IK in de Ondernemingsraad?

Transcriptie

1 IK in de Ondernemingsraad?

2 Vragen van (en antwoorden) voor kandidaat of beginnende OR-leden. Er zit overlap in vragen en antwoorden, maar deze vragen en antwoorden bieden wel enige introductie en kunnen dienen om enige basiskennis over het medezeggenschapswerk te krijgen. Sommige vragen komen onder verschillende kopjes voor. Ondernemingsraad (algemeen) 1. Wat doet een OR? De Ondernemingsraad overlegt met de directeur over zaken die spelen in en rond de onderneming en in het bijzonder over besluiten en maatregelen die het personeel raken. 2. Wat moet je weten en kunnen om in de OR te zitten? Dat je verstand van zaken hebt of vaardigheden hebt die in de OR van pas komen is mooi meegenomen. Het is niet noodzakelijk om dit te bezitten als je besluit in de OR te stappen. Veel belangrijker is de wil en de bereidheid om je in te zetten voor het bedrijf en je collega s. Veel kun je leren tijdens de zittingsperiode van de OR. 3. Zitten er ook leidinggevenden in een OR? De OR bestaat uit vertegenwoordigers van het personeel van een bedrijf. Iedereen die een bepaalde tijd op grond van een arbeidsovereenkomst in dienst is bij het bedrijf mag kiezen en gekozen worden. Dat geldt ook voor leidinggevenden op alle niveaus binnen het bedrijf. De enige die niet mag stemmen en die ook niet in de OR mag zitten is de directeur. 4. Wat heb ik eraan, welk voordeel kan ik halen uit het OR-werk? Je krijgt als OR-lid niet direct meer loon of andere financieel voordeel. Wel zijn er andere voordelen aan het OR-lidmaatschap verbonden. Vanuit de OR leer je het bedrijf van een andere kant kennen. Je bent snel op de hoogte van allerlei interessante ontwikkelingen. Er wordt een beroep op je gedaan om binnen de OR als een team samen te werken. Er wordt van je verwacht dat je meehelpt tot goede beslissingen te komen. Dergelijke zaken zijn kansen voor persoonlijke ontwikkeling en scholing. 5. Wat mag een OR? Waarover mag je meepraten? De positie van de OR is geregeld in de Wet op de Ondernemingsraden. In die wet zijn de bevoegdheden van de OR tamelijk uitgebreid vastgelegd. kort gezegd mag de OR meepraten over het ondernemingsbeleid. Onderdeel daarvan is dat de OR adviesrecht heeft over allerlei organisatorische kwesties. Aan de OR is instemmingsrecht gegeven over diverse soorten regelingen op personeelsgebied. Daarnaast kan de OR eigen voorstellen aan de directeur voorleggen. Tenslotte hebben zij tot taak om toe te zien op de naleving van verschillende wetten. Je kunt daarbij denken aan de Arbeidsomstandighedenwet, milieuwetten, regelingen op sociaal gebied en de geldende CAO of publiekrechtelijke arbeidsvoorwaardenregeling of het arbeidsvoorwaardenreglement. De ervaring leert dat bij een positief overlegklimaat er meer mogelijk is dan wat de wet minimaal verplicht stelt. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 2

3 6. Wat is het nut van een OR? De aanwezigheid van een Ondernemingsraad zorgt er voor dat een directeur belangrijke beslissingen over de financiën en de organisatie van de onderneming en maatregelen over personeelsbeleid niet zonder overleg met een vertegenwoordiging kan nemen. Door dit overleg kan bij voorbeeld het personeel bij veranderingen worden betrokken, kunnen de voorwaarden van invoering van maatregelen beter worden, of kunnen alternatieven worden aangedragen. Is er geen Ondernemingsraad aanwezig, dan beslist de directeur alleen. 7. Is iedereen geschikt om in de OR te gaan zitten? De wet op de Ondernemingsraden stelt geen bijzondere kwaliteitseisen aan OR-leden. Een OR-lid moet wel werknemer zijn. Dat wil zeggen hij moet werkzaam zijn in het bedrijf op grond van een arbeidsovereenkomst. Verder moet hij een bepaalde tijd in een bedrijf werken om te kunnen kiezen, meestal een halfjaar en om gekozen te worden, meestal een jaar. 8. Kan ik ook al heb ik weinig opleiding nuttig werk doen in de OR? Elke werknemer heeft vanuit zijn plek in het bedrijf kijk op de gang van zaken in dat bedrijf. Ook bijvoorbeeld een LBO-er kan inmiddels jaren praktijkervaring hebben opgedaan, waardoor deskundigheid ontstaat. Het is van belang wanneer die deskundigheid ook binnen de OR wordt benut. 9. Waarom zou ik er in gaan zitten? Zonder werknemers die in de OR willen, komt er geen Ondernemingsraad tot stand. Bovendien kan het OR-lidmaatschap bijdragen de persoonlijke ontwikkeling op allerlei gebied. 10. Is OR-werk alleen maar vergaderen? OR-werk is meer dan vergaderen. De voorstellen van de directie moeten immers worden getoetst. Dat vraagt soms om gesprekken met een of meer deskundigen binnen of buiten het bedrijf. Daarnaast kan de OR zelf initiatieven nemen, die het bedrijf en het personeel ten goede komen. Verder moet de Ondernemingsraad weten wat er leeft in het bedrijf, zo dat bij eventuele problemen naar een passende oplossing kan worden gezocht. Dat vraagt om regelmatige contacten met het overige personeel. 11. Wie kan ik tegenkomen in de OR? Zit mijn leidinggevende ook in de OR? Ook een leidinggevende, uitgezonderd de directeur, kan OR-lid zijn. Wie er in de Ondernemingsraad zitten, hangt af van wie zich kandidaat stellen bij de OR-verkiezing. Iedere werknemer die een bepaalde tijd in het bedrijf werkt kan zich kandidaatstellen, hetzij als lid van een vakorganisatie, hetzij via steun van collega s die blijkt uit hun handtekening onder de kandidaatstelling. Vervolgens moeten kandidaten op de verkiezingsdag nog een voldoende aantal stemmen behalen om gekozen te zijn. In bepaalde grotere bedrijven kan Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 3

