ARBEIDSMARKTMONITOR 2017

Transcriptie

1 ARBEIDSMARKTMONITOR 2017 Meubelindustrie en Interieurbouw Februari 2018 Drs. J.H.F. Meijer

2 Inhoud Inleiding 3 1 Inventarisatie en analyse van bedrijven en medewerkers Aantal bedrijven en werknemers Ontwikkeling aantal werknemers Bedrijven naar grootteklasse aantal werknemers Regionale verdeling bedrijven en werknemers Verdeling bedrijven naar sectoren Kenmerken medewerkers Aantal bedrijven zonder personeel (zzp ers) Gebruik uitzendkrachten Uitbesteding productie Vacatures naar functie Ontwikkelingen sociale verzekeringen Ziekteverzuim Sociale verzekeringen 2014 en Beroepsopleiding en andere opleiding- en scholingsactiviteiten Aantal leerlingen bbl/bol beroepsopleiding Aantal bbl- en bol-diploma s naar kwalificatie/niveau en onderwijsinstelling Aantal erkende leerbedrijven Aantal bbl-leerlingen Lid-bedrijven Samenwerkingsverband met bbl-leerlingen in opleiding Aantal bedrijven met stagiaires Behoefte onderzoek opleiding/cursus werkvoorbereider Vitaliteit en duurzame inzetbaarheid Duurzame inzetbaarheid op de kaart Duurzame inzetbaarheid Arbeidsmarktonderzoek Inzet zzp ers Economische ontwikkeling Conjunctuur Nederland ECM Arbeidsmarktonderzoek CBM Conjunctuur Monitor Technologische ontwikkeling CNC machines Branche Innovatie Agenda 57 2

3 Inleiding Het Expertisecentrum Meubel (ECM) is in 2015 opgericht door de sociale partners in de meubelindustrie en interieurbouw als opvolger van de Stichting Scholing en Werkgelegenheid Meubel (SSWM) en de Stichting Hout en Meubel (SH&M). ECM heeft als doel de werkgelegenheid te bevorderen, scholing te stimuleren, lesstof te ontwikkelen voor de beroepsopleidingen binnen de sector, en de instroom van vakbekwame werknemers te waarborgen. In het kader van deze doelstellingen wordt door ECM al jarenlang arbeidsmarktonderzoek uitgevoerd waarbij o.a. de ontwikkeling van het personeelsbestand, functies, competenties, aantal vacatures en ook de scholingsbehoefte in de branche in kaart wordt gebracht. In november 2016 heeft wederom een uitgebreid online onderzoek plaatsgevonden om de belangrijkste resultaten van de voorgaande Arbeidsmarktonderzoeken te actualiseren. Naast de gebruikelijke arbeidsmarktinformatie is in het onderzoek extra aandacht besteed aan aspecten die te maken hebben met vitaliteit en duurzame inzetbaarheid. In totaal hebben 163 bedrijven (24%) aan dit onderzoek meegewerkt. Ondanks dat het aantal deelnemers enigszins lager is dan het vorige onderzoek zijn wij op basis van de verdeling van de deelnemers naar sectoren en omvang van de bedrijven van mening dat het onderzoek voldoende representatief is. De resultaten van het Arbeidsmarktonderzoek van de ECM onder bedrijven worden aangevuld met data van het UWV. ECM heeft een samenwerking met het UWV, waarbij het UWV jaarlijks gegevens over het aantal bedrijven en medewerkers in de meubelindustrie en interieurbouw beschikbaar stelt. Dit is de meest actuele en betrouwbare informatie over bedrijven en medewerkers in de bedrijfstak. Daarnaast verstrekt het UWV informatie over de uitvoering van de sociale verzekeringswetten zoals WW, WIA, WAO etc.. De informatie van het UWV over werknemers en werkgevers heeft als beperking dat zij uitsluitend betrekking heeft op bedrijven met personeel. Zelfstandigen zonder personeel (zzp-ers) vallen hier buiten. Voor gegevens over deze groep zijn wij aangewezen op de meer beperkte gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In voorliggende rapportage wordt alle beschikbare arbeidsmarktinformatie over de meubelindustrie en interieurbouw gebundeld. Aanvullend op eerder genoemde informatie vanuit ECM onderzoek, UWV en CBS, is informatie opgenomen vanuit de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB), Koninklijke CBM (branchevereniging voor Interieurbouw en Meubelindustrie), het bedrijfstak pensioenfonds en Samenwerkingsverbanden Praktijkopleiding Interieurbouw en Meubelindustrie. 3

4 1 Inventarisatie en analyse van bedrijven en medewerkers 1.1 Aantal bedrijven en werknemers Informatie over het aantal bedrijven en werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw is beschikbaar via het UWV. Deze informatie is echter beperkt tot de bedrijven met personeel in dienst. Ambachtelijke meubelmakers en interieurbouwers die als zelfstandige zonder personeel (zzp ers) actief zijn vallen buiten de gegevens van het UWV. Het aantal bedrijven komt per eind 2016 uit op (UWV, stand per ). Ten opzichte van 2015 is er sprake van een groei van 180 werkgevers. Dit betekent na de voorzichtige groei in 2015 met 4,3% een forse groei van 12,5% in Het aantal bedrijven is bijna weer op het niveau. De ontwikkeling van het aantal werknemers in de sector volgt die van het aantal werkgevers. Het aantal werknemers is in 2016 gegroeid met 10% tot Na bijna 15 jaar van krimp in het werknemersbestand (uitgezonderd 2008) was er in 2015 voor het eerst weer sprake van een groei. Deze tendens lijkt zich in 2016 door te zetten. Op basis van het verdere herstel van de Nederlandse economie in 2017 en 2018 is de verwachting dat de groei van het aantal werknemers en bedrijven in de meubelindustrie zal doorzetten. De volgende grafieken tonen het langjarig verloop van het aantal werkgevers en werknemers binnen de meubelindustrie en interieurbouw. Bedrijven Aantal werkgevers meubelindustrie (Bron: UWV) Jaar Aantal werkgevers meubelindustrie 4

5 Werknemers Aantal werknemers meubelindustrie (Bron: UWV) Jaar Aantal werknemers meubelindustrie Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling van het aantal bedrijven en werknemers weer per 31 december van het desbetreffende jaar. De cijfers zijn afkomstig van het UWV. Ontwikkeling aantal bedrijven en werknemers binnen de meubelindustrie en interieurbouw Bedrijven met 1 Bedrijven met 1 Jaar Aantal werknemers Jaar of meer Aantal werknemers of meer werknemers werknemers juni Bron: UWV 5

6 1.2 Ontwikkeling aantal werknemers In het Arbeidsmarktonderzoek van november 2016 is, evenals in de voorgaande onderzoeken, aan de bedrijven gevraagd naar de ontwikkeling van het personeelsbestand t.o.v. een jaar geleden en naar hun verwachtingen voor In 2016 gaf 15% (2014: 31%) van de bedrijven aan dat het totale personeelsbestand t.o.v. een jaar geleden gedaald is. Bij 37% (2014: 43%) was het personeelsbestand gelijk gebleven en 48% (2014: 26%) gaf aan nu meer personeel te hebben. In totaal is het personeelsbestand in 2016 t.o.v. van 2015 per saldo +2,1% gegroeid (2014:-2,6%). Ontwikkeling personeelbestand t.o.v. voorgaand jaar Jaar Kleiner Gelijk Groter % 41% 23% % 43% 26% % 37% 48% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek In vergelijking met 2012 (-4,2%) en 2014 (-2,6%) is de ontwikkeling van het personeelsbestand t.o.v. het jaar daarvoor bij de deelnemers aan het onderzoek in 2016 (+2,1%) duidelijk positiever en is er weer sprake van groei. Verwachte ontwikkeling personeelbestand Jaar Kleiner Gelijk Groter Weet niet % 61% 18% 8% % 73% 11% 4% % 53% 40% 4% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek De verwachtingen t.a.v. de ontwikkeling van het personeelsbestand in 2017 geeft in vergelijking met de onderzoeken in voorgaande jaren een opvallend positief beeld. Het aantal bedrijven dat voor 2017 een lager personeelbestand verwacht is met 4% gering. 40% verwacht voor 2017 een hoger personeelsbestand. Iets meer dan de helft (53%) van de bedrijven verwacht voor 2017 een gelijkblijvend personeelsbestand. 6

7 1.3 Bedrijven naar grootteklasse aantal werknemers Op 31 december 2016 zag de verdeling van de bedrijven in de meubelindustrie en interieurbouw naar aantal werknemers er als volgt uit: Verdeling aantal bedrijven naar aantal werknemers per (Bron: UWV) 4% 18% 20% 59% < en meer Bron: UWV Aantal bedrijven naar grootteklasse Aantal bedrijven naar grootteklasse Jaar < en meer Totaal (56%) 296 (21%) 253 (18%) 55 (4%) (100%) (57%) 300 (20%) 272 (19%) 53 (4%) (100%) (59%) 318 (20%) 287 (18%) 63 (4%) (100%) 30 juni (58%) %) 289 (17% 69 (4%) (100%) Bron: UWV De gemiddelde omvang van de bedrijven is in 2016 ruim 8 werknemers (ter vergelijking: 15 jaar geleden was de gemiddelde omvang 10 werknemers). 7

8 1.4 Regionale verdeling bedrijven en werknemers De UWV cijfers bieden inzicht in de regionale spreiding van de meubelindustrie. De grootste regio s, gerekend naar aantal bedrijven in de meubelindustrie en interieurbouw, zijn de provincies Noord-Brabant (21,9%), Gelderland (16,5%), Zuid-Holland (15,5%) en Noord-Holland (10,5%). Aantal werkgevers en werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw naar provincie Werkgevers meubelindustrie en interieurbouw naar provincie (peildatum ) Werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw naar provincie (peildatum ) Aantal % Aantal % Groningen 37 2,3% 307 2,3% Friesland 78 4,8% 444 3,3% Drenthe 35 2,2% 298 2,2% Overijssel 147 9,1% ,5% Flevoland 29 1,8% 158 1,2% Gelderland ,5% ,2% Utrecht 79 4,9% 611 4,5% Noord-Holland ,5% ,9% Zuid-Holland ,5% ,4% Zeeland 21 1,3% 220 1,6% Noord-Brabant ,9% ,8% Limburg 104 6,4% 990 7,4% onbekend/buitenland 48 2,8% 236 1,7% Totaal % % Bron: UWV Als gekeken wordt naar het aantal werknemers op basis van gegevens van het UWV op staat Noord-Brabant met 25,8% ook op de eerste plaats. Gelderland staat met 17,2% op de tweede plaats gevolgd door Zuid-Holland met 14,4%. Van de provincies met de meeste bedrijven en werknemers heeft Noord-Brabant met 9,8 werknemers het hoogste gemiddelde aantal werknemers per bedrijf. Gelderland komt uit op 8,6, Zuid-Holland op 7,7 en Noord-Holland op 7,0. Indeling Nederland in 6 districten aan de hand van de postcodes (UWV). 8

