Groenstructuurplan

Transcriptie

1 Groenstructuurplan Definitieve versie september 2017 Gemeente Landgraaf

2 p. 2 Groenstructuurplan

3 Groenstructuurplan Gemeente Landgraaf Postbus AA Landgraaf Een actualisatie van het Groenstructuurplan uit Opgesteld door de gemeentelijke projectgroep "Groenstructuurplan" bestaande uit: Frank Kapsenberg - Beleidsmedewerker Ruimte en Groen Ritsert Inia - Senior Stedenbouw en Landschap Mede met bijdragen van: Maartje Spuijbroek - Beheerder Groen Rob Nazloomian - Stedenbouwkundige Ivo Brabants - Senior Verkeer Frank Geurts - Afdelingshoofd Ruimtelijke Ontwikkeling en Grondzaken De wijkcoördinatoren Hub Dohmen, Wim Neelis, Ruud Roos Foto s: Frank Kapsenberg 2015/2016, tenzij anders vermeld. Vastgesteld 28 september 2017 door de raad van de Gemeente Landgraaf Groenstructuurplan p. 3

4 Bloeiende Manna es (Fraxinus ornus) aan de Hovenstraat; Ubach over Worms p. 4 Groenstructuurplan

5 Voorwoord Voor u ligt het Groenstructuurplan , dat in september 2017 is vastgesteld, de tijd dat het groen tot rijping komt. Dit Groenstructuurplan is een actualisatie van het vorige Groenstructuurplan van de Gemeente Landgraaf, dat in 2003 was vastgesteld. Gezien veranderingen in ruimtelijke zin en op beleidsmatig vlak (nieuwe inzichten, veranderend beheer, versterkte inzet op burgerparticipatie), is actualisatie op zijn plaats. Het doel, te komen tot een prachtige multifunctionele binnenstedelijke groenstructuur aansluitend op de groene structuren in het buitengebied en beleid daarvoor te formuleren, is in wezen hetzelfde gebleven. Om het gestelde doel te bereiken is in de eerste plaats aandacht voor het groen nodig. Daarbij kijken we in de eigen gelederen en richten we ook de blik naar buiten, naar de mensen die in onze gemeente wonen, werken of anderszins verblijven. Aandacht hebben voor het belang van groen en van daaruit aandacht voor een goede ruimtelijke vertegenwoordiging van het groen en aandacht voor goed onderhoud en beheer. Met de beperkte financiële middelen moeten we zorgvuldig omspringen. Dit noopt tot denken over efficiënter beheer, zoeken naar nieuwe vormen van middelenverdeling (ontschotting) en nieuwe vormen van samenwerking en kijken over de eigen grenzen heen. Daarnaast wordt ook steeds duidelijker dat groen niet louter een kostenpost is, maar naast veel andere zaken ook financiële opbrengsten genereert. In dit licht zullen wij heel doelbewust met de financiële middelen voor het groen omgaan en oplettend te blijven voor eventuele kansen die zich voordoen om verbetering te krijgen in de beschikbaarheid van middelen. In dit Groenstructuurplan worden ideeën aangedragen om de Landgraafse groenstructuur te verbeteren en groen verder beter op de agenda te krijgen. Doordat we in de afgelopen jaren de krimp als kans opgepakt hebben om nieuwe groene parken te realiseren, is hier al een flinke stap in de goede richting gezet. Bij de aangedragen ideeën wordt ook uitdrukkelijk gekeken naar het particuliere groen, dat een groot aandeel vormt van het groen binnen onze gemeentegrenzen. Er worden suggesties gedaan om hier tot verbeteringen te komen. Daarbij zullen de verbeteringen vanuit de betrokken particulieren gedragen moeten worden, we kunnen hier niets opleggen. Inzetten op burgerparticipatie is hier de gewezen weg. Het plan en de kaarten zijn doorgaans globaal van opzet. Er is een meer gedetailleerde kaart met alle groenstructuren en een kaart met daarop de belangrijkste hoofdgroenstructuren. In de bijlage worden per wijk (Ubach over Worms, Nieuwenhagen en Schaesberg) vrij concreet gelokaliseerde wensen en ambities in tabelvorm gepresenteerd, met daarbij enkele actie- en aandachtpunten, die op kortere termijn al een rol spelen. De wensen en ambities moeten ook als zodanig worden opgevat, er heeft (nog) geen concrete besluitvorming over plaatsgevonden. Desalniettemin wordt met dit plan duidelijk de ambitie uitgesproken om Landgraaf een mooie groene gemeente te laten zijn en blijven. Marlies Dreissen, portefeuillehouder beheer openbare ruimte. Groenstructuurplan p. 5

6 Oude lindebomen Streeperstraat (Ruggengraat); Schaesberg p. 6 Groenstructuurplan

7 Samenvatting Het voorliggende Groenstructuurplan is een actualisatie van het Groenstructuurplan van de Gemeente Landgraaf uit Aanleidingen voor een nieuw Groenstructuurplan zijn: nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen met nieuwe groengebieden, waar als gevolg van de regionale krimp- en transformatieopgave woningen gesloopt zijn; veranderingen op het gebied organisatie en beheer met versterkte aandacht voor burgerparticipatie; de vraag naar meer handvatten voor het groenbeleid en het beoordelen van het groen en de groenstructuren. In het oude Groenstructuurplan werd geadviseerd het plan na 10 jaar te actualiseren. In de Bomennota 2014 werd eveneens de aanbeveling gedaan tot een geactualiseerd Groenstructuurplan te komen, waarbij ook richtlijnen voor het nieuwe plan gegeven werden. Het doel van dit plan is zoals het doel van het oude plan: beleid formuleren gericht op het ontwikkelen en in stand houden van een robuuste binnenstedelijke groenstructuur in aansluiting op de groenstructuren in het buitengebied, die optimaal tegemoetkomt aan de diverse functies van het groen (ecologie, milieu, esthetiek (beeldbepalend/structurerend/ordenend), recreatie, educatie, economie). Het nieuwe Groenstructuurplan geeft naast de groenstructuur een visie van de gemeente op het groen en de omgang ermee, met beheersuitgangspunten en handvatten voor verdere burgerparticipatie. Bijzonder is dat behalve de gemeentelijke groenstructuur ook de groenstructuur van het particuliere groen in beeld is gebracht. Het particuliere groen vormt een belangrijke bijdrage aan de groenstructuur. Na de visie wordt per wijk ingegaan op de groenstructuur, waarbij tot op concreet niveau wensen en ambities en ook, aandachts- en actiepunten aangegeven worden. Het betreft meestal plekken waar het groen verbeterd kan worden en/of nieuwe verbindingen gelegd kunnen worden ter versterking van de groenstructuur. Een concreet uitvoeringsprogramma ontbreekt echter bij dit plan omdat er enerzijds al flinke stappen zijn gezet met de na woningsloop recent aangelegde nieuwe parken ( ), anderzijds de voorgestelde ideeën nog nader uit te werken zijn. Ten tijde van de vaststelling van dit plan lopen er wel enkele nieuwe vergroeningsinitiatieven, zoals het IBA-Parkstadproject Ikgroenhet in t Eikske en Mijnbuurt en een onderzoek naar z.g. wijkacupunctuur waarbij met kleinschalige ingrepen in sommige buurten maatschappelijke meerwaarde gecreëerd kan worden (bijv. economische- en stedenbouwkundige structuurverbetering, nieuwe parkeergelegenheid en nieuw groen). Uit de groenstructuur komt naar voren dat Schaesberg de meest groene wijk is. Alle wijken kennen groenarme, versteende buurten. Er zijn groene buurten die groen zijn vanwege het vele gemeente groen (bijv. Achter de Winkel), maar ook vanwege het vele particuliere groen, zonder dat er noemenswaardig gemeentegroen aanwezig is (De Dormig, Exdel). Opvallend bij Ubach over Worms is, dat er vaak vrij veel achtertuinengroen is, terwijl het straatbeeld versteend is (bijv. Abdissenbosch). Staat het gemeentelijke groen onder druk vanwege met name krappe groenbudgetten, het particuliere groen staat onder druk door minder onderhoud en verdwijning vanwege andere prioriteiten en belangen van particulieren. Voor gemeentelijk groen zijn oplossingen te zoeken in efficiënter beheer, met o.m. aandacht voor nieuwe samenwerkingsvormen, het juiste groen (ook bomen) op Groenstructuurplan p. 7