4 het bedrijf zijn opgesplitst in kiesgroepen. Het doel hiervan is om zoveel mogelijk onderdelen van het bedrijf rechtstreeks in de OR te vertegenwoordigen. 12. Beïnvloedt het OR-lidmaatschap mijn kansen in de onderneming? Wat betekent het OR-lidmaatschap voor mijn loopbaan? In veruit de meeste gevallen levert het OR-lidmaatschap voordelen op voor de OR-leden. Het OR-werk biedt kansen om een bredere kijk op het bedrijf te ontwikkelen. Ook zijn er mogelijkheden om vaardigheden en deskundigheid op een of meerdere vakgebieden op te bouwen, die ook na een of meer perioden als OR-lid bruikbaar zijn. De praktijk is de leerschool, naast de wettelijke mogelijkheden om op cursus te gaan. Voor het geval binnen het bedrijf weerstanden tegen de OR-leden bestaan, geeft de wet op de Ondernemingsraden bescherming tegen benadeling op grond van kandidaatstelling of OR-lidmaatschap. Desnoods met hulp van de kantonrechter. Verder is onder normale omstandigheden ontslag door de werkgever niet mogelijk zonder toestemming van de kantonrechter, uitgezonderd ontslag op staande voet. Dan moet daar uiteraard aanleiding voor zijn. 13. Wat levert het OR-werk op? Als OR-lid is er de kans om vaardigheden te leren of te versterken, zoals het omgaan met schriftelijke stukken, onderhandelen, vergadertechniek, samenwerken. Een hogere betrokkenheid bij het bedrijf en een bredere blik op het bedrijf in de bedrijfstak kan het gevolg zijn van het OR-werk. De OR draagt verder medeverantwoordelijkheid voor het ondernemingsbeleid. De persoonlijke ontwikkeling en scholing wordt gestimuleerd. Aan het OR-werk zijn ook contacten met anderen buiten de organisatie verbonden, zoals met de Arbo-dienst, de arbeidsinspectie, andere OR en, de vakorganisaties en eventuele andere deskundigen. 14. Welke nadelen kleven aan het zitting nemen in de Ondernemingsraad? Er zijn een aantal nadelen te noemen, waarmee je als OR-lid te maken kunt krijgen Zo kan een conflictsituatie ontstaan met de bestuurder of met mede OR-leden. Soms is het moeilijk om personen en zaken te blijven scheiden. Het kan zijn dat de relatie met collega s in de team of op de afdeling verslechtert als je veel voor de OR weg bent. Elk probleem vraagt om een eigen oplossing. In een conflictsituatie met de bestuurder kan hulp van een buitenstaander, zoals bemiddeling door een bedrijfscommissie of een uitspraak van een rechter wellicht het probleem beslechten. Een conflict binnen de OR kan mogelijk door verdergaand overleg worden opgelost. Soms is het nodig de werkwijze van de OR bij te stellen. Weet hebben van de mogelijkheden en de grenzen van het OR-werk kan er toe bijdragen om de personen die voorstellen doen en de zaken waarom het gaat uit elkaar te houden. Het is aan te raden bij het begin van het OR-werk goede afspraken te maken over eventuele vervanging en ook aan te geven wanneer de OR-werk in perioden extra tijd vraagt. Zo kun je mogelijk problemen in de ploeg of op de afdeling voorkomen. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 4

5 15. Kan ik het wel? De vraag of je het wel kan, is pas goed te beantwoorden wanneer je een tijd in de OR hebt meegedraaid. Verder kan een steun in de rug zijn als collega s hun vertegenwoordiging aan jou toevertrouwen. Het is immers belangrijk dat kennis vanuit de diverse functiegroepen binnen een bedrijf in de OR is opgenomen. Bovendien beslist een OR-lid niet alleen, maar altijd in gezamenlijkheid. De verantwoordelijkheid voor OR-beslissingen wordt daarmee door alle OR-leden genomen. 16. Ik heb geen opleiding daarvoor gevolgd. Kan het dan wel? De wet op de Ondernemingsraden stelt geen opleidingseisen aan OR-leden. Wel zijn er veel mogelijkheden om vaardigheden en kennis die nodig is voor het OR-werk te leren. Verder is het veel belangrijker dat de OR-leden het vertrouwen van de achterban te hebben. 17. Ik houd niet van vergaderen. Zal ik mij dan toch beschikbaar stellen? Niet van vergaderen houden, is iets anders dan er niet tegen kunnen. In het laatste geval is het beter je niet kandidaat te stellen. Immers: om tot goede en uitvoerbare besluiten te komen, is het noodzakelijk overleg te voeren. Daaraan is niet te ontkomen. Wel kan het zinvol zijn om als je niet van vergaderen houdt extra aandacht te besteden aan het naleven van de spelregels die gelden voor vergaderingen. 18. Hoe stel ik mij beschikbaar en hoe moet ik campagne voeren? Je kunt je voor de OR beschikbaar stellen via de vakorganisatie waarbij je bent aangesloten. Wanneer in een bedrijf OR-verkiezingen worden gehouden, dan licht de vakorganisatie zijn leden daarover in. Je krijgt dan de mogelijkheid je als kandidaat op te geven. Vervolgens kan overleg met de vakorganisatieleden uit het bedrijf plaatsvinden over de samenstelling van de kandidatenlijst. Wanneer je niet bij een vakorganisatie bent aangesloten dan wordt je kandidaat door dit aan te geven bij de verkiezingscommissie of de secretaris van de Ondernemingsraad. Het is in dat geval noodzakelijk alleen of samen met andere collega s die kandidaat willen zijn voor de OR een aantal handtekeningen te verzamelen van collega s, die geen lid zijn van een vakorganisatie of lid zijn van een vakorganisatie die geen kandidatenlijst inlevert. Wanneer de nieuwe wet Medezeggenschap Werknemers in werking is getreden dan wordt het eenvoudiger je kandidaat te stellen. Dan mogen ook vakbondsleden jou kandidatenlijst ondertekenen en is een aantal van tien handtekeningen noodzakelijk. Campagne voeren is niet gebonden aan wettelijke regels. Je kunt diverse middelen inzetten. Posters, folders, gesprekken met collega s en eventueel bijeenkomsten van het personeel kunnen worden ingezet. Wel kan het bedrijf bijvoorbeeld beperkingen stellen aan de plaats waar posters mogen worden geplakt of aan de tijd die je aan de campagne besteed in werktijd. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 5