9 Aantal werknemers verdeeld naar 6 districten Aantal CWI werkgevers in % district (peildatum ) Aantal werknemers in % (peildatum ) District Noord 9,1% 7,6% District Oost 21,7% 23,8% District Zuidoost 23,6% 25,8% District Noordwest 11,7% 9,6% District Middenwest 16,7% 14,1% District Zuidwest 14,2% 17,4% Onbekend 3,0% 1,7% Totaal 100% 100% Bron: UWV 1.5 Verdeling bedrijven naar sectoren Het UWV registreert niet in welke sector van de meubelindustrie en interieurbouw een bedrijf actief is. Daarom wordt in het Arbeidsmarktonderzoek gevraagd naar sector waarin het bedrijf actief is. Verdeling deelnemende bedrijven aan het Arbeidsmarktonderzoek naar sector Verdeling bedrijven naar sector Sector Meubelmakerij 15% 17% 12% Stoffeerderij 7% 6% 7% Meubelindustrie 10% 14% 14% Interieurbouw 51% 48% 49% Toelevering 3% 4% 6% Matrassenindustrie 1% 1% 1% Meubelhandel 1% 0% 1% Overig 12% 10% 10% Totaal 100% 100% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Uit het Arbeidsmarktonderzoek komt duidelijk naar voren dat de interieurbouw voor wat betreft aantal bedrijven de belangrijkste sector in de bedrijfstak is en ongeveer 50% van de totale bedrijfstak uitmaakt (ter vergelijking: In 1986 lag het aandeel van de interieurbouw nog slechts op 27%). Ook in het ledenbestand van de CBM is het belang van de interieurbouwbedrijven steeds verder toegenomen en vormt nu met meer dan 60% de grootste ledengroep. 9

10 In het Arbeidsmarktonderzoek wordt ook gevraagd naar de productsegmenten waarin de meubelbedrijven actief zijn. Verdeling bedrijven meubelindustrie naar productsegment Verdeling bedrijven meubelindustrie naar productsegment (*) Sector Bankstellen 24% 23% 32% Eetkamers 36% 42% 45% Kasten 36% 42% 36% Kleinmeubelen 22% 23% 18% Slaapkamers 22% 23% 18% Anders 55% 42% 36% * bij de vraag waren meerdere antwoorden toegestaan dus totaal meer dan 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek De meeste bedrijven zijn actief in het segment eetkamermeubelen (45%), gevolgd door kasten (36%) en bankstellen (32%). Opvallend is de forse stijging ten opzichte van 2014 van het % bedrijven dat zich richt op de productie van bankstellen. In de Arbeidsmarktonderzoeken wordt ook gevraagd naar de marktsegmenten waarin de bedrijven in de interieurbouw actief zijn. Verdeling bedrijven meubelindustrie naar marktsegment Verdeling bedrijven interieurbouw naar marktsegment (*) Sector Utiliteitsbouw (kantoren/zorg/overheid) 56% 58% 58% Winkelinrichting 64% 54% 58% Horeca 43% 43% 41% Keukens 61% 51% 58% Jachtinterieurbouw 6% 7% 7% Particulieren interieurs 73% 64% 64% Overig 11% 10% 7% * bij de vraag waren meerdere antwoorden toegestaan dus totaal meer dan 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Het marktsegment particuliere interieurs scoort met 64% van de bedrijven het hoogst. Door 58% van de interieurbouwbedrijven worden respectievelijk de utiliteitsbouw, winkelinrichting en keukens genoemd als marktsegment waarop men actief is. De horeca scoort met 41% iets lager dan voorgaande jaren. Het segment jachtinterieurs heeft een constant aandeel van 7%. Interieurbouw bedrijven zijn gemiddeld in 2,9 marktsegmenten actief. In 2014 was dit 2,8 en in 2012 was dit 3,3. 10

11 1.6 Kenmerken medewerkers Het UWV biedt aanvullende inzichten in het werknemersbestand binnen de sector. Onderstaand volgt een verdere verbijzondering van het werknemersbestand naar geslacht, leeftijdsklasse, omvang dienstverband, inkomstenklasse en opleidingsniveau. Geslacht De verdeling man-vrouw is binnen de meubelindustrie scheef. Het percentage vrouwelijke medewerkers ligt al jaren op circa 16%. Het percentage mannen ligt daarmee op 84. Werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw naar geslacht Werknemers meubelindustrie en interieurbouw naar geslacht (2016) Geslacht Aantal % Man ,5% Vrouw ,5% Onbekend 1 0,0% Totaal % Bron: UWV Leeftijd Het werknemers bestand geeft voor wat betreft de leeftijdsopbouw een evenwichtig beeld. Het percentage medewerkers ligt voor iedere leeftijdsklasse rond de 11% tot 13% van het totaal aantal medewerkers in de sector. Ruim 15% van de werknemers is 55 jaar of ouder. Zij gaan gedurende de komende 10 tot 12 jaar met pensioen. In totaal behoort 27% van de werknemers tot de categorie 50+. Werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw naar leeftijd Werknemers meubelindustrie en interieurbouw naar leeftijd (2016) Leeftijdsklasse Aantal % < 20jr 640 4,8% 20-25jr ,6% 25-30jr ,7% 30-35jr ,3% 35-40jr ,0% 40-45jr ,5% 45-50jr ,2% 50-55jr ,8% 55-60jr ,6% 60-65jr 826 6,1% 65 en ouder 54 0,4% Onbekend 1 0,0% Totaal % Bron: UWV 11

12 Omvang dienstverband Van alle medewerkers binnen de meubelindustrie en interieurbouw heeft 74% een fulltime baan. Dit aandeel ligt al een aantal jaren op het zelfde niveau. 11% werkt 4 dagen per week en 15% werkt 3 dagen of minder. Werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw naar omvang dienstverband Werknemers meubelindustrie en interieurbouw naar omvang dienstverband (2016) Omvang dienstverband aantal % minder dan 1 dag pw 143 1,1% 1 dag pw 498 3,7% 2 dgn pw 495 3,6% 3 dgn pw 874 6,5% 4 dgn pw ,7% 5 dgn pw ,3% onbekend 16 0,1% Totaal % Bron: UWV Inkomstenklasse Van alle medewerkers binnen de sector verdient 58% meer dan ,- per jaar. 42% van de werknemers verdient minder dan ,- per jaar. Uiteraard hangt het inkomen samen met de omvang van het dienstverband. Werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw naar inkomensklasse Werknemers meubelindustrie en interieurbouw naar inkomstenklasse (2016) Inkomstenklasse aantal % < euro ,6% ,5% ,9% ,0% ,6% en meer 695 5,2% onbekend 30 0,2% Totaal % Bron: UWV 12

13 Opleidingsniveau Het werknemersbestand verdeeld naar opleidingsniveau laat enkele opvallende verschuivingen zien in 2016 ten opzichte van Het aantal (nagenoeg) ongeschoolden neemt steeds verder af. Er is sprake van een toename met 5% van het aandeel van de bbl/bol 3 tot ruim 29%. Het aandeel van bbl/bol 4 is juist gedaald. Inmiddels heeft ruim 7% van de werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw een hbo- of wo-opleiding genoten. Door de 5 jaar geleden opgestarte nieuwe tweejarige hbo Ad-opleiding Technische Bedrijfskunde voor de meubelindustrie en interieurbouw aan de Fontys Hogeschool in Eindhoven, en later ook aan de Hogeschool Windesheim in Zwolle, zal het aantal hoger opgeleiden in de sector de komende jaren naar verwachting verder toenemen. Werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw naar opleidingsniveau Werknemers meubelindustrie en interieurbouw naar opleidingsniveau Opleidingsniveau Ongeschoold (of nagenoeg) 7,2% 4,3% 2. lbo/mavo/vmbo 29,0% 30,6% 3. havo/vwo 7,0% 8,5% 4. bbl/bol 1 en 2 7,7% 8,9% 5. bbl/bol 3 24,1% 29,1% 6. bbl/bol 4 18,2% 11,3% 7. hbo/wo 6,8% 7,3% Totaal 100% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Direct/indirect personeel De verdeling direct-indirect personeel is vrijwel ongewijzigd in 2016 ten opzichte van 2014 en komt uit op ongeveer 65% direct en 35% indirect. Verdeling indirecte en directe medewerkers in de meubelindustrie en interieurbouw naar functie Totaal personeelsbestand van de deelnemende bedrijven Jaar Directe functie Indirecte functies ,8% 35,2% ,2% 34,8% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Van alle indirecte functies gaat het in ongeveer 13% om een directie, verkoop of administratieve/ automatiseringsfunctie functie. Opvallend is het sterk gestegen aandeel van overig indirect in 2016 ten opzichte van 2014 (van 8,2% naar 18,2%). Hierdoor is het aandeel van bijna alle overige categorieën gedaald. De functie werkvoorbereiding/calculatie is echter opvallend gestegen van 16,6% naar 20,3%. 13

14 Verdeling indirecte medewerkers in de meubelindustrie en interieurbouw naar functie Verdeling indirecte functies: Directie/bedrijfsleiding 17,2% 12,4% 2. Verkoop 16,1% 13,8% 3. Administratie/automatisering 13,7% 13,5% 4. Expeditie/magazijn 9,8% 8,5% 5. Productieleiding 7,4% 5,5% 6. Projectleiders 7,1% 5,0% 7. Werkvoorbereiding/calculatie 16,6% 20,3% 8. Personeel en organisatie 3,9% 2,9% 9. Overig indirect 8,2% 18,2% Totaal 100% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek De groep meubelmaker (22,6%) en meubelmaker interieurbouw (12,4%) is samen met ruim 35% (2014: 33%) de grootste beroepsgroep in de meubelindustrie en interieurbouw. De groep montagemedewerker op locatie komt met 13,3% op de derde plaats. De groep machinale houtbewerker komt met 13,1% op de vierde plaats. Verdeling directe medewerkers in de meubelindustrie en interieurbouw naar functie Verdeling directe functies Machinale houtbewerker 11,9% 13,1% 2. CNC-bediener 7,6% 7,1% 3. Meubelmaker 17,7% 22,6% 4. Meubelmaker interieurbouw 15,6% 12,4% 5. Meubelafwerker/monteur 4,2% 4,5% 6. Montagemedewerker op locatie 10,8% 13,3% 7. Meubelspuiter 4,0% 3,6% 8. Meubelstoffeerder 3,7% 3,8% 9. Matrassenmaker 2,0% 0,6% 10.Naaister/stikster 5,1% 3,4% 11. Overig direct 17,4% 15,6% Totaal 100% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 14

15 1.7 Aantal bedrijven zonder personeel (zzp ers) Ambachtelijke meubelmakers en interieurbouwers zonder personeel (zzp ers) zijn niet opgenomen in de cijfers van het UWV. Voor informatie over deze groep zijn wij aangewezen op beperkte gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het CBS biedt informatie over het aantal bedrijven per bedrijfstak naar grootte en rechtsvorm. Voor de meubelindustrie (SBI code 31, incl. interieurbouw, bedrijfsmeubels, keukenmeubels, matrassen en overige meubels) worden de navolgende aantallen genoemd van bedrijven met 1 werkzame persoon. Aantal bedrijven zonder personeel (zzp ers) Bedrijven zonder Jaar personeel % mutatie % % % % 2017 (3 e kw.) % Bron: CBS Volgens bovenstaande cijfers van het CBS neemt het aantal zzp ers in de meubelindustrie nog altijd toe. Al lijkt de groei sinds 2013 wel geleidelijk minder te worden. Deze cijfers komen overeen met de algemene berichten dat aantal zzp ers nog steeds verder groeit. Ook in het Arbeidsmarktonderzoek van november 2016 is gevraagd naar het gebruik van zzp ers. In 2016 gaf 58% van de bedrijven aan dat men gebruik maakt van zzp ers. Dit is iets hoger dan in 2014 (54%). In 2012 lag dit percentage op 52%. Bij de bedrijven die in 2016 gebruik maken van zzp ers zijn er gemiddeld 3,4 zzp ers actief. Dit is een lichte daling t.o.v (gemiddeld 3,9 zzp ers). In 2016 maken bedrijven op jaarbasis gemiddeld 118 uur gebruik van zzp ers. In 2014 lag dit gemiddelde 15 uur lager (103). % bedrijven dat gebruik maakt van zzp ers Jaar Ja Nee Weet niet % 47% 0% % 44% 3% % 42% 1% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 15