8 de juiste plaats en zoeken naar aanvullende budgetten en subsidies. Hierbij is ook te denken aan middelen die ingezet worden voor duurzaamheid en wellicht ook waterbeheer, verkeer en burgerparticipatie. Dit omdat groen op al deze gebieden belangrijke functies vervult. Voor particulier groen, waarvoor we met dit plan niets willen en kunnen afdwingen, kunnen we inzetten op voorlichting, stimuleren, faciliteren, enthousiasmeren via burgerparticipatie trajecten. Ook hier kan samenwerking van belang zijn, tussen de mensen onderling en met bijv. diverse groene organisaties en groeninitiatieven als het al genoemde IBA-project Ikgroenhet. We zullen serieus kijken naar mogelijkheden van adoptie. Maar ook de buurtexcursies en sessies, waarbij burgers kunnen meedenken en praten over het groen in de eigen omgeving, zijn belangrijk. Bij dit Groenstructuurplan horen (1) een gedetailleerde groenstructuurkaart en (2) een daarvan afgeleide kaart met de hoofdgroenstructuren. Op beide kaarten staan zowel gemeentelijk- als particulier groen aangegeven. Op de eerste kaart is dit te onderscheiden, op de 2 e kaart - omwille van een helder beeld van de hoofdgroenstructuur - niet. Ook is op beide kaarten te zien waar versterking of aanvulling van de groenstructuur gewenst is. De gedetailleerde kaart geeft ook het kleinere buurtgroen aan en kan ook gezien worden als inventarisatiekaart, maar wel met zoals gezegd ook versterkingsvoorstellen erop. De hoofdstructuurkaart geeft naast de versterkingsvoorstellen ook aan hoe de hoofdstructuren aansluiten op het buitenstedelijke groen. Wegkruiskapelletje Gravenweg Abdissenbosch; Ubach over Worms p. 8 Groenstructuurplan

9 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Samenvatting 7 Inhoudsopgave 9 1. Inleiding Aanleiding, waarom een nieuw plan? Doel Groenstructuurplan Status Groenstructuurplan Beleid en beleidsuitvoering Procedure Afwijkingsbevoegdheid Leeswijzer Algemene beschrijving Landgraaf Algemene huidige topografie Landschappelijke onderlegger: geomorfologie en bodem Historische ontwikkeling van Landgraaf Verkeerskundige structuur Functies van het groen Huidige groenstructuur Algemeen Landschapsecologische structuur Landschapsecologische waardevolle gebieden Landschapsecologische hoofsverbindingen Binnenstedelijke groenverbindingen Binnenstedelijke grotere waardevolle groengebieden Overig openbaar groen en bijzondere plekken Particulier groen Bedrijventerreinen en stadsranden Bedrijventerreinen Stadsranden Beschrijving opvallende kenmerken per wijk Ubach over Worms (incl. Rimburg) Nieuwenhagen (incl. Lichtenberg) Schaesberg Knelpunten Knelpunten in het ecologische systeem Knelpunten openbaar groen Knelpunten particulier groen Knelpunten bedrijventerreinen en stadsranden Groenstructuurplan 2003 en Bomennota Groenstructuurplan De Bomennota Groenvisie en speerpunten van beleid De groenstructuurkaarten De gedetailleerde groenstructuurkaart De hoofdgroenstructuurkaart 55 Groenstructuurplan p. 9

10 6.2. Speerpunten van beleid Verbeteren kwaliteit openbaar groen Krimp als kans pakken voor versterking groenstructuur Burgerparticipatie bij beheer openbaar groen Particulier groen: faciliteren en stimuleren Uitwerking van de visie en de speerpunten Verbeteren kwaliteit openbaar groen Krimp als kans pakken voor versterking groenstructuur Burgerparticipatie bij beheer openbaar groen Particulier groen: faciliteren en stimuleren Algemeen Informeren, stimuleren en faciliteren Landschapsdromen IKL Financiën Conclusies Huidige groenstructuur Groenvisie 71 Inhoudsopgave Bijlage beleid en ambities Inhoudsopgave 3 1. EU- en rijksbeleid Natuurbeschermingsbeleid Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte Teeb-stad 5 2. Provinciaal beleid Wet Natuurbescherming Het Provinciaal Omgevingsplan Limburg 2014 (POL2014) 9 3. Regionaal beleid Parkstad Limburg Intergemeentelijke structuurvisie Parkstad Limburg Identiteit Parkstad Limburg Gemeentelijk beleid Gemeentelijke structuurvisie Ontwikkelingskader Buitengebied Wijkontwikkelingsplannen Nota Samen Slim Sleutelen aan de stad (2016) ikgroenhet Groenstructuurplan 2003 en Bomennota Groenstructuurplan De Bomennota Concrete actie- en aandachtspunten en wensen en ambities per wijk Ubach over Worms (incl. Rimburg) Nieuwenhagen (incl. Lichtenberg) Schaesberg 28 p. 10 Groenstructuurplan

