Energie besparing in de zorg
|
|
- Petra van den Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Voorzitter beroepsvereniging FMGezondheidszorg André de Reus Liever besparen dan bezuinigen Energie besparing in de zorg Energie besparen is een niet te missen kans om de financiële gevolgen van de economische crisis wat te verzachten. Zo kunnen we er mede voor zorgen dat de behandeling, service en faciliteiten voor patiënten en cliënten in de zorginstellingen op peil blijven, aldus André de Reus voorzitter beroepsvereniging FMGezondheidszorg. Naast kostenbeheersing spelen volgens hem ook morele overwegingen een rol om energie te besparen: Juist zorginstellingen hebben een taak een bijdrage te leveren aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. Kennis De Reus benadrukt dat besparen op energie veel meer is dan lampen uitdoen en de thermostaat omlaag draaien. Denk aan maatregelen in de catering, want juist de voedselproductie is een geweldige energieslurper of aan de manier waarop we gebouwen binnen en buiten laten reinigen. Ook in deze onderdelen van ons brede vakgebied kunnen we veel winnen door te besparen. Volgens De Reus is er al veel belangstelling onder facilitair managers voor energiebesparing. Maar het gaat nu eenmaal om specifieke kennis van technieken en gedragsbeïnvloeding die niet iedereen noch elke instelling in huis kan hebben. Juist dat is wat we met dit symposium willen bereiken: een flinke impuls aan kennisverspreiding over energie besparen. De beroepsvereniging organiseert het symposium samen met Agentschap NL, onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. Agentschap NL is bij uitstek de specialist in het toepassen van duurzaamheid in bedrijven en instellingen en dus ook energiebesparing. We zijn blij dat zij hun kennis met facilitair managers willen delen, tijdens maar ook na zeven oktober, stelt De Reus vast. Met dit symposium willen we een flinke impuls geven aan kennisverspreiding over energie besparen. >> Als het gaat om energie en klimaat Jaarlijks 115 miljoen euro besparen kan Volgens TNO Centrum Zorg en Bouw kan de zorgsector tussen de 12 en 25% energie besparen. Dit komt overeen met een jaarlijkse gemiddelde kostenbesparing van 115 miljoen euro en een reductie van de CO2-emissie van ongeveer 600 kton per jaar. In samenwerking met Agentschap NL maakte TNO een inschatting van de potentiële energiebesparing in de zorgsector. Hiervoor is een onderverdeling gemaakt in ziekenhuizen, verpleeghuizen, verzorgingshuizen en de gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg en jeugdzorg. Deze indeling is zo gekozen, omdat er verschil is in gebouwvormen, bezettingsgraden, installatie concepten en energieverbruik. Het jaarlijkse energieverbruik van de totale zorgsector bedraagt ruim 900 miljoen kubieke meter gas en 2,3 miljoen MWh electriciteit. Vergelijkbaar met ruwweg huishoudens. Cluster Ziekenhuizen Verpleeghuizen Verzorghuizen GHZ/GGZ/Jeugdzorg Totaal Gas (*1000 m3/jaar) Electriciteit (MWh/jaar) Primair (PJ/jaar) 15,2 12,3 12,1 13,8 53,3 CO2-emissie (kton/jaar) ,932 Energiekosten (M /Jaar) energiegebruik per cluster Energiebesparende maatregelen Op basis van het percentage instellingen dat de energiebesparende maatregel heeft doorgevoerd, maakte TNO een inschatting van het maximaal te behalen percentage en het energiebesparende effect ervan. Hieruit blijkt dat ziekenhuizen veel energie kunnen besparen met dak- en vloerisolatie, HR-ketels en systeemoptimalisatie. Voor nieuwbouw biedt warmte- en koudeopslag nog veel mogelijkheden. congreskrant zorg 01
2 Penetratiegraad maatregelen ziekenhuis (%) Percentage (%) Dakisolatie Gevelisolatie Vloerisolatie Glasisolatie Daglicht afhankelijke verlichting Verlichtingsplan Spiegeloptiek armaturen Aanwezigheidsdetectie Veegschakeling Warmtepomp WKO Systeem optimalisatie HR-ketels Penetratiegraad maatregel 2008 (%) ziekenhuis Eindsituatie (%) ziekenhuis Penetratiegraad maatregelen verpleging/verzorging (%) Verpleeg- en verzorgingshuizen In verpleeg- en verzorgingshuizen is de meeste energiewinst te behalen met dak- en gevelisolatie, diverse verlichtingsmaatregelen en systeemoptimalisatie. Evenals voor ziekenhuizen is voor nieuwe verpleeg- en verzorgingshuizen warmte- en koudeopslag een aantrekkelijke energiebesparende maatregel. Percentage (%) Besparingspotentieel Het verschil tussen de huidige en maximaal mogelijke penetratiegraad en het effect van de energie besparende maatregelen leiden tot een realistisch energiebesparingspotentieel. Deze tabel geeft aan hoeveel energiebesparing mogelijk is en hoeveel dat scheelt op de energierekening Dakisolatie Gevelisolatie Vloerisolatie Glasisolatie Daglicht afhankelijke verlichting Verlichtingsplan Spiegeloptiek armaturen Aanwezigheidsdetectie Veegschakeling Warmtepomp WKO Systeem optimalisatie HR-ketels Penetratiegraad maatregel 2008 (%) zorg Eindsituatie (%) zorg Cluster Primair (PJ/Jaar) (%) CO2 emissie (kton/jaar) (%) Energiekosten (M /Jaar) (%) Ziekenhuizen Verpleeghuizen Verzorghuizen GHZ/GGZ/Jeugdzorg 1,88 3,18 3,15 3,57 12,4% 25,9% 26,1% 25,9% ,7% 24,7% 24,8% 24,6% 15,83 32,09 31,81 35,99 9,7% 24,7% 24,8% 24,6% Totaal 11,78 22,1% ,4% 115,720 20,4% energiegebruik per cluster Gezondheidszorg investeert Voor het onderzoek zijn ruim tweeduizend facilitair managers, gebouwbeheerders, installateurs en adviseurs ondervraagd. Er is onder meer gekeken naar de resultaten van de campagne Slimme Energie (zie kader) en de wijze waarop Agentschap NL facilitair managers en gebouwbeheerders het beste kan ondersteunen bij energiebesparing in kantoren, zorg- en onderwijsinstellingen. Maatregelen Net als voorgaande jaren blijkt ook uit dit onderzoek dat energiezuinige verlichting (62%), het goed afstellen van de klimaatinstallatie (53%) en het toepassen van regelaars (51%) de meest populaire maatregelen zijn. Hans Scherpenzeel, programma-adviseur utiliteitsbouw bij Agentschap NL: Vooral energiezuinige verlichting werd de afgelopen drie jaar veel genoemd. Daaronder verstaan we onder meer spaarlampen, LED lampen, hoogfrequente verlichting, schakelingen op basis van bewegingssensoren en daglichtafhankelijke schakelingen. Bij het goed afstellen van klimaatinstallaties gaat het om het optimaal afstemmen van onderdelen van het systeem, zoals