16 1.8 Gebruik uitzendkrachten In het Arbeidsmarktonderzoek van november 2016 is gevraagd naar het gebruik van uitzendkrachten. 34% van de bedrijven in de meubelindustrie en interieurbouw heeft in 2016 gebruik gemaakt van uitzendkrachten. T.o.v. de voorgaande jaren is er sprake van een opvallende groei. In 2014 maakte 24,6% gebruik van uitzendkrachten. In 2012, 2011, 2010 en 2009 maakte respectievelijk 17%, 24%, 28% en 22% van de bedrijven gebruik van uitzendkrachten. Als percentage van het totale personeelsbestand kwam in 2016 het percentage uitzendkrachten uit op 8,7%. T.o.v. voorgaande jaren is er in 2016 sprake van een opmerkelijke groei. De jaren ervoor lag het percentage tussen de 3% en 5%. % bedrijven dat gebruik maakt van uitzendkrachten Jaar Aantal uitzendkrachten in % bedrijven dat gebruik % van het totale maakt van uitzendkrachten personeelsbestand ,0% 4,0% ,0% 4,2% ,0% 4,4% ,2% 3,3% ,6% 4,9% ,4% 8,7% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 1.9 Uitbesteding productie In het Arbeidsmarktonderzoek van november 2016 is bedrijven gevraagd naar de mate van uitbesteding van de productie. Het totaal % bedrijven dat productie uitbesteed ligt in 2016 (55%) ongeveer op het zelfde niveau als in 2014 (56%). Wel lijkt het % bedrijven dat structureel kiest voor uitbesteding van (een deel van) de productie te stijgen. De uitbesteding in % van de totale productie is in 2016 bij de bedrijven die structureel uitbesteden iets terug gelopen van 22% in 2014 naar 21% in Bij bedrijven die incidenteel productie uitbesteden is het % van de productie zo goed als gelijk gebleven, 2016 (5,8%) en 2014 (5,9%). % bedrijven dat (deel van) productie uitbesteed Percentage bedrijven dat productie uitbesteed Jaar Structureel Incidenteel Nee Totaal % 47% 44% 100% % 41% 44% 100% % 38% 45% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 16

17 % uitbesteding van bedrijven die uitbesteden Gemiddeld % uitbesteding van productie Jaar Structureel Incidenteel % 5,9% % 5,8% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Verdeling van de bedrijven die structureel uitbesteden naar omvang van uitbesteding Uitbesteding structureel (% van de totale productie) Jaar Tot 10% 10% - 20% 20% - 50% >50% Totaal % 58% 13% 10% 100% % 41% 19% 7% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Verdeling van de bedrijven die incidenteel uitbesteden naar omvang van uitbesteding Uitbesteding incidenteel (% van de totale productie) Jaar Tot 10% 10% - 20% 20% en meer Totaal % 16% 5% 100% % 15% 5% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Bijna de helft van de bedrijven (47%) gaf aan te verwachten in 2017 op hetzelfde niveau te blijven uitbesteden als in T.o.v is er wel sprake van een toename van het aantal bedrijven dat meer (24% t.o.v. 17% in 2014) verwacht te gaan uitbesteden. Het aantal dat minder verwacht te gaan uitbesteden is opvallend gedaald van 12% in 2014 tot 7% in Verwachting t.a.v. omvang uitbesteding Meer of minder uitbesteden het komende jaar (% bedrijven) Jaar Meer Gelijk Minder Weet niet Totaal % 51% 12% 20% 100% % 47% 7% 22% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 17

18 1.10 Vacatures naar functie Uit het Arbeidsmarktonderzoek van november 2016 komt naar voren dat 22,5% van de bedrijven in de meubelindustrie en interieurbouw 1 of meer vacatures met betrekking tot indirecte functies heeft. T.o.v (14,8%) is er sprake van een forse stijging. In % van het totaal aantal medewerkers, werkzaam in indirecte functies, bedroeg het aantal vacatures in ,5%. (2014: 3,4%). Er zijn dus iets meer vacatures bij meer bedrijven. De verdeling van beschikbare vacatures naar functie is in 2016 enigszins veranderd ten opzichte van Er is sprake van een afname van het aandeel van de vacatures in de directie/bedrijfsleiding (van 24% naar 10%) en ook is er sprake van een afname van het aandeel van de vacatures voor functies in de verkoop, administratie en expeditie/magazijn. Het aandeel van de vacatures voor projectleiders is gestegen van 2% naar 12%. De grootste stijging van het aandeel in de vacatures komt voor rekening van de functie werkvoorbereiding/calculatie (van 22% naar 55%). Verdeling vacatures indirecte functies Vacatures verdeeld over de indirecte functies in % Directie/bedrijfsleiding 24,2% 10,2% 2. Verkoop 16,4% 8,2% 3. Administratie/automatisering 10,2% 4,1% 4. Expeditie/magazijn 6,1% 0% 5. Productieleiding 4,1% 6,1% 6. Projectleiders 2,0% 12,2% 7. Werkvoorbereiding/calculatie 22,4% 55,1% 8. Personeel en organisatie 4,1% 0% 9. Overig indirect 10,3% 4,1% Totaal 100% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek In het Arbeidsmarktonderzoek in 2016 (2014) kwam naar voren dat 35% (2014: 20%) van de bedrijven in de meubelindustrie en interieurbouw 1 of meer vacatures bij directe functies binnen het bedrijf heeft. Een forse stijging dus van het aantal bedrijven met vacatures in directe functies t.o.v In % van het totaal aantal medewerkers werkzaam in directe functies bedroeg het aantal vacatures in ,0% tegen over 3,5% in Ook voor wat de directe functies betreft is de verdeling naar functies wat gewijzigd. Opvallend is de toename van het aandeel van de vacatures voor montagemedewerker van 5,7% in 2014 naar 16,4% in Ook het aandeel van de vacatures voor CNC bediener is t.o.v gestegen. De forse daling van het aandeel overig direct in 2016 van 21,6% in 2014 naar 14,8% is ook opvallend. Niet bekend is welke functies dit betreft. 18

19 Verdeling vacatures directe functies Vacatures verdeeld over de directe functies in % Machinale houtbewerker 10,2% 10,1% 2. CNC bediener 11,3% 12,5% 3. Meubelmaker 15,9% 13,7% 4. Meubelmaker interieurbouw 20,5% 21,3% 5. Meubelafwerker/monteur 0% 3,3% 6. Montagemedewerker op locatie 5,7% 16,4% 7. Meubelspuiter 2,3% 2,2% 8. Meubelstoffeerder 4,5% 4,9% 9. Matrassenmaker 3,5% 0% 10. Naaister/stikster 4,5% 0,5% 11. Overig direct 21,6% 14,8% Totaal 100% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Vacatures werkvoorbereiding In 2017 is onderzoek uitgevoerd naar de behoefte aan een opleiding/cursus werkvoorbereiding (Onderzoek: Behoefte onderzoek opleiding/cursus werkvoorbereider ). Hierin komt ook het ervaren tekort aan werkvoorbereiders naar voren, alsmede het aantal beschikbare vacatures werkvoorbereider. Iets meer dan de helft van de bedrijven (53%) uit de branche geeft aan dat er momenteel een tekort is aan werkvoorbereiders in de markt. Ruim driekwart denkt dat dit tekort zelfs nog verder zal toenemen. Op basis van het aantal beschikbare vacatures voor werkvoorbereiders onder de respondenten is een inschatting gemaakt voor het totaal aantal vacatures voor werkvoorbereider in Nederland. Er zijn (eind 2017) ongeveer 164 vacatures voor werkvoorbereiders in Nederland. 19

20 2. Ontwikkelingen sociale verzekeringen 2.1 Ziekteverzuim Voor wat betreft het ziekteverzuim in de sector zijn verschillende bronnen beschikbaar. Achtereenvolgens worden de cijfers genoemd uit de volgende bronnen: UWV, Koninklijke CBM, de Samenwerkingsverbanden en Arboned. Het risico voor arbeidsongeschiktheid tot 2 jaar valt niet onder de Sociale verzekeringen maar is voor risico van de werkgever. Informatie over het ziekteverzuim tot maximaal 2 jaar komt daarom ook niet van het UWV. In het Arbeidsmarktonderzoek 2016 is aan de deelnemers gevraagd naar het ziekteverzuim. Het gemiddeld ziekteverzuim van alle bedrijven kwam in 2016 uit op 2,5% (2014: 2,9%). Een opvallende verdere verlaging van het ziekteverzuim die al een aantal jaren merkbaar is. In 2012 was het ziekteverzuim nog 4,4%. 20% van de bedrijven (2014: 25%) heeft 0% ingevuld. Verdeling aantal bedrijven naar hoogte ziekteverzuim hoogte ziekteverzuim (2016) % aantal bedrijven 10% en meer 4% 5% tot 10% 12% 4% 9% 3% 10% 2% 20% 1% 20% 0% tot 1% 5% 0% 20% Bron: UWV Totaal 100% Op basis van gegevens van de Koninklijke Centrale Bond van Meubelfabrikanten (CBM), branchevereniging voor interieurbouw en meubelindustrie, was bij de leden van de CBM in 2016 het ziekteverzuim 2,1% (2013: 2,6%). Bij de Samenwerkingsverbanden was het gemiddelde ziekteverzuim in ,7%. Bij ArboNed was het ziekteverzuim bij hun relaties in de meubelindustrie en interieurbouw (112 bedrijven) in 2016 gemiddeld 3,9% tegenover 4,0% in 2015 en 3,8% in

21 2.2 Sociale verzekeringen 2014 en 2015 Naast informatie over het aantal werkgevers en werknemers in de meubelindustrie en interieurbouw verstrekt het UWV ook informatie over de uitvoering van de sociale verzekeringswetten zoals WW, WIA, WAO etc. De informatie over het gebruik van de sociale verzekeringen naar sectoren geeft o.a. informatie over de UWV sector Meubel- en orgelbouwindustrie (sector 7). Tot deze sector behoren : Meubelindustrie, meubelmakers ambacht, meubelstoffeerderijen, matrassenindustrie Orgelbouwbedrijf Doodkistenmakerijen Lijstenfabrieken Biljartfabrieken 1. Aantal nieuwe en lopende WW uitkeringen 2014 en 2015 Aantal nieuwe en lopende WW uitkeringen 2014 en Mutatie % Nieuwe uitkeringen ,6% Lopende uitkeringen ,8% Bron: UWV In 2015 is t.o.v het aantal nieuwe WW uitkeringen met 25,6% afgenomen en ook het aantal lopende uitkeringen is 19,8%; lager dan in Aantal beëindigde WW uitkeringen naar reden 2015 Aantal beëindigde WW uitkeringen naar reden 2015 Aantal % Werkhervatting ,9% Max. duur bereikt ,0% Overig ,1% Totaal % Bron: UWV 3. Aantal lopende WW uitkeringen naar uitkeringsduur 2015 Aantal lopende WW uitkeringen naar uitkeringsduur 2015 Aantal % < 6 mnd ,4% 6-12 mnd ,3% > 12 mnd ,7% Onbekend 120 9,6% Totaal % Bron: UWV 21