6 19. Hoe moet ik beginnen? Het is gebruikelijk dat nieuwe OR-leden, nadat zij zijn gekozen zich verdiepen in de wettelijke regels die gelden voor de Ondernemingsraad. Dat kan door zelf te lezen, of door een cursus voor nieuwe OR-leden te volgen, In geval een bestaande OR wordt voortgezet kan een eventueel testament van de vorige OR behulpzaam zijn om een actieprogramma voor de nieuwe OR op te stellen. 20. Ben je als OR-lid verantwoordelijk voor beleid van de onderneming? De wet op de Ondernemingsraden spreekt niet over individuele OR-leden, die verantwoording dragen, maar over de OR als geheel. De OR als geheel is medeverantwoordelijk voor het wel of niet nemen van beslissingen, zeker bij kwesties waarvoor instemming van de OR noodzakelijk is. Een OR-lid draagt geen persoonlijke individuele verantwoordelijkheid voor de genomen beleidsbeslissingen. 21. Hoe kom ik er achter wat de OR al heeft bereikt? Een goed functionerende OR heeft een goed contact met de achterban. Daarvoor zijn verschillende mogelijkheden. De wet stelt verplicht dat het verslag van de bijeenkomsten van de directeur met de OR, de zogenoemde overlegvergaderingen, aan alle werknemers wordt bekend gemaakt. Wanneer de OR ook eigen vergaderingen heeft kan het verslag daarvan worden gepubliceerd. De OR kan geregeld schriftelijk in het personeelsblad of een eigen blad aangeven, waarmee de OR zich heeft beziggehouden. Verder is er het ORjaarverslag. Aan het einde van een zittingsperiode kan een QR een testament opstellen zodat de volgende OR weet wat er is gepasseerd en wat nog moeten worden afgewikkeld. Tenslotte kan de OR gebruik maken van achterbanberaad om aan te geven op welke punten de OR heeft gescoord of waarom dat juist niet is gelukt. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 6

7 Wet op de Ondernemingsraden WOR 22. Wat is een Ondernemingsraad? Een Ondernemingsraad is een groep gekozen werknemers die optreedt als vertegenwoordiger van het personeel in een bedrijf. De OR overlegt met de directeur over het ondernemingsbeleid. Het overleg is gericht op zowel het bedrijfsbelang als het behartigen van de belangen van het personeel. De wet op de Ondernemingsraden stelt voorwaarden waarbinnen de OR moet opereren, geeft de OR bevoegdheden en biedt beroepsmogelijkheden om zo nodig argumenten kracht bij te zetten. De samenstelling en de werkwijze van de OR wordt vastgelegd in een OR-reglement. 23. Voor welke bedrijven en organisaties is een OR verplicht? In elke onderneming met 50 of meer werknemers is de directeur verplicht een Ondernemingsraad in te stellen. Dit geldt zowel voor de particuliere sector als voor de overheid, uitgezonderd defensie en onderwijs. Soms wordt in een CAO of publiekrechtelijke arbeidsvoorwaardenregeling de grens voor het verplicht instellen van een OR gelegd bij 35 werknemers. Als werknemer telt mee iedere persoon die werkzaam is op grond van een arbeidsovereenkomst. Dat zijn ook gedetacheerden bij een andere bedrijf of organisatie en WAO-ers waarvan het arbeidscontract nog niet is beëindigd. Het aantal uren dat men volgens het arbeidscontract werkt, is niet van belang. Vanaf 1 januari 1999 loopt een termijn van twee jaar zodat ook uitzendkrachten meetellen als werknemers, wanneer zij tenminste twee jaar achtereen in het bedrijf werkzaam zijn. In de nieuwe wet WMW wordt die termijn verkort naar 1 jaar. De OR kan in overleg met de directeur bepalen dat ook andere bijzondere groepen, bijvoorbeeld vrijwilligers, meetellen als werknemers. Het verkorten van de diensttijd-eis kan ook. Deze zaken moeten worden vastgelegd in het reglement van de OR. 24. Hoe lang duurt het OR lidmaatschap? De termijn van het OR-lidmaatschap is meestal 3 jaar, maar kan variëren van 2 tot 4 jaar. Tijdens een zittingstermijn kan voor die OR de lengte van de zittingstermijn niet worden veranderd. 25. Is de OR speciaal iets voor Nederland? Nee, ook andere Europese landen kennen een personeelsvertegenwoordiging per bedrijf. De manier van samen stellen, de omvang en de bevoegdheden verschillen van land tot land. Voor internationale ondernemingen bestaat er sinds enkele jaren de Euro-OR. Deze OR heeft tot nu toe alleen het recht op informatie en het recht om over strategische ontwikkelingen te worden gehoord. De regels die gelden voor de Euro-OR en wanneer die verplicht moet worden ingesteld zijn vastgelegd in een afzonderlijke wet, de wet op de Europese Ondernemingsraad. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 7