11 1. Inleiding 1.1. Aanleiding, waarom een nieuw plan? In 2003 heeft Bureau Van Heukelom tuin- en landschapsarchitekten B.V. te Gulpen (nu Bureau Verbeek B.V.) het Groenstructuurplan voor de gemeente Landgraaf opgesteld. Het voorliggende stuk is een geactualiseerd Groenstructuurplan. Er hebben ruimtelijke veranderingen, herinrichtingen, plaatsgevonden die zodanig zijn dat deze tot aanpassing van de groenstructuur geleid hebben of moeten leiden. Te noemen zijn: herinrichting Kakert, herinrichting Achter de Haesen, nieuw park Heiveld, speelpark Surinameplein, Park Lichtenberg, het Burgerhoes (of KIA - Kennis Informatie Adviescentrum; een uitbreiding van het Raadhuis met nieuw ingerichte buitenruimte), ontwikkeling Lotersbergweg en de centrumplannen (Schaesberg, Waubach). Ook is het Raadhuisplein heringericht en heeft de Ruggengraat voor een belangrijk deel de geplande herkenbare inrichting gekregen. Het nieuwe Groenstructuurplan presenteert een groenstructuur waarin deze- en in de nabije toekomst nog te verwachten ontwikkelingen zijn meegenomen, ze worden in het plan nader toegelicht. Veranderingen op het gebied van wensen t.a.v. het groen en veranderingen op het gebied van organisatie en beheer met versterkte aandacht voor burgerparticipatie, vormen tevens een aanleiding om het Groenstructuurplan te actualiseren. De wensen die de mensen hebben ten aanzien van het groen komen nu duidelijker en specifieker naar voren dan vroeger, mede door de versterkte aandacht voor burgerparticipatie. Hierbij blijkt dat groen een belangrijke factor is in de kwaliteitsbeleving van de leefomgeving door de mensen en mensen zelf ook ideeën aandragen voor het groen. Daarnaast verandert ook de rolopvatting van de overheid t.a.v. beheer van- en bemoeienis met groen en staan budgetten onder druk. Het nieuwe Groenstructuurplan geeft naast de groenstructuur een visie van de gemeente op het groen en de omgang ermee, met beheersuitgangspunten en handvatten voor verdere burgerparticipatie. Een belangrijke vraag hierbij is hoe we kunnen inspringen op wensen vanuit de gemeenschap, maar ook hoe we samen met onze burgers onze gemeente groen en aantrekkelijk kunnen maken en houden. Daarom is in dit plan ook het particuliere groen in beeld gebracht en wordt ingegaan op het belang en de mogelijkheden ter behoud en verbetering van het particuliere groen. Belangrijke input vormen ook de recente de wijkontwikkelingsplannen (WOP s), waarin tevens wensen van burgers zijn geïnventariseerd en opgenomen. Tenslotte geeft het oude Groenstructuurplan aan dat de visietermijn voor het plan 30 jaar is, maar dat actualisatie van de visie na 10 jaar gewenst is. Ook wordt die wens geuit in de in maart 2014 vastgestelde Bomennota Park Lichtenberg (links; met pergola) en heringerichte Marijkestraat met magnolia s (rechts); Schaesberg, Nieuwenhagen Groenstructuurplan p. 11

12 1.2. Doel Groenstructuurplan Doel van dit Groenstructuurplan is de groenstructuur van Landgraaf in beeld te brengen met kwaliteiten en knelpunten en beleid vast te leggen gericht op het behoud en verdere versterking van de groenstructuur als zich daarvoor kansen voordoen. Er wordt aangehaakt bij het Groenstructuurplan dat in 2003 gemaakt is en dat nu vervangen wordt. Het Groenstructuurplan geeft een lange termijnvisie (30 jaar) op de gewenste ontwikkeling van het groen binnen de bebouwde kom van de gemeente Landgraaf, die hierbij op hoofdlijnen wordt weergegeven. Actualisatie na 10 jaar is gewenst, mede gezien het feit dat er sinds het verschijnen van het Groenstructuurplan in 2003 veel veranderd is. En er wordt ingegaan op het belang van het particuliere groen en het betrekken van burgers en andere relevante maatschappelijke groepen van mensen bij behoud en versterking van de Landgraafse groenstructuur (burgerparticipatie). Voor het beleid voor het buitengebied van de Gemeente Landgraaf verwijzen wij naar het Ontwikkelingskader Buitengebied, dat in 2014 is vastgesteld Status Groenstructuurplan De status van dit beleidsstuk is dat het een kader is om te sturen op de ontwikkeling van het binnenstedelijke groen van onze gemeente. Hierbij kunnen we direct sturen op ontwikkelingen in het openbaar groen. Daarnaast kunnen we faciliterend en stimulerend optreden in de op zich relatief autonome ontwikkeling van het particuliere groen, dat tevens een belangrijk aandeel heeft van ons groen en dat hier ook in beeld wordt gebracht. De in beeld gebrachte groenstructuur vormt een basis voor het maken van beoordelingen en keuzes ten aanzien van groen/groenstructuren, die ook kunnen landen in het kapvergunningenbeleid en de bestemmingsplannen en houvast bieden bij planologische procedures waarbij groen in het geding is. Het Groenstructuurplan heeft evenals de gemeentelijke Structuurvisie een zelfbindende werking voor het bestuursorgaan dat het plan vaststelt. Dit betekent dat het door dat orgaan gevoerde beleid in overeenstemming zal zijn met de richtlijnen uit dit Groenstructuurplan. Dit plan bindt Monumentale zomereik bij Lotersbergweg; Schaesberg p. 12 Groenstructuurplan

13 burgers niet direct, maar indirect via het vergunningenbeleid, de bestemmingsplannen en via onze aan dit plan ontleende standpunten bij een planologische procedure (voor zover niet al opgenomen in het bestemmingsplan). Ook kunnen de uitgangspunten van dit plan criteria leveren voor een beoordeling door de welstandscommissie Beleid en beleidsuitvoering De visie en het beleid uit dit Groenstructuurplan krijgen niet alleen vorm door een gemeentelijke overheid die in één richting haar ingezetenen een visie en een beleid oplegt en die binnengekomen initiatieven beoordeelt en toetst. Wij willen burgers en andere betrokkenen actief laten participeren en staan open voor initiatieven. Het komen tot een waardevolle groene gemeente doen we met zijn allen samen. Daarbij vult het particuliere groen het gemeentelijke groen aan en omgedraaid vult het gemeentelijke groen het particuliere groen aan Procedure Een eerste concept van dit plan is voorgelegd aan een klankbordgroep van diverse mensen. Hierin hadden zitting burgers van Landgraaf, enkele groene organisaties (IVN s, Stg. Bosbeheer Landgraaf (SBL), Stichting instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg (Stg. IKL)) en ambtenaren van de gemeenten Kerkrade, Brunssum en Landgraaf. Aan de hand van de bevindingen van de klankbordgroep is het definitieve concept opgesteld. Het definitieve concept heeft ter inzage gelegen vanaf 28 september Na de gebruikelijke 6- wekentermijn werd de inspraakperiode verlengd to 21 december 2016, onder het geven van extra publiciteit aan het Groenstructuurplan. Waren er na 6 weken geen reacties ingediend, na de verlenging waren er 18 reacties ingediend. Deze reacties zijn gerapporteerd en beantwoord en het concept is naar aanleiding hiervan op één punt aangepast en wel door in het plan nog wat sterker de nadruk te leggen op burgerparticipatie. Daarnaast is in deze inspraakperiode het definitieve concept ook weer voorgelegd aan de klankbordgroep. Daar werd eveneens gevraagd nog meer de nadruk te leggen op de burgerparticipatie. Verder is n.a.v. de bevindingen uit deze klankbordgroep de conclusie herschreven, waardoor deze een positievere toonzetting heeft gekregen. Het na de ter inzagelegging opgestelde definitieve rapport is op 28 september 2017 door de raad vastgesteld Afwijkingsbevoegdheid Het bestuursorgaan handelt overeenkomstig deze beleidsregel (dit plan), tenzij dat voor belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met de beleidsregel te dienen doelen (art Algemene Wet van Bestuur) Leeswijzer Na de inleiding van hoofdstuk 1, met beknopt aanleiding, doel status van het Groenstructuurplan, geeft hoofdstuk 2 een algemene beschrijving van de Gemeente Landgraaf. Hoofdstuk 3 geeft de algemene functies van het groen weer. Hieruit blijkt hoe belangrijk groen is en dat het groen vele functies tegelijk vervult. Groenstructuurplan p. 13