22 4. Aantal lopende WW uitkeringen naar leeftijdsklasse en geslacht 2015 Aantal lopende WW uitkeringen naar leeftijdsklasse en geslacht 2015 Aantal % <25 jaar 35 2,8% j 79 6,3% 35-45j ,0% 45-55j ,7% 55-65j ,2% Man ,1% Vrouw ,9% Totaal % Bron: UWV 5. Aantal nieuwe en lopende WIA uitkeringen 2014 en 2015 Aantal nieuwe en lopende WIA uitkeringen 2014 en Mutatie % Nieuwe uitkeringen ,2% Lopende uitkeringen ,0% Bron: UWV Aantal beëindigde WIA uitkeringen naar reden Aantal beëindigde WIA uitkeringen naar reden 2015 Aantal % Afname AO 11 20,0% Pensionering 31 56,4% Overlijden 7 12,7% Overig 6 10,9% Totaal % Bron: UWV 7. Aantal lopende WIA uitkeringen naar mate arbeidsongeschiktheid 2015 Aantal lopende WIA uitkeringen naar mate arbeidsongeschiktheid 2015 Gedeeltelijk ao ,6% Volledig ao ,4% Totaal % Bron: UWV 22

23 8. Aantal lopende WIA uitkeringen naar leeftijdsklasse en geslacht 2015 Aantal lopende WIA uitkeringen naar leeftijdsklasse en geslacht 2015 Aantal % <25 jaar 4 0,6 % j 47 7,2% 35-45j 94 14,4% 45-55j ,3% 55-65j ,3% ,2% Man ,5% Vrouw ,5% Totaal % Bron: UWV 9. Aantal nieuwe en lopende WAO uitkeringen 2014 en 2015 Aantal nieuwe en lopende WAO uitkeringen 2014 en Mutatie % Nieuwe uitkeringen % Lopende uitkeringen ,8% Bron: UWV 10. Aantal beëindigde WAO uitkeringen naar reden 2015 Aantal beëindigde WAO uitkeringen naar reden 2015 Aantal % Afname AO 5 4,6% Pensionering 91 84,3% Overlijden 12 11,1% Overig 0 0% Totaal % Bron: UWV 23

24 11. Aantal lopende WAO uitkeringen naar mate arbeidsongeschiktheid 2015 Aantal lopende WAO uitkeringen naar mate arbeidsongeschiktheid 2015 Aantal % 15-25% 119 9,6% 25-35% 69 5,6% 35-45% 45 3,6% 45-55% 50 4,0% 55-65% 28 2,3% 65-80% 30 2,4% > 80% ,4% Totaal % Bron: UWV 12. Aantal lopende WAO uitkeringen naar leeftijdsklasse en geslacht 2015 Aantal lopende WAO uitkeringen naar leeftijdsklasse en geslacht 2015 Aantal % <25 jaar 0 0% j 11 0,9% 35-45j 111 9,0% 45-55j ,4% 55-65j ,3% ,4% Man ,8% Vrouw ,2% Totaal % Bron: UWV 24

25 3. Beroepsopleiding en andere opleiding- en scholingsactiviteiten 3.1 Aantal leerlingen bbl/bol beroepsopleiding Onderstaande figuur toont het verloop van het aantal deelnemers aan meubelopleidingen in Nederland over de periode Deelnemers Ontwikkeling aantal deelnemers meubelopleidingen (Bron: DUO/SBB, voorlopige telling ) Bron: DUO / SBB, voorlopige telling Jaar Deelnemers meubelopleidingen Ten opzichte van 2015 is er in 2016 sprake van een stijging van het totaal aantal deelnemers aan een meubelopleiding met 9%. Sinds de dip in 2013 is er over de periode sprake van een stijging van circa 15%. De meubelopleidingen blijven populair. 25

26 In het schooljaar zijn er 8 scholen die 100 of meer leerlingen hebben op meubel gerelateerde opleidingen. Aantal leerlingen per school Onderwijsinstelling Hout en Meubileringscollege Summa College Deltion College Koning Willem I College ROC van Twente ROC Friesland College ROC Nijmegen eo C I B A P Overig Totaal Bron: DUO / SBB (voorlopige telling Aantal deelnemers per kwalificatie meubel Niveau, kwalificatie bbl bol totaal Machinaal houtbewerker Meubels en (scheeps)interieurs maken Meubelstoffeerder Totaal niveau Allround machinaal houtbewerker Meubels en (scheeps)interieurs maken Allround meubelstoffeerder Totaal niveau Ontwerpend Meubelmaker Ondernemend meubelmaker/(scheeps)interieurbouwer Meewerkend leidinggevende meubelindustrie/(scheeps)interieurbouw Technisch Leidinggevende 4 4 Werkvoorbereider meubelindustrie/(scheeps)interieurbouw Totaal niveau Totaal Bron: DUO / SBB (voorlopige telling

27 Onderstaande figuur toont de ontwikkeling van het aantal deelnemers per leerweg en niveau over de periode Deelnemers Ontwikkeling aantal deelnemers meubelopleidingen naar niveau (Bron: DUO/SBB, voorlopige telling ) Jaar Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Totaal Bron: DUO / SBB (voorlopige telling De verschuiving naar niveau 3 en 4 kan slechts ten dele worden toegeschreven aan stapeling van opleidingen / diploma s. In principe moeten leerlingen in de afgebeelde periode worden ingeschreven op het niveau dat aansluit op hun instroomniveau. In de jaren voor 2012 was inschrijven op het laagste niveau eerder regel dan uitzondering. Deelnemers Ontwikkeling aantal deelnemers meubelopleidingen BBL naar niveau (Bron: DUO/SBB, voorlopige telling ) Jaar Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Totaal 27

28 Opvallend is het forse herstel van de bbl in de laatste jaren, van 618 in 2014 via 684 in 2015 naar 767 in Deze stijging gaat niet ten koste van de groei van de bol. Deelnemers Ontwikkeling aantal deelnemers meubelopleidingen bol naar niveau (Bron: DUO/SBB, voorlopige telling ) Jaar Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Totaal In de bol is sinds enkele jaren ook weer sprake van een stijging van de deelname. De kleine dip in 2012 en 2013 komt overeen met het verdwijnen van de deeltijd bol. In 2012 telde deze variant nog 330 deelnemers op niveau 2 (en 2 op niveau 3). In 2013 was dat aantal terug gelopen tot respectievelijk 187 en 1. In 2014 vinden we de laatste deeltijd bol ers: 2 op niveau 2 en 2 op niveau 3. Als we deze aantallen buiten beschouwing laten, blijkt het aantal bol deelnemers op niveau 2 vrij constant rond de 730 per jaar. 28

29 Onderstaande figuur toont de ontwikkeling van het aantal deelnemers aan de opleiding ontwerpend meubelmaker en ondernemend meubelmaker over de periode Deelnemers Ontwikkeling aantal deelnemers ontwerpend meubelmaker (Bron: DUO/SBB, voorlopige telling ) Jaar Ontwerpend meubelmakers De kwalificatie ontwerpend meubelmaker toont al jaren een fors stijgende lijn. Opvallend daarbij is het relatief geringe aantal deelnemers bij de Mbo Vakschool HMC en Summa College, twee grote meubelscholen. Deze scholen bieden echter ook de ondernemer meubelindustrie en (scheeps-) interieurbouw aan. Dit wordt niet aangeboden op de andere instellingen die ontwerpend meubelmaker aanbieden. Deelnemers Ontwikkeling aantal deelnemers ondernemend meubelmaker (Bron: DUO/SBB, voorlopige telling ) Aantal 600 deelnemers ondernemend meubelmaker Jaar Ondernemend meubelmakers 29

30 Instelling C I B A P Koning Willem I College Deltion College Hout en Meubileringscollege ROC Friesland College Summa College ROC Midden Nederland ROC van Twente Alfa-college ROC de Leijgraaf Totaal Bron: DUO / SBB, voorlopige telling Aantal deelnemers ondernemend meubelmaker Instelling C I B A P Deltion College Hout en Meubileringscollege ROC Da Vinci College ROC Friesland College ROC van Twente Summa College Totaal Bron: DUO / SBB, voorlopige telling

31 Wanneer de twee kwalificaties bij elkaar worden opgeteld ontstaat onderstaand beeld met betrekking tot het totaal aantal studenten in opleiding. Deelnemers Ontwikkeling aantal deelnemers ondernemer + ontwerper (Bron: DUO/SBB, voorlopige telling ) Jaar Ondernemer + ontwerper Bron: DUO / SBB, voorlopige telling

32 3.2 Aantal bbl- en bol-diploma s naar kwalificatie/niveau en onderwijsinstelling De volgende tabellen hebben betrekking op het aantal bbl- en bol diploma s naar kwalificatie en niveau en uitgesplitst naar onderwijsinstelling. Aantal gediplomeerden per kwalificatie Niveau, kwalificatie Machinaal houtbewerker Meubelmaker/(scheeps)interieurbouwer Meubelstoffeerder Totaal niveau Allround machinaal houtbewerker Allround meubelmaker/(scheeps)interieurbouwer Allround meubelstoffeerder Totaal niveau Ontwerpend Meubelmaker Meewerkend leidinggevende meubelindustrie/(scheeps)interieurbouw Ondernemer meubelindustrie/(scheeps)interieurbouw Ondernemer meubelstoffeerbedrijf Werkvoorbereider meubelindustrie/(scheeps)interieurbouw Totaal niveau Totaal Bron: DUO / SBB, voorlopige telling

33 Aantal gediplomeerden per onderwijsinstelling Onderwijsinstelling Hout en Meubileringscollege Summa College Deltion College Koning Willem I College ROC van Twente ROC A ROC Friesland College ROC Gilde Opleidingen ROC Midden Nederland ROC Nijmegen eo ROC AVENTUS ROC de Leijgraaf ROC West-Brabant ROC Da Vinci College ROC Graafschap College ROC Horizon College Alfa-college ROC Leiden ROC Tilburg C I B A P ROC Friese Poort ROC Drenthe College ROC Arcus College ROC Ter AA Noorderpoort 13 Regio College 2 ROC Nova College 2 1 Zadkine 1 Totaal Bron: DUO / SBB, voorlopige telling

34 Nieuwe instroom bbl- en bol-leerlingen per De tabellen in deze paragraaf bevatten gegevens per dossier, niet per kwalificatie. DUO biedt de nieuwe instroom op twee manieren: 1. Nieuwe instroom in het mbo per (Dit betekent dat de getelde deelnemers in het schooljaar niet in het mbo stonden ingeschreven) 2. Nieuwe instroom in de vermelde opleiding per Nieuwe instroom in het mbo per Niveau, dossier bbl bol Totaal Machinaal houtbewerken Meubels en (scheeps)interieurs maken Meubels stofferen Totaal niveau Machinaal houtbewerken Meubels en (scheeps)interieurs maken Meubels stofferen Totaal niveau Creatief Vakmanschap Leidinggeven op basis van vakmanschap Meubels en (scheeps)interieurs maken Totaal niveau Totaal Bron: DUO / SBB, voorlopige telling Ter toelichting het volgende: getelde deelnemers in het schooljaar kunnen niet in twee opleidingen staan ingeschreven, maar mogelijk wel hebben deelgenomen aan een andere mboopleiding. Nieuwe instroom naar opleiding per Niveau, dossier bbl bol Totaal Machinaal houtbewerken Meubels en (scheeps)interieurs maken Meubels stofferen Totaal niveau Machinaal houtbewerken Meubels en (scheeps)interieurs maken Meubels stofferen Totaal niveau Creatief Vakmanschap Leidinggeven op basis van vakmanschap Meubels en (scheeps)interieurs maken Totaal niveau Totaal Bron: DUO / SBB, voorlopige telling