8 26. Hoeveel leden zitten er in de OR? Het aantal leden van de OR is afhankelijk van de bedrijfsomvang en varieert van 3 tot maximaal 25 leden. Van dit aantal kan in overleg tussen bestuurder en OR worden afgeweken. Voor 50 tot 100 werknemers geldt als regel dat de OR bestaat uit 5 personen. 27. Hoeveel tijd gaat het kosten en krijg je daar vrijstelling voor? Geldt ORwerk als werktijd? Het is moeilijk te zeggen hoeveel tijd het OR-werk kost. Dit is vooral afhankelijk van de bedrijfssituatie. Van belang is bijvoorbeeld of veel wordt gesleuteld aan de Organisatie of de omvang daarvan. Het kan ook zijn dat het personeelsbestand in opbouw is of dat het bedrijf al jaren met ongeveer hetzelfde personeelsbestand draait. Wel stelt de wet verplicht dat het OR-werk zoveel mogelijk in werktijd en met doorbetaling van het loon plaatsvindt. Dit geldt zowel voor vergaderingen van de OR als voor tijd die nodig is om binnen en buiten het bedrijf overleg te voeren dat nodig is om de taak van de OR goed uit te voeren. De wet geeft voor het onderling beraad een minimum van 60 uur per jaar aan. In een CAO of publiekrechteljke arbeidsvoorwaardenregeling kan dit aantal uren per jaar op een hoger getal zijn vastgesteld. 28. Heeft een Ondernemingsraad wel zin? Of een Ondernemingsraad wel of geen zin heeft hangt af van de opstelling van zowel de Ondernemingsraad als de bestuurder. Wanneer beiden zich willen inzetten voor een goed ondernemingsbeleid en er zorg voor willen dragen dat het personeel, via de OR achter de genomen besluiten staat heeft een OR wel degelijk zin. Maar juist ook als een directeur weinig ziet in een OR kan het voor het personeel zinvol zijn om de invloed die zij wettelijk krijgt ook te benutten. Immers zonder OR beslist de directeur over en zonder het personeel. 29. Mag ik dan wat doen aan bijvoorbeeld de misgelopen promotie van mijn collega? De taak van de OR is gericht op beslissingen door de directeur die tenminste een groep werknemers aangaan. De OR is niet bedoeld om als klachtencommissie op te treden. Wel zou de OR in dit geval kunnen nagaan of er een regeling loopbaanbeleid is. Verder kan de OR nagaan of de spelregels goed zijn nageleefd. Wanneer zich tegelijkertijd meerdere gevallen voordoen of de OR een systematische afwijking ontdekt, kan de OR het onderwerp promotiebeleid in elk geval op de agenda zetten van de overlegvergadering. 30. Ben je als OR-lid uitsluitend bezig als belangenbehartiger voor de achterban? Belangenbehartiging van het personeel is een onderdeel van de wettelijke opdracht voor de OR. De OR moet ook het bedrijfsbelang in het oog houden. Dit betekent vaak dat een afweging van belangen zal plaatsvinden als het gaat om het voortbestaan van de onderneming, het doorvoeren van technische vernieuwingen en investeringen. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 8

9 31. Kan de OR wat doen aan de flexibilisering van de werktijden? De omvang van de gebruikelijke arbeidstijd per week wordt vastgesteld in de CAO of publiekrechteljke arbeidsvoorwaardenregeling. Daar staat de OR buiten. Wel heeft de OR instemmingsrecht over de invulling van de arbeidstijden. Dit instemmingsrecht geldt ook in geval de directeur meer variatie wil aanbrengen in de arbeidstijden van het personeel. Wanneer over dit onderwerp een geschil ontstaat wanneer de OR geen instemming geeft aan de plannen van de directeur, dan kan hij de kwestie voorleggen aan de bedrijfscommissie. Slaagt de bemiddeling door de bedrijfscommissie niet, dan is er nog beroep mogelijk op de kantonrechter. 32. Er moet een RI&E worden opgesteld. Wat is de rol van de OR? Een RI&E of voluit een risico-inventarisatie en evaluatie is een instrument uit de arbeidsomstandighedenwet. Een RIE brengt de risico s van bepaalde werkzaamheden in kaart en signaleert waar zich gevaarlijke situaties kunnen voordoen. Bij de opstelling daarvan heeft de OR de mogelijkheid een actieve rol te vervullen. Er is instemming van de OR nodig over de procedure van totstandkoming en de vaststelling van de RI&E. Vervolgens worden prioriteiten gesteld om die risico s en gevaren waar dat mogelijk is te verkleinen. Veelal wordt dit neer gelegd in een jaarplan. Het is de taak van de OR er op toe te zien dat het jaarplan wordt gemaakt en uitgevoerd. Bij nalatigheid van de werkgever om maatregelen te treffen ter verbetering van de arbeidsomstandigheden kan dit aanleiding zijn voor de OR om de arbeidsinspectie in te schakelen. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 9