14 Hoofdstuk 4 geeft aan wat we hebben aan groen in Landgraaf en waar de kwaliteiten en de knelpunten liggen. Hier wordt ook een globale hoofdgroenstructurenkaart gepresenteerd (fig. 6) en toegelicht. Deze kaart en de toelichting zijn voor een belangrijk deel gebaseerd op de kaart en de betreffende teksten van het oude Groenstructuurplan en zijn uiteraard geactualiseerd. Toegevoegd is een globale beschrijving met kwaliteiten en knelpunten van het particuliere groen. Hoofdstuk 5 gaat specifiek in op het oude Groenstructuurplan uit 2003 en de Bomennota Deze nota s vormen de belangrijkste basis van dit plan. Met name zijn de speerpunten van beleid kort weergegeven en aangegeven is wat ermee gebeurd is: wat bereikt is, wat niet bereikt is en tenslotte wat wel en wat niet in dit plan is overgenomen. In hoofdstuk 6 komt de visie, de ambitie aan bod van de Gemeente Landgraaf die ten grondslag ligt aan dit Groenstructuurplan. In de eerste plaats wordt een tweetal groenstructuurkaarten toegelicht. Vervolgens wordt zowel ingegaan op het openbare groen als op het particuliere groen. In Hoofdstuk 7 wordt een nadere uitwerking gegeven van de beleidsvisie van hoofdstuk 6 (hoe willen we e.e.a. bereiken). De verschillende speerpunten worden hiertoe nader uitgewerkt. Vervolgens wordt kort aangegeven hoe met de financiering kan worden omgegaan. Hoofdstuk 8 aan het eind geeft de conclusies. Bloeiende magnolia s Pater Schaadstraat; Ubach over Worms p. 14 Groenstructuurplan

15 2. Algemene beschrijving Landgraaf 2.1. Algemene huidige topografie Figuur 1 Verdeling buitengebied en binnenstedelijk gebied binnen Landgraaf Landgraaf is een in 1982 ontstane gemeente na de samenvoeging van de oude gemeenten Schaesberg, Nieuwenhagen en Ubach over Worms, die nu als wijken worden aangeduid. Het is een sterk verstedelijkte gemeente aan de oostkant van Zuid-Limburg, deels ook grenzend aan Duitsland. Het is onderdeel van de regio Parkstad Limburg, voorheen genoemd de Oostelijke Mijnstreek. De verstedelijking is dan ook voornamelijk te danken aan de mijnbouw, die hier tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw bestaan heeft en een stempel op het gebied drukte. De gemeente heeft een oppervlakte van 24,58 km2, waarvan 38% uit stedelijk gebied bestaat (zie fig. 1). Er woonden per 1 januari inwoners (bron: CBS). Behalve aan Duitsland in het oosten/noordoosten, met de gemeenten Übach-Palenberg en Herzogenrath, grenst Landgraaf aan Heerlen en Brunssum in het westen en noordwesten en aan Kerkrade in het zuiden (zuidoosten). Groenstructuurplan p. 15

16 Figuur 2 Wijk en buurtindeling Landgraaf p. 16 Groenstructuurplan

17 De gemeente kent flinke hoogteverschillen, wat dat betreft is het echt een Zuid-Limburgse gemeente. Het hoogste punt ligt in Nieuwenhagen, vlak bij het huidige centrum Op de Kamp op ca. 165m. +NAP, het laagste punt in het Wormdal bij Rimburg, ca. 90m. +NAP. De steenberg Wilhelmina vormt kunstmatig het hoogste punt met ca. 220 m +NAP. Doorkijk vanaf Op de Heugden naar zuiden, Wilhelminaberg op achtergrond; Schaesberg Op figuur 1 (p.15) is het grondgebied van de gemeente te zien, met onderscheiden het verstedelijkte gebied en het omgevende buitengebied en de namen van de drie kernen of wijken (voormalige gemeenten) en van het kerkdorp Rimburg aan de grensrivier de Worm, dat deel uitmaakt van de wijk Ubach over Worms. Figuur 2 (p.16) geeft de wijk- en buurtindeling. Nb.: De buurt Lichtenberg hoort bij Schaesberg, maar zal in dit plan bij Nieuwenhagen behandeld worden, omdat deze buurt nauw aansluit op de Nieuwenhaagse wijken. Dit is ook in Wijkontwikkelingsplannen voor de 3 wijken zo ingedeeld. Groenstructuurplan p. 17

18 2.2. Landschappelijke onderlegger: geomorfologie en bodem Landschappelijk en geomorfologisch gezien hoort Landgraaf echt bij Zuid-Limburg met de hoogliggende veelal met löss bedekte plateau s en de diep ingesleten droogdalen en beekdalen. Figuur 3 geeft de geomorfologische opbouw van Landgraaf weer. Hierop zijn te onderscheiden: Plateaugebieden: Deze zijn vrijwel geheel bebouwd. Ze worden gekenmerkt door een vrij vlakke ligging. Nieuwenhagen ligt zoals op de vorige pagina al aangegeven, het hoogste (z.g. Eiland van Nieuwenhagen; 165 +NAP). Ubach over Worms (Waubach) ligt lager dan Nieuwenhagen. Hiertussen door loopt de Feldbiss breuklijn. Ook het z.g. Bekken van Heerlen in het westen en de Brunssummerheide in het noodwesten liggen lager. De bodem op de plateaus bestaat uit löss of zandige löss, bij de Brunssummerheide is de löss afwezig, daar bestaat de bodem uit zand (o.a. zilverzanden). Dalbodems. Dit kunnen zijn: beekdalen: Beekdalen komen voor in de vorm van het dal van de rivier de Worm en de dalen van de zij beken Strijthagerbeek en Anstelerbeek. In de beekdalen zijn beekdalafzettingen aanwezig. Dit is verspoelde lössleem, doorwerkt met organisch materiaal. Figuur 3 Geomorfologische opbouw Landgraaf (naar: Landschapsvisie Zuid-Limburg/AHN; de Goede, E.W.A., van Slobbe A.M.,1989) p. 18 Groenstructuurplan