35 3.4 Aantal erkende leerbedrijven Als bron voor het aantal erkende leerbedrijven wordt tot 2014 ECM gebruikt, en na 2014 SBB. Het aantal erkende leerbedrijven is met aanzienlijk groter dan het aantal bedrijven binnen de meubelindustrie en interieurbouw. Ook bedrijven uit andere sectoren zijn in de cijfers opgenomen. Aantal erkende leerbedrijven Jaar Aantal erkende leerbedrijven Bron: ECM/SBB 3.5 Aantal bbl-leerlingen Uit de Arbeidsmarktmonitor 2016 blijkt dat 44% van de bedrijven in 2016 één of meer bbl-leerlingen in dienst had. In 2014 was dit 37% van de bedrijven en in %. Er is duidelijk sprake van een stijgende lijn. Deze positieve ontwikkeling zal zeker te maken met Groeiplan voor de meubelindustrie en interieurbouw dat tot doel had 250 extra bbl-trajecten te realiseren met een stimuleringssubsidie. Gemiddeld hadden de bedrijven met bbl-leerlingen in ,2 bbl-leerlingen in dienst. In 2014 lag het gemiddelde nog op circa 1,4 bbl-leerlingen. In 2016 had 70% van de bedrijven met bbl-leerlingen de leerlingen via een Samenwerkingsverband in dienst. In 2014 lag dit percentage op 53%. In 2016 had 30 % (2014: 47%) de bbl-leerling(en)rechtstreeks in dienst. Ook deze toename van het aandeel van de bbl-leerlingen via een Samenwerkingsverband zal een direct gevolg zijn van het eerder genoemde Groeiplan voor de meubelindustrie en interieurbouw

36 3.6 Lid-bedrijven Samenwerkingsverband met bbl-leerlingen in opleiding Het aantal leerlingen in dienst bij de Samenwerkingsverbanden binnen de meubelindustrie en interieurbouw heeft duidelijk een positieve impuls gehad door het Groeiplan voor de meubelindustrie en interieurbouw dat tot doel had extra bbl-trajecten te realiseren met een stimuleringssubsidie. Ten opzichte van 2013/2014 (166) is het aantal bbl-leerlingen in 2016/2017 (302) met 136 gestegen. Dit betekent een groei van 82%. 533 bedrijven zijn in 2015/2016 bij de Samenwerkingsverbanden aangesloten. Dit is circa 33% van het totaal aantal bedrijven in de bedrijfstak (1.624). In 2014/2015 was dat 28%. Aantal bbl-leerlingen en lid bedrijven Samenwerkingsverbanden Aantal bbl-leerlingen bij aanvang schooljaar Aantal lid bedrijven SWV Limburg Rotterdam Twente Salland Brabant AAA Noord-Holland Nijmegen(*) Utrecht (*) Noord-Nederland (*) OBD Doetinchem Bos Mti (afd. meub.) SPTM (afd. meub.) Totaal * slapend Bron: CBM 36

37 3.7 Aantal bedrijven met stagiaires Het Arbeidsmarktonderzoek van 2016 laat zien dat 67% van de bedrijven in 2016 gebruik maakt van stagiaires (2014: 66% en 2012: 69%). Het gemiddeld aantal stagiaires per bedrijf ligt met gemiddeld 3,6 wel beduidend hoger dan in 2014 (2,7) en in 2012 (2,5). De stagiaires van een bol-opleiding zijn met 86% de belangrijkste groep onder de stagiaires en hun aandeel is de laatste 4 jaar behoorlijk gegroeid van 63% naar 86%. Verdeling stagiaires naar soort opleiding (*) vmbo 53% 47% 40% bol 63% 73% 86% hbo/wo 13% 15% 15% anders 9% 7% 12% * bij de vraag waren meerdere antwoorden toegestaan dus totaal meer dan 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 3.8 Behoefte onderzoek opleiding/cursus werkvoorbereider ECM wil op korte termijn een bijdrage leveren aan het terugdringen van het tekort aan werkvoorbereiders. Daartoe is allereerst onderzoek uitgevoerd naar de omvang van het tekort aan werkvoorbereiders en de behoefte aan een opleiding/cursus tot werkvoorbereider. De belangrijkste uitkomsten van het onderzoek op een rij: 53% van de bedrijven geeft aan dat er een tekort aan werkvoorbereiders in de markt is. 78% van de bedrijven verwacht dat dit tekort verder zal toenemen. Op het moment van het onderzoek zijn er binnen de branche zo n 164 vacatures voor werkvoorbereider. Ruim een kwart van de bedrijven heeft geen voorkeur voor de invulling van de vacature, 34% leidt het liefst mensen intern op tot werkvoorbereider, 23% zoekt liever extern. 34% van de bedrijven geeft de voorkeur aan het intern opleiden van werkvoorbereiders. Voor opleiding wordt veelal uitgeweken naar externe opleidingen/cursussen, al vindt 44% de vakinhoud hiervan niet toereikend. Hoe groter het bedrijf, hoe hoger het gewenste opleidingsniveau van een werkvoorbereider (mbo 4+ en hbo). Een meerderheid van de bedrijven vindt het belangrijk tot zeer belangrijk dat een medewerker die binnen het bedrijf wordt opgeleid tot werkvoorbereider ervaring heeft in de productie. Het zijn vooral werknemers met een achtergrond in meubelmaken (77%) die doorstromen naar de functie van werkvoorbereider. Door driekwart van de respondenten wordt het als zinvol ervaren dat er een opleiding/cursus beschikbaar komt die het interne opleidingstraject tot werkvoorbereider ondersteunt. De gewenste vorm hiervoor: een combinatie van online onderwijsmateriaal, ondersteuning van een docent en regelmatige samenkomsten met vakgenoten. 37

38 Binnen bedrijven wordt een minderheid van de medewerkers op gestructureerde wijze getest door een professioneel bureau op hun geschiktheid voor de functie van werkvoorbereider. Bovendien bestaat dat testen vooral uit het laten meelopen, functionerings- en beoordelingsgesprekken en af en toe werkvoorbereidende werkzaamheden laten uitvoeren. Ongeveer de helft geeft aan een talentscan een waardevol en zinvol hulpmiddel te vinden om medewerkers te testen op de geschiktheid voor een bepaalde functie. ECM staat voor arbeidsmarktbeleid en de krapte aan werkvoorbereiders is een actueel probleem waarvoor een oplossing moet worden gevonden. Onder meer op basis van de uitkomsten van het behoefteonderzoek ontwikkelt ECM een plan van aanpak. 38

39 4. Vitaliteit en duurzame inzetbaarheid 4.1 Duurzame inzetbaarheid op de kaart De ECM plaatste het thema Duurzame Inzetbaarheid (voortaan DI) in 2012 op de branche-agenda. Sinds dat focusmoment is een aantal initiatieven ontwikkeld om DI in de branche te onderzoeken en met uiteenlopende instrumenten te experimenteren. In 2012 en 2013 nam de ECM deel aan het ESF E2-project Duurzame Inzetbaarheid. Doel van het project was om het bewustwordingsproces en de betrokkenheid van branchegenoten op het gebied van DI te stimuleren en vergroten. Dit gebeurde via branche brede voorlichting aan zowel werkgevers als werknemers, het voeren van gesprekken met werkgevers en met een aantal pilotprojecten bij bedrijven. Het Sectorplan ( ) kan worden gezien als het vervolg op het ESF-project. De volgende evaluatie van het Sectorplan heeft betrekking op het onderdeel DI. Relevante instrumenten Het project liep van 1 april 2014 tot 30 september De instroomactiviteiten bbl liepen door tot 31 maart De bijna branchemedewerkers hebben verspreid deelgenomen aan de volgende zeven instrumenten: Scan DI, WerkVermogensMonitor, Cursussen, EVC, 50+, Sollicitatietraining en Van werk naar werk. Aspecten waarnaar in het kader van de DI werd gekeken, waren: gezondheid/vitaliteit, (intersectorale) mobiliteit, scholing/leven lang leren, bewustwording en oudere werknemers. De werkwijze was er vooral op gericht om relevante instrumenten aan medewerkers te bieden, met de achterliggende gedachte deze uit te proberen op acceptatie en haalbaarheid alsmede de bewustwording rond DI verder te laten groeien. Bedrijfsbezoeken vormden de voornaamste wijze van werving voor de deelprojecten. Bewust is voor de directe benadering gekozen, omdat het thema en de instrumenten nadere, persoonlijke toelichting behoeven om ze dichter bij het werken en denken van bedrijven te brengen. Daarnaast werd een publiciteitscampagne ingezet via branchemedia, ECM-website en de ontwikkeling van een algemene brochure en brochures per instrument. Evaluaties De eerste deelevaluatie van het project spitste zich toe op de eerste rapportage over de Scan DI. De rapportage bevat een verscheidenheid aan punten die inzicht geven in de staat van DI en stof opleveren voor beleidsontwikkeling. De noodzaak van het houden van functionerings- en beoordelingsgesprekken staat in het geheel centraal en de sector zou daar dan ook sterk op moeten inzetten. Verder zou een zekere benchmark voor DI een goede gedachte zijn. Het tweede deel van de evaluatie was met name gericht op de effecten van de instrumenten Van werk naar werk en de WerkVermogensMonitor. De helft van de deelnemers aan het eerste instrument heeft werk gevonden. Aan de WerkvermogensMonitor hebben meer dan zeshonderd medewerkers deelgenomen. Het is een instrument met potentie gebleken, dat goed is voor de promotie van DI en bovendien relatief weinig kost. 39

40 Uitkomsten per maatregel 1. Scan DI Voor het Sectorplan is de scan doorontwikkeld. Toegevoegd werd de mogelijkheid een advies voor de DI-ambitie te laten opstellen door ECM. Met 86 afgenomen scans werd 86% van de doelstelling gerealiseerd. De scan is een nuttig en succesvol instrument en blijft in het aanbod van ECM opgenomen. Verwacht wordt dat de belangstelling hiervoor zal toenemen naarmate DI nadrukkelijker in de beroepspraktijk doordringt. Het instrument heeft duidelijk effect voor bewustwording en monitoring. De bedrijven die hebben deelgenomen zal worden gevraagd hoe zij met de adviezen en bevindingen zijn omgegaan en welke effecten dat heeft. 2. WerkVermogensMonitor Het betreft een vragenlijst die door werknemers kan worden ingevuld om inzicht te geven in hun eigen productiviteit, gezondheid en inzetbaarheid. De conclusies kunnen voor de medewerker aanleiding zijn om de dialoog over inzetbaarheid met de leidinggevende aan te gaan. De WerkVermogensMonitor lijkt een duidelijke functie te hebben als spiegel naar bedrijven en medewerkers met betrekking tot gezondheid en inzetbaarheid. De resultaten kunnen bijdragen aan de formulering van branchebeleid op het gebied van gezondheid. Met een deelname van 630 medewerkers kan het nog nieuwe en onbekende instrument een succes worden genoemd. 3. Cursussen Het ECM-cursuspakket is samengesteld voor de ontwikkeling en professionalisering van medewerkers op zowel vaktechnisch als organisatorisch gebied en gaat uit van de ontwikkelbehoefte van medewerkers en bedrijven. Het pakket bestaat uit een traditioneel aanbod van open inschrijving en in company-training alsmede een online aanbod. Met 800 deelnemers werd 94% van het beoogde aantal gerealiseerd. Op basis van deelnemersevaluaties mag worden geconcludeerd dat zij tevreden zijn over de aangeboden lesstof. Er is een verschuiving zichtbaar van individuele inschrijving naar in company-uitvoering, een positieve ontwikkeling omdat de stof dan in de context van bedrijf en collega s wordt aangeboden. Het cursusdeel heeft in het kader van het Sectorplan bevredigend gewerkt en zal worden doorontwikkeld in de Branchekwalificatiestructuur. 4. EVC Het gaat bij dit instrument om de vastlegging van eerder verworven competenties. Het resultaat was bescheiden, de effecten daarmee gering. Met het ontstaan van de nieuwe EVC-aanpak, waarbij ook gebruik kan worden gemaakt van branchestandaarden via de Branchekwalificatiestructuur (BKS), mag worden verwacht dat dit instrument vaker zal worden benut. ECM is erkend aanbieder en inmiddels zijn de kosten voor onderhoud aanmerkelijk afgenomen. In het kader van de BKS kan EVC niet ontbreken Het gaat om een maatregel waarmee de scholing en ontwikkeling en mobiliteit van medewerkers ouder dan 50 jaar wordt gestimuleerd door scholing van eigen keuze. Ondanks het feit dat er veel deelnemers waren, heeft het instrument onvoldoende gewerkt als beoogd en zal het daarom niet in de huidige vorm worden voortgezet. Als de branche DI-doelen stelt op het gebied van extra scholing van oudere werknemers, kan de maatregel wellicht worden aangepast en opnieuw worden aangeboden. 40