10 Ondernemingsraad en vakorganisatie 33. Moet je persé lid zijn van een vakorganisatie? Om bij de verkiezingen voor de Ondernemingsraad kandidaat te kunnen zijn, is lid zijn van een vakorganisatie niet verplicht. De wet stelt wel verplicht dat bij elke verkiezing voor de Ondernemingsraad de vakorganisatie die leden heeft in het bedrijf kandidaten kan stellen. Samenstelling van de lijst vindt plaats in overleg met de vakorganisatieleden in het bedrijf. 34. Kan ik terugvallen op de vakorganisatie? Ja, hetzij als initiatiefnemer voor de OR, hetzij als kandidaat voor de OR of als OR-lid. Immers de vakbeweging en verschillende vakorganisaties daarin vervullen de voortrekkersrol voor de arbeidsvoorwaarden in de sector. De bondsbestuurders kennen de achtergrond van CAO of publiekrechteljke arbeidsvoorwaardenregeling. Zij kunnen daarover informatie verstrekken. Verder biedt de vakorganisatie op verschillende gebieden ondersteuning aan. Dit geldt ook bij vragen over of problemen in het werk van de Ondernemingsraad. 35. Wat doet de vakorganisatie voor OR-leden? Een vakorganisatie kan de OR met raad en daad terzijde staan of adviezen geven. 36. Wat doet de vakorganisatie en wat de OR? De vakorganisatie en de OR hebben verschillende taken. Soms overlappen die taken elkaar. Verschillende vakorganisaties zijn door de overheid erkend als onderhandelaar over CAO of publiekrechtelijke arbeidsvoorwaarden regeling. Om daarbij sterk te staan is het noodzakelijk dat de vakorganisatie ook leden heeft in de branche. Verder kan de vakorganisatie bemiddelen bij individuele arbeidsconflicten. Tenslotte kan de vakorganisatie de Ondernemingsraad met raad en daad bijstaan in de zaken die spelen in de onderneming. Enkele voorbeelden: het invoeren van bedrijfsregelingen die voortvloeien uit de CAO of publiekrechteljke arbeidsvoorwaardenregeling, het geven van advies over een strategische aanpak van een adviesaanvraag. De OR is door de wetgever aangewezen als een directe vertegenwoordiger van het personeel in het bedrijf. De OR kijkt in de eerste plaats naar groepsregelingen binnen het bedrijf en naar de directe effecten op het personeel bij veranderingen in de organisatie. 40. Moet een OR het altijd met de vakorganisatie eens zijn? Het is niet noodzakelijk dat OR en vakorganisatie het altijd eens zijn op alle punten, dit geldt ook voor de OR in relatie tot andere vakorganisaties. Wel is het belangrijk dat er van beide kanten helderheid is over de taak en de opdracht van de ander. Bovendien kunnen meningsverschillen bijdragen tot een betere besluitvorming. Van de zijde van de HBB zal er alles aan worden gedaan om tot oplossing daarvan te komen. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 10

11 41. Werken OR en vakorganisatie samen? Wanneer er sprake is van een goede verstandhouding werken OR en vakorganisatie samen. Door de verschillende positie die zij ten opzichte van het bedrijf innemen is een goede samenwerking ook aan te bevelen. Daarom is het op gezette tijden informeren van elkaar belangrijk. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 11

12 Ondernemingsraad en bestuurder (directeur) 42. Hoe kan de OR invloed uitoefenen op het beleid van de directeur! de directie? De wet op de Ondernemingsraden biedt diverse handvatten om invloed te kunnen uitoefenen. In de eerste plaats is er de overlegvergadering, waarin directeur en OR overleggen over het ondernemingsbeleid. Gesprekken en argumenten kunnen leiden tot bijstelling van besluiten of voorwaarden die aan de uitvoering daarvan worden gesteld. Vervolgens geeft de WOR over bepaalde besluiten of regelingen adviesrecht of instemmingsrecht aan de OR en heeft de OR het recht voorstellen bij de directeur in te dienen. 43. Waarom zou directeur naar de Ondernemingsraad luisteren? Er kunnen verschillende redenen voor een directeur zijn om naar zijn OR te luisteren. De OR kan een onderdeel zijn van de informatiebronnen die hij nodig vindt om tot gedegen besluiten te komen. Het kan ook zijn dat de directeur het noodzakelijk vindt dat de OR achter zijn plannen staat om dat deze dan beter door het overige personeel worden aanvaard. Tenslotte biedt de wet op de Ondernemingsraden een samenstel van wettelijke rechten voor de OR en plichten voor de directeur die hij moet naleven. Wil hij niet luisteren dan geeft de wet in een aantal gevallen de mogelijkheid beroep in te stellen. 44. Kun je als OR iets doen als de directeur de CAO of publiekrechteljke arbeidsvoorwaardenregeling niet zou naleven? De OR heeft als bijzondere taak van de wetgever de opdracht gekregen toezicht te houden op de naleving van de geldende arbeidsvoorwaarden in het bedrijf. De CAO of publiekrechteljke arbeidsvoorwaardenregeling vormt een belangrijk onderdeel van die arbeidsvoorwaarden. Andere onderdelen daarvan kunnen zijn vastgelegd in bedrijfsregelingen. Signaleert de OR zaken die niet sporen met de CAO of publiekrechteljke arbeidsvoorwaardenregeling, dan is het verstandig dit onder de aandacht van de directeur te brengen en zo nodig daarbij de vakorganisatie in te schakelen. 45. Hoe verloopt het overleg met de directeur? Het formele overleg met de directeur vindt plaats met de OR in de zo genoemde overlegvergadering. De directeur mag namelijk geen lid zijn van de Ondernemingsraad. Vaak wordt die vergadering door de OR in eigen kring voorbereid. In de overlegvergadering worden toelichtingen gegeven op voorstellen, standpunten verhelderd en informatie verstrekt. Over adviesaanvragen en instemmingaanvragen moet tenminste een keer worden gesproken tijdens een van deze vergaderingen. Dit geldt ook voor initiatiefvoorstellen ingediend door de OR. De OR kan beslissingen over adviesaanvragen en instemmingaanvragen in een overlegvergadering bekend maken. De beslissingen moeten daarna zo spoedig mogelijk schriftelijk en voorzien van argumenten aan de directeur worden meegedeeld. Tweemaal per jaar wordt de algemene gang van zaken in het bedrijf in een overlegvergadering besproken. Daarbij is als regel ook een vertegenwoordiging van het Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 12