19 droogdalen: Droogdalen zijn niet permanent watervoerende beekdalen, die afwateren richting een watervoerende beek. Droogdalen kunnen sterk in lengte variëren. Zo zijn er droogdalen van enkele tientallen meters tot meerdere kilometers lang. Hellingen: Door watererosie (insnijdingen van Maas en kleinere rivieren/beken) zijn de plateaus ingesneden. Hierdoor zijn hellingen ontstaan. Tevens zijn deze ontstaan door de aanwezigheid van geologische breuken. De flauwe hellingen zijn meestal bedekt gebleven met löss. Op de steilere hellingen komen vroegere afzettingen aan de oppervlakte. Een voorbeeld hiervan is het grind van de z.g. Oost-Maas (die hier ca. 2 miljoen jaar geleden stroomde; eind Tertiair) dat onder meer in het Kisselsbos aan de oppervlakte komt (Maasterrasafzettingen). Geologische breuken: De gemeente wordt doorsneden door drie noordwest-zuidoost georiënteerde breuklijnen. De belangrijkste daarvan is de op figuur 3 aangegeven: de Feldbissbreuk. Vergraven gebieden: In deze gebieden is de oorspronkelijke verschijningsvorm van het landschap geheel verloren gegaan door grootschalige menselijke ingrepen zoals delfstoffenwinning (mijnen, groeves, egaliseringen). Als zodanig is dit niet in figuur 3 aangegeven. Wel zijn in oranje geïsoleerde heuvels aangeduid, dit zijn meestal (relicten) van mijnsteenbergen. De Wilhelminaberg is linksonder op de kaartuitsnede goed te zien. De stuifzand heuveltjes op de Brunssummerheide zijn ook te zien, maar dit zijn geen vergraven gebieden. Op de hoogtekaart (fig. 4) is de laagte van het z.g. Bekken van Heerlen te zien (indicatief oranje omlijnd) ten westen van Landgraaf. Dit bekken ligt circa 60 meter lager dan de omgevende plateau s. Verder is op de hoogtekaart tussen Landgraaf en Brunssum met paars (indicatief en ruim) omlijnd ook de relatieve laagte te zien van de Brunssummerheide: Hier is de situatie vergelijkbaar met het bekken van Heerlen. De bodem bestaat hier echter vnl. uit zilverzanden (in het bekken löss). Waarschijnlijk is net zoals op de hoogste delen van het Heuvelland op de Brunssummerheide nooit löss afgezet. Op de Brunssummerheide komen vele restheuvels en restplateaus voor. Het deel van Landgraaf dat zich op het zandgebied van de Brunssummerheide bevindt, geeft een andere aanblik dan de andere delen van Landgraaf. Het is hier duidelijke bosrijker, hier liggen ook de woonwijken in het bos (Exdel, villawijk bij Kakert, Bousberg). Dennen (meest grove den, Pinus sylvatica) zijn hier prominent aanwezig terwijl die in de overige delen van Landgraaf (vrijwel) ontbreken. Tenslotte is zwart omcirkeld de steenberg Wilhelminaberg die tot ca. 220m. +NAP reikt, daarmee het hoogste punt binnen de gemeente. Het eiland van Nieuwenhagen (tot 165 +NAP) is ook goed te zien. Figuur 4 Hoogte-reliëfkaart omgeving Landgraaf (Naar: AHN, 2013) Groenstructuurplan p. 19

20 2.3. Historische ontwikkeling van Landgraaf De oudste vormen van bebouwing die nu nog zichtbaar zijn, zijn de oude lintbebouwingen op de flanken van de beekdalen (Rimburg, Broekhuizen), in de droogdalen (Op de Hoven, Groenstraat, de Grensstraat/Frehenstraat/Centrum Waubach) en later ook op de plateau s (Dorpsstraat/Hoogstraat Nieuwenhagen, Hoofdstraat Schaesberg Scheydt ). De naam Scheydt duidt op een waterscheiding, namelijk die tussen de Geleenbeek en de Worm. Rond 1800 bestonden de oude linten reeds. De beekdalen waren voornamelijk in gebruik als grasen hooilanden, op de plateau s en minder steile hellingen met de löss werd vnl. akkerbouw bedreven. In de 19 e eeuw ontstonden op de aangrenzende huisweiden aan weerszijden van de oude linten, de voor Zuid-Limburg karakteristieke hoogstamboomgaarden, vooral in de droogdalen. De boerderijen groeiden in die tijd ook vaak uit tot de karakteristieke carré-boerderijen met binnenplaatsen. De bossen waren in de middeleeuwen teruggedrongen tot de steilere hellingen, waar oudere, minder vruchtbare bodemlagen aan het oppervlak liggen. Hier liggen nu nog o.a. het Rimburgerbos, het Eiken- en Hulsbos en het Kisselsbos. Het Kapellerbos ligt op een zandige kop (dus ook op armere bodem). Het gebied van de Brunssummerheide, waar ook de vruchtbare löss ontbreekt, was in gebruik als heide of bos en is nu een belangrijk natuurgebied (Natura 2000-gebied). Oud lint van het middeleeuwse Rimburg (beschermd dorpsgezicht); Ubach over Worms p. 20 Groenstructuurplan

21 Vanaf circa 1890 tot circa 1960 vond er, door de opkomst van de mijnbouw, een zeer snelle industrialisering en verstedelijking van oostelijk Zuid-Limburg plaats. Met name op de plateau s heeft dit plaatsgevonden. In de directe nabijheid van de mijnzetels breidde de gehuchten en dorpen zich sterk uit en ontstonden de mijnwerkerskoloniën zoals Heistraat, Leenhof en Lauradorp. Ook werden nieuwe infrastructurele werken aangelegd, zoals spoorlijnen van en naar de mijnterreinen en de daarbij behorende toeleveringsbedrijven. Een heel markante verandering van het landschap was het verschijnen van steenbergen. De Wilhelminaberg is nog een markante getuige hiervan (zie ook hoogtekaartje p.19). In Nederland zijn overigens de meeste steenbergen afgegraven en verdwenen, anders dan In het aangrenzende Duitsland en in België. De Brunssummerheide is in de periode , onder andere ten behoeve van de houtvoorziening voor de mijnen, planmatig bebost. Na de sluiting van de mijnen eind jaren tussen 1966 en 1974 zijn vele sporen van het mijnverleden uitgewist en werden de voormalige terreinen gesaneerd. De bebouwde kom is na deze tijd verder uit- en ingebreid door woningbouw (Mijnbuurt, t Eikske, Klinkerkwartier, het nieuwe centrumgebied van Landgraaf met Raadhuis, Hoefveld, Kruidenbuurt Ubach over Worms, Parkheide, de Namiddagse Driessen). Ook de bedrijventerreinen Strijthagen, Abdissenbosch en Dentgenbach (Kerkrade) zijn daarna ontstaan, uiteraard ook met het oog op het creëren van werkgelegenheid na de sluiting van de mijnen. Verder ontstonden de zandgroeves aan de noordkant van Landgraaf en in aangrenzend Heerlen, alles ook grenzend aan de Brunssummerheide. Landgraaf zette later sterk in op grote recreatieve voorzieningen, waarbij Megaland Mondo Verde, en Snowworld zijn ontstaan waar de mijnen Wilhelmina en Oranje-Nassau II lagen. De gronden zijn in deze omgeving sterk vergraven, van de oorspronkelijke bodemopbouw is vaak weinig over. In tegenstelling tot de plateau s, zijn de beek- en droogdalen veel minder sterk verstedelijkt en is het oorspronkelijke landschap nog goed (Rimburg, Op de Hoven) tot redelijk (Groenstraat, Grensstraat) beleefbaar. Ook bleven de steilere hellingen meestal onbebouwd en bebost (o.a. met het eerder genoemde Rimburgerbos). De voet van de Feldbissbreuk is onbebouwd gebleven, daar loopt de N299/Buitenring tussen Nieuwenhagen en Ubach over Worms door. Op de helling van de breuk is wel gebouwd (oostkant Nieuwenhagen). In het oude Groenstructuurplan 2003 is uitgebreider ingegaan op de historische en stedenbouwkundige ontwikkeling van Landgraaf. Op de volgende 2 pagina s is de ontwikkeling van Landgraaf aanschouwelijk gemaakt in 4 kaartbeelden van: 1805 (Tranchotkaart), 1925 (Topografische Kaart), 1975 (idem) en 2013 (idem). Impressie mijnkolonie Leenhof bij Ceintuurstraat/Achterstraat (FPK2015) Groenstructuurplan p. 21