41 6. Sollicitatietraining De training is ingezet om ontslagen medewerkers of met ontslag bedreigden te ondersteunen bij sollicitaties voor een nieuwe betrekking. Het instrument is in alle wervingsactiviteiten meegenomen en in het bijzonder bij (groeps-)voorlichtingen aan ontslagen medewerkers. De geringe participatie heeft uitgewezen dat het geen toekomstbestendig instrument is, vooral als gevolg van overlap met het Van werk naar werk-traject en vanwege concurrerend aanbod door regionale instanties. 7. Van werk naar werk Het betreft de ondersteuning en coaching van ontslagen werknemers in hun zoektocht naar een nieuwe baan. De relatie tussen traject en werk is er ongetwijfeld, maar kon tijdens het traject niet hard worden gemaakt. Het instrument blijft gehandhaafd als het resultaat aantoonbaar kan worden gemaakt. Hoe nu verder? DI staat in de branche écht op de kaart en daaraan heeft het Sectorplan in belangrijke mate bijgedragen. Vernieuwende ontwikkelingen zijn onder meer de Scan DI en de WerkVermogensMonitor. Vanuit beleidsmatig perspectief is de winst van het Sectorplan dat de uitkomsten ervan de bouwstenen kunnen vormen voor het vervolg: het formuleren van een samenhangend branchebeleid, onder andere door DIbeleid voor de toekomst te formuleren. Hiermee is inmiddels een begin gemaakt door de gedachtenvorming in de Vakraad/werkgroep DI in combinatie met ECM. Het huidige pakket, zoals aangeboden in het Sectorplan, wordt voortgezet totdat de werkgroep DI een koers voor de toekomstige aanpak heeft kunnen vaststellen. Instroom bbl Projectdoel was het creëren van 250 extra leerbanen via het opleiden van bbl-leerlingen door de Samenwerkingsverbanden Meubelindustrie. Via het Sectorplan was daarvoor subsidie beschikbaar. De teller stond uiteindelijk op 459 extra leerbanen. De doelstelling is daarmee gerealiseerd. De branche blijft in beweging als het om vakonderwijs gaat, ook na afloop van het Sectorplan. ECM, CBM en een aantal scholen hebben recent een overeenkomst gesloten rondom de Subsidieregeling Regionaal investeringsfonds mbo. Met deze subsidie wordt de komende vier jaar door deze partners gewerkt aan het opzetten van goed en toekomstgericht vakonderwijs voor meubel en interieurbouw. Deelnemers per maatregel binnen project Duurzame Inzetbaarheid Naam maatregel Deelname begroot gerealiseerd % Scan Duurzame Inzetbaarheid % WerkVermogensMonitor % BBL instroom % Cursussen % % EVC % Sollicitatietraining % Van werk naar werk % TOTAAL % Bron: ECM 41

42 4.2 Duurzame inzetbaarheid Arbeidsmarktonderzoek In het Arbeidsmarktonderzoek van 2016 is extra aandacht geschonken aan de inventarisatie van informatie die betrekking heeft op de vitaliteit en duurzame inzetbaarheid in de meubelindustrie en interieurbouw. In het door het Ministerie van SZW goedgekeurde Groeiplan meubelindustrie en Interieurbouw zijn ook stimulerende activiteiten opgenomen ter bevordering van de thema s: Arbeidsmobiliteit: o.a. begeleiding van werk naar werk en sollicitatie training Scholing: o.a. vergoeding cursussen van de ECM en maatwerk cursussen voor oudere werknemers. Gezondheid: o.a. gebruik WerkVermogensMonitor ter bevordering gezondheid werknemers. Duurzame inzetbaarheid: bevordering door het gebruik van een scan duurzame inzetbaarheid. Onderstaand zal per vraag in het Arbeidsmarktonderzoek in tabelvorm een overzicht worden gegeven van de uitkomsten. In hoeverre zijn binnen de bedrijven in de meubelindustrie en interieurbouw t.a.v. scholing en opleiding de navolgende aspecten van toepassing? (*) % bedrijven dat aspect belangrijk vindt Aspecten scholing & opleiding Jaarlijks scholingsplan 11% 13% Persoonlijk opleidingsplan (POP) 23% 20% Totaal jaarlijks opleidingsbudget 12% 14% Opleidingsbudget voor individuele. medewerkers 16% 18% Scholing voor oudere werknemers 24% 25% Sprake van leeftijdsbewust 26% - personeelsbeleid * bij de vraag waren meerdere antwoorden toegestaan dus totaal meer dan 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Drie kwart of meer van de bedrijven hebben aangegeven dat de bovenstaande aspecten t.a.v. scholing en opleiding in hun bedrijf niet van toepassing zijn. Op dit gebied is nog een hele slag te maken en het onderstreept het belang van de stimuleringsactiviteiten op dit gebied die opgenomen zijn in het Groeiplan voor de meubelindustrie en interieurbouw In hoeverre is er belangstelling voor scholing via het Expertisecentrum Meubel (ECM) (*) % bedrijven met belangstelling voor scholing via ECM Wij laten regelmatig werknemers cursussen volgen via het ECM Wij hebben belangstelling voor (extra) cursussen voor medewerkers Wij hebben belangstelling voor maatwerk-cursussen % 19% 21% 27% 7% 7% Geen belangstelling 56% 57% * bij de vraag waren meerdere antwoorden toegestaan dus totaal meer dan 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 42

43 In hoeverre is er binnen de bedrijven sprake van gesprekken met de medewerkers over beoordeling/functioneren/loopbaan? % bedrijven Arbeidsmarktonderzoek 2014: Er worden jaarlijks aparte beoordelingsgesprekken gevoerd en afspraken vastgelegd Er worden jaarlijks aparte functioneringsgesprekken gevoerd en afspraken vastgelegd Er worden jaarlijks gecombineerde beoordelings- en functioneringsgesprekken gevoerd en vastgelegd. Ja Willen wel invoeren Nee, willen het ook niet invoeren Weet niet 34% 23% 40% 3% 37% 20% 39% 4% 42% 22% 34% 2% Arbeidsmarktonderzoek 2016: Er worden jaarlijks beoordelings- en functioneringsgesprekken gevoerd 57% 22% 19% 2% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek In 2016 is het percentage bedrijven dat beoordelings-/functioneringsgesprekken houdt gestegen tot 57%. Het percentage bedrijven dat dit soort gesprekken wil invoeren was in 2016 met 22% gelijk als in In 2016 is het percentage dat geen beoordelings-/functioneringsgesprekken wil invoeren gedaald naar 19% (2014: 34%). Alles overziend is er bij ruim 20% van de bedrijven wel de wil om aparte of gecombineerde beoordelingsen functioneringsgesprekken in te voeren. Aan deze bedrijven zou op de een of andere manier wellicht hulp geboden kunnen worden bij de invoering. De bedrijven die dit soort gesprekken niet willen invoeren kunnen wellicht door voorlichting en hulp op andere gedachten worden gebracht. 43

44 Onderzoek arbo-aspecten werkplek en opstelling Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) Binnen het Arbeidsmarktonderzoek van 2016 is eveneens aandacht besteed aan de arbo-aspecten op de werkplek en de opstelling van de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E). Per vraag in het onderzoek worden de resultaten getoond. Heeft er weleens binnen het bedrijf een onderzoek plaatsgevonden naar de arbo-aspecten van de werkplek? Bij 77% (2014: 74%) van de bedrijven heeft er weleens een onderzoek plaatsgevonden naar de arboaspecten van de werkplekken. Is er door de bedrijven een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) opgesteld? Door 90% (2014: 84%) van de bedrijven is er Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) opgesteld. Belangstelling voor de WerkVermogensMonitor? (Bron Arbeidsmarktonderzoek 2016 en 2014) Ook gezondheid is een van de thema s in het Groeiplan De gezondheid van de werknemers is mede bepalend voor het werkvermogen binnen het bedrijf. Om dit vermogen te meten en zichtbaar te maken is een WerkVermogensMonitor ontwikkeld. Aan de hand van de uitkomsten en adviezen kan het werkvermogen worden verhoogd en daarmee de duurzame inzetbaarheid van de medewerkers. Aan de bedrijven is gevraagd of men belangstelling heeft voor het gebruik van de WerkVermogensMonitor. In 2016 is tevens gevraagd of men de WerkVermogensMonitor al een keer heeft toegepast. Belangstelling gebruik WerkVermogensMonitor % bedrijven WerkVermogensMonitor is al een keer toegepast nvt 10% Belangstelling voor gebruik van de WerkVermogensMonitor 16% 16% Geen belangstelling 39% 35% Weet het nog niet 45% 39% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek Hoe belangrijk is het voor uw bedrijf om de duurzame inzetbaarheid te vergroten? Belang om duurzame inzetbaarheid te vergroten % bedrijven Zeer belangrijk 28% 27% Belangrijk 49% 59% Enigszins belangrijk 11% 12% Niet belangrijk 2% 2% Geen mening 10% 0% Totaal 100% 100% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 44

