) In een woonwijk 6,7 (n=67) 7,1 (n=44) Op een bedrijventerreinlocatie 6,5 (n=21) 6,6 (n=27) Buitengebied/buiten de bebouwde kom 6,0 (n=1) 6,6 (n=6) Elders 5,5 (n=2) 6,7 (n=33) 7.3 Veiligheid Figuur 7.2 Aangiftebereidheid ondernemers Ja, altijd Ja, soms Nee Weet niet/ geen antw oord 0% 20% 40% 60% 80% 100% Leiden G31 Figuur 7.3 Redenen waarom ondernemers geen aangifte doen Het kost me teveel tijd Het levert niets op Ik kan geen moment w eg uit mijn bedrijf Anders 0% 20% 40% 60% Leiden G31 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 29

30 30 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

31 Bijlage 1 Achtergrondkenmerken Omvang steekproef tussenmeting Tabel b.1 Verdeling respons naar sector Aantal % Land- en tuinbouw, visserij (inclusief hoveniers) 1 1% Industrie (inclusief grafische industrie) 8 5% Bouwnijverheid (inclusief installatiebedrijven) 14 9% Groothandel 2 1% Detailhandel en reparatie van consumentenartikelen 24 16% Horeca 19 13% Vervoer, opslag en communicatie (inclusief reisbureaus) 4 3% Financiële dienstverlening 13 9% Verhuur/handel onroerend goed, verhuur roerende zaken 33 22% Overige dienstverlening (kappers, schoonheidsspecialist, etc) 33 22% Totaal % Tabel b.2 Verdeling respons naar vestigingslocatie Aantal % Op een centrumlocatie 35 23% Op een bedrijventerreinlocatie 29 19% Aan huis 46 30% In een bedrijfspand 14 9% Aan de rand van het centrum 17 11% Buitengebied/buiten bebouwde kom 6 4% Elders 4 3% Totaal % Tabel b.3 Internationaal of nationaal bedrijf Aantal % Volledig nationaal bedrijf (alleen actief in Nederland) % Nationaal bedrijf met buitenlandse nevenvestigingen 17 11% Internationaal bedrijf met hoofdkantoor in het buitenland 5 3% Totaal % Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 31

32 Tabel b.4 Startjaar bedrijf Aantal % 1949 of eerder 8 5% 1950 tot en met % 1980 tot en met % 1990 tot en met % 1995 tot en met % 2000 tot en met % Weet niet/geen mening 24 16% Totaal % Tabel b.5 Verdeling respons naar aantal arbeidsplaatsen Aantal % 1 of minder 71 47% 2 tot en met % 6 tot en met % 11 tot en met % 51 of meer 7 5% Weet niet/geen mening 2 1% Totaal % 32 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

33 Achtergronddata bij figuren Tabel b.6 Belangrijkste elementen bij beoordelen ondernemingsklimaat 4 Element Leiden G31 Verkeersbeleid en parkeren 21% 16% Bestuurlijke organisatie economisch beleid 15% 14% Ruimtelijk beleid 15% 12% Dienstverlening en vergunningverlening 13% 13% Veiligheid 11% 10% Communicatie door de gemeente 10% 12% Startersbeleid 3% 4% Arbeidsmarktbeleid 3% 4% Bedrijvenacquisitiebeleid 1% 3% Aanbod publieke diensten (zorg, welzijn, onderwijs etc.) 1% 2% Geen antwoord / anders 8% 9% Totaal 100% 100% Tabel b.7 Toe- of afname aandacht ondernemingsklimaat gedurende laatste 2 jaar Leiden G31 Toegenomen 28% 28% Gelijk gebleven 46% 43% Afgenomen 7% 6% Weet niet/geen mening 19% 22% Totaal 100% 100% Tabel b.8 Percentage bedrijven met problemen bij het vervullen van vacatures Leiden G31 Ja 18% 17% Nee 80% 82% Weet niet 2% 1% Totaal 100% 100% Tabel b.9 Problemen bij het vervullen van vacatures per soort functie en functieniveau (meerdere antwoorden mogelijk) Uitvoerend/ Financieel/ Verkoop IT/automatiseringeven/ Leiding- Overig Technisch adminstratief management Laag functieniveau 77% 0% 8% 8% 0% 8% Midden functieniveau 40% 20% 7% 7% 13% 13% Hoog functieniveau 9% 18% 9% 9% 27% 27% 4 De ondernemers is gevraagd de twee voor hen belangrijkste elementen te noemen Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 33

34 Tabel b.10 Aangiftebereidheid ondernemers Ja, altijd Ja, soms Nee Weet niet/ geen antwoord Leiden 90% 8% 2% 0% Gemiddelde G31 90% 6% 3% 0% Tabel b.11 Redenen waarom ondernemers geen aangifte doen Het kost me teveel tijd Het levert niets op Ik kan geen moment weg uit mijn bedrijf Anders Leiden 27% 47% 0% 27% Gemiddelde G31 34% 38% 1% 27% Tabel b.12 Percentage ondernemers dat op dit moment voldoende ruimte heeft voor bedrijf Leiden G31 Ja 58% 49% Nee 42% 19% Weet niet 0% 31% Totaal 100% 100% 34 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

