#02. alles over pensioen voor ondernemingen, HR en OR

Transcriptie

1 DIT BETEKENT DAT DE EX-PARTNER AUTOMATISCH EEN EIGEN RECHT OP PENSIOEN KRIJGT EN NIET MEER AFHANKELIJK IS VAN DE DEELNEMER. KIM BRANDS-RIJLAARSDAM REDACTIONEEL PENSIOENNIEUWS MAATSCHAPPELIJK / SOCIAAL FISCAAL VAKARTIKEL PENSIOENFONDSREGELING JURIDISCH PRAKTIJKVRAAG #02 APR 2018 JAARGANG 5 alles over pensioen voor ondernemingen, HR en OR

2 INHOUDSOPGAVE 2 IN DEZE EDITIE REDACTIONEEL Gaat we eindelijk aan de slag met de vernieuwing? 03 VAKARTIKEL Oplossing voor lijfrente-uitkeringen in 11 het buitenland PENSIOENNIEUWS Geen onderlinge afspraken over verdeling pensioenpremies werkgevers en werknemers 04 ARBEID & PENSIOEN Waardeoverdracht kleine pensioenen 13 Stand van zaken vernieuwing pensioenstelsel Afloop pensioenverzekeringscontract en dan? Dreiging handelsoorlog heeft slechte invloed of dekkingsgraden pensioenfondsen PENSIOENREGELINGEN Vrijstelling van deelname BPF. 15 Probleem dubbele (niet-)belastingheffing En de positie van de werknemers dan? pensioen in België opgelost JURIDISCH Het wijzigen van een pensioenregeling 06 PRAKTIJKVRAAG Deeltijdpensioen 18 Onderneming + Pensioen is een uitgave van

3 REDACTIONEEL 3 Redactioneel Gaat we eindelijk aan de slag met de vernieuwing? Dat was mijn vraag de vorige keer. Helaas, zoals al verwacht komt de SER niet met een advies. Gelukkig kunt u zelf aan de slag. En, wij helpen u graag. Een terechte zorg, want kleine details kunnen bij pensioen grote gevolgen hebben. En u wilt niet verantwoordelijk zijn voor zaken waar u geen goed zicht op hebt. Onze nieuwe dienst is namelijk: Werkgever en pensioen Wilt u weten of uw pensioenregeling (juridisch) klopt? Wij helpen u graag! Wij controleren uw pensioenregeling en adviseren u als u vervolgstappen kunt of moet nemen. Voor 495,- incl. BTW hebt u dus de gewenste zekerheid over uw pensioenregeling. Stuurt u ons de pensioenovereenkomst, de uitvoeringsovereenkomst en het pensioenreglement (en eventueel overige relevante stukken). Hebt u specifieke vragen over uw pensioenregeling? Ook dan helpen wij u graag. U krijgt een consciëntieuze reactie en wij adviseren u indien u vervolgstappen kunt of moet nemen. Voor 150,- incl. BTW snel het juiste antwoord! Stuurt u ons naast uw vraag eventueel de relevante stukken: pensioenovereenkomst, uitvoeringsovereenkomst of het pensioenreglement en u hoort binnen 5 werkdagen van ons. En wij staan u uiteraard ook bij als Ondernemingsraad! Uit onderzoek is gebleken dat veel ondernemingsraden het pensioendossier namelijk als lastig ervaren. De belangrijkste vraag die ondernemingsraden bezig houdt is: Zien wij (n)iets over het hoofd? Wij hebben daarom een unieke kennismakingsactie. Wij vertellen wat u eventueel over het hoofd ziet en het kost u niets! Hoe werkt het: 1. Meld u aan voor deze unieke actie door een mail te sturen naar janvanharten@gommerpensions.nl. 2. Wij sturen u vervolgens een mail met de gegevens die wij nodig hebben. 3. Stuur ons de benodigde stukken van de pensioenregeling. 4. Wij bestuderen de stukken en komen bij u op kantoor onze bevindingen bespreken aan de hand van een presentatie. U krijgt een duidelijke uitleg van uw pensioenregeling, wordt meegenomen in belangrijke details die u niet mag missen. En u bent weer helemaal up-to-date. En nogmaals, het kost u niets! Mailt u mij even op theogommer@gommerpensions.nl als u meer wilt weten? THEO GOMMER

4 PENSIOENNIEUWS 4 Pensioennieuws Geen onderlinge afspraken over verdeling pensioenpremies werkgevers en werknemers Werkgevers die onder een verplichtgestelde pensioenregeling van een bedrijfstakpensioenfonds vallen, kunnen geen individuele afspraken maken over de verdeling van de pensioenpremies met hun werknemers. Het is aan het bestuur van het pensioenfonds de premieverdeling vast te stellen, die vervolgens voor alle werkgevers, die onder de bedrijfstakpensioenregeling vallen, geldt. De Hoge Raad heeft dit in een uitspraak bepaald. Stand van zaken vernieuwing pensioenstelsel Minister Koolmees van SZW heeft de Tweede Kamer geïnformeerd over de stand van zaken ten aanzien van de invoering van een nieuw pensioenstelsel. Hij geeft aan dat voor de toekomst een pensioenstelsel nodig is, dat beter aansluit bij de veranderende arbeidsmarkt en de persoonlijke behoeften van deelnemers en gepensioneerden. De sterke elementen, zoals verplichtstelling, collectieve uitvoering en risicodeling moeten daarbij gehandhaafd blijven. Om dit te realiseren moet de bestaande doorsneesystematiek worden afgeschaft. Daarnaast moet meer aandacht worden besteed aan de opbouw van een persoonlijk pensioenvermogen in combinatie met risicodeling. De doorsneesystematiek houdt in dat iedere deelnemer, ongeacht zijn leeftijd, dezelfde premie (in een percentage van het pensioengevend loon) betaalt en hetzelfde pensioen opbouwt, uitgedrukt in een percentage van het pensioengevend loon. Aangezien aanvullend pensioen in eerste instantie een belangrijke arbeidsvoorwaarde is, hebben sociale partners daarmee een belangrijke rol binnen het pensioenstelsel. De regering wil de stap naar een vernieuwd pensioenstelsel samen met sociale partners zetten. Dat wil echter nog niet erg vlotten. De Sociaal Economische Raad (SER) werkt nog steeds aan een nieuw pensioencontact en de sociale partners hebben de deadline al verschillende keren overschreden. Toch heeft de minister er vertrouwen in dat sociale partners op korte termijn met een advies zullen komen. Afloop pensioenverzekeringscontract en dan? Als het pensioencontract tussen werkgever en pensioenverzekeraar afloopt, wordt de pensioenregeling vaak geëvalueerd. Moet de pensioenregeling worden voortgezet bij de huidige pensioenverzekeraar of bij een andere pensioenverzekeraar. Het komt ook vaak voor dat de pensioenadviseur van de werkgever een nieuwe regeling adviseert. In deze situatie is de rol van de ondernemingsraad van belang. De ondernemingsraad heeft immers instemmingsrecht bij het invoeren, wijzigen en intrekken van een pensioenregeling. Tot dit instemmingsrecht behoort ook de keuze voor een nieuwe of voor de bestaande pensioenuitvoerder. Het is niet vanzelfsprekend dat de pensioenadviseur de beste pensioenuitvoerder heeft uitgekozen. Hij is immers in eerste instantie de adviseur van de werkgever. Laat de adviseur daarom zijn keuze onderbouwen. Daarnaast is het van groot belang duidelijk in beeld te hebben welke beleggingsmogelijkheden er zijn, zowel vóór als vanaf pensionering. Laat u hierover goed voorlichten.