45 Een zeer ruime meerderheid (86%) (2014: 77%) van de bedrijven vindt het vergroten van de duurzame inzetbaarheid van de medewerkers belangrijk (59%) tot zeer belangrijk (27%). Blijkbaar kan dit thema van het Groeiplan rekenen op een breed draagvlak binnen de meubelindustrie en interieurbouw. Hoe belangrijk vindt u de navolgende onderwerpen in het kader van de verhoging van de duurzame inzetbaarheid van de medewerkers? Onderwerpen ter verhoging duurzame inzetbaarheid Strategische personeelsplanning Een leven lang leren/ Opleidingsbereidheid Zeer belangrijk (1) Belangrijk (2) % bedrijven 1+2 Enigszins belangrijk Niet belangrijk 13% 52% 65% 28% 7% 6% 24% 30% 53% 18% Competentie meting 2% 35% 37% 39% 24% Coaching 12% 41% 53% 31% 15% Job rotatie 6% 19% 25% 50% 25% Taakverruiming 8% 48% 56% 36% 8% Verhogen mobiliteit en flexibiliteit 10% 57% 67% 25% 8% Werkvermogen monitoren 3% 39% 42% 46% 12% Aandacht voor en stimuleren gezonde leefstijl medewerkers Verhogen taal- en communicatievaardigheden Aandacht voor arbo en veiligheid Voorlichting en informeren medewerkers en open communicatie Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek 12% 49% 61% 31% 7% 6% 29% 35% 47% 19% 20% 55% 75% 21% 4% 27% 52% 79% 17% 5% De scores van zeer belangrijk en belangrijk samen is het hoogst bij Voorlichting en informeren medewerkers en open communicatie met 79%. Gevolgd door Aandacht voor arbo en veiligheid met 75%, Verhogen mobiliteit en flexibiliteit 67%, Strategische personeelsplanning 65% Aandacht voor en stimuleren gezonde leefstijl medewerkers 61%, Taakverruiming 56%, en Coaching 53%. Alle anderen scoren voor zeer belangrijk/belangrijk minder dan 50%. Job rotatie scoort qua belangrijkheid met 25% het laagst. 45

46 5. Inzet zzp ers In het verleden is binnen de meubelindustrie en interieurbouw specifiek onderzoek gedaan naar de inzet van zzp-ers binnen de sector. Voor het laatst heeft dergelijk onderzoek in 2012 plaatsgevonden. Actuele cijfers over de inzet van zzp-ers binnen de sector zijn niet voorhanden. Het voornemen is om in de eerstvolgende arbeidsmonitor een actueel beeld te schetsen van het gebruik van zzp-ers bij meubelbedrijven en interieurbouwers. 46

47 6. Economische ontwikkeling Voor een beeld van de huidige economische ontwikkeling en de verwachtingen voor het komende jaar kan gebruik worden gemaakt van de resultaten van de Conjunctuurenquête Nederland van o.a. het CBS, het ECM Arbeidsmarktonderzoek 2016 en de conjunctuurmonitor interieurbouw en meubelindustrie 2016 van de Centrale Bond van Meubelfabrikanten (CBM). 6.1 Conjunctuur Nederland Conjunctuurenquête Nederland brengt voor het Nederlandse bedrijfsleven vier keer per jaar de belangrijkste ontwikkelingen en verwachtingen in kaart. De resultaten vormen de basis voor het Ondernemersvertrouwen Nederland. Deze samenvattende stemmingsindicator geeft de richting aan waarin de Nederlandse economie of specifieke bedrijfstakken zich waarschijnlijk zullen ontwikkelen. Macro economisch beeld Uit de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat de Nederlandse economie in 2016 groeide met 2,2 procent. Het herstel van de economie ging hand in hand met het herstel van de markt voor koopwoningen. Het aantal verkochte woningen overtrof het recordniveau van Ook de huizenprijzen stijgen al sinds midden In het kielzog van de woningmarkt trekt ook de consumptie aan. Het consumentenvertrouwen bereikte eind 2016 het hoogste niveau in ruim negen jaar. De industriële producenten bleven het hele jaar door positief gestemd. In 2016 daalde de werkloosheid, van 6,9% naar 6,0% van de beroepsbevolking. Toch is dit nog hoog vergeleken met voor de crisis; in 2008 was 3,7% werkloos. De inflatie daalde in 2016 verder van 0,2 naar 0,1% (volgens de HICP). 47

48 Conjunctuur enquête Nederland De ontwikkelingen in het laatste kwartaal van 2016 zijn volgens ondernemers positief vergeleken met een kwartaal eerder. Zowel de omzet als de winstgevendheid verbeterden en de werkgelegenheid groeide. Ook in vergelijking met hetzelfde kwartaal een jaar eerder zijn ondernemers positiever. Met name de groei van de werkgelegenheid is goed terug te zien Ontwikkeling bouw Voor de interieurbouw is vooral ook de invloed van de bouwproductie in de utiliteitsbouw van belang. De Kwartaalmonitor Bouw van het CBS laat de volgende cijfers zien met betrekking tot het vierde kwartaal 2016: Het ondernemersvertrouwen in de bouwsector komt aan het begin van 2017 uit op 27. Dat is een fractie lager dan in het voorgaande kwartaal, toen het vertrouwen het hoogste niveau bereikte sinds de start van de meting in Voor de derde keer op rij sluit de bouw het jaar af met een positief resultaat. Over heel 2016 steeg de omzet met 6,3 procent. In het vierde kwartaal was de stijging 7,3 procent. De omzet in de bouw bleef in 2016 nog wel zo n 8 procent achter bij het niveau van De signalen voor toekomstige woningbouw zijn positief: het afgelopen kwartaal nam het aantal bouwvergunningen voor nieuwe woningen toe. Ook werden er meer nieuwbouwwoningen opgeleverd en bestaande woningen verkocht. Ontwerpopdrachten voor architecten zijn een belangrijke indicator voor toekomstige bouwactiviteiten. De waarde van opdrachten aan architecten stijgt al twee jaar op rij. Ook in het derde kwartaal van 2016 steeg de waarde, nu met een kwart ten opzichte van het derde kwartaal van Vooral de waarde van opdrachten voor woningen nam opnieuw fors toe. De waarde van opdrachten voor utiliteitsgebouwen (zoals kantoren, winkels en scholen) is in het derde kwartaal, na een kleine opleving in het tweede kwartaal, weer iets gedaald. Bedrijven in de burgerlijke en utiliteitsbouw (B&U) hebben in het vierde kwartaal gemiddeld een omzetstijging van 12,4 procent behaald. Hun omzet stijgt nu al ruim twee jaar elk kwartaal opnieuw. Zowel in 2015 als in 2016 behaalden bedrijven in deze sector een groei van meer dan 9 procent. Ondanks deze positieve resultaten lag het omzetniveau van bedrijven in de B&U in 2016 nog bijna een vijfde onder dat van Het ondernemersvertrouwen staat in het eerste kwartaal op het hoogste niveau sinds het begin van de crisis in

49 Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) geeft in haar verwachtingen ook een positief beeld. Tot 2021 is er voor alle sectoren binnen de bouw sprake van een groei. Volgens Conjunctuur enquête Nederland is het ondernemersvertrouwen in de bouw in het vierde kwartaal van 2016 het hoogst van alle sectoren. Het ondernemersvertrouwen in de bouwsector komt aan het begin van 2017 uit op 27,2. Dat is een fractie lager dan in het voorgaande kwartaal. Bron: Conjunctuur enquête Nederland, eerste kwartaal 2017 Bron: EIB, Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid

50 6.2 ECM Arbeidsmarktonderzoek 2016 Als indicatie voor de huidige en verwachte toekomstige economische ontwikkeling kan ook gebruik worden gemaakt van de resultaten van het Arbeidsmarktonderzoek In dit onderzoek is aan de bedrijven gevraagd naar de ontwikkeling van het personeelsbestand t.o.v. een jaar geleden en naar hun verwachtingen voor % (2014:31%) van de bedrijven gaf aan dat het totale personeelsbestand t.o.v. een jaar geleden gedaald is. Bij 43% (2014:43%) was het personeelsbestand gelijk gebleven en 26% (2014: 26%) gaf aan nu meer personeel te hebben. In totaal was het personeelsbestand in 2016 t.o.v per saldo +2,1% (2014: -2,6%) verminderd. Verwachte ontwikkeling personeelsbestand Verwachte ontwikkeling personeelsbestand Lager personeelsbestand 7% 3% Gelijk personeelsbestand 59% 53% Hoger personeelsbestand 25% 40% Weet niet 9% 4% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek De door alle bedrijven uitgesproken verwachtingen t.a.v. de verwachte ontwikkeling van het personeelsbestand in 2017 geeft totaal gemiddeld een toename van +5,5%. (Verwachtingen in 2015 was +2,0%). De verwachtingen voor 2017 zijn duidelijk positiever dan de verwachtingen voor De verwachtingen in 2012 voor 2013 waren met -3,1% nog negatief. 50

51 6.3 CBM Conjunctuur Monitor 2016 Twee maal per jaar brengt Koninklijke CBM de conjunctuurmonitor interieurbouw en meubelindustrie uit. De conjunctuurmonitor laat zien hoe de sectoren interieurbouw, woonmeubel en toelevering het economisch gezien gedaan hebben en wat de verwachtingen zijn richting de toekomst. Totaalbeeld meubelindustrie: Omzet en bedrijfsresultaat vlakken af Onderstaande grafiek toont het totaalbeeld voor alle sectoren over de 2e helft van 2016, afgezet tegen de 1e helft van 2016 en dezelfde periode een jaar eerder. Net als vorig jaar had het merendeel van de ondernemers een toename (groen) op de meeste indicatoren. Ondanks dat vlakte de positieve trend in 2016 langzaam af. Samenvattend: Omzet: Het percentage bedrijven waar de omzet toenam, liep terug van 74% naar 65%. Orderontvangst: De waarde van de orderontvangst nam licht af, terwijl de groei van offerteaanvragen (56%) en de scoringspercentages (36%) gelijk bleven. Bedrijfsresultaat: Het bedrijfsresultaat liet in de 2e helft van 2016 een dalende trend zien. In één jaar tijd is het percentage bedrijven waar het bedrijfsresultaat verbeterde, met 6% gedaald naar 51%. Daarnaast gaf ruim één op de tien bedrijven (13%) aan dat het bedrijfsresultaat verslechterde. Uit de monitor blijkt dat 80% van de bedrijven anderhalf jaar op rij positief draait, dat is een positief resultaat. Overigens zegt dit niets over de hoogte van de winst. Het aantal bedrijven dat zegt verlies te draaien, is licht gestegen naar 9%. Productiecapaciteit: De bezetting van de productiecapaciteit bleef stabiel. Personeel: Het aantal bedrijven dat meer personeel aannam daalde van 43% naar 31%. Dat kan te maken hebben met het feit dat het in deze periode moeilijk is goede werknemers te vinden. Investeringen: Bij ruim de helft van de bedrijven (53%) namen de investeringen toe. Dat is een toename van 8% ten opzichte van het halfjaar ervoor. Toekomstverwachtingen: Veel van de bedrijven zijn terughoudend als het gaat over de verwachtingen van de eerste helft van

52 Omzet en bedrijfsresultaat dalen licht. Slechts een kwart van de bedrijven (27%) verwacht meer personeel aan te nemen. Daarnaast verwacht één op de drie bedrijven meer te investeren en één op de tien bedrijven (9%) minder te investeren. Interieurbouwers: omzet en bedrijfsresultaat verder onder druk Samenvattend: Omzet: De omzetgroei in de interieurbouw is het laatste halfjaar teruggelopen. De 2e helft van 2016 is het aantal bedrijven waar de omzet toenam, gedaald van 73% naar 61%. Daarnaast verdubbelde het percentage bedrijven waar de omzet daalde, van 6% naar 12%. Orderontvangst: De waarde van de orderontvangst steeg bij 60% van de bedrijven. Een halfjaar eerder was dat nog bij 68%. Daarnaast steeg het aantal bedrijven waar de waarde van de orderontvangst daalde van 9% naar 16%. In diezelfde periode liep het aantal bedrijven met toename van offerteaanvragen terug van 60% naar 48%. Bedrijfsresultaat: Niet alleen de ontwikkeling van de omzet stagneerde, maar ook de groei van het bedrijfsresultaat. Een halfjaar eerder had 59% van de bedrijven toename van het bedrijfsresultaat. In de 2e helft van 2016 is dat percentage gedaald naar 49%. Het percentage bedrijven waar het bedrijfsresultaat afnam, bleef stabiel met 12%. Het aantal interieurbouwers dat aangeeft de 2e helft van 2016 winst gemaakt te hebben, stijgt van 81% naar 86%. Dit zegt overigens niets over de omvang van de winst. Productiecapaciteit: De bezetting van de productiecapaciteit bleef gelijk bij 48% en nam toe bij 44% van de bedrijven. Personeel: Het is opvallend dat het aantal bedrijven waar meer personeel in dienst werd genomen, daalde van 45% naar 28%. Terwijl tekort aan personeel een halfjaar eerder nog de grootste productiebelemmering was. Investeringen: Bij ruim de helft van de bedrijven (56%) namen de investeringen toe. Dat is een plus van 5 procentpunten. Toekomstverwachtingen: Interieurbouwers zijn pessimistischer over het komende halfjaar. Verwachtingen over de groei van de omzet (44%), het bedrijfsresultaat (47%) en het personeel (22%) liggen lager dan een halfjaar eerder. Daarbij loopt het aantal bedrijven dat een toename in investeringen verwacht hard terug van 43% naar 29%. 52