22 Fig. 5a Ontwikkeling Landgraaf ca (Tranchotkaart) Fig. 5b Ontwikkeling Landgraaf 1925 (Topografische kaart) p. 22 Groenstructuurplan

23 Fig. 5c Ontwikkeling Landgraaf 1975 (Topografische kaart) Fig. 5d Ontwikkeling Landgraaf 2011 (Topografische Kaart) Groenstructuurplan p. 23

24 2.4. Verkeerskundige structuur Om een herkenbare verkeersstructuur te bereiken, is de weginfrastructuur ingedeeld in 3 wegcategorieën: stroomwegen (autowegen), gebiedsontsluitingswegen (doorgaande wegen) en erftoegangswegen (woonstraten/30km-zones). Voor iedere wegcategorie gelden specifieke kenmerken voor de inrichting van de weg. Door consequente toepassing van deze kenmerken worden de drie wegcategorieën voor de weggebruikers herkenbaar. Binnen de gemeente Landgraaf is slechts één stroomweg aanwezig: de N299 oftewel de toekomstige Buitenring Parkstad Limburg. De gebiedsontsluitingswegen vormen samen met deze stroomweg het hoofdwegennet van Landgraaf. Op gebiedsontsluitingswegen staat de verkeersfunctie centraal. Ze hebben voornamelijk een functie voor het doorgaand verkeer. Op erftoegangswegen (woonstraten) staat het verblijfskarakter centraal en is de rijsnelheid laag (meestal 30 km/u). Doorgaand verkeer wordt hier zoveel mogelijk geweerd. In de onderstaande tabel worden de belangrijkste kenmerken van de onderscheiden wegcategorieën toegelicht. Figuur 7 geeft het wegennet van Landgraaf weer, ontleend aan het Gemeentelijke Verkeers- en Vervoersplan (GVVP). Belangrijkste kenmerken gebiedsontsluitingsweg (GOW) en erftoegangsweg (ETW) GOW buiten de bebouwde kom GOW binnen de bebouwde kom ETW buiten de bebouwde kom ETW binnen de bebouwde kom Maximum rijsnelheid 80 50/ (woonerf: stapvoets) Asmarkering Ja Ja Nee Nee Fietsvoorzieningen Ja, vrijliggende fietspaden Ja, liefst vrijliggende fietspaden, anders fiets(suggestie)stroken Nee (uitzonderingen zijn mogelijk) Nee (uitzonderingen zijn mogelijk) Parkeren op de rijbaan Nee Nee Ja Ja Verticale snelheidsremmers (drempels en kruispuntplateau s) en wegversmallingen Nee Nee Ja Ja De belangrijkste gebiedsontsluitingsweg binnen de bebouwde kom is de z.g. Ruggengraat, een de centrale drager van de gemeente Landgraaf, waaraan de drie centra van de gemeente liggen. Hij loopt vanaf de Heistraat in het zuiden tot aan de grensovergang van de Grensstraat bij Scherpenseel (D) in het noordoosten en was ook vroeger een belangrijke verbindingsweg tussen de kernen. Door het veelvuldig gebruik van de Ruggengraat en de centrale ligging als ruggengraat door Landgraaf is de weg in hoge mate beeldvormend voor Landgraaf. Het is een soort 'visitekaartje' en is van groot belang voor de uitstraling en de identiteit van Landgraaf, alsmede voor de oriëntatie binnen Landgraaf. Daarom zijn delen van de Ruggengraat van een speciaal ontworpen inrichting voorzien, die op termijn langs de hele Ruggengraat moet komen. Wat betreft groen is gekozen voor ligusterhagen en begeleidende platanen als Ruggengraatboom. Veel erftoegangswegen binnen de bebouwde kom zijn 30-km wegen geworden. Echter laat zich hier nog een officieuze onderverdeling zien tussen straten met meer een gebieds- of buurtontsluitingswegkarakter en de echte woonstraten. Straten als de Groenstraat, de Hovenstraat, de Maastrichterlaan en de De Wendelstraat (zie fotos) hebben ondanks de status als 30-km erftoegangsweg toch meer het karakter van een ontsluitingsweg, terwijl de zijstraten meer de echte woonstraten zijn. In het oude Groenstructuurplan is dit onderscheid ook gemaakt en we kiezen er in dit plan, in verband met groenstructuren, ook voor hier een onderscheid te blijven maken. p. 24 Groenstructuurplan

25 Figuur 7 op de volgende pagina geeft de kaart met de categorisering van het wegennet in Landgraaf, met in blauw de straten met buurtontsluitingskarakter. Maastrichterlaan (met Ginkgo s; Ubach over Worms) en De Wendelstraat (met Kerk Eikske; Schaesberg), voorbeelden van 30-km wegen (erftoegangswegen) die hele buurten ontsluiten Groenstructuurplan p. 25

26 Figuur 7 Bron : P.M. Met toevoeging in blauw belangrijkere erftoegangswegen in blauw de belangrijkere erftoegangswegen (buurtontsluitingswegen) p. 26 Groenstructuurplan