5 PENSIOENNIEUWS 5 Dreiging handelsoorlog heeft slechte invloed of dekkingsgraden pensioenfondsen Als gevolg van het protectionistische beleid van de Amerikaanse president Trump, gekenmerkt door hogere invoerrechten op diverse buitenlandse producten en de reactie die daarop volgden, hebben de dekkingsgraden van pensioenfondsen behoorlijke schade opgelopen. De drieging van een handelsoorlog, die van deze maatregelen uitging, deed de aandelenkoersen en de rente dalen. Beide hebben een nadelige invloed op de dekkingsgraad. Het vermogen van de pensioenfondsen wordt door de dalende aandelenkoersen lager en de daling van de rente zorgt voor een hogere pensioenverplichting. Probleem dubbele (niet-) belastingheffing pensioen in België opgelost Woont men in het buitenland en ontvangt men een pensioen en/of een lijfrente vanuit Nederland, dan rijst de vraag welk land over dit pensioen belasting mag heffen. Deze heffingsbevoegdheid is meestal geregeld is een belastingverdrag tussen Nederland en een ander land. De Belgische rechter had in verscheidene zaken geoordeeld dat België naar zijn nationale recht het uit Nederland afkomstige pensioen niet (geheel) in de belastingheffing kon betrekken. Op grond van deze jurisprudentie was het voor de Nederlandse belastingdienst onduidelijk geworden of uit Nederland afkomstige pensioenen in België voldoende belast kunnen en zullen worden. Hierdoor zou dan een situatie van dubbele niet-heffing of van dubbele heffing kunnen ontstaan. Om dit probleem op te lossen heeft overleg plaatsgevonden tussen de bevoegde autoriteiten van beide landen. Dit heeft geresulteerd in de volgende afspraken: Nederland heft geen belasting over uit Nederland afkomstig pensioen als België het pensioen feitelijk en voldoende belast; In situaties waar dit niet het geval is, zal Nederland kunnen heffen en zal België voorkoming van dubbele belasting verlenen. Er vindt uitwisseling van informatie tussen Nederland en België plaats, op grond waarvan duidelijkheid wordt verschaft in welke situaties het pensioen in België feitelijk en voldoende wordt belast en in welke situaties dat niet het geval is. Soms is het niet altijd even duidelijk wie nu feitelijk heffingsbevoegd is, en kunnen situaties ontstaan van dubbele (niet-)belastingheffing, zoals dat bij in België wonende pensioengerechtigden het geval was. Het gaat hierbij om fiscaal gefacilieerde privaatrechtelijke pensioenen, lijfrenten en stamrechten die tezamen hoger zijn dan ,- (artikel 18 van het Verdrag tussen Nederland en België). HANS SWAGTEN

6 JURIDISCH 6 Juridisch Het wijzigen van een pensioenregeling Bij een werkgever kan om diverse redenen de behoefte ontstaan om de met zijn werknemers overeengekomen pensioenregeling te wijzigen. De vraag die dan opkomt, is of dit zomaar kan en wat hierin de rol van de werknemers en de ondernemingsraad is. Wat is een wijziging? Een pensioenregeling is een arbeidsvoorwaarde en maakt derhalve onderdeel uit van de contractuele relatie tussen werkgever en werknemer. Dat maakt dat een pensioenregeling voor wat de rechtsgevolgen betreft een overeenkomst is. Overeenkomsten zijn bindend tussen partijen die deze zijn aangegaan. Het eenzijdig wijzigen daarvan is juridisch niet mogelijk, tenzij vooraf overeengekomen of hierover overeenstemming tussen partijen wordt bereikt. Voor pensioenregelingen geldt géén afwijkende wetgeving. pensioenovereenkomst. De pensioentoezegging kan dus op verschillende wijzen tot stand komen. Dit kan van invloed zijn op de wijzigingsproblematiek. Het is in ieder geval aan te raden om de gemaakte afspraken tussen partijen helder en duidelijk vast te leggen. Onder het wijzigen van de pensioenregeling kan verstaan worden élke verandering in de pensioenregeling, de pensioenaanspraken of rechten, en de wijze van uitvoering van de pensioenregeling. Waarom is het wijzigen van een pensioenregeling dan toch een specifieke situatie? Dit door het feit dat pensioenregelingen door eigen wet- en regelgeving worden beheerst, bij een pensioenregeling tevens een pensioenuitvoerder is betrokken, de vastlegging van de pensioenregeling op collectieve wijze gebeurt, de pensioenregeling ook doorwerkt na beëindiging van de dienstbetrekking en dat naast de werknemer ook de eventuele partner en kinderen rechten kunnen ontlenen aan de pensioenregeling. De Pensioenwet stelt geen vormvereisten aan de Wijzigen en de benodigde instemming Voordat ingegaan wordt op de vraag of en zo ja op welke wijze een pensioenregeling gewijzigd kan worden, moet opgemerkt worden dat een wijziging van de pensioenregeling enkel betrekking kan hebben op de toekomst 1. Uitgangspunt Het uitgangspunt is, zoals gezegd, dat een pensioenregeling onderdeel uitmaakt van de arbeidsovereenkomst. In principe moet de werknemer met de wijziging ondubbelzinnig instemmen 2.