53 Woonmeubelfabrikanten: omzetgroei daalt, offerteaanvragen en investeringen stijgen Samenvattend: Omzet: In vergelijking met de 1 e helft van 2016 daalde het aantal bedrijven met omzetgroei van 82% naar 69%. In vergelijking met de 2 e helft van 2015 (72%) is het aantal bedrijven met omzetgroei (69%) vrijwel gelijk gebleven. Orderontvangst: De ontwikkeling van de orderontvangst bleef het laatste halfjaar stabiel. Het aantal bedrijven met toename in offerteaanvragen, steeg met 27 procentpunten door naar 83%. Dat is een forse toename en een brede positieve trend bij de meeste woonmeubelfabrikanten. De positieve trend is ook waarneembaar bij de scoringspercentages op offertes. Bijna de helft van de bedrijven (48%) scoorde beter op offertes dan een halfjaar eerder. Ook dat is met 18 procentpunten een forse toename. Bedrijfsresultaat: Het bedrijfsresultaat verbeterde bij 60% van de woonmeubelfabrikanten. Daar staat tegenover dat bij 16% van de fabrikanten het bedrijfsresultaat juist verslechterde. Van de ondervraagde woonmeubelfabrikanten heeft 71% in de 2 e helft van 2016 winst gemaakt. Het aantal fabrikanten met negatief bedrijfsresultaat, is opgelopen van 11% naar 17%. Daarmee kent de categorie Woonmeubelfabrikanten de grootste groep bedrijven die verlies lijden. Hoewel dit niets zegt over de omvang van het verlies, is dat toch een zorgwekkende stijging. Productiecapaciteit: Bij 60% van de bedrijven nam de bezetting van de productiecapaciteit toe. Bij 7% nam deze af. Personeel: Het aantal bedrijven dat meer personeel aannam, daalde met 10 procentpunten naar 31%. Investeringen: Bij 45% van de bedrijven namen de investeringen toe. Dat is een flinke stijging van 10 procentpunten. Toekomstverwachtingen: Woonmeubelfabrikanten zijn positief over de 1 e helft van De positieve trend van het afgelopen halfjaar vertaalt zich door naar positieve verwachtingen voor de 1 e helft van 2017, zowel qua omzetontwikkeling als qua bedrijfsresultaat. Hoewel het merendeel van de bedrijven verwacht dat de personeelsomvang en investeringen gelijk blijven, stijgt het aantal bedrijven dat op deze indicatoren toename verwacht (personeel 22% en de investeringen 38%). 53

54 Toeleveranciers: toelevering herstelt zich, bedrijfsresultaat groeit niet mee Samenvattend: Omzet: Het afgelopen halfjaar steeg het aantal toeleveranciers met omzetgroei van 60% naar 78%. Orderontvangst: Deze positieve trend was ook te zien bij orderontvangst (van 54% naar 81%) en bij offerte aanvragen (van 25% naar 56%). Bedrijfsresultaat: De positieve trend was ook waarneembaar bij het bedrijfsresultaat. Een halfjaar eerder daalde het bedrijfsresultaat nog bij 27% van de toeleveranciers. In een halfjaar tijd is dat aantal teruggelopen naar 6%. Uit de cijfers blijkt dat het bedrijfsresultaat bij de helft van de bedrijven (50%) gelijk is gebleven. De daling van het bedrijfsresultaat is gestopt, maar het vertaalt zich nog niet door in toename van het bedrijfsresultaat. Het aantal toeleveranciers waar het bedrijfsresultaat toenam, is licht gestegen van 40% naar 44%. Van de ondervraagde toeleveranciers geeft 81% aan het afgelopen jaar winst gemaakt te hebben. Dit cijfer geeft niet aan hoe groot de winst is, het gaat om het sentiment. Het aantal toeleveranciers dat verlies geleden heeft, is gestegen van 2% een halfjaar eerder naar 6% in de tweede helft van Productiecapaciteit: De bezetting van de productiecapaciteit verbeterde bij 67% van de toeleveranciers. Dat is een stijging van 34 procentpunten. Daarmee is de bezetting weer terug op het niveau van een jaar eerder. Personeel: Het aantal bedrijven dat personeel heeft aangenomen, is gestegen van 33% naar 44%. Investeringen: Het percentage toeleveranciers dat meer heeft geïnvesteerd, is gestegen van 40% naar 55%. Toekomstverwachtingen: De positieve trend van het afgelopen halfjaar vertaalt zich naar betere verwachtingen voor het komende halfjaar. Ruim tweederde van de toeleveranciers (69%) verwacht dat de omzet toeneemt en bijna de helft (45%) verwacht een toename van de orderontvangst. Overigens verwacht één op de vijf toeleveranciers (22%) dat de waarde van de orderontvangst zal afnemen. Het percentage toeleveranciers met positieve verwachtingen over het bedrijfsresultaat is gestegen van 34% naar 44%. Toch verwacht ook 17% van de bedrijven dat het bedrijfsresultaat zal verslechteren. Daarnaast verwacht 28% van de toeleveranciers personeel aan te nemen en 39% meer te gaan investeren. 54

55 7. Technologische ontwikkeling Van oudsher is er op technologisch gebied binnen de meubelindustrie altijd een groot verschil geweest tussen de op stuk productie gebaseerde ambachtelijke meubelmakerijen en interieurbouwers en de op serieproductie gerichte meubelindustrie. Binnen de meubelindustrie was er qua productieautomatisering ook nog een groot verschil tussen de verschillende productgroepen. Bij de seriematige productie van kasten, tafels en stoelen evenals van slaapkamermeubels was er altijd al meer sprake van productieautomatisering dan bij de productie van bijvoorbeeld gestoffeerde zitmeubelen. Maar ook tussen de individuele bedrijven waren er grote verschillen die vooral ook te maken hadden met de omvang van de bedrijven. 7.1 CNC machines Op het gebied van technologie is voor de meubelindustrie en interieurbouw de invoering van de CNCgestuurde machines vanaf de begin jaren negentig een heel belangrijke ontwikkeling geweest. In het Vacatureonderzoek 1999 is voor het eerst gevraagd naar het al dan niet beschikken over CNCbestuurde machines in de bedrijfstak. Circa 29% van de ondervraagde bedrijven beschikte toen al over CNC-bestuurde machines. Inmiddels is het gebruik van CNC-bestuurde machines gemeengoed binnen de industrie. De geschetste technologische ontwikkeling heeft ook tot gevolg gehad dat er een toenemende vraag is ontstaan naar CNC-bedieners, CNC-programmeurs en werkvoorbereiders in het algemeen. Om de complexer geworden processen aan te sturen is er ook meer behoefte gekomen aan medewerkers met een hoger, MBO+ en hbo, opleidingsniveau. Aantal CNC-bedieners als % totaal aantal directe productiemedewerkers CNC bedieners als % Jaar directe productie medewerkers ,3% ,4% ,6% ,1% Bron: ECM Arbeidsmarktonderzoek In het rapport Visie personeelsvoorziening en opleidingen meubelindustrie van Bureau Bartels B.V. van april 2013 staan nog enkele recente ontwikkelingen beschreven over materiaalgebruik en computergestuurde machine concepten: Om in te spelen op nieuwe vragen vanuit de markt doen zich ook in technologisch opzicht belangrijke ontwikkelingen voor in de meubelindustrie. Zo is het materiaalgebruik continu aan veranderingen onderhevig. Op diverse plekken in de meubelindustrie is hout al lang niet meer het belangrijkste (of enige) materiaal dat wordt gebruikt. Integendeel, op veel plaatsen is hout vervangen door andere materialen of wordt het vooral gebruikt in combinatie met andere materialen. Een technologische innovatie die in dit opzicht ook naar de toekomst toe veel mogelijkheden biedt voor de meubelindustrie is de toepassing van Solid Surface materialen (zie kader). 55

56 Solid Surface staat voor duurzaam oppervlakte-materiaal. Het is een milieuvriendelijk product op basis van een acryl-mineraalgrondstof die hoofdzakelijk bestaat uit aluminiumhydroxide en. In de toepassing biedt dit materiaal belangrijke voordelen: het is sterk en slijtvast, onderhoudsvriendelijk, repareerbaar, thermisch vervormbaar en heeft vrijwel onbeperkte verwerkingsmogelijkheden (polymethylmethacrylaat kan in elke vorm gebogen en naadloos gelijmd worden). (Bron: Verder zijn door de intrede van nieuwe 3D-tekenprogramma s en snellere computergestuurde machines concepten als Rapid Prototyping en Rapid Manufacturing in opkomst. Hiermee kan steeds beter in kleinere series geproduceerd worden, sneller en efficiënter gemonteerd worden en (ook in het ontwerp) beter aangesloten worden op de individuele wensen van klanten/opdrachtgevers. Dergelijke innovaties ondersteunen de trend dat ontwerp, productie en verkoop steeds meer met elkaar verweven worden. Hoewel nu nog in de kinderschoenen, mag verwacht worden dat ook een techniek als 3D-printing in de komende jaren zijn intrede zal doen in de meubelindustrie. 56

57 7.2 Branche Innovatie Agenda CBM heeft samen met TNO een programma opgestart om te komen tot een Branche Innovatie Agenda (BIA). Het doel van deze agenda is het gezamenlijk opzetten van innovatieprojecten om de Nederlandse interieurbouw en meubelindustrie te blijven vernieuwen en toekomstbestendig te houden. De agenda sluit aan bij de kernpunten van de visie op Smart Industry (o.a. concurrerende producten én productie, nieuwe productietechnologieën, nieuwe productieprocessen, nieuwe waardeproposities naar de markt, en samenwerking in het netwerk). CBM heeft samen met TNO onderzocht welke innovatiethema s voor de branche het meest belangrijk zijn. Dit is verwerkt tot een concept roadmap bestaande uit vier onderwerpen: Efficiënte communicatie met toeleveranciers: standaardisatie van informatie-uitwisseling met partners in de keten. Foutloze en flexibele productieprocessen: Demo-projecten op het gebied van product- en procesinrichting om verspilling van resources en fouten te minimaliseren. Gerobotiseerde productieprocessen: Demo-projecten voor het gebruik van robottechnologie in de productie. Samenwerken met de klant m.b.v. 3D productontwerpen: Demo-projecten voor toepassing van digitale ontwerpen en 3D visualisaties. 57

58 58

59 59

60 Expertisecentrum Meubel Postbus AL Woerden Tel Het ECM is een initiatief van 60