13 bestuur of de Raad van Toezicht of Raad van Commissarissen aanwezig. Bij de gemeente is het heel goed mogelijk de politiek verantwoordelijke daarvoor uit te nodigen. Dat is ook het moment om vooruit te kijken naar het komende halfjaar. Het gaat er om afspraken te maken over het moment dat advies- of instemmingaanvragen die nog in voorbereiding zijn naar de OR gaan en af te spreken welke rol de OR vervult in de besluitvorming. 46. Wat kun je doen als de directeur niet luistert of zich niet aan de wet houdt? Welke mogelijkheden open staan als de directeur niet luistert naar de OR, is afhankelijk van de vraag waar de directeur niet naar luistert. Wanneer het gaat om de argumenten van de OR die leiden tot het afwijzen van de plannen in een adviesaanvraag over een financiële of organisatorische verandering dan staat in sommige gevallen beroep open bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof in Amsterdam. Daarbij is inschakeling van een gespecialiseerde advocaat noodzakelijk. Dat betekent dat de OR zich op een dergelijke stap terdege moet voorbereiden en dat de kwestie de moeite waard moet zijn. Het kan ook zijn dat de directeur toch een regeling wil invoeren die instemmingspichtig is zonder instemming van de OR of op andere wijze de wettelijke bepalingen niet naleeft. Of er ontstaat geen overeenstemming over de voorwaarden van invoering. Vaak gaat het dan om een regeling op het gebied van personeelsbeleid, of om het ontbreken van overeenstemming over faciliteiten of voorzieningen voor de OR. In die gevallen kan allereerst een beroep worden gedaan op de bedrijfscommissie die een bemiddelingspoging onderneemt, in de toekomst kan de Ondernemingsraad een andere procedure met de bestuurder afspreken of rechtstreeks naar de kantonrechter gaan. Wat moet ik doen als de directeur je als OR-lid apart aanspreekt? Als de directeur je als OR-lid apart aanspreekt kun je rustig luisteren naar zijn boodschap. Daarna kun je hem meedelen dat een afzonderlijk OR-lid geen besluiten kan nemen. Dit behoort alleen de OR in gezamenlijkheid te doen. 47. Moet de directeur ook de financiële stukken aan de OR voorleggen? Op grond van het informatierecht van de OR is de directeur verplicht het financieel jaarverslag. de jaarrekening, de accountantsverklaring en het voorstel voor winstbestemming schriftelijk aan de OR te geven. Wanneer jaarlijks een begroting of een financieel meerjarenplan wordt opgesteld, heeft de OR ook recht op deze stukken. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 13

14 Als je OR-lid bent 48. Wat moet je allemaal weten als OR-lid en hoe kom je daarachter? Het lezen van deze brochure helpt je op weg als je OR-lid wilt worden en geeft diverse handvatten over wat een OR-lid mag en kan. Het is handig als je de hoofdlijnen kent van de wet op de Ondernemingsraden en de wil bezit om meer te leren over zaken die spelen in het bedrijf. Dan kom je er achter dat de OR een breed werkterrein heeft waarvan je over een aantal daarvan meer zou willen weten. De wet biedt OR-leden en leden van vaste commissies de gelegenheid om trainingen te volgen gedurende vijf dan wel drie dagen per jaar. De trainingen vinden zoveel mogelijk plaats gedurende werktijd. Verder kan het vragen naar ervaringen van een zittend OR-lid uit de branche of van binnen het bedrijf een idee geven over wat er komt kijken bij het OR-werk 49. Moet je als OR-lid nu evenveel weten als de directeur? Nee, hij geeft de informatie die je nodig hebt of je haalt deze uit andere bronnen of bij een deskundige op een specifiek gebied Bovendien kun je vragen stellen tot je het snapt of vragen om aanvullende informatie die redelijkerwijs nodig is om een kwestie te kunnen beoordelen. De wet op de Ondernemingsraden schrijft voor dat de directeur bij een adviesof instemmingaanvraag moet aangeven wat de reden is voor een bepaald besluit of een regeling. Daarnaast moet hij aangeven wat de effecten voor het personeel zijn en hoe hij deze effecten denkt op te vangen. 50. Voor welke periode geldt het OR-lidmaatschap? Hoeveel jaar moet je in de OR blijven? De zittingstermijn van OR-en kan variëren tussen 2, 3 of 4 jaar. De OR stelt naar eigen keuze en afhankelijk van de bedrijfssituatie de zittingstermijn vast. Deze termijn moet zijn vastgelegd in het reglement van de Ondernemingsraad. Uitgangspunt is dat je die termijn volmaakt. Veel OR-reglementen staan toe dat je na een termijn wordt herkozen en opnieuw zitting neemt in de OR. Er kunnen natuurlijk omstandigheden zijn waardoor het niet mogelijk is de zittingstermijn vol te maken. Een van die situaties is het vertrek uit het bedrijf, waardoor het arbeidscontract wordt beëindigd. Ook is het mogelijk op enig moment ontslag te nemen uit de OR. In deze gevallen is het melden daarvan in de OR en het schrijven van een briefje aan de secretaris van de OR dat je stopt met de OR voldoende. 51. Moet ik dan alle werk of teamoverleg(gen) bijwonen? Nee, het is niet de bedoeling dat de OR-leden het hele bedrijf afgaan en alle werkoverleggen bijwonen. Wel kan het nuttig zijn om in overleg met de directeur de verslagen van het managementteam of het directieteam (als dit er is in het bedrijf) te ontvangen Dit kan een handige informatiebron zijn voor zaken die spelen in het bedrijf. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 14

15 52. kun je als OR-lid ontslag nemen? Ja. Er kunnen allerlei situaties optreden waardoor je het besluit neemt om te stoppen met het OR-werk. Collega OR-leden zullen het op prijs stellen wanneer je dit tijdig laat weten en wanneer je bereidt om de aanleiding om te stoppen met hen te bespreken. Het ken immers zijn dat er een andere oplossing kan worden gevonden. Een enkel voorbeeld: nieuwe afspraken over faciliteiten en te besteden tijd aan OR-werk; aanpassing van de werkwijzen binnen de OR; een wijziging in de opstelling van de directeur. 53. Welke functies zijn er binnen een OR? Het aantal functies is beperkt. De Wet op de Ondernemingsraden bepaalt dat er uit de ORleden een voorzitter en een plaatsvervangend voorzitter moeten worden gekozen. Verder is het gebruikelijk dat een OR een secretaris kiest uit de OR-leden. Het is mogelijk dat de directeur een ambtelijk secretaris ter beschikking stelt, die de OR-secretaris bijstaat in de uitvoering van allerlei praktisch werk, zoals het maken van agenda s en verslagen, het opstellen van reacties op voorgelegde besluiten en regelingen De OR kan commissies instellen. Het gaat dan om commissies voor een bepaald beleidsterrein, voor een onderdeel van het bedrijf of voor de voorbereiding van een speciale kwestie. In die commissies kunnen een of meer OR-leden zitting hebben, naast andere werknemers uit het bedrijf. Vaak kiezen die commissies hun eigen voorzitter en secretaris. 54. Is de voorzitter van de OR de baas in de OR? De voorzitter van de OR is niet de baas van de OR, wel is zijn taak als gespreksleider op te treden. Dat betekent bijvoorbeeld dat hij zorgt dat elk OR-lid zijn mening kenbaar kan maken. In de wet op de Ondernemingsraden is de voorzitter aangewezen als vertegenwoordiger van de OR bij een eventuele rechtszaak (bij een kantonrechter). Verder kunnen alle leden van de OR het woord voeren in een overlegvergadering, al kan het zinvol zijn om per onderwerp een woordvoerder aan te wijzen om het standpunt van de OR- toe te lichten. 55. Wat moet een voorzitter kunnen? Speciale eisen die aan een voorzitter worden gesteld zijn bijvoorbeeld: het vermogen om alle OR-leden bij het OR-werk te betrekken, kunnen optreden als gespreksleider (dat is iets anders dan voortdurend zelf aan het woord zijn), meningsverschillen kunnen overbruggen. 56. Kan de OR een eigen budget beheren? Ja, dit budget is echter beperkt. Volgens de WOR moeten de loon- en opleidingskosten van OR- en commissieleden buiten het budget blijven. Dit geldt ook voor de kosten van vergaderruimten, en dergelijke. Wanneer de OR een eigen budget beheert kan een eigen penningmeester worden aangewezen. Gelet op het geringe aantal posten dat het budget omvat en vanwege altijd mogelijke onvoorziene omstandigheden waarmee in het budget geen rekening is gehouden, wordt het afgeraden om als OR een eigen budget te beheren. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 15

16 57. Welke ondersteuning kun je als OR krijgen van binnen en buiten de organisatie? De OR kan een beroep doen op deskundigen binnen en buiten het eigen bedrijf om in de OR-vergadering. Brengt een deskundige van buiten kosten in rekening dan kan moeten die kosten vooraf aan de directeur worden bekend gemaakt. De directeur kan tegen de omvang van de kosten bezwaar maken. In dat geval kan de OR de kwestie via de bedrijfscommissie aan de kantonrechter een uitspraak vragen. 58. Is er een vakblad voor OR-leden? Ja, er zijn meerdere vakbladen voor OR-leden. Deze bladen besteden aandacht aan actualiteiten in bedrijven, zij signaleren trends in medezeggenschapsland, wettelijke regels die veranderen en laten OR-leden aan het woord. Soms spitten zij een onderwerp uit en maken daarbij lijstjes met aandachtspunten voor de OR. Kortom deze tijdschriften zijn een nuttige aanvulling om op de hoogte te blijven van wat er allemaal speelt. 59. Wat mag ik als OR-lid? Een afzonderlijk OR-lid heeft ten opzichte van de directeur of een andere werknemer geen bijzondere positie. Hij neemt niet de plaats in van een voorman of andere leidinggevende. Wel heeft hij tot taak zaken in het bedrijf te signaleren die voor de OR van belang kunnen zijn en deze vervolgens in de OR te melden. Bovendien kan het zijn dat je als OR-lid een opdracht hebt meegekregen bepaalde zaken uit te zoeken of een OR-standpunt over te brengen. Dan treed je op namens de OR. 60. Hoe leer ik het OR-werk? De beste leermeester is de praktijk. Elke vergadering van de Ondernemingsraad en elke overlegvergadering met de directeur biedt kansen om te leren. Een verstandig directeur geeft zijn OR ook gelegenheid elk jaar op cursus te gaan. Die trainingen kunnen gaan over de specifieke situatie binnen het bedrijf, een bepaald thema behandelen of het leren vergaderen of onderhandelen centraal stellen. Af en toe als OR terugblikken op de zaken die goed en minder goed gingen kan eveneens bijdragen een goede kwaliteit te leveren als OR. 61. Zijn er opleidingsbudgetten/ Is er geld voor scholing? De Wet op de Ondernemingsraden verplicht de directeur de leden van de OR en van ORcommissies elk jaar de gelegenheid te geven scholing te volgen. De scholing vindt plaats in werktijd en met behoud van loon. De OR bepaalt zelf de inhoud van de scholing die men wil volgen. De scholing moet wel verband hebben met de taken van de OR. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 16

17 62. Hoe kom je als OR-lid aan informatie? Er zijn veel informatiebronnen voor een OR-lid. In de eerste plaats de directeur, die zijn plannen toelicht en schriftelijke stukken aan de OR toestuurt. Ook de personeelsleden kunnen dienen als informatiebron. Wel is het goed om voorzichtig te zijn met informatie verkregen uit toevallige vondsten. Ga altijd de juistheid van de gegevens na. Verder zijn er verscheidene boeken en andere hulpmiddelen beschikbaar over onderdelen van het ORwerk. Enkele vaktijdschriften bieden actuele informatie, net als de krant en de overige media. lnternet neemt een steeds belangrijkere plaats in. Wanneer behoefte bestaat aan gerichte en vakinhoudelijke informatie kan een beroep worden gedaan op externe deskundigen, nadat de directeur daarover is ingelicht. 63. Kan ik als OR-lid niet meer worden ontslagen? Ook een OR-lid kan worden ontslagen. Alleen moet de kantonrechter voor dit ontslag toestemming geven. De kantonrechter zal die toestemming alleen geven wanneer duidelijk is dat er geen verband bestaat tussen het OR-werk en het ontslag. 64. Hoeveel vrije tijd kost het OR-lidmaatschap mij? Het is moeilijk te zeggen hoeveel tijd het OR-werk zich in een zittingsperiode zal ontwikkelen. De hoeveelheid OR-werk hangt vooral ook af van de bedrijfssituatie en de ruimte die de directeur biedt om als OR te werken. 65. Moet ik zelf het verslag van de vergaderingen maken? Wie de verslagen maakt van de overlegvergaderingen en van de OR-vergaderingen kan in overleg tussen OR en directeur worden besloten. In sommige gevallen is de directeur bereid de OR extra hulp te geven door een ambtelijk secretaris aan te stellen. Die kan veel werk van de gekozen OR-secretaris overnemen, zoals het maken van het verlag van de overlegvergaderingen en het jaarverslag van de Ondernemingsraad. Er zijn aparte functiebeschrijvingen voor een ambtelijk secretaris beschikbaar. In andere gevallen zal de taak om de verslagen te maken op de schouders van de gekozen OR-secretaris terechtkomen. In dat geval is het redelijk wanneer deze meer uren voor OR-werk beschikbaar krijgt. 66. Waar kan ik terecht met vragen over de OR? Zowel een vakorganisatie als trainings- en adviesbureaus bieden de mogelijkheid voor korte vragen op OR-gebied gratis telefonisch advies in winnen. 67. Wat als mijn afdelingshoofd of andere leidinggevende tegen mijn ORlidmaatschap is? De reden voor een leidinggevende om bezwaar te hebben tegen het OR-lidmaatschap van een van zijn medewerkers is meestal dat hij geen vervangingsmogelijkheden ziet voor die momenten dat het OR-lid bezig is voor de OR. Een van de mogelijkheden om die bezwaren wat te verminderen is om heldere afspraken te maken over de tijden waarop het OR-lid Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 17

18 afwezig is en de afspraken schriftelijk vast te leggen. De leidinggevende kan het ORlidmaatschap niet tegen houden als een kandidaat OR-lid daadwerkelijk wordt gekozen. 68. Met welke onderwerpen krijgt een OR-lid te maken en wat moet je er van weten? Het aantal onderwerpen waarmee een OR-lid te maken krijgt kan sterk variëren van bedrijfstak tot bedrijfstak. In het algemeen zullen onderwerpen als personeelsbeleid en organisatorische kwesties op de agenda staan van vrijwel ieder OR-lid. Bij een aantal ORleden zal financieel beleid, zorg om arbeidsomstandigheden of het invoeren van milieuzorgplannen vaker voorkomen. Het hangt af van de taakverdeling die binnen de OR wordt gemaakt hoeveel je van bepaalde onderwerpen zou moeten weten. Wanneer je speciaal wordt gevraagd om de OR over bepaalde onderwerpen van advies te dienen zul je je meer in die onderwerpen moeten verdiepen. Soms kunnen via vaste commissie door de OR ingesteld ook interne deskundigen advies geven aan de OR. Houdt daarbij in het oog dat de OR niet bedoeld is als een soort tweede kapitein op het schip, die het bedrijf leiding moet geven. 69. Moet de OR zelf postzegels en kopietjes betalen? Nee, de OR heeft er recht op gebruik te maken van de in het bedrijf aanwezige voorzieningen. Dan moet je denken aan het gebruik van een vergaderzaal, een fotokopieer apparaat, computers, fax en telefoon of een postkamer. De kosten van het gebruik daarvan zijn voor rekening van de directeur. 70. Word ik doorbetaald als ik voor de OR werk? Het uitgangspunt van de wet op de Ondernemingsraden is dat tijd die in redelijkheid nodig is voor het OR-werk wordt doorbetaald. Hoe ver dat recht strekt en of er geen enkele vrije tijd mag gaan zitten in het OR-werk hangt af van de regeling die de OR daarover met de directeur kan afspreken. 71 Word ik doorbetaald als ik overwerk voor de OR? Het is de vraag of aantoonbaar overwerk voor de OR ook wordt vergoed met loon inclusief overwerktoeslagen. Ook dit hangt af van de regeling die de OR met de directeur afspreekt. 72. Als de OR tegen een directieplan is, gaat het dan niet door? Je moet onderscheid maken tussen een directieplan dat adviesplichtig is en een onderwerp dat instemmingsplichtig is. In geval de OR adviesrecht heeft, is het moeilijker dit plan tegen te houden dan wanneer er een instemmingsrecht geldt. De rechter kan in het laatste geval op meer punten toetsen. Voor dat een OR naar de rechter stapt zal steeds aan de orde moeten komen welk effect de OR met een rechterlijke uitspraak wil bereiken en of dit niet langs een andere weg te bereiken is. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 18

19 73. Wie betaalt het als een OR naar de rechter stapt? De directeur betaalt de kosten van een gerechtelijke procedure. De kosten hiervan moet hem echter wel vooraf zijn gemeld. 74. Als de OR er niet uitkomt, kan de OR dan een deskundige inhuren? De OR kan een deskundige inschakelen. Wel moet de directeur van de kosten daarvan vooraf op de hoogte worden gesteld. De directeur kan tegen de kosten bezwaar maken. Zo nodig kan de OR het meningsverschil voorleggen aan de bedrijfscommissie. Hans Boere, adviseur in medezeggenschap 19