7 JURIDISCH 7 Hierbij is zorgvuldigheid geboden, zo blijkt uit dezelfde jurisprudentie. Gezien de afhankelijke positie van de werknemer ten opzichte van de werkgever mag toestemming niet te snel worden aangenomen. Ook een collectieve pensioenregeling, die voor alle werknemers geldt, moet in principe middels individuele instemming gewijzigd worden. Dit betekent dat een wijzigingstraject door de werkgever met zijn adviseur en indien aanwezig de ondernemingsraad zeer zorgvuldig aangepakt moet worden. Op de individuele instemming geldt wel een aantal uitzonderingen. Bedrijfstakpensioenfonds Een van de uitzonderingen is de pensioenregeling van een verplicht gesteld pensioenfonds. De verplichtstellingsbeschikking bewerkstelligt de verplichting om statuten, reglement en overeenkomsten van het pensioenfonds na te leven. Het bestuur kan een wijziging van de pensioenregeling doorvoeren op grond van artikel 9 van Wet Bpf, waarna op grond van artikel 4 Wet Bpf deze wijziging door de werkgevers en werknemers nageleefd moet worden. Cao Pensioenregelingen worden vaak vastgelegd in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao). Wijzigingen hierin leiden van rechtswege tot een gebondenheid van de georganiseerde werkgever en werknemers 3. De CAO incorporeert of daalt in de individuele arbeidsovereenkomst in. Ook voor niet-gebonden werknemers kan in de arbeidsovereenkomst zijn bepaald dat de cao indaalt. Ook in deze situatie heeft de werkgever geen individuele instemming van de werknemers nodig bij het wijzigen van de pensioenregeling. Wijzigingsbedingen Indien een werkgever zich niet kan beroepen op een verplicht gesteld bedrijfstakpensioenfonds of een bij cao doorgevoerde wijziging, is er nog een aantal mogelijkheden, waarmee de werkgever een wijziging kan doorvoeren. Zo kunnen diverse wijzigingsbedingen van toepassing zijn. Eenzijdig wijzigingsbeding Allereerst artikel 7:613 BW, hierin is het zogenaamde eenzijdig wijzigingsbeding opgenomen. Dit beding wordt schriftelijk overeengekomen en in de arbeidsovereenkomst

8 JURIDISCH 8 opgenomen. Het geeft de werkgever de bevoegdheid de in de arbeidsovereenkomst voorkomende arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen. Omdat het voor een werkgever weinig moeite kost een dergelijk beding in de arbeidsovereenkomst op te nemen, heeft de wetgever strikte randvoorwaarden aan het gebruik van het beding gesteld. Gevolg van dit beding is dat de werknemer die het beding is overeengekomen geen individuele instemming hoeft te verlenen voor het wijzigen van de pensioenregeling. Om die reden dient er dan ook sprake te zijn van een dermate zwaarwegend belang voor de werkgever dat het belang van de werknemer in redelijkheid en billijkheid daarvoor moet wijken. Het valt voor een werkgever niet altijd meer om dit zwaarwegende belang aan te kunnen tonen. Wijziging is fiscale wet- en regelgeving is hiervoor niet voldoende. Instemmings- en adviesrechten In het geval dat een werkgever een ondernemingsraad (verder; OR) heeft en er is sprake van een verzekerde pensioenregeling, dan heeft deze OR op grond van artikel 27 WOR een instemmingsrecht omtrent het aangaan, intrekken en wijzigen van een pensioenovereenkomst en op sommige punten inzake de uitvoeringsovereenkomst tussen de werkgever en de pensioenuitvoerder. Als de OR instemt, kan de werkgever richting individuele werknemers schermen met de reeds afgegeven instemming door de OR. Dit betekent echter niet dat de individuele werknemers dan moet instemmen. Bij een pensioenregeling die is ondergebracht bij een verplicht gesteld pensioenfonds heeft de OR geen instemmingsrecht. Dit wordt ingegeven door het feit dat werknemers reeds zeggenschap hebben middels het bestuur van het pensioenfonds 6. Artikel 19 PW Met de inwerkingtreding van de Pensioenwet is in artikel 19 Pensioenwet een speciaal eenzijdig wijzigingsbeding opgenomen voor pensioenregelingen. Deze bepaling is vergelijkbaar met artikel 7:613 BW. Algemene wijzigingsbedingen en premiewijzigingsbeding 4 in pensioenregeling Naast een eenzijdig wijzigingsbeding kan in een pensioenregeling ook een beperkt wijzigingsbeding dan wel premiewijzigingsbeding opgenomen worden. Dit betekent dat de werkgever zich het recht voorbehoudt om in bepaalde situaties de pensioenregeling aan te passen. Goed werkgever- en werknemerschap, redelijkheid en billijkheid Naast de wijzigingsbedingen, kan de werkgever ook een beroep doen op artikel 7:611 BW. In dit artikel is opgenomen dat de werkgever en werknemer zich als een goed werkgever c.q. werknemer behoren te gedragen. In dit kader is in de jurisprudentie 5 bepaald dat een goed werknemer op redelijke voorstellen van de werkgever, verband houdende met gewijzigde omstandigheden op het werk, in het algemeen positief behoort in te gaan en dergelijke voorstellen alleen mag afwijzen wanneer aanvaarding ervan redelijkerwijs niet van hem kan worden gevergd. Dat wordt niet anders als het zou gaan om gewijzigde omstandigheden die in de risicosfeer van de werkgever liggen. Indien hiervan sprake is, wordt een goed werknemer dus geacht in te stemmen met een voorgestelde wijziging. Stilzwijgend Indien de bovenstaande mogelijkheden geen uitkomst bieden, kan gezocht worden naar een praktische oplossing. Dit is de zogenaamde negatieve optie. Hierbij worden de werknemers geïnformeerd over de voorgenomen wijziging, waarbij gelegenheid wordt geboden om binnen een bepaalde termijn bezwaar aan te tekenen tegen de voorgenomen wijziging. Indien de werknemer binnen deze termijn geen bezwaar maakt, wordt de werknemer geacht akkoord te zijn met de wijziging. Óf een werkgever gebruik kan maken van deze negatieve optie is afhankelijk van de feiten en omstandigheden. Een werkgever met vijf werknemers, zal zich niet op het standpunt kunnen stellen dat het onmogelijk is om individuele toestemming van de werknemers te vragen. Waar de grens ligt, is niet uitgekristalliseerd en zal afhangen van de overige feiten en omstandigheden. Daarbij heeft te gelden dat de informatie die verstrekt wordt duidelijk en helder moet zijn, met cijfermatig inzicht in de gevolgen van de wijziging. Kortom er rust een zware zorgplicht op werkgever en adviseur en in mindere mate op de uitvoerder. Recente jurisprudentie Dat het wijzigen van een pensioenregeling niet altijd evident is, blijkt uit twee recente uitspraken. Zo heeft Rechtbank Midden-Nederland 7 zich uitgelaten over de vraag of een werkgever een terecht beroep op het eenzijdig wijzigingsbeding had gedaan bij het wijzigen van de pensioenregeling. Wat was er aan de hand?