opwekker, regelingen, distributie en afgifte. Met regelaars worden de instellingen van schakeltijden op het klimaatsysteem bedoeld. Facilitair managers in de zorg laten zien dat zij het thema duurzaamheid serieus nemen. Daarmee lopen zij in betrokkenheid voor op andere collega s die verantwoordelijk zijn voor kantoorgebouwen. Het is een van de conclusies uit een jaarlijkse evaluatie van energiebesparing in gebouwen, uitgevoerd in opdracht van Agentschap NL. De resultaten werden februari 2010 gepubliceerd. Facilitair managers en gebouwbeheerders, dat kan slimmer! Door het nemen van de juiste energiebesparende maatregelen neemt het comfort in gebouwen toe, daalt het ziekteverzuim en gaat de energierekening omlaag. De campagne Slimme Energie stimuleert facilitair managers en gebouwbeheerders maatregelen te nemen. In een factsheet die speciaal voor het FMG-congres is ontwikkeld, vindt u een overzicht van instrumenten die in het kader van onder meer Slimme Energie zijn ontwikkeld. De campagne Slimme Energie wordt door Agentschap NL uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer/Wonen, Wijken en Integratie (VROM/WWI). Meer informatie vindt u op Motieven: financiën en (binnen)milieu Opvallend is dat financiële motieven een grote rol spelen bij energiebesparing. Maar liefst 79% van de faciliair managers vindt het aandeel van de energiekosten in de totale kosten groot genoeg om maatregelen interessant te maken. Volgens Scherpenzeel is men eerder gemotiveerd om kosten te besparen door de economische crisis. Maar gelukkig blijft een groeiend aantal facilitair managers het milieu als belangrijke beweegreden noemen om energie te besparen. Dat is nu 37%, 02 congreskrant zorg
3 tegen 30% in jaar hiervoor. Ook het verbeteren van het binnenmilieu en het reduceren van klachten van medewerkers blijken belangrijke drijfveren om energie te besparen. Maar liefst 84% van de facilitair managers noemt een gezond binnenmilieu zelfs als voornaamste reden. Het valt de programma-adviseur utiliteitsbouw op dat facilitair managers in de zorg een gezond binnenmilieu en het afnemen van klachten (respectievelijk 88% en 83%) belangrijker vinden dan facilitair managers in de utiliteit (respectievelijk 81% en 73%) om met energie besparing aan de slag te gaan. De gezondheidssector heeft het afgelopen jaar beduidend meer geïnvesteerd dan hun collega s in energiezuinige verlichting (10%-punt meer), het goed afstellen van klimaatinstallaties (14%-punt meer) en stooklijnen (11%-punt meer). Zorginstellingen gunstige uitzondering In de zorgsector staat het onderwerp energiebesparing in gebouwen hoger op de agenda en worden maatregelen sneller genomen dan in andere sectoren. Volgens Hans Scherpenzeel, programma-adviseur utiliteitsbouw bij Agentschap NL, is dit een gevolg van de maatschappelijke functie die zorginstellingen vervullen. Daarnaast zijn gebouwbeheerders van kantoren over het algemeen wat terughoudender met uitgaven vanwege de economische crisis. Zorginstellingen zijn daar wat minder gevoelig voor. Laat u horen! Opvallend is dat de evaluatie van de campagne Slimme Energie aantoont dat slechts 30% van de facilitair managers vindt dat er voldoende budget is voor energiebesparing. In 2009 bedroeg dit percentage nog 39% en het jaar daarvoor 47%. Conclusie: de facilitair manager mag best wat meer zijn stem laten horen. Het management of de directie ondersteunt energiebesparing nog onvoldoende. De facilitair manager is, naast de energie-inkoper en de vastgoedbeheerder, de belangrijkste partij om hen hierin te adviseren. Hij kan deze beslissers beïnvloeden. Daarom moet hij ervoor zorgen dat hij energie consequent in de bedrijfsvoering opneemt. Facilitair manager Kees Kellendonk Gedragsverandering levert het meeste op Energiebesparing staat vaak voor maatregelen als het vervangen van een lamp en ketel door duurzame varianten. Facilitair manager Kees Kellendonk van Stichting De Noorderbrug vindt dit soort maatregelen zinvol, maar ze halen niet het maximale rendement uit energiebesparing. Samenvoegen van informatie over energieverbruik, gericht meten en gedragsverandering leveren meer op. kinderen en volwassenen, mensen met niet-aangeboren hersenletsel en doven. De organisatie telt 85 grote en kleine locaties verspreid over vier provincies. Het energiebudget wordt decentraal beheerd. In 2010 besloot De Noorderbrug het energieverbruik met 10% te verminderen. Hoe minder geld we uitgeven aan energie, hoe meer er overblijft voor de zorg voor onze cliënten, zegt Kellendonk. Tot voor kort werkten de locaties met verschillende energieleveranciers. Kellendonk bracht alles onder in één contract. Als je energie wilt besparen, moet je eerst weten hoeveel je verbruikt. Zo n nulmeting kun je makkelijker uitvoeren met één energieleverancier. Gedragsverandering Kellendonk en de nieuwe energieleverancier kwamen tot de conclusie dat gedragsverandering het meeste oplevert. Wij hadden al geïnvesteerd in een aantal energiebesparende maatregelen, zoals verlichting en centrale verwarming. Dat is prima, maar we vonden het te gemakkelijk om het daarbij te laten. Ook onze medewerkers en cliënten hebben een rol in energiebesparing. Energiebesparende maatregelen mogen geen excuus zijn om bijvoorbeeld het licht aan te laten als er niemand is. Met de energieleverancier ontwikkelde Kellendonk een monitoringstool, waarmee de locaties hun energieverbruik kunnen meten. Een campagne, gericht op gedragsverandering, compleet met beloningen voor succesvolle energiebespaarders, loopt door tot medio De eerste gunstige resultaten zijn al te melden: mensen vinden energiebesparen leuk. Dan volgen de percentages vanzelf. Mensen vinden energiebesparen leuk. Dan volgen de percentages vanzelf. congreskrant zorg 03