35 Bijlage 2 Statistische verantwoording Voor de telefonische enquête onder ondernemers is binnen elke gemeente een aselecte steekproef van bedrijven getrokken. Omdat elke steekproef gevoelig is voor toevallige fluctuaties bestaat het gevaar voor vertekening van de resultaten. Dit geldt met name voor onder- of oververtegenwoordiging van bepaalde branches per gemeente in de steekproef. Deze kan ook optreden als gevolg van selectieve non-respons. Om die reden is besloten om per gemeente, zoals reeds eerder is gebeurd bij de nul- en de tussenmeting, de steekproeven te herwegen naar brancheverdeling in de betreffende gemeente. Hierbij is gebruik gemaakt van de populatiegegevens van de Kamer van Koophandel per gemeente over 6 branches (zie tabel). Elke ondernemer krijgt dan een weegfactor behorend bij een branche. Deze weegfactor voor ondernemer i is (per gemeente) gelijk aan: w = ih N n h h waarbij N h staat voor de populatieomvang in branche h en n h voor de netto steekproefomvang. In de volgende tabel is de berekening van de weegfactor voor de gemeente Leiden opgenomen. Tabel 0.1 Populatie en steekproef in Leiden Populatie- Percentage Steekproef- Percentage Weegfactor omvang omvang Branche netto Landbouw 36 1% 1 1% 36,0 Industrie 228 5% 8 5% 28,5 Handel, bouw en vervoer % 20 13% 53,8 Horeca en detailhandel % 43 28% 21,7 (Zakelijke) dienstverlening % 46 30% 45,4 Overige % 33 22% 17,5 Totaal % % Uit de tabel blijkt dat de verdeling van de ondernemers over de branches in de steekproef afwijkt van die in de populatie. Met name horeca en detailhandel is in de steekproef oververtegenwoordigd, terwijl handel, bouw en vervoer en zakelijke dienstverlening zijn ondervertegenwoordigd. Door weging wordt hiervoor gecorrigeerd. Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 35

36 Deze weegfactor is onder andere gebruikt om per gemeente de gemiddelde rapportcijfers te bepalen 5. Het gemiddelde rapportcijfer voor een gemeente is dan het gewogen gemiddelde van het gemiddelde rapportcijfer per branche: r = 6 h= 1 N N h rh Omdat we te maken hebben met een steekproef heeft dit gemiddelde een bepaalde betrouwbaarheid. Deze wordt uitgedrukt in de steekproefvariantie. In het geval van een gestratificeerde steekproef (of bij benadering voor een herwogen steekproef) is deze variantie 6 : v ( r) = 1 N 6 N 2 h ( N h nh ) h= 1 s n 2 h h waarbij s h staat voor de standaarddeviatie in het rapportcijfer in branche h. Voor de 90%- marge geldt dan: m ( r) = 1,64 * v( r) De werkelijke waarde ligt dan met 90% zekerheid tussen r m(r) en r + m(r). In het onderzoek wordt een vergelijking gemaakt tussen het gemiddelde in de nul- en de tussenmeting 7. Het verschil tussen twee gemiddelden is statistisch significant als de marge op het verschil kleiner is dan het verschil zelf: m( r r r 1 r0 ) 1 0 Omdat het twee onafhankelijke steekproeven betreft geldt voor de marge op het verschil: m ( r1 r0 ) = 1,64* v( r1 ) + v( r0 ) Voor elke combinatie van rapportcijfers van nul- en tussenmeting is deze marge bepaald en vervolgens is bekeken welke marges kleiner zijn dan de verschillen zelf. Waar dit het geval is, is sprake van een significante verandering tussen nul- en tussenmeting. Dat wil zeggen dat de hypothese verworpen wordt dat er in de populatie geen verandering heeft plaatsgevonden. Statistisch significante verbeteringen en verslechteringen van een rapportcijfer ten opzichte van de nulmeting worden in de navolgende tabellen aangegeven door een opwaartse respectievelijk neerwaartse pijl. Voor de duidelijkheid zij opgemerkt dat het mogelijk is dat wanneer twee gemeenten op een zelfde element van het Voor deze berekening is gebruik gemaakt van de analysetechniek SPSS Explore. Zie Cochran, Sampling Techniques, John Wiley & Sons, 1977, p.95. De vergelijking tussen nul- en tussenmeting is gemaakt met behulp van de analysetechniek SPSS Compare Means, Independent-Samples T Test. 36 Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat

37 ondernemingsklimaat in beide metingen exact dezelfde rapportcijfers scoren, in de ene gemeente wel en in de andere geen sprake is van een significante verandering. Zoals hierboven is aangegeven gaat het om gemiddelde rapportcijfers. Het al dan niet statistisch significant zijn van een verschil tussen twee gemiddelde cijfers wordt niet alleen bepaald door de grootte van dit verschil, maar ook door de variatie in de aan het gemiddelde ten grondslag liggende individuele rapportcijfers. Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat 37