9 JURIDISCH 9 De werkgever heeft in het kader van de gewijzigde fiscale wetgeving voorbereidingen getroffen om de pensioenregeling te wijzigen. Een van de uitgangspunten voor de nieuw vast te stellen pensioenregeling is het opstellen van een marktconforme pensioenregeling. Daartoe is een consultatietraject doorlopen met de bonden en de ondernemingsraad. Dit heeft geleid tot een onderhandelingsakkoord met een deel van de bonden en tot instemming van de ondernemingsraad. De pensioenregeling wordt gewijzigd. Een onderdeel hiervan is het wijzigen van de eigen bijdrage van de werknemers. Met ingang van 1 januari 2003 is in de cao en in het pensioenreglement een eigen bijdrage vastgelegd van 10% van het pensioengevend. Dit geldt echter niet voor werknemers in dienst vóór 1 januari Zij vallen niet onder de cao én aan hen is een premievrije pensioenregeling toegezegd. In nieuwe pensioenregeling wordt echter voor deze groep van werknemers toch een eigen bijdrage geïntroduceerd met ingang van 1 januari 2015, met een geleidelijke ingroei van 0% naar 3,5% in zeven jaar. Eisers, allen werknemers van vóór 2003 maken bezwaar tegen de (eenzijdige) wijziging. De werknemers stellen dat zij worden geconfronteerd met een netto inkomensachteruitgang. Zij hebben niet ingestemd met de wijziging van de pensioenregeling. De vraag is nu welk toetsingskader gehanteerd dient te worden? De kantonrechter stelt vast dat tussen partijen kennelijk niet in geschil is dat het premievrije pensioen onderdeel uitmaakt van de tussen partijen overeengekomen arbeidsvoorwaarden. Vaststaat dat in de individuele arbeidsovereenkomsten géén wijzigingsbeding als bedoeld in 7:613 BW is opgenomen. In de pensioenregeling, die tussen partijen van toepassing is, is wél een wijzigingsbeding opgenomen. Dit maakt volgens de kantonrechter dat de wijziging aan de hand van artikel 19 Pensioenwet (gelijk aan artikel 7:613 BW) dient te worden beoordeeld. De wijzigingen kunnen uitsluitend worden doorgevoerd indien de werkgever een zodanig zwaarwegend belang heeft dat het belang van de eisers (bij handhaving van een voor hen premievrij pensioen) hiervoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid hiervoor moeten wijken. De kantonrechter is van oordeel dat de door de werkgever aangevoerde omstandigheden, zoals harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden, weliswaar gerechtvaardigd zijn, maar niet zodanig zwaarwegend zijn, dat het individuele belang van de eisers hiervoor moet wijken. Ook Rechtbank Oost-Brabant8 heeft zich uitgelaten over het wijzigen van een pensioenregeling. Wat was er hier aan de hand? Het betreft een collectieve actie van werknemers die

10 JURIDISCH 10 allen vóór 1 januari 2009 bij de werkgever in dienst waren. Onderdeel van de arbeidsvoorwaarden van deze werknemers was een premievrij pensioen. De werkgever komt na overleg met de OR tot een wijziging van de pensioenregeling met o.a. de invoering van een eigen bijdrage. Merendeel van de werknemers is ook akkoord gegaan met de wijziging. Voor de werknemers die voor 1 januari 2009 in dienst waren, is een overgangsmaatregel bedacht met een geleidelijke verhoging van de eigen bijdrage. Deze regeling wordt ingevoerd. De werknemers stellen dat ze niet ingestemd hebben met de wijziging, dat geen eenzijdig wijzigingsbeding van toepassing is en ook een afweging van wederzijdse belangen niet kan leiden tot een toegestane wijziging. De werkgever stelt dat als sprake is van eenzijdig wijzigen, dan is voldaan aan de daarvoor geldende voorwaarden. De kantonrechter volgt de Hoge Raad dat van stilzwijgende instemming alleen sprake kan zijn, als de werkgever heeft voldaan aan informatieplicht en uit het gedrag of verklaring van de werknemer een welbewuste instemming blijkt. De kantonrechter vindt dat de werkgever aan de informatieplicht heeft voldaan, maar ook dat voor een aantal werknemers onduidelijkheid bestond over hun rechtspositie, stilzitten alleen nog niet genoeg is voor welbewuste instemming, de werknemers erop mochten vertrouwen dat ze konden meeliften met de procedure van de FNV, die reeds eerder namens aan groep getroffen werknemers procedeerde, en dat om die reden geen sprake is van stilzwijgende instemming. Tot slot beantwoordt de kantonrechter dan de vraag of de werknemers de gewijzigde eigen bijdrage moeten aanvaarden. Dit is niet het geval. Dat in het pensioenreglement van Metalektro wellicht een eigen bijdrage is opgenomen, maakt nog niet dat dit voor deze werknemers ook moet gelden, temeer nu de werkgever voor de werknemers waarvoor FNV heeft geprocedeerd wel een uitzondering heeft toegepast. De wijziging leidt tot een lager netto loon. Dit belang weegt zwaarder dan het gestelde belang van de werkgever. Ook de instemming van de OR en het merendeel van de werknemers maakt dit niet anders. Het enige gevolg dat het stilzitten van de werknemers heeft, is dat de wettelijke verhoging wordt gematigd. 1 Artikel 20 Pensioenwet 2 Hoge Raad 12 februari 2010, ECLI:NL:HR:2010:BK3570 en BK5026, Gerechtshof s-hertogenbosch, 19 september 2017, ECLI:NL:GHSHE:2017: Artikel 9 en 12 Wet CAO 4 Artikel 12 Pensioenwet 5 o.a. Hoge Raad, 26 juni 1998, het zogenaamde Taxi Hofman-arrest en Hoge Raad 11 juli 2008, het zogenaamde Stoof Mammoet-arrest 6 Artikel Pensioenwet 7 Rechtbank Midden-Nederland, 10 januari 2018, ECLI:NL:RBMNE:2018:62 8 Rechtbank Oost-Brabant, 1 maart 2018, ECLI:NL:RBOBR:2018:1001 CONCLUSIE Aangezien pensioen een arbeidsvoorwaarde is en dus onderdeel uitmaakt van de arbeidsovereenkomst, moet een pensioenregeling in principe gewijzigd worden door middel van overeenstemming tussen werkgever en werknemer. Er is een aantal mogelijkheden voor de werkgever om onder deze individuele toestemming uit te komen. Welke mogelijkheden er zijn en of deze succesvol ingeroepen kunnen worden, hangt af van de feiten en omstandigheden. Daarbij moet de werkgever (en dus ook de werknemer) zich realiseren wat de gevolgen zijn van een eenzijdig wijzigingsbeding. Bovenstaande kwesties laten zien dat zowel in de situatie van een eenzijdig wijzigingsbeding als zonder een vergelijkbaar beding géén eigen bijdrage ingevoerd kon worden. Goed en helder communiceren over de wijziging is hoe dan ook erg belangrijk voor een succesvolle wijziging. LINDA EVERS