27 3. Functies van het groen Groen, binnen de bebouwde omgeving, is geen op zichzelf staande voorziening, maar maakt onderdeel uit van het gehele woon- en leefmilieu van mens en dier. Binnen de woon- en leefomgeving van een dorp of stad heeft een groenstructuur een aantal, nauw met elkaar samenhangende, functies. Ecologische functie De verschillende groenelementen (wegbeplanting, tuin, beekdal, park, bos, etc.), waaruit een groenstructuur bestaat vormen een leefgebied voor verschillende planten en dieren. Daarnaast verbindt een groenstructuur waardevolle, binnen en buiten de bebouwde kom gelegen groene gebieden met elkaar. Koppeling van leefgebieden is voor flora en fauna van vitaal belang. Dieren moeten zich kunnen voortbewegen tussen verschillende gebieden op zoek naar voedsel, soortgenoten en geschikte verblijfs- (dekkings-) en voortplantingsplaatsen. Maar ook veel planten hebben een zeker areaal nodig om te kunnen overleven. Doorlopende groene linten door het bebouwde gebied zijn veelal van belang voor kruidachtige planten, vogels, kleine zoogdieren, vleermuizen en tal van insectensoorten, waaronder bijen en vlinders. Vaak betreft het juist soorten die de laatste decennia door diverse milieubelastingen onder druk staan. Milieufunctie De aanwezigheid van groen binnen stad of dorp verbetert de kwaliteit van de leefomgeving van de mens. Natuur en groenvoorzieningen leiden tot een verbetering van het stadsklimaat. Zo wordt het minder warm en neemt de luchtvochtigheid toe. De extremen worden gedempt. Daarnaast hebben beplantingen, in het bijzonder bomen, een filterwerking op stofdeeltjes in de lucht (afvangen fijnstof). En bomen produceren veel zuurstof. Beplantingen hebben een geluiddempend effect, wind wordt gebroken en waterpieken worden afgevangen, erosie wordt voorkomen. Educatieve functie Een aspect van groen is dat mensen al of niet bewust kennismaken met de natuurlijke processen. Door het uitlopen van de knoppen en het verkleuren van de bladeren zijn de jaargetijden beleefbaar. Kinderen leren de natuur kennen en waarderen door op te groeien in een groene omgeving. Beeldbepalende functie Groen in de directe leefomgeving van de mens levert een bijdrage aan de visuele en architectonische kwaliteit (aantrekkelijkheid) van de omgeving. Daarnaast draagt groen bij aan de identiteit van een dorp of stad. Zo kan het toepassen van verschillende vormen van groen en groentypes het gebiedseigen karakter en de stedenbouwkundige geschiedenis van een dorp of stad versterken. Vandaag de dag wordt er veel waarde gehecht aan de belevingskwaliteit van de omgeving waar mensen wonen, werken en recreëren. Groen is daarbij een belangrijke factor. Structurerende I ordenende functie Naarmate een stad of dorp groeit, is ordening steeds belangrijker om de oriëntatie hierbinnen te behouden. Door structurerend groen neemt de 'afleesbaarheid' van de stad toe. Met afleesbaarheid wordt bedoeld het gemak waarmee delen van de stad herkend kunnen worden en men zich kan oriënteren en de weg kan vinden. Het in de groenstructuur benadrukken van de hiërarchie in wegen eniof de opbouw van de stedenbouwkundige structuur vergroot de herkenbaarheid, afleesbaarheid van de kern als geheel, of van verschillende delen van de kern. Groenstructuurplan p. 27

28 Recreatieve functie Recreatieve activiteiten van bewoners vinden veelal plaats in nabij gelegen openbaar groen door hun aantrekkelijke sfeer (park, plein, bos, etc.). Hierbij moet gedacht worden aan wandelen, hond uitlaten, trimmen en spelen in het park, een speeltuin. Een belangrijk aspect hierbij is het sociale contact; mensen hebben in een park de mogelijkheid elkaar te ontmoeten. Dit hangt duidelijk ook samen met het welbevinden, het welzijn en de gezondheid van de bewoners. Onderzoek wijst uit dat groen hier een belangrijke en positieve invloed op heeft. Ook heeft mooi groen een positief effect op de toeristische aantrekkelijkheid van een stad/dorp. Economische functie Steden of dorpen met een groen karakter, dit wil zeggen uitnodigende entrees, groene pleinen en groene bedrijventerreinen, hebben een wervend effect op zowel toeristen/recreanten als investeerders. Groen draagt wezenlijk bij aan een wervende woon-, werk-, verblijfs- en leefomgeving. Er is vanuit het Ministerie van Economische Zaken een tool ontwikkeld om de economische meerwaarde van groen en water te berekenen: Teebstad. Dit is gebaseerd op TEEB : the Economics of Ecosystems and Biodiversity, een internationale studie naar de economische betekenis van biodiversiteit en ecosysteemdiensten geïnitieerd door de Verenigde Naties. Hiermee kunnen de positieve economische effecten van groen berekend worden voor o.a. vastgoed, toerisme en recreatie, gezondheid, welzijn, effecten vergrote sociale cohesie. Via de link is hierover meer te lezen. Deze functies die aan het groen kunnen worden toegekend, onderstrepen het belang van de aanwezigheid van groen en dit duurzaam in stand te houden en zo nodig uit te breiden. Hiervoor biedt het Groenstructuurplan handvatten. In 2013/14 gerealiseerd parkje Surinametuin (Lichtenberg), plek om te recreëren, te spelen en te ontmoeten p. 28 Groenstructuurplan

29 4. Huidige groenstructuur In dit hoofdstuk wordt op hoofdlijnen de huidige groenstructuur beschreven en aangegeven wat de kwaliteiten en knelpunten zijn. Hierbij wordt ook teruggegrepen op de in hoofdstuk 3 beschreven functies Algemeen Het stedelijke gebied van Landgraaf bestaat uit afwisselend groene en minder groene wijken of buurten. Hierbij heeft de kern Schaesberg het meeste openbare groen binnen de bebouwde kom. Ook de buurt Parkheide binnen de kern Ubach over Worms heeft veel gemeentelijk groen. Dat zijn voornamelijk woonwijken van de jaren of jonger. In de oude delen van Landgraaf bevindt zich weinig groen. De oudste delen van voor 1900 zijn meestal lintbebouwingen dicht langs de straat. Hier is vanouds geen groen in de straat, het groen bevond (en deels bevindt) zich aan de achterkanten van deze linten. De pleinen in de oude centra hebben voor zover aanwezig wel enig groen in de vorm van bomen of hagen. Het overgrote deel van het Landgraafse stedelijke gebied is na-oorlogs. Daarbij zijn vooral de woonwijken van de 50-tiger en 60-tiger jaren weinig groen (Abdissenbosch, delen van Waubach, Oud Nieuwenhagen en Schaesberg Centrum) met een hoge dichtheid aan huizen dicht op de straat en kleine voortuinen, die steeds vaker weinig groen en versteend zijn. Oud lint van de Heigank Nieuwenhagen en rechts weinig groene Bernadettestraat in Abdissenbosch; Ubach over Worms Het laatste decennium heeft zich in onze regio een krimp van de bevolking ingezet, waardoor woningen moeten verdwijnen en er voor groen extra kansen zijn. Mede naar aanleiding daarvan zijn in de periode Wijkontwikkelingsplannen (WOP s) ontwikkeld voor de 3 wijken Ubach over Worms, Nieuwenhagen en Schaesberg. Mede nadat uit burgerraadplegingen in dit kader bij bewoners een grote behoefte aan vergroening bleek, zijn op meerdere plekken in Landgraaf in projecten gerealiseerd, waarbij na sloop nieuwe parken zijn ontstaan: Nieuwenhagen (incl. Lichtenberg): Heiveld, Park Lichtenberg, Surinameplein; Schaesberg: Kakert, Achter de Haesen. Dit zijn nieuwe groengebieden in doorgaans minder groene buurten en daarmee belangrijke toevoegingen binnen de Landgraafse groenstructuur. In 4.4 worden ze verder beschreven. In de WOP s worden meer ontwikkelingslocaties genoemd, die in dit plan ook genoemd zijn. Bij eventuele kansen voor groenstructuurversterking, kunnen deze ontwikkelingslocaties relevant zijn. Nu (2016) beziet de gemeente onder het motto Samen Slim sleutelen aan de stad hoe verder inhoud aan het WOP-beleid gegeven kan worden, nu diverse grotere projecten zijn afgerond. Per buurt Groenstructuurplan p. 29

