Verslag informatiemiddag

Transcriptie

1 Verslag informatiemiddag Getijdencentrale Oosterscheldekering 3 oktober 2017 Dit project is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling in het kader van OP-Zuid Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst! Vereniging Zeeuwse Milieufederatie Kousteensedijk JE Middelburg

2 Stakeholdersbijeenkomst Getijdencentrale Oosterscheldekering Op 3 oktober 2017 organiseerde Tocardo i.s.m. de ZMf een eerste stakeholderbijeenkomst naar aanleiding van de ingebruikname van een getijdenenergiecentrale in de Oosterscheldekering. Momenteel hangen er vijf turbines van Tocardo in Roompot 8. Om inzicht te krijgen in de mogelijke effecten op de stroming, zandhonger en morfologie, en daarmee ook op de stabiliteit van de kering, wordt onderzoek uitgevoerd door de TU Delft en Deltares. Onderzoek naar mogelijke gevolgen voor zeezoogdieren (bruinvissen en zeehonden) wordt uitgevoerd door Wageningen Marine Research en Universiteit Utrecht. Het onderzoeksproject is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling in het kader van OP- Zuid. Ontvangst dagvoorzitter Na een ontvangst door de dagvoorzitter wordt iedereen gevraagd wat de hoofdreden is van hun komst. Van de aanwezigen geeft ongeveer de helft aan te zijn gekomen om meer te weten te komen over de effecten van de getijdencentrale op de morfologie en de andere helft is meer geïnteresseerd in de effecten op de flora en fauna van de Oosterschelde. Welkom door dagvoorzitter Mark Beumer Inleiding ZMf door Ira von Harras Ook Ira heet alle aanwezigen welkom en geeft een korte uiteenzetting van de transitie van de ZMf en de nieuwe strategie/speerpunten. Deze bijeenkomst leent zich minder om hierover verder te filosoferen, maar Ira is graag bereid hierover verder te praten bij de afsluitende borrel. Peter Scheijgrond, Projectmanager Tocardo Peter Scheijgrond geeft een uiteenzetting van het proces voorafgaand aan de realisatie van de Getijdencentrale. In 2000 was Peter al betrokken bij een haalbaarheidsstudie van een dergelijke getijdencentrale geïnitieerd door de provincie. Als onderdeel van een passende beoordeling en de verlening van een vergunningen voor 2 openingen (Roompot 8 en 10) werd in 2010 een eerste stakeholderbijeenkomst georganiseerd, destijds ook bij de ZMf. Van 2012 tot 2015 is gewerkt aan de financiering, bouw en realisatie. Uiteindelijk is de centrale in de kering op 25 november 2015 officieel in gebruik genomen. Daarna is een uitgebreid monitoringonderzoek gestart onder het OP-Zuid programma, waarover we vandaag worden geïnformeerd. Tocardo werkt voor het project Getijdencentrale Oosterscheldekering samen met veel partijen; Rijkswaterstaat, Provincie Zeeland, Gemeente Veere, Gemeente Borsele en andere stakeholders. 2

3 Peter Scheijgrond presenteert achtergrond van het project Vragen uit het publiek Doen grote bedrijven ook mee met het financieren van het project? Antwoord door Hans van Breugel van Tocardo: Er is een consortium van bedrijven die financieel bijdragen. Ook treedt dit consortium in overleg met overheid en andere instanties. Bij succes zullen de turbines ook naar het buitenland geëxporteerd worden. Is bekend wat het totaal areaal aan platen is in de Oosterschelde? Totaal areaal intergetijden gebied is ongeveer hectaren groot. Door zandhonger en zeespiegelstijging vermindert het areaal met ongeveer 50Ha/jaar. Over een periode van 20 jaar, dus 1000 Ha, gaat ongeveer 10% verloren door de natuurlijke processen. Eric Pieterse, Tocardo Eric presenteert de eerste resultaten van de stroomopbrengsten van de getijdencentrale. De opbrengst per MW (aantal vollasturen) is gunstiger dan bijvoorbeeld windturbines op land en zonne-energie. Getijdenenergie staat nu nog in de kinderschoenen en aan het begin van een leercurve. De ontwikkelingen bij zonne- en windenergie zijn de laatste jaren zeer hard gegaan. De verwachting is dat getijdenenergie dezelfde ontwikkeling zal doorlopen de komende jaren. Groot voordeel van getijdenenergie ten opzichte van zon en wind is dat getijden zeer goed voorspelbaar zijn, zo voorspelbaar als de stand van de maan. Nederland heeft een kleine thuismarkt. In het buitenland zijn er meer geschikte locaties bij rivieren e.d. voor getijdenenergie. De economische kansen voor Nederland liggen in research & development en het exporteren van de kennis, diensten en producten. Opmerking vanuit het publiek: We moeten de verschillende vormen van schone energie niet tegenover elkaar willen zetten, maar zoeken naar een optimale mix van duurzame energievormen. Vragen vanuit publiek Is een grootschalig gebruik te realiseren? Dit project is voornamelijk bedoeld om te leren en voor export. RWS heeft daarvoor vergunningen afgegeven voor 2 stroompoorten in de kering. Indien er kansen voor uitbreiding zijn in de kering, elders in Zeeland of Nederland, dan zal Tocardo die uiteraard graag verder verkennen. Hoeveel stroomsnelheid heb je nodig? Minimaal 2m/s, maar liefst 3 tot 4 m/s zoals in de kering. 3

4 Arnout Bijlsma, TUD/Deltares Arnout heeft onderzoek gedaan naar de effecten op waterstanden en stromingen in de Oosterschelde. Voorlopige observering is dat er een verwaarloosbaar verschil wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van de getijdencentrales. Er is data over een periode van één jaar geanalyseerd en het is het nog te vroeg voor definitieve uitspraken. Er zal een ander, gedetailleerder model toegepast gaan worden dat de effecten preciezer kan berekenen. Marco Gatto, TUD Marco onderzoekt de grootschalige morfo-dynamische effecten. Er wordt gekeken naar effecten als er in Roompot 8 en 10 turbines hangen. Ook zijn eerste resultaten laten zien dat de invloed van de getijdencentrale op de getij amplitude en de stromingssnelheid verwaarloosbaar is, en in overeenstemming met eerdere studies. Maar ook hier geldt er nog onvoldoende onderzoek gedaan om definitieve conclusies te trekken. Het model wordt nu verder geoptimaliseerd. Merel Verbeek, TUD Van 2016 tot 2020 onderzoekt Merel de effecten van de getijdencentrale op de stroming nabij de Oosterscheldekering. Zodra de eerste onderzoeksresultaten bekend zijn, zal dit resultaat ook openbaar worden gemaakt. Dit onderzoek wordt apart gefinancierd door NWO. Vraag vanuit het publiek Heeft de getijdencentrale invloed op de bodembescherming van de OSK? Antwoord: Tot nu toe is er geen sprake van extra belasting op de bodembescherming. Er worden regelmatig sonar scans uitgevoerd van de bodem in de directe omgeving van de getijcentrale om dit te monitoren. Worden processen als zeespiegelstijging en bodemdaling ook meegenomen in het onderzoek? Ja Wordt er ook naar de effecten op de kering zelf gekeken? Ja, zoals deformatiemetingen Mardik Leopold (WMR) Mardik onderzoekt de bewegingen én de beweegredenen van zeehonden en bruinvissen: wat zoeken deze dieren in de Oosterschelde? Om de Oosterschelde in en uit te zwemmen moeten deze dieren de kering passeren, via één van de van de 62 doorgangen. De Tocardo turbines hangen in één van deze doorgangen, namelijk in Roompot 8. Tussen de onderkant van de turbines en de bodem van Roompot 8 zit 7 meter vrije ruimte. Dit zou voldoende moeten zijn voor zeehonden en bruinvissen om onder de bladen door te zwemmen, áls ze er al voor zouden kiezen van juist deze doorgang gebruikt te maken. Resultaten van gezenderde zeehonden laten zien dat de zeehonden verschillende routes gebruiken om de Oosterschelde in te zwemmen. Deze verschillen per individu, maar doorgang Roompot 8 was een van de mogelijke routes toen de turbines nog niet waren geplaatst. De dieren kunnen echter kiezen uit 62 verschillende doorgangen en zelfs als ze zouden kiezen voor Roompot 8, is er nog een aanzienlijke ruimte voor hen onder de turbines. Deze gegevens waren voor de vergunningverlener reden om aan te nemen dat er geen sprake zou zijn van significante effecten. Bruinvissen Op bruinvissen kan geen zender geplaatst worden, maar we weten dat er af en toe bruinvissen de Oosterschelde binnen zwemmen en ook dat ze, eenmaal binnen, vaak heel lang binnen blijven (soms vele jaren). Om in de Oosterschelde te overleven, moeten bruinvissen hier dus hun voedsel zien te vinden. Onderzoek aan dode bruinvissen, gevonden in de Oosterschelde en vlak er buiten laat zien dat het dieet binnen en buiten nauwelijks verschilt. Onderzoek aan de visstand binnen en buiten laat zien, dat er in de Oosterschelde minder vis (per hectare) voorkomt dat buiten op de Noordzee: het is dus niet duidelijk wat bruinvissen eigenlijk komen zoeken in de Oosterschelde. Zeehonden Zeehonden komen vermoedelijk vooral de Oosterschelde in om hier te rusten op rustige zandplaten. Voor hun voedsel zijn ze niet aangewezen op de Oosterschelde: dat halen ze vooral uit de Noordzee. Toch laat 4

5 onderzoek aan dood gevonden dieren zien, dat ze ook in de Oosterschelde vissen weten te vangen. Wellicht dat de vis in fuiken in de Oosterschelde voor de zeehonden een makkelijke, maar riskante prooi vormt, want een zeehond die vis uit fuiken haalt, loopt de kans vast te raken en te verdrinken. Mardik Leopold geeft toelichting op trekroutes van zeehonden in de Oosterschelde Vraag vanuit het publiek Je kunt geen zendertje plaatsen op bruinvissen. Kun je dan niet werken met camera s of sonars? Antwoord: Met camera s werken heeft weinig zin omdat het water te troebel en donker is. Je zou nog iets kunnen doen met metingen met sonars. Wordt data van stichting Rugvin meegenomen? Ja, de tellingen worden gebruikt. Is er data beschikbaar van andere getijdenturbines? Ja, er is veel bekend over gedrag van zeehonden bij de centrale in Strangford Lough, Noord-Ierland. Royal Haskoning heeft in 2008 een monitoring studie uitgevoerd naar de invloed op bruinvissen en zeehonden. De conclusie uit dat onderzoek was toen dat: The SeaGen turbine does not displace harbour porpoises from the Strangford Narrows and the adjacent Strangford Lough SAC. The SeaGen turbine does not present a barrier effect to the free passage of harbour porpoises through the Strangford Narrows. Lonneke IJsseldijk (Universiteit Utrecht) Lonneke is patholoog en onderzoekt de doodsoorzaak van zeehonden en bruinvissen in de Oosterschelde. Voor de stakeholderbijeenkomst gaat het om de vraag of zeehonden en bruinvissen de turbines veilig kunnen passeren. Het is lastig om de exacte doodsoorzaak te achterhalen bij stomptrauma s. Er zijn vele oorzaken mogelijk. Er is tot nu toe op een beperkt aantal dieren onderzoek uitgevoerd. Het betreft met name jonge dieren, maar dit is ook de meest kwetsbare groep. Relativerende Opmerking vanuit het publiek: Hoe groot is de kans dat je een bruinvis vindt die geraakt is door een propeller? (zeer) klein Vraag vanuit het publiek Zijn vissers bereid het kadaver van een bruinvis af te staan als ze deze in hun netten als bijvangst vangen? Antwoord: De meeste vissers willen wel meewerken. Maar aan het aanlanden van een bruinvis zitten nog wat juridische bezwaren. Vraag: Kunnen bruinvissen ook een akoestisch trauma krijgen van de turbines? 5

6 Antwoord: Een akoestisch trauma kan tot 18 uur na overlijden worden onderzocht. Dus er is nog niet veel bekend hierover. Het geluid dat de centrale produceert is beperkt t.o.v. het omgevingsgeluid. Het is niet aannemelijk dat dit de bruinvissen beïnvloedt. Bij beschadiging van de turbine kan meer en een hoger geluid geproduceerd worden die wel storend is voor bruinvissen. TNO is voornemens om in de loop van het monitoringsproject geluidsmetingen uitvoeren als onderdeel van een ander project. Ontvangen schriftelijke vragen tijdens de pauze Is het de bedoeling dat we de hele OSK volhangen met getijdenturbines? Er komen nog opschalingsanalyses. De commerciële partijen zouden het liefst zoveel mogelijk getijdenturbines willen installeren. Men ziet ook wel in dat dat niet zomaar kan en men begrijpt dat wetenschappelijk onderzoek nodig is om de gevolgen voor de Oosterschelde aan te kunnen tonen. Deze wetenschappelijke onderzoeken duren in de ogen van ondernemers wel erg lang en enig pragmatisme bij de wetenschappers zou voor hen welkom zijn. Is er sinds de analyses van 2000 veel veranderd? In 2000 was uitgerekend dat de impact van een installatie ongeveer 5-10mm zou zijn. Dat inzicht is nog niet veranderd. Mardik merkt op dat er in 2000 geen zeehonden en bruinvissen waren in de Oosterschelde. Zijn de rapportagens van de onderzoeken openbaar? Over ongeveer drie maanden zijn de rapportages openbaar. Met instanties vindt nog een procedure plaats (o.a. commentaarrondes) als dat is afgerond kan het de openbaarheid in. Michaela Scholl van WMR geeft een toelichting over de voorgang van het monitoringsproject en de rapportage Opmerking: Queens University Belfast heeft nodige onderzoek verricht naar de effecten van geluidstrillingen op zeezoogdieren. Dit is bekend bij de wetenschappelijk onderzoekers. Opmerking: Samenwerking industrie, wetenschap, overheid is belangrijk om tot de optimale duurzame energiemix te komen. 6