11 VAKARTIKEL 11 Vakartikel Oplossing voor lijfrente-uitkeringen in het buitenland Al geruime tijd bestaan er aanzienlijke problemen met lijfrente- en pensioenuitkeringen voor Nederlanders die in het buitenland wonen. Vaak is het niet (goed) mogelijk om vanuit een expirerend kapitaal een periodieke uitkering aan te kopen omdat men geen nieuw contract met de verzekeraar in kwestie kon sluiten. De eenmalige uitkering werd dan vervolgens vaak als afkoop behandeld met dus ook belastingheffing ineens over de gehele (eenmalige) uitkering. Samen met DNB, het ministerie van Financiën en de belastingdienst heeft het verbond van verzekeraars gewerkt aan een oplossing voor dit probleem. Commentaar Het probleem is als volgt. Nederlanders die een lijfrentekapitaal in Nederland hebben opgebouwd maar inmiddels in het buitenland wonen, kunnen bij expiratie van hun lijfrentepolis hier vaak geen direct ingaande lijfrente-uitkering voor aankopen. Dat is vervelend want de lijfrente dient in veel gevallen als aanvulling op het pensioen en dat kan nu dus niet. Uitkering ineens is dan de enige oplossing maar dit wordt door de fiscus als afkoop bestempeld met bijbehorende (belasting)heffing ineens. Het verbond van verzekeraars heeft overleg gevoerd met DNB, het ministerie van Financiën en de belastingdienst en heeft een oplossing voor dit probleem neergelegd in een circulaire. Als door het uitvoeren van de (gerichte) lijfrente- of pensioenclausule een nieuwe overeenkomst ontstaat met de inmiddels in het buitenland woonachtige klant, is deze klant de verzekeringnemer op dit nieuwe contract en is sprake van grensoverschrijdende dienstverrichting door de in Nederland gevestigde verzekeraar. Verzekeraars kunnen in dat geval binnen de EU alleen een direct ingaande lijfrente of een direct ingaand pensioen aanbieden als zij zich notificeren in het woonland van de klant. De verzekeraar is in dergelijke gevallen vaak gehouden verzekeringen aan te bieden waarop het recht van het woonland van toepassing is, aldus de circulaire. Overigens speelt dit probleem niet als de begunstigde op de einddatum weer in Nederland woont. In de circulaire geeft het verbond aan dat na overleg met genoemde partijen het gedeelde inzicht is ontstaan dat geen sprake is van een nieuwe overeenkomst als sprake is van omzetten van het lijfrentekapitaal in een direct ingaande lijfrente bij dezelfde verzekeraar. Ter toelichting vermeldt de circulaire het volgende: Bij de omzetting van het lijfrentekapitaal in een direct ingaande lijfrente bij dezelfde verzekeraar is geen sprake van een nieuwe overeenkomst, maar van uitvoering van de gerichte lijfrenteclausule op de bestaande overeenkomst, mits uit de polisvoorwaarden blijkt dat sprake is van een gerichte lijfrente waarvan de premies aftrekbaar waren als uitgaven voor inkomensvoorzieningen als bedoeld in artikel Wet IB Als de begunstigde/klant op het

12 VAKARTIKEL 12 omzettingsmoment niet meer in Nederland woont, is derhalve Sinds 2008 is het ook mogelijk om lijfrenten onder te geen sprake van grensoverschrijdende dienstverrichting als brengen bij een bank. Deze goedkeuring geldt echter niet de omzetting plaats vindt bij dezelfde verzekeraar waarbij voor aankoop van een bancaire lijfrente. Dit omdat het het gerichte lijfrentekapitaal is opgebouwd. In het geval volgens het verbond juridisch niet haalbaar is om expirerend een verzekeraar zowel de opbouw van het lijfrentekapitaal verzekerd kapitaal en een periodieke uitkering bij een bank als de direct ingaande lijfrente-uitkering aanbiedt en als een en dezelfde verzekering te zien. aan de hiervoor genoemde voorwaarden is voldaan, mag Nog openstaande punten in het vervolgoverleg zijn de verzekeraar dit als één overeenkomst beschouwen. onder andere of, en zo ja onder welke voorwaarden, ook Het is de verantwoordelijkheid van de verzekeraar om de een direct ingaande lijfrente bij een andere verzekeraar polisvoorwaarden zodanig vorm te geven dat aan deze kan worden aangekocht zonder dat sprake is van een voorwaarden wordt voldaan. grensoverschrijdende dienstverrichting. CONCLUSIE De belemmeringen bij het aankopen van lijfrente-uitkeringen door geëmigreerde Nederlanders zijn (groten) deels weggenomen, nu het verbond in haar circulaire aangeeft dat zowel de opbouw- als de uitkeringsfase bij dezelfde verzekeraar onder voorwaarden kunnen worden beschouwd als één contract. Dat betekent immers dat dat geëmigreerde Nederlanders in de meeste gevallen met het kapitaal toch een periodieke lijfrente-uitkering kunnen bedingen, waar dit in het verleden niet mogelijk was omdat dit werd gezien als een grensoverschrijdende dienstverrichting. Dit beleid geldt overigens (nog) niet voor aankoop van een lijfrente bij een andere verzekeraar dan waar het gerichte lijfrentekapitaal was ondergebracht. Ook geldt de goedkeuring niet voor aankoop van een bancaire lijfrente vanuit een verzekerd kapitaal. DAVID WILDEMANS

13 ARBEID & PENSIOEN 13 Arbeid & pensioen Waardeoverdracht kleine pensioenen Eind vorig jaar is het wetsvoorstel Waardeoverdracht klein pensioen door de Tweede Kamer aangenomen. Voorheen had een pensioenuitvoerder het recht om kleine pensioenen (minder dan 474,11 bruto per jaar) af te kopen om zo de administratieve lasten te beperken. In de nieuwe wet wordt het recht van de pensioenuitvoerder op tussentijdse afkoop vervangen door een recht op automatische waardeoverdracht. Het doel is dat kleine pensioenen zoveel mogelijk de pensioenbestemming behouden en zo kunnen aangroeien tot een aanzienlijker inkomen na pensionering. Werknemers met meerdere kleine pensioenen krijgen dan de kans op een goede oudedagsvoorziening door de kleine pensioenen samen te voegen in plaats van af te kopen. De spreiding van kleine pensioenen bij verschillende pensioenuitvoerders neemt daardoor ook af en zo worden kosten bespaard. Automatische waardeoverdracht Vanaf 1 januari 2019 kunnen pensioenuitvoerders automatische waardeoverdrachten van kleine pensioenen gaan uitvoeren. Via het pensioenregister kan de pensioenuitvoerder achterhalen bij welke nieuwe pensioenuitvoerder de werknemer pensioen opbouwt. Daarna kan de pensioenuitvoerder, zonder toestemming van de gewezen deelnemer, de waarde overdragen naar de nieuwe pensioenuitvoerder. Ze hoeven daarbij geen rekening te houden met de termijn van 2 jaar na uitdiensttreding, zoals dat bij afkoop geregeld was. Als door de waardeoverdracht een te grote bijbetalingsverplichting voor de oud-werkgever ontstaat zal er geen automatische waardeoverdracht plaats vinden. Er geldt dan wel nog het individuele recht van een werknemer om een waardeoverdracht te verzoeken. De automatische waardeoverdracht kan ook plaats vinden bij onderdekking van een pensioenfonds in tegenstelling tot individuele waardeoverdrachten. Naast het wetsvoorstel werden ook diverse moties en amendementen aangenomen, waaronder een amendement dat bepaalt dat de afkoopmogelijkheid herleeft als fondsen vijf opeenvolgende jaren niet in staat zijn gebleken een klein pensioen (automatisch) over te dragen. In het verlengde daarvan werd ook een motie aangenomen die de minister vraagt na te gaan wat de belemmeringen zijn om over te dragen aan een andere dan de nieuwe uitvoerder. Regeling heel klein pensioen Ook is in de wet opgenomen dat kleine pensioenen van minder dan 2,- bruto per jaar komen te vervallen. Deze administratieve last voor de pensioenuitvoerder is te hoog om dit kleine pensioen

14 ARBEID & PENSIOEN 14 over te dragen. De automatische waardeoverdracht van kleine pensioenen en het laten vervallen van heel kleine pensioenaanspraken kunnen onafhankelijk van elkaar plaatsvinden. Het vervallen van nieuwe heel kleine pensioenaanspraken bij beëindiging van de deelneming geldt voor alle pensioenuitvoerders. Deze hele kleine pensioenaanspraken komen van rechtswege te vervallen, ongeacht of een pensioenuitvoerder meedoet aan het systeem van de automatische waardeoverdracht. Voor wat betreft reeds bestaande heel kleine pensioenaanspraken is het een keuze voor pensioenuitvoerders om deze te laten vervallen. Dit is geregeld in het overgangsrecht van het wetsvoorstel. De pensioenuitvoerder dient de gewezen deelnemer daarover te informeren. Echtscheiding Bij echtscheiding heeft de ex-partner recht op de helft van het tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen. Hierbij geldt ook de grens van 474,11 bruto per jaar. Als er dus minder dan 2 keer 474,11 ouderdomspensioen is opgebouwd, wordt er niet verevend. Nu de Wet waardeoverdracht klein pensioen van kracht wordt, wil minister Koolmees ook de problematiek inzake pensioenverevening bij echtscheiding aanpakken. zelf de uitbetaling regelen met de deelnemer. Daarnaast blijft het ouderdomspensioen voor de ex-partner gekoppeld aan het pensioen van de deelnemer. Bij verevening van pensioen is de ex-partner afhankelijk van de keuzes die de deelnemer maakt. De stijging van de AOWleeftijd heeft tot gevolg dat de impact van die afhankelijkheid van de keuzes groter kan worden als er sprake is van een leeftijdsverschil; de AOW-leeftijd is immers niet meer voor iedereen hetzelfde. Het voorstel is om bij echtscheiding automatisch conversie te laten plaats vinden. Dit betekent dat de ex-partner automatisch een eigen recht op pensioen krijgt en niet meer afhankelijk is van de deelnemer. Zo krijgen zowel de deelnemer als de ex-partner meer regie over hun eigen financiële planning. Ook hoeft de grens van 474,11 niet meer doorslaggevend te zijn in het kader van administratieve lasten. Een klein geconverteerd ouderdomspensioen voor de ex-partner kan door middel van een automatische waardeoverdracht direct worden overgedragen aan de pensioenuitvoerder waar de ex-partner pensioen opbouwt. Bij pensioenverevening geldt dat de deelnemer en ex-partner een formulier moeten invullen om de verevening te regelen bij de pensioenuitvoerder. Als ex-partners een verzoek tot verevening binnen 2 jaar na de scheidingsdatum doorgeven, verzorgt de pensioenuitvoerder ook de uitbetaling aan de expartner. Doen ze dat niet of te laat, dan moet de ex-partner Heeft u na het lezen van dit artikel vragen, neem dan contact op met mij via KIMBRANDS@GOMMERPENSIONS.NL VRAGEN? CONCLUSIE De eerste stap is gezet om kleine pensioenen te behouden en administratieve lasten te verlagen. Op dit moment wordt de tweede stap overwogen, waarbij echtscheiding eenvoudiger en in het belang van beide partners moet worden. Ook dit laatste kan mogelijk in een automatisch proces, waarbij ook administratieve lasten verlaagd kunnen worden. KIM BRANDS-RIJLAARSDAM

15 PENSIOENFONDSREGELINGEN 15 Pensioenfondsregelingen Vrijstelling van deelname BPF. En de positie van de werknemers dan? Op basis van de Wet verplichte deelname Bedrijfstakpensioenfonds (Wet BPF) geldt in diverse bedrijfstakken voor werkgevers de verplichting om zich aan te sluiten bij een BPF. Hierbij bepaalt het verplichtstellingsbesluit van het betreffende BPF uiteindelijk welke (soort) werkgevers onder de werkingssfeer van het BPF vallen. Indien een werkgever binnen de werkingssfeer valt, dient het de door het fonds vastgestelde premies te voldoen en bouwen zijn werknemers op basis van het geldende pensioenreglement pensioenaanspraken op. Welk BPF is van toepassing? Er zijn ongeveer 60 bedrijfstakpensioenfondsen in Nederland en sommigen hiervan bestrijken meerdere bedrijfstakken. Veel verplichtstellingsbesluiten bevatten meerdere pagina s met omschrijvingen van de bedrijfsactiviteiten die vallen binnen de betreffende bedrijfstak. Voor sommige werkgevers is het helder dat ze binnen de werkingssfeer van een BPF vallen. Voor andere werkgevers ligt het wat gecompliceerder omdat ze bijvoorbeeld meerdere activiteiten uitvoeren. Het komt zelfs voor dat de activiteiten van een werkgever worden genoemd in meerdere verplichtstellingsbesluiten. Regelmatig moet de rechter er dan aan te pas komen om te bepalen welk BPF nu van toepassing is op de werkgever. De economie is de laatste jaren hard veranderd. Er komen nieuwe soorten bedrijven welke met name gebruik maken van modernere technieken. Dit zorgt er ook voor dat pensioenfondsen hun verplichtstellingsbesluit hierop (moeten) aanpassen. Dit kan tot gevolg hebben dat een werkgever op het ene moment niet en op een volgend moment wel onder de werkingssfeer van een BPF valt. Of door wijziging van zijn bedrijfsactiviteit ineens niet meer. Vrijstelling van deelname BPF De Wet BPF kent een aantal gronden waarop een werkgever vrijstelling kan krijgen van de verplichting om deel te nemen aan het BPF. Het gaat dan in principe om de volgende vier gronden: Op het moment dat de werkgever onder de werkingssfeer van het BPF komt te vallen, heeft het al gedurende minimaal een halfjaar een eigen pensioenregeling voor de werknemers. De werkgever kent binnen zijn onderneming een eigen cao met daarin opgenomen een pensioenregeling. De beleggingsperformance van het BPF is, uitgaande van de hiervoor geldende wettelijke bepalingen, ondermaats. Het bestuur van het BPF verleent aan de werkgever op andere gronden vrijstelling. De eerste grond (een eigen pensioenregeling) komt in de praktijk regelmatig voor omdat de werkgever vanaf aanvang van het bedrijf niet onder de werkingssfeer van het BPF viel en voor zijn werknemers een

16 PENSIOENFONDSREGELINGEN 16 eigen pensioenregeling heeft getroffen bij bijvoorbeeld een pensioenverzekeraar. Door het wijzigen van de bedrijfsactiviteit, of de uitbreiding van de werkingssfeer van het BPF, valt de werkgever vanaf enig moment wel onder de verplichtstelling van het BPF. Het bestuur van het BPF is dan verplicht om, onder aanvullende voorwaarden, aan de werkgever vrijstelling van de deelname te verlenen. Indien een BPF, ten opzichte van de benchmark, een aantal jaren achter elkaar een te slechte beleggingsperformance laat zien, is het verplicht om aan alle werkgevers die hierom verzoeken vrijstelling te verlenen. Ook aan deze vrijstelling stelt de wetgeving aanvullende eisen. De aanvullende eisen zien met name op de belangen van de werknemers van de werkgever. Bij de vrijstelling op grond van de eigen pensioenregeling wordt de eis gesteld dat deze actuarieel gelijkwaardig is aan de pensioenregeling van het BPF. Dit houdt niet in dat de pensioenregeling hetzelfde dient te zijn en ook niet dat de pensioenuitkomst hetzelfde is voor de werknemer. Via een ingewikkelde actuariële berekening dient aangetoond te worden dat de actuariële waarde van de pensioenaanspraken in de eigen pensioenregeling voor minimaal 95% gelijk zijn aan de actuariële waarde van de pensioenaanspraken die de werknemer bij het fonds zou hebben opgebouwd indien hij deelnemer was geweest. Indien vrijstelling wordt verkregen op grond van de beleggingsperformance van het BPF moet er een eigen pensioenregeling getroffen worden die ten minste dezelfde aanspraken oplevert als de pensioenregeling van het BPF. Deze voorwaarde is dus aanzienlijk strakker. Gevolgen vrijstelling voor de werknemers Of de vrijstelling voor de werknemers gevolgen heeft, hangt natuurlijk af van de keuze van de werkgever ten aanzien van de eigen pensioenregeling. De vereiste actuariële gelijkwaardigheid betekent, zoals aangegeven, niet dat de regeling ook hetzelfde pensioen gaat opleveren. In de praktijk komt het regelmatig voor dat de werkgever kiest voor een beschikbare premieregeling terwijl het BPF een middelloonregeling kent. De hoogte van het uiteindelijke pensioen in een beschikbare premieregeling is doorgaans voor de werknemer geheel onzeker. In de basis staat de uitkomst van een middelloonregeling wel vast. De dekkingsgraad van het BPF is nog wel van invloed op de hoogte van het pensioen (korten of indexeren). Ook ten aanzien van de eigen bijdrage van de werknemer kan een verschil optreden. Het pensioenfonds hanteert voor elke deelnemer hetzelfde premiepercentage (doorsneepremie) en de eigen bijdrage bedraagt hiervan een (door sociale partners) vastgesteld percentage. Bij de eigen pensioenregeling kan de werkgever zelf de verschuldigde eigen bijdrage bepalen zolang deze maar voldoet aan de geldende wetgeving. Hebben werknemers invloed op de vrijstelling? Van werkgevers die vrijstelling willen, hoor je soms het argument dat dit een keuze is gebaseerd op het principe dat ze zelf willen bepalen hoe hun arbeidsvoorwaarden eruit zien. Doorgaans is de keuze voor vrijstelling gebaseerd op de financiële gevolgen ervan. De eigen pensioenregeling is dan

17 PENSIOENFONDSREGELINGEN 17 (aanzienlijk) goedkoper voor de werkgever dan de deelname aan de regeling van het BPF. Wat de gevolgen van de vrijstelling zijn voor de werknemers valt eigenlijk pas echt te bepalen op de pensioendatum. Tot dat moment kan er wel een verschil zijn in het pensioensysteem maar dit geeft nog geen antwoord op de vraag welke regeling de werknemer het beste pensioenresultaat oplevert. Op de pensioendatum staat dit pas vast. De gevolgen voor de eigen bijdrage zijn wel direct helder. Het is natuurlijk aan de werknemer om te bepalen of een lagere eigen bijdrage in combinatie met een meer onzekere pensioenuitkomst wenselijker is dan een hogere eigen bijdrage en een meer zekere pensioenuitkomst. Indien binnen de werkgever sprake is van een ondernemingsraad dan zal deze in de discussie een afweging moeten maken tussen de voordelen die de werkgever heeft van de vrijstelling en de voor- en nadelen die de werknemers hiervan hebben. Onlangs mocht de rechter zich buigen over de casus van een ontevreden werknemer die en het BPF verweet dat het aan de werkgever vrijstelling had verleend en de werkgever verweet dat deze door de gevraagde vrijstelling onrechtmatig had gehandeld jegens de werknemer. De claim tegen het BPF werd door de rechter afgewezen omdat de werknemer geen partij is bij het aanvragen en verlenen van de vrijstelling. Dit is iets tussen het BPF en de werkgever. De uitkomst van de claim tegen de werkgever is wat detail specifieker. Bij aanvang van het dienstverband had de werkgever al een eigen pensioenregeling en deze was genoegzaam bekend bij de werknemer. De stelling van de werknemer dat deze had aangenomen dat de werkgever was aangesloten bij het BPF werd door de rechter dus niet gevolgd. Dat later bleek dat de werkgever wel onder de werkingssfeer van het BPF viel, en het BPF over de afgelopen jaren vrijstelling verleende op basis van de eigen pensioenregeling, gaf aan de werknemer nog geen recht op deelname aan de regeling van het BPF. Een aantal jaar geleden mocht de rechter zich buigen over een casus die precies contra was. Bij aanvang van het dienstverband was er sprake van een eigen pensioenregeling welke geen eigen bijdrage kende voor de werknemers. Op enig moment werd de werkgever gesommeerd om zich aan te sluiten bij een BPF en de werkgever legt zich hierbij neer zonder een verzoek om vrijstelling. Voor de werknemers betekende de aansluiting bij het BPF een aanzienlijk betere pensioenregeling. Maar ook ineens de invoering van een eigen bijdrage op basis van hetgeen het BPF voorschreef. De werknemers verzetten zich tegen deze eigen bijdrage maar de rechter vond dat de werkgever deze (wel met een overgangstermijn) mocht invoeren omdat de werknemers aantoonbaar profijt hadden van de betere pensioenregeling. CONCLUSIE Door de Wet BPF vallen ongeveer 75% van de werkgevers in Nederland onder de verplichtstelling van een BPF. Voor de werknemers betekent dit dat ze zijn opgenomen in de pensioenregeling maar ook dat ze een (doorgaans aanzienlijke) eigen bijdrage moeten betalen voor hun pensioenopbouw. De wet biedt aan de werkgever, onder voorwaarden, de mogelijkheid van vrijstelling en de werkgever zal hierbij een afweging maken die in eerste aanleg gebaseerd is op de (financiële) gevolgen voor de onderneming. De gevolgen voor de werknemers van de uiteindelijke keuze zijn hierbij niet altijd doorslaggevend. Hiervoor ligt een belangrijke taak weggelegd voor de Ondernemingsraad. PAUL VAN RAVENZWAAIJ

18 PRAKTIJKVRAAG 18 Praktijkvraag Deeltijdpensioen Wij hebben werknemers die richting de pensioendatum geleidelijk aan willen gaan afbouwen. Daarbij willen ze gebruik maken van deeltijdpensioen. Hoe werkt dat precies? Antwoord Deeltijdpensioen is een combinatie van minder werken en je inkomen aanvullen door een gedeelte van je pensioen in te laten gaan. Het is mogelijk om je pensioen te vervroegen en uit te stellen. In de periode vijf jaar voor de AOW ingangsdatum tot 5 jaar na de AOW ingangsdatum is het mogelijk om je pensioen te vervroegen of uit te stellen, ongeacht hoeveel je nog werkt. Die periode is dan ook met name geschikt om gebruik te maken van deeltijdpensioen. Dat bedrag zou oorspronkelijk op 68 jarige leeftijd gaan uitkeren, maar hij laat het nu al ingaan (hij vervroegt een deel van zijn pensioen), waardoor het afneemt tot ongeveer 7.500,-. Zijn totale inkomen bedraagt dan ,-. Omdat hij parttime werkt zal zijn pensioenopbouw ook parttime verder gaan. In plaats van nog 2.500,- bouwt hij de komende jaren nog 1.500,- op. Op 68 jarige leeftijd bedraagt zijn totale pensioen dan ,-. Voorbeeld Een werknemer is 63, werkt fulltime met een salaris van ,-. Hij heeft ,- pensioen opgebouwd en zal de komende jaren tot 68 jarige leeftijd nog 2.500,- pensioen opbouwen, zijn totale pensioen zal dan ,- bedragen. Hij besluit in plaats van 5 dagen per week 3 dagen te gaan werken. Zijn salaris neemt hierdoor af naar 60% is ,-. Omdat de inkomensdaling te groot is, besluit hij een deel van zijn pensioen in te laten gaan. Door de gedeeltelijke vervroeging van het pensioen neemt zijn inkomen minder hard af, dan wanneer hij alleen maar parttime was gaan werken. Het pensioen neemt echter ook af, alleen niet zoveel als wanneer hij volledig gestopt was met werken. Volledigheidshalve merk ik nog op dat het ook mogelijk is om tijdens de periode dat de werknemer in deeltijd werkt de pensioenopbouw wel volledig voort te zetten in plaats van parttime zoals in mijn voorbeeld is opgenomen. Hij besluit om ook 40% van het opgebouwde pensioen nu al in te laten gaan. Het gedeelte van het pensioen dat nu ingaat is ,-. Ook kan de werkgever altijd besluiten tot een aanvullende loonbetaling tijdens de periode dat de werknemer gedeeltelijk met pensioen gaat.

19 PRAKTIJKVRAAG 19 Deeltijdpensioen is een instrument dat werknemers kunnen inzetten om een geleidelijke afbouw richting pensionering te bewerkstelligen. Daarnaast kan het als instrument worden ingezet in het kader van duurzame inzetbaarheid van werknemers. Deeltijdpensionering is maatwerk, waarbij maatwerk ook kan worden toegepast op groepen van werknemers. Wilt u meer weten of heeft u specifieke vragen over deeltijdpensioen of duurzame inzetbaarheid, neem contact op met Jan van Harten of Theo Gommer. VRAGEN? Heeft u na het lezen van dit artikel vragen, neem dan contact op met mij via JANVANHARTEN@GOMMERPENSIONS.NL JAN VAN HARTEN

20 COLOFON 20 Colofon Hoofdredacteur mr. J.T. Gommer MPLA CCFP &Gommer Pensions Group Gommer & Partners Pensioen Advocaten Eindredacteur drs. D.M. Wildemans MPLA, associate partner Akkermans & Partners Vaste medewerkers mr. P.A. ter Beest MPLA PensioenPodium mw. mr. B.F.M. Evers MPLA, pensioenadvocaat Gommer & Partners Pensioen Advocaten Rubrieken: Redactioneel, Juridisch, Fiscaal, Arbeid & Pensioen, Pensioenfondsregelingen, Verzekerde regelingen (beleggingen), Vakartikel, Praktijkvraag van de maand, Maatschappelijk/Sociaal, 3 e Pijler pensioen. VERSCHIJNING 6 keer per jaar. J.M. van Harten MPLA CCFP, associate partner &Gommer Pensions Group mw. mr. H.M.J. van den Hurk, partner Gommer & Partners Pensioen Advocaten P.M. van Ravenzwaaij MPLA Jan Pensioenadviseurs Hoewel uiterste zorg is besteed aan de inhoud van Onderneming + Pensioen, aanvaardt de uitgever noch de redactie enige aansprakelijkheid voor onvolledigheid of onjuistheid of voor de gevolgen daarvan. Verveelvuldiging en openbaarmaking van Onderneming + Pensioen is niet toegestaan zonder schriftelijke toestemming. drs. D. M. Wildemans MPLA, associate partner Akkermans & Partners Groep mw. ing. K.M.H. Brands Bec MPLA CCFP &Gommer Pensions Group drs. J.C.G. Swagten CPC Akkermans & Partners Groep REDACTIEADRES &Gommer Pensions Group Saal van Zwanenbergweg RM Tilburg T (013) E info@gommerpensions.nl W mw. mr. M.N. Koenes MPLA, pensioenadvocaat Gommer & Partners Pensioen Advocaten