30 wordt gekeken hoe met kleine ingrepen ( acupunctuur ) maatschappelijke meerwaarde gecreëerd kan worden en problemen opgelost kunnen worden. Ook wordt op verdere vergroening ingezet. De huidige groenstructuur in en direct om het stedelijke gebied van Landgraaf laat zich onderscheiden in: een landschapsecologische structuur met de omliggende waardevolle gebieden en de landschapsecologische hoofdverbindingen om en tussen het stedelijke weefsel; de binnenstedelijke groenverbindingen; de binnenstedelijke waardevolle grotere openbare groengebieden; het overige openbare groen (laan/straatbeplantingen, buurtgroen); het particuliere groen. In figuur 6 op p. 32 is de huidige groenstructuur in hoofdlijnen weergegeven. Het binnenstedelijke particuliere groen is hierop niet aangegeven. De nummers bij de groenelementen in het figuur verwijzen naar de opsomnummers in de tekst Landschapsecologische structuur De landschapsecologische structuur bestaat uit landschapsecologisch waardevolle gebieden en verbindingen tussen deze gebieden in de vorm van landschapsecologische hoofdverbindingen en binnenstedelijke groenverbindingen. Dit onderscheid werd ook gemaakt in het oude Groenstructuurplan 2003 en is daarvan min of meer overgenomen Landschapsecologische waardevolle gebieden De belangrijkste landschapsecologische waardevolle gebieden in het buitengebied zijn: de Brunssummerheide, voor een groot deel tevens Natura2000-gebied; de beekdalen van de Worm, de Strijthagerbeek en de Anstelerbeek; de diverse bosgebieden op de hellingen van de beekdalen en de droogdalen (in fig. 6 in diverse tinten groen aangegeven vlakken in het buitengebied). Ten zuiden van Landgraaf is het Wormdal aan Duitse zijde tevens over langere gedeelten Natura2000-gebied (Wurmtal Nördlich Herzogenrath + Wurmtal Südlich Herzogenrath; valt aan rechterkant buiten kaartbeeld van fig. 6). Ecologisch waardevol Wormdal met het Bakkes (bakhuisje) bij de Kapelweien, Rimburg (Ubach over Worms) p. 30 Groenstructuurplan

31 Landschapsecologische hoofdverbindingen De landschapsecologische hoofdverbindingen zijn van belang voor het beleven van 'het landschap' binnen de bebouwde kom en voor de uitwisseling van flora en fauna tussen de groene gebieden binnen- en buitenstedelijk. Ook zijn ze belangrijk voor een stukje oriëntatie en herkenbaarheid, door het landschappelijke aspect en een geleding van het Landgraafse stedelijke weefsel. Vaak liggen er particuliere gronden in de verbindingen. De 'landschapsecologische hoofdverbindingen' binnen de gemeente Landgraaf zijn in figuur 6 aangegeven en worden gevormd door: 1. Beekdalen De beekdalen van de Worm, de Anstelerbeek en de Strijthagerbeek gelden als waardevolle landschapsecologische gebieden, maar ook als natte landschapsecologische hoofdverbindingen. Het Wormdal vormt een landschapsecologische verbinding van hoge kwaliteit. De Worm heeft zijn oorsprong in Aachen en mondt uit in de Roer nabij Heinsberg. In Duitsland zijn ook delen van het Wormdal als Natura2000-gebied begrensd. De Anstelerbeek en Strijthagerbeek vormen belangrijke verbindingen die de verschillende groene gebieden bij Kerkrade en aan de zuidoostflank van Landgraaf (Gravenrode) aan het Wormdal koppelen. 2. Groenverbinding - noordoost Tussen het Wormdal met het Rimburgerbos in het zuiden, de Brunssummerheide in het noorden en de kern Ubach over Worms in het zuidwesten, ligt een belangrijk open agrarisch buitengebied. Er bestaan al lang plannen om hier een ecologische verbinding tot stand te brengen, ook genoemd in het in 2013 vastgestelde plan voor het Heidenatuurpark (Brunssummerheide, Teverenerheide en Schinveldse bossen). Concrete voorstellen om de verbinding te realiseren zijn er ten tijde van het verschijnen van dit Groenstructuurplan niet. 3. Groenverbinding - Buitenring Deze groene verbinding volgt aan weerszijden het tracé van de reeds bestaande doorgaande weg N299, die deel gaat uitmaken van de Buitenring Parkstad Limburg. Deze verbinding koppelt de ecologisch waardevolle Brunssummerheide aan het landelijke gebied ten zuiden van Ubach over Worms, waar zich o.a. de nieuwe natuur van de Grote Boslocatie bevindt, met verbindingen naar het Wormdal. Ook is er een verbinding met het Strijthagerbeekdal (Gravenrode). 4. Spoorlijn Heerlen - Kerkrade De spoorlijn als ' droge' landschapsecologische hoofdverbinding. De ecologische verbinding wordt gevormd door de beplanting langs de spoorlijn Heerlen-Kerkrade. Deze structuur verbindt het Anstelerbeekdal, het Strijthagerbeekdal, het Eikenbosch en het westelijke Kisselsbos met elkaar. 5. Groenverbinding Binnenring Dit is een verbinding, het tracé van de Binnenring Parkstad Limburg volgend, tussen de Brunssummerheide, de Wilhelminaberg (Gravenrode) en het Buitengebied West van Heerlen (met Imstenrade). Daarnaast is het een groene buffer tussen Heerlen en Landgraaf. Een groot deel van dit gebied is openbaar ingericht parkgebied, vaak met compensatienatuur. Hierin liggen ook het waardevolle Kisselsbos en Slot Schaesberg, dat nu op authentieke wijze herontwikkeld wordt. Figuur 6 is met enkele kleine aanpassingen - gebaseerd op de kaart Plan Landschapsecologische Hoofdstructuur van het Groenstructuurplan Groenstructuurplan p. 31