4 Lagere kosten door uitbesteden energiediensten Ziekenhuis Lievensberg profiteert van ESCo Regionaal ziekenhuis Lievensberg in Bergen op Zoom heeft sinds drie jaar energieprestratiecontracten met ESCo Honeywell Building Solutions. Honeywell heeft de technische kennis om gebouwen te verduurzamen en maakt de voorgerekende energiebesparing waar, vertelt Rob Moelker hoofd facilitaire dienst. Lievensberg telt ruim 350 bedden en er werken 100 specialisten en andere medewerkers. Door onze CO2-uitstoot te verminderen, willen we een bijdrage leveren aan een beter milieu, zegt Moelker. Daarnaast zocht het ziekenhuis naar een manier om het gebouwbeheer te verbeteren en tegelijkertijd de kosten te beperken. Tijdens onze zoektocht naar energiebesparende projecten klopte Honeywell aan, zegt Moelker. Het bedrijf presenteerde ons energiebesparende maatregelen tegen een kostenneutrale prijs. Dat we alle investeringskosten zouden terugverdienen met de energiebesparingen, was voor ons reden om voor samenwerking met een ESCo te kiezen. Maatregelen In 2007 tekenden de partijen het energieprestatiecontract. Honeywell installeerde daarop binnen een half jaar een warmtepomp die s zomers het gebouw koelt en s winters warmte levert aan een luchtbehandelingskast. Het bedrijf plaatste ook een warmtekrachtkoppeling die voor het hele ziekenhuis elektriciteit opwekt. Deze heeft een rendement van wel 95 procent, vertelt Moelker trots. Jaarlijks leveren de nieuwe installaties het ziekenhuis een besparing van euro op. Moelker is ook zeer te spreken over de Energy Manager. Dat is een soort computer die ons energieverbruik nauwkeurig meet. Hierdoor kunnen we ons energieverbruik controleren en beheren. Vak apart Honeywell geeft Lievensberg nu jaarlijks advies over de energiehuishouding van het ziekenhuis. We weten nu elk jaar vooraf wat we ongeveer aan energie kwijt zullen zijn dat jaar. Deze inschatting neemt het ziekenhuis mee in de jaarbegroting. Dit hadden we zelf nooit kunnen realiseren, zegt Moelker. Om de simpele reden dat wij deze expertise gewoon niet in huis hebben. En ik geloof dat geen enkel ziekenhuis kennis in huis heeft over de hoogwaardige techniek die nodig is om zo n gebalanceerde energiehuishouding te krijgen. Het loont daarom beslist om energiebesparing uit te besteden. Het is echt een vak apart. Hebt u wel eens overwogen uw energiediensten uit te besteden? Waarschijnlijk nog niet. Toch kan dit voor uw zorginstelling interessant zijn. Steeds meer gebouwbeheerders en corporaties schakelen zogenoemde Energy Service Companies (ESCo s) of Energie-Exploitatiemaatschappijen (EEM s) in. Wat doen deze bedrijven? En wat kunnen ze voor u betekenen? Nederland kent inmiddels tientallen bedrijven die energiediensten overnemen. Hun kernactiviteit is het opwekken, distribueren en leveren van aardgas, elektriciteit, warmte en koude. Ze gebruiken hiervoor de modernste systemen, waarbij energiebesparing en hernieuwbare energie centraal staan. Ze beschikken over de specialistische kennis die de toepassing van deze systemen vereist. Ook zorgen ze voor de juiste schaalgrootte waarop ze het meest rendabele energiesysteem ontwikkelen én financieren. Aanleg, kwaliteitsbewaking, onderhoud en exploitatie zijn in één hand. Dat leidt tot milieuwinst, kostenbesparing en comfortverhoging. Zo werkt het De leverancier van energiediensten neemt de gehele zorg voor verwarming en koeling van een gebouw of gebouwencomplex op zich. Dit omvat de infrastructuur, de installaties en het totale pakket van inkoop, distributie, omzetting en levering van warmte, koude, elektriciteit en aardgas. Hij kan ook zorgen voor financiering, beheer, onderhoud en klantenservice. Uw zorginstelling hoeft niet meer te investeren in gespecialiseerde kennis en kostbare installaties. Vaak zijn de maandelijkse lasten lager dan u tot nu toe kwijt bent aan gas- en elektriciteitsverbruik, afschrijvingen, beheer en onderhoud. Interesse? Bent u geïnteresseerd, vraag dan de publicatie asp Wel de lusten niet de lasten op bij Agentschap NL of kijk op De publicatie informeert u over de voordelen van inkopen van energiediensten, het aanbod van Energy Service Companies (ESCo s) en hoe het uitbesteden van energiediensten in de praktijk werkt. Om u op weg te helpen bij het contracteren van een leverancier van energiediensten heeft Agentschap NL een Modelovereenkomst Energiediensten opgesteld. Aangenaam, duurzaam en energiezuinig koelen De zomers worden steeds warmer. En dan zijn zieken en ouderen extra kwetsbaar. Zeker als het binnenshuis te warm is. Daarom mag het volgens algemeen gehanteerde richtlijnen niet warmer worden dan 25,5 graden Celsius. Goede koeling in het gebouw is dus cruciaal. Dit kan wel leiden tot meer energieverbruik en hogere kosten. Ook hogere eisen aan comfort dragen hieraan bij. Toch gaan energiebesparing en een aangename temperatuur goed samen. Agentschap NL helpt u de juiste keuzes te maken. Voordat u een koelinstallatie aanschaft, raden wij u aan te beginnen met het voorkómen van hoge binnentemperaturen. Dat kan door bouwkundige maatregelen te nemen. Een goede zonwering houdt veel warmte tegen. En ook Hf-verlichting of een andere energiezuinige variant verlagen de warmtelast. Als u eerst deze maatregelen neemt, kunt u volstaan met een koelinstallatie van lagere capaciteit Persoonlijk koelconcept Om u te helpen bij uw zoektocht naar een effectief en zuinig koelconcept, heeft Agentschap NL de koelmodule ontwikkeld. Deze is te vinden op Invullen kost tien minuten. Aan de hand van enkele gegevens, zoals gebouwkenmerken, aanwezigheid van zonwering en koelwensen, berekent de module direct het meest nuttige en energiezuinige koelconcept voor de zorginstelling. Naast advies, geeft de module uitleg over systemen als de compressiekoelmachine, warmte-opslag en de warmtepomp. 04 congreskrant zorg
5 Koelconcept op maat Gebruikers kunnen zelf aanklikken wat ze belangrijk vinden. Zo krijgt iemand die thermisch comfort interessanter vindt dan investeringskosten, een ander overzicht dan iemand die de aanschafprijs wél het belangrijkst vindt. Met één druk op de knop rolt een persoonlijk koelconcept uit de printer, met bijbehorend kostenoverzicht. Inclusief een schatting van de totale terugverdientijd en milieuwinst in de vorm van de hoeveelheid CO2-reductie. Financiering Ook meer bedrijfsmatige aspecten komen aan bod. Zo geeft de koelmodule per type koelinstallatie advies over vijf financieringsvormen: eigen beheer, financial lease, operational lease, ontzorging of outsourcing. Bij elke financieringsvorm worden de risico s en kosten over de levensduur vergeleken. Afstellen Maar liefst 70 tot 80% van de bestaande koelinstallaties is niet goed afgesteld. Daardoor is het te warm of te koud. Met de Installatie Performance Scan (zie ook elders in deze krant) kan uw adviseur of installateur uw installatie scannen op energie-efficiency en zo het energieverbruik, storingen en comfortklachten verminderen. De besparingen kunnen oplopen tot 35%. U kunt de Installatie Performance Scan eenvoudig downloaden via de website van Agentschap NL. Natuurlijke koelmiddelen In de verpleging en verzorging wordt in rap tempo koeling gerealiseerd naar aanleiding van wet- en regelgeving en toenemende vraag naar comfort. De positieve effecten van koeling kunnen ook een schaduwzijde hebben. Veel installaties zijn namelijk energieintensief en gebruiken zeer schadelijke koudemiddelen, zoals R22. Vanaf 1 januari 2010 mag dit middel niet meer worden gebruikt om bestaande installaties bij te vullen. Maar er zijn goede alternatieven. Natuurlijke koudemiddelen zijn energiezuinig en duurzaam. Nadert de levensduur van uw installatie het einde? Kijk voor meer informatie over natuurlijke koudemiddelen op nl en Praktijk: koelen door verdampen Een aardig voorbeeld van een energiezuinig en duurzaam koelsysteem is adiabastische koeling: koelen door water te verdampen. Het werkt als volgt. De benodigde energie voor de koeling wordt onttrokken uit de omgeving. In een kunststof warmtewisselaar loopt het water langs de wand naar beneden. De langsstromende afgezogen ventilatielucht zorgt dat kleine beetjes water verdampen. De koude die hierdoor ontstaat, wordt overgedragen aan verse buitenlucht die vervolgens gekoeld het gebouw in wordt geblazen. Gemiddeld kan de buitenlucht zo n acht graden Celsius in temperatuur worden verlaagd. Verpleeghuis Bruggerbosch uit Enschede verdiende de meerinvestering van euro binnen twee jaar terug door een lagere energierekening. Fokko Boer, manager technische dienst van Bruggerbosch: We houden nu geld over. Dat gebruiken we voor meer handen aan het bed. Onlangs vernieuwde Zorggroep Charim de verlichting in twee vestigingen. De investeringen leveren per direct een energiebesparing op van 34%. We waren ervan overtuigd dat hierop een hoop te besparen viel. In de zorg brandt verlichting immers vaak 24 uur per dag, vertelt facilitair manager Erik Hubertse. Zorggroep Charim heeft zestien locaties in onder meer Zeist en Veenendaal. In woonzorgcentrum Mirtehof en Amandelhof in Zeist is de verouderde ver lichting vervangen. De zorginstelling werd geadviseerd door De Vos Groep. Financieel adviseur Gert van de Kraats van Charim hierover: Ons uitgangspunt was maximaal rendement tegen minimale investeringen. Dat bleek mogelijk te zijn. Er valt al een hoop te besparen op verlichting met relatief simpele en goedkope maatregelen. In totaal hebben we euro geïnvesteerd in nieuwe verlichting. Maar met de huidige energieprijzen is dat in minder dan drie jaar terugverdiend. En de prijzen stijgen alleen maar, dus hoogstwaarschijnlijk zijn we nog eerder uit de kosten. De locatie Amandelhof gaat over circa vier jaar tegen de vlakte. Toch was Charim niet huiverig om ook daar nieuwe verlichting te installeren. Je laat het geld op straat liggen, als je niets aan je verlichting doet Schoon licht bij Zorggroep Charim Besparen op verlichting? Ik zeg doen! Beperkte maatregelen Voordat Zorggroep Charim overging tot het nemen van Schoon Licht-maatregelen bedroeg het jaarlijks energieverbruik van deze verlichting circa kwh, ofwel euro per jaar. Met het nemen van beperkte maatregelen kon dit verbruik eenvoudig worden teruggebracht tot zo n kwh per jaar, wat overeenkomt met euro. Een energiebesparing van 34 procent. Inmiddels zijn de buitenlampen bij de entree en het gebouw vervangen door lampen met een lager wattage en eenzelfde lichtopbrengst. Ook zorgen daglichtensensoren voor het aan- en uitschakelen van de buitenverlichting. Verder zijn in de gangen tijdschakelaars geplaatst. Die regelen dat de verlichting s nachts minder sterk is. Zelfs dan geven de nieuwe lampen voldoende licht. Dat is belangrijk, want de veiligheid van onze bewoners staat voorop. De zorg is onze eerste zorg, zeggen wij altijd, aldus facilitair manager Erik Hubertse. Wilt u ook weten welke mogelijkheden uw organisatie heeft om snel op de kosten van verouderde verlichting te besparen? Kijk dan op Schoon Licht-maatregelen De eenmalige investeringskosten bedroegen euro. Voor dat bedrag zijn in beide gebouwen van Charim de volgende maategelen uitgevoerd: Alle conventionele TL-verlichting werd omgebouwd naar zogeheten hoogfrequente verlichting met 50% lager energieverbruik én een dubbele levensduur. Spots in de gangen werden vervangen door hoogfrequente lampen. Tijdschakelaars en daglichtenregeling werden aangebracht. congreskrant zorg 05
6 De Installatie Performance Scan Zo controleert u uw klimaatinstallatie In tegenstelling tot wat veel gebouwbeheerders en facilitair managers denken, maakt een integrale check geen onderdeel uit van het regulier onderhoud van de installaties. Een Installatie Performance Scan (IPS) doet dat wel. Wat is IPS? Met een Installatie Performance Scan kunt u het functioneren van klimaatinstallaties in gebouwen vaststellen en verbeteren. De scan legt de nadruk op eenvoudig te realiseren aanpassingen die leiden tot een lager energieverbruik, minder storingen en minder comfortklachten. De scan is samen met marktpartijen ontwikkeld door Agentschap NL in opdracht van het ministerie VROM. Hoe werkt het? De installateur of adviseur scant de bestaande klimaatinstallatie, zowel verwarming als koeling, op energie-efficiëncy. Eerst worden de basisgegevens over gebouw en installatie ingevoerd. Daaruit volgen specifieke vragen over de installatie. Na beantwoording verwerkt de IPS de gegevens en presenteert eenduidige aanbevelingen. Uniek is dat het gaat om een integrale check van opwekker, regelingen, distributiesysteem en afgiftesysteem. De nadruk ligt op eenvoudig door te voeren aanpassingen en bescheiden investeringen. Let op: nieuwe, verbeterde versie IPS In de tweede helft van de maand oktober dit jaar komt er nieuwe versie van de IPS beschikbaar. Naast adviezen over verbeteringsmogelijkheden kunnen nu de instellingen worden bijgehouden en specificaties opgeslagen. Dit kan gebruikt worden voor volgende inspecties bij periodiek onderhoud en beheer van gebouwinstallaties. Het werkt als een onderhoudsboekje met uitgevoerde inspecties, vergelijkbaar met dat van de periodieke autobeurten. Wat levert het op? Uit onderzoek van TNO en Halmos is gebleken dat het optimaliseren van de installatie kan leiden tot een energie besparing van 5 tot 35%, een verminderde kans op storingen en meer comfort. In de tabel hieronder kunt u zien wat een aantal maatregelen kan opleveren aan (energie)besparing in een kantoorgebouw van m2. De investering van 960 euro voor het uitvoeren van de IPS is doorgaans snel terugverdiend. Zeker in verhoudingen tot de besparingen in de jaren erna. Maatregel Uitvoering Bijdrage energiebesparing % Investering Besparing /jaar Terugverdientijd Optimaliseren instellingen luchtbehandeling kast 5,2% ,1 Smoorklep piekketel hersteld 0,2% - n.v.t. Isoleren appendages 0,2% Waterzijdig opnieuw inregelen + instellingen temp. regeling 0,5% Optimaliseren condensor koelmachine 1,0% Uitvoeren Installatie Performance Scan Bron: website Agentschap NL Totaal 7,9% Wilt u meer weten over de Installatie Performance Scan, kijk dan op 06 congreskrant zorg
7 Wilt u investeren in energiebesparing? Dan is het goed te weten van welke financiële regelingen u gebruik kunt maken. Er zijn twee mogelijkheden. Groenfinanciering en het verlaagde btw-tarief. Financiële ondersteuning Groenfinanciering De Regeling groenprojecten is in het leven geroepen om projecten te stimuleren die een positief effect op het milieu hebben. De overheid stimuleert deze projecten onder meer door de financiering van groenprojecten aantrekkelijk te maken. Doordat de overheid een belastingvoordeel geeft aan groene spaarders en beleggers kan de bank een lening met een lager rentetarief verstrekken voor een groenproject. Als u investeert in duurzame maatregelen bij nieuwbouw en renovatie, waardoor onder meer de energieprestaite van het gebouw verbetert, kunt u in aanmerking komen voor Groenfinanciering. Kijk voor meer informatie op: groenbeleggen.nl BTW Vanaf 1 oktober 2010 geldt het lage btw-tarief van 6% op arbeidskosten van renovatie en herstel aan woningen. Ook verpleeg- en verzorginstellingen waarin wordt gewoond, komen voor deze regeling in aanmerking. Aannemers, klusbedrijven en andere ondernemers die renovatie- /herstelwerkzaamheden uitvoeren, mogen tussen 1 oktober 2010 en 1 juli 2011 dit verlaagde tarief aan u factureren. Kijk voor meer informatie op: congreskrant zorg 07
8 Divisie NL Energie en Klimaat voert in opdracht van het ministerie van VROM het programma Energie & Gebouwde Omgeving uit. Wij bieden professionele marktpartijen en overheden ondersteuning bij energiebesparing, duurzame energie en CO-reductie van de gebouwde omgeving. Dit is een publicatie in opdracht van: Agentschap NL NL Energie en Klimaat Croeselaan 15 Postbus RE Utrecht T +31 (0) Agentschap NL oktober 2010 Publicatie-nr. 2EGOU1009 Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Agentschap NL is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken. Agentschap NL voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal. Agentschap NL is hét aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie en advies, financiering, netwerken en wet- en regelgeving. De divisie NL Energie en Klimaat versterkt de samenleving door te werken aan de energie- en klimaatoplossingen van de toekomst.
Tips, handvatten en financieringsmogelijkheden
Tips, handvatten en financieringsmogelijkheden 26 Hans november Scherpenzeel 2009 Hans Scherpenzeel Introductie Adviseur in Utiliteitsbouw-team SenterNovem Innovatie, Agentschap energie, van het klimaat,
Nadere informatieTEKST: SIGRID VAN DEN BERG FOTO S: NFP PHOTOGRAPHY/PIETER MAGIELSEN
DOSSIER DUURZAAMHEID VASTGOED Schoon Licht bij Besparen zonder Ze zitten in de fase van oplevering. Toch genieten gebouwbeheerder Erik Hubertse en financieel adviseur Gert van de Kraats van Zorggroep Charim
Nadere informatieZonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager
Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Als facilitair manager bent u verantwoordelijk voor de huisvesting. Daarmee ook voor het energiegebruik van de huisvesting. In deze
Nadere informatieEnergieke Zorgbouw. 5 oktober 2011. Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO)
Energieke Zorgbouw 5 oktober 2011 Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO) Introductie Wijnanda Willemse adviseur NL Energie & Klimaat - Agentschap NL Voorheen SenterNovem Energiebesparing
Nadere informatieAuteurs: Roberto Traversari Stefan van Heumen Centrum Zorg en Bouw van TNO, Utrecht
Auteurs: Roberto Traversari Stefan van Heumen Centrum Zorg en Bouw van TNO, Utrecht De zorgsector laat op jaarbasis zeker EURO 115 miljoen aan energiekostenbesparing liggen. Energiegebruik in de zorg kan
Nadere informatieProgramma van Eisen Frisse Scholen april 2012
Programma van Eisen Frisse Scholen april 2012 Voor u ligt het Programma van Eisen Frisse Scholen. Dit Programma van Eisen dient als leidraad voor opdrachtgevers van nieuw- en verbouw van scholen (schoolbesturen
Nadere informatieEnergie-efficiëntieverbetering bij (kleine) koffiebranders
Energie-efficiëntieverbetering bij (kleine) koffiebranders Energie-efficiëntie verbeteren binnen het koffiebrandproces via drie stappen Aanleiding In deze studie is de energiebesparing bij kleine koffiebrandmachines
Nadere informatiePrestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid
Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid Workshop Prestatiecontracten 7 december 2009 Albert Hulshoff, programma-adviseur adviseur Utiliteitsbouw SenterNovem Albert Hulshoff innovatie, energie, klimaat,
Nadere informatieRapport energiecijfers kantoren
Rapport energiecijfers kantoren Dit rapport is aangemaakt op 08/31/10 om 11:31. De website Energiecijfers van NL Energie en Klimaat levert u actuele gegevens over energieprijzen en alle aspecten van energiegebruik
Nadere informatieTOTAL COST OF OWNERSHIP
Nieuwe perspectieven op TOTAL COST OF OWNERSHIP INTELLIGENT BUILDING SPECIALS Investeren in comfort en energiebesparing loont Ondernemingen en overheidsorganisaties zijn zich er steeds meer van bewust
Nadere informatieEnergie-efficiëntieverbetering bij koffiebranders
Energie-efficiëntieverbetering bij koffiebranders Energie-efficiëntie verbeteren binnen het koffiebrandproces via drie stappen Aanleiding In deze studie is de energiebesparing bij koffiebrandmachines onderzocht.
Nadere informatieEen nieuwe woning in Rockanje 38 woningen De Lange Stallen
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Rockanje 38 woningen De Lange Stallen De energie van morgen vandaag in huis Een zeer energiezuinige woning: het kan! Binnenkort start de verkoop van 38 woningen in het
Nadere informatiePrestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen
Prestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen 6 december 2011 Albert Hulshoff Ede 22 maart 2012 Prestatiecontracten - Prestatiecontracten - ESCo-eigenschappen
Nadere informatieNaar een klimaatneutrale sportvereniging
Naar een klimaatneutrale sportvereniging Leidraad voor het maken van een eigen projectplan of Plan van Aanpak Inleiding Steeds meer sportverenigingen met een eigen accommodatie komen in actie om energie
Nadere informatieHoe word je een energiebewuste handelaar?
Hoe word je een energiebewuste handelaar? Verlichting die onnodig brandt, kantoorapparatuur die niet of nauwelijks uitgeschakeld wordt, verwarming, koeling en ventilatiesystemen die onnodig ingeschakeld
Nadere informatieMeer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp
Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is
Nadere informatieAdvies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling
Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Een warmtepomp genereert op een efficiënte manier warmte om uw huis comfortabel te verwarmen of van warm water te voorzien. Warmtepompen hebben
Nadere informatieNieuwe wetgeving koelinstallaties versnelt toepassing warmtepompen
Nieuwe wetgeving koelinstallaties versnelt toepassing warmtepompen Door: Robin Sommers en Erik Deliege, Van Beek DIT IS EEN PUBLICATIE VAN: VAN BEEK INGENIEURS B.V. UTRECHTSESTRAAT 59 6811 LW ARNHEM +31
Nadere informatieZorg voor energie en comfort
Zorg voor energie en comfort Roberto Traversari TNO Bouw en Ondergrond De symptomen De behandeling De preventie 2 Veel installaties zijn ziek! Is uw installatie een onbehandelde patiënt? 3 Uit onderzoek
Nadere informatieJa Nee Nvt Maatregel Foto. Installaties & regelingen. Zijn de binnen- en buitensensoren op een representatieve locatie geïnstalleerd?
Checklist Energiebesparing bedrijven algemeen Met behulp van deze checklist kunt u energiebesparende maatregelen in uw bedrijf inventariseren. Toelichting per maatregel of meer maatregelen kunt u vinden
Nadere informatieKLIMAATGARANT. De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! is gestart met de verkoop van woningen in het project. Duurzame woningen, want wordt een wijk
Nadere informatieQuickscan energiebesparing
Quickscan energiebesparing Golf Club Zeegersloot Kromme Aarweg 5 Alphen a/d Rijn Samen op weg naar 30% besparing! ~ 1 15 maart 2013 Inleiding Als relatie van etb a. hogenes bv heeft u gebruik gemaakt van
Nadere informatieDuurzame verlichting voor woningcorporaties
Duurzame verlichting voor woningcorporaties >> Als het gaat om energie en klimaat Bij de keuze van verlichting rondom woningen, in gemeenschappelijke ruimten en op paden en terreinen spelen veel factoren
Nadere informatieEen nieuwe woning in Ursem 24 woningen in de Tuinen van Ursem
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Ursem 24 woningen in de Tuinen van Ursem De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van 24 woningen in het project de Tuinen
Nadere informatienergiebesparing in de ICT
nergiebesparing in de ICT Een koud kunstje? 10 April Green IT Energy Solutions Niels Sijpheer 3671 Meter (Q=m.g.h) 100 kg massa en 1 kwh arbeid: Hoe hoog kom ik? A Minder dan100 meter B Tussen 100 en 1000
Nadere informatieUitkomst controlebezoek Ontbreken energiegegevens (x facultatief indien geen energiegegevens zijn overlegd)
Op xxx controleerde de heer xx van de DCMR Milieudienst Rijnmond uw organisatie aan de xxx in xxxxx. Xx werd hierbij te woord gestaan door uw contactpersoon, de heer xx. Tijdens het controlebezoek is gecontroleerd
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieBuilding4life. Wilt u weten hoe? Building4life. Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus 1069 4801 BB Breda
Wilt u weten hoe? Ga stap voor stap door onze aanpak: - Kennismaking Building4life - De Building4life werkwijze - Uitgewerkte case Amarant Tilburg Building4life Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus
Nadere informatieEen comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning
Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? AM ontwikkelt in Park Centraal comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen. Deze
Nadere informatieEen nieuwe woning in Zoetermeer NEXUM
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Zoetermeer NEXUM De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van 18 nul op de meter woningen in project NEXUM is gestart. Duurzame
Nadere informatieVerkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking
Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones
Nadere informatieEen nieuwe woning in Den Haag 46 woningen Binck Plaats
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Den Haag 46 woningen Binck Plaats De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van 46 woningen Binck Plaats in Den Haag is gestart.
Nadere informatieKennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal
Ing. Vincent Keppel Accountmanager Vabi Kennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal TIP: Houd pen en papier bij de hand!!!! Ir. Roy Zold Directeur PVM welke data & welk doel Vraagstelling corporaties
Nadere informatieWerkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad
Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. Dashboard onderdelen CO₂ uitstoot (ton per
Nadere informatieEen nieuwe woning in Heerhugowaard 37 woningen in Nieuw Waard fase 3
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Heerhugowaard 37 woningen in Nieuw Waard fase 3 De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de woningen in het project Nieuw
Nadere informatieEen comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning
Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? Heijmans ontwikkelt op Forteneiland comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen.
Nadere informatieEen nieuwe woning in RijswijkBuiten Tuinen van Sion fase 13 De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een nieuwe woning in RijswijkBuiten Tuinen van Sion fase 13 De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! Tussen 2013 en 2023
Nadere informatieBouwjaarklasse (op basis van m²) 1970-1979
BVO (x 10 6 m²) tot 1960 1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999 vanaf 2000 Tbv onderzoek naar kwaliteit MaVa: beschikbare info over zorginstellingen: Verpleging en verzorging Info via: Agentschap NL,
Nadere informatieEen nieuwe woning in Rockanje, 8 XL-bungalows in De Lange Stallen fase 1B
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Rockanje, 8 XL-bungalows in De Lange Stallen fase 1B De energie van morgen vandaag in huis Een zeer energiezuinige woning: het kan! Binnenkort start de verkoop van de
Nadere informatieDeerns ketenanalyse downstream van een van de twee meeste materiele emissies
Deerns ketenanalyse downstream van een van de twee meeste materiele emissies 2013 Inleiding In het kader van de CO 2 prestatieladder is een ketenanalyse uitgevoerd naar de CO 2 productie door verwarming
Nadere informatieEen nieuwe woning in Zoetermeer 32 woningen in Oosterheem Groene Hart fase 2
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Zoetermeer 32 woningen in Oosterheem Groene Hart fase 2 De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de woningen in het project
Nadere informatieActief bezig met de I-CE!
Actief bezig met de I-CE! Speciaal voor dorpshuizen heeft inrg een aantal leuke tips en weetjes over energiebesparing verzameld! In deze mail geeft inrg een aantal tips en weetjes over de I-CE die onlangs
Nadere informatieWel de lusten, niet de lasten. Energiediensten voor corporaties, beleggers en gebouwbeheerders
Wel de lusten, niet de lasten Energiediensten voor corporaties, beleggers en gebouwbeheerders Energiediensten voor corporaties, beleggers en gebouwbeheerders Op de energiemarkt gebeurt de laatste jaren
Nadere informatieKenniscentrum InfoMil Energiebesparing bij een sportclub
Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Energiebesparing bij een sportclub 23 januari 2017 Inhoudsopgave Energiebesparing bij een sportclub 3 Energiezuinige sportveldverlichting 3 Opwekken
Nadere informatieDuurzaam verwarmen en koelen met gas
Duurzame gaswarmtepompen voor o.a.: Kantoorgebouwen Frisse Scholen Verzorgingstehuizen (P4) (P6) (P7) www.gasengineering.nl Duurzaam verwarmen en koelen met gas De voordelen van verwarmen en koelen met
Nadere informatieHaalbaarheidsonderzoek koopwoningen Molenwijk energieneutraal
Haalbaarheidsonderzoek koopwoningen Molenwijk energieneutraal Eindrapportage In opdracht van de gemeente Katwijk BMC Implementatie Januari 2017 B.M.A. Lont MSc L. Dols MSc E.J. Timmerman MSc Projectnummer:
Nadere informatieFrisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam
GREEN PACKAGE Energie uit de lucht - 100% duurzaam Het comfort van vloerverwarming, koeling en warmtapwater in een duurzaam energiesysteem voor bij u thuis. Frisse Lucht Green Package, duurzame energie
Nadere informatieEnergy-Floor haalt energie uit de bodem van uw woning
Energy-Floor haalt energie uit de bodem van uw woning De laatste jaren is er qua energiebehoefte veel veranderd in de woningbouw. Voorheen waren de behoefte en kosten m.b.t. verwarming in nieuwbouw woningen
Nadere informatieenergiedeskundige / Dit certtficaat is geldig tot en met 27 juni 2021 berekend energieverbruik (kwh/m 2):
certificaatnummer 20110627-0000869054-00000007-9 straat Wijngaardstraat nummer 39 bus bestemming type eengezinswoning gesloten bebouwing softwareversie 1.3.3 berekend energieverbruik (kwh/m 2): Het berekende
Nadere informatieMeer voordeel uit uw huis halen? Bespaar op energie!
Meer voordeel uit uw huis halen? Bespaar op energie! voorbeeld van mogelijke besparingen Een huishouden is jaarlijks zo n q 2.000 kwijt aan gas en licht. En daar kunt u tot wel 30% op besparen. Dat begint
Nadere informatieSpaar de natuur - Gebruik het juiste licht. Philips MASTER TL-D Eco. Energiezuinige TL-D verlichting waarmee u geld bespaart en de natuur spaart.
Spaar de natuur - Gebruik het juiste licht Philips MASTER TL-D Eco. Energiezuinige TL-D verlichting waarmee u geld bespaart en de natuur spaart. Vervang oude fluorescentielampen door energiezuinige verlichting
Nadere informatieVoorstel Van het college van burgemeester en wethouders Aan de raad van Zoeterwoude. Vergadering : 31 augustus 2017 Nummer : 17/37
Voorstel Van het college van burgemeester en wethouders Aan de raad van Zoeterwoude Vergadering : 31 augustus 2017 Nummer : 17/37 Afdeling : Ruimtelijk ontwikkeling Registernummer: bi/z17-015897-1776a
Nadere informatieENERGIECONCEPTEN. Advies op maat. vandorp.eu
ENERGIECONCEPTEN Advies op maat ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energiekosten zal dit in 10
Nadere informatieEen nieuwe woning in Praal Esse Zoom
ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in Praal Esse Zoom EERB van morgen vandaag in huis De energie ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieResultaten energiescan Golfclub Zwolle
Resultaten energiescan Golfclub Zwolle! Resultaten energiescan Golfclub Zwolle Hoog elektraverbruik door verlichting en ventilatie Hoge prijs voor energie Besparingspotentieel van 13.000 op energiekosten
Nadere informatieLED VERLICHTING & VvE s
LED VERLICHTING & VvE s LED s make a difference in the world! Energiezuinig wonen De ontwikkelingen gaan snel anno 2015! Een snel groeiend aantal VvE s ontdekt: 1. De hoge besparingsresultaten. Gebruik
Nadere informatieBesparen op uw maandelijkse energiekosten is uw eerste winst!
Accountants controleren over het algemeen niet de energierekening van hun cliënten op fouten! Controleert u de energierekening op fouten? Uit onderzoek van de NMa blijkt dat meer dan 20% van energierekeningen
Nadere informatieEen nieuwe woning in Zoetermeer 42 woningen De Blauwe Tuinen
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Zoetermeer 42 woningen De Blauwe Tuinen De energie van morgen vandaag in huis Project in Rijswijk Een energieneutrale woning: het kan! Binnenkort start de verkoop van
Nadere informatieVerduurzaming gemeentelijk vastgoed
Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Toelichting op de aanpak van de gemeente Breda Marcel van Embden (projectleider afdeling Vastgoedbeheer) Inhoud Klimaatnota gemeente Breda Wat is de insteek bij het
Nadere informatieEen nieuwe woning in project De Nieuwe Wetenschappers te Schiedam
EERB KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in project De Nieuwe Wetenschappers te Schiedam EERB van morgen vandaag in huis De energie Een energieneutrale woning: het kan! In 2020 komen er in de wijk de
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat bestaand gebouw met woonfunctie
energieprestatiecertificaat straat Hoogstraat nummer 570 bus postnummer 9235 gemeente Fruitrode bestemming eengezinswoning type open bebouwing softwareversie 1.0 berekend energieverbruik (kwh/m²): 380
Nadere informatieThe green team. Imtech ICT CS. Imtech ICT Communication Solutions ICT Office Smart Buildings / Grids
The green team Imtech ICT CS Imtech ICT Communication Solutions ICT Office Smart Buildings / Grids Agenda presentatie 1. Corporate Social Responsibility drijfveer voor Smart X: Wat betekent CSR voor organisaties?
Nadere informatienieuwe woning in project Nieuwe Haven, onderdeel van de gebiedsontwikkeling Iseldoks in Doetinchem
KLIMAATGARANT EenEPC0 nieuwe woning in project Nieuwe Haven, onderdeel van de gebiedsontwikkeling Iseldoks in Doetinchem De energie EERB van morgen vandaag in huis AMSTELVEEN RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieOndanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd
Duurzaamheid loont Bestaande gebouwen zijn de grootste veroorzakers van CO 2 -uitstoot in Nederland Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd Knelpunten in de keten
Nadere informatieEen nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik
KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik EERB van morgen vandaag in huis De energie ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieHoe kan ik energie besparen? De Woningstichting helpt u!
energie besparen = woonlasten verlagen VRAGEN? Bent u geïnteresseerd in één van de mogelijkheden die in deze brochure zijn beschreven, heeft u nog vragen of wilt u meer weten over de kosten? Vul dan het
Nadere informatieBinnenklimaat: energie efficiënte oplossingen besparing door comfort
Binnenklimaat: energie efficiënte oplossingen besparing door comfort Rob Nagel Honeywell Dag van de Installatie VSK, Jaarbeurs Utrecht 2 februari 2010 Binnenklimaat besparing door comfort Woningmarkt in
Nadere informatieEen nieuwe woning in De Volgerlanden
KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in De Volgerlanden De energie EERB van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN ENERGIE EXPLOITATIE SPIJKENISSE Rijswijk Een energieneutrale woning:
Nadere informatieVoorverwarmen van groene koffiebonen met restwarmte
Voorverwarmen van groene koffiebonen met restwarmte Energie besparen en de productiecapaciteit verhogen Aanleiding Deze factsheet behandelt een studie naar het voorverwarmen van groene koffiebonen met
Nadere informatie200% rendement uit 100% energie: De witte motor van uw woonhuis!
200% rendement uit 100% energie: De witte motor van uw woonhuis! Oude situatie zonder ECO200 Gas Elektra Wat is ECO200? ECO200 is een nieuw concept van AgriComfort, waarbij het koelen van de melk en het
Nadere informatieGebruik en Beheer van WKO Systemen
installatiegroep Gebruik en Beheer van WKO Systemen Enkele aandachtspunten in de exploitatiefase Bedrijventerreinen Peter Slot 1 Agenda Even voorstellen De noodzaak van goed beheer WKO op bedrijventerreinen
Nadere informatieKLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Waddinxveen De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Waddinxveen De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! Tetteroo is gestart met de verkoop van 10 woningen aan de Tuinbouwweg in het project
Nadere informatieuw portaal voor technisch facilitair management unica online
uw portaal voor technisch facilitair management unica online , Altijd en overal inzicht in uw technische installaties Snel en eenvoudig een storing melden? Inzicht in het energiegebruik van uw installaties?
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
energieprestatiecertificaat straat Sint-Bernardsesteenweg nummer 269 bus 3 bestemming appartement type softwareversie 1.3.3 berekend energieverbruik (kwh/m2): 379 Het berekende energieverbruik is een inschatting
Nadere informatieI n f o m a i l. I V V U
I n f o m a i l. I V V U datum : 13 februari 2013 nummer : 2 Infomail.IVVU is de electronische nieuwsbrief van de IVVU, waarmee u wordt geïnformeerd over actuele ontwikkelingen en de stand van zaken met
Nadere informatieZuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat.
Zuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat. Een nieuwe, zuinige ketel? Denk er nu al over na! Is uw ketel oud aan het worden? Wacht niet totdat hij stuk
Nadere informatieISSO-publicatie 75.2 EPA-maatwerkadvies
ISSO-publicatie 75.2 EPA-maatwerkadvies Programma EP-certificaat vs maatwerkadvies Inhoud ISSO-publicatie 75.2 Kansen/bedreigingen voor de installatiesector Kees Arkesteijn ISSO EP-certificaat vs maatwerk
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieVan Herk Groep B.V. Doelstelling CO₂-reductie
Van Herk Groep B.V. Bestaande uit: Van Herk Groep B.V. Bouwonderneming Stout B.V. Stout Bouwmaatschappij B.V. Herkon B.V. Exploitatiemaatschappij Hebo B.V. Exploitatiemaatschappij Hebo 2 B.V. Exploitatiemaatschappij
Nadere informatieKLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van 24 woningen Engelenweide in Herwijnen is gestart.
Nadere informatieToepassingen van BKA in de gezondheidszorg. H.J.Nicolaas College bouw zorginstellingen
Toepassingen van BKA in de gezondheidszorg H.J.Nicolaas College bouw zorginstellingen Inhoud De gezondheidszorg in Nederland Ontwikkelingen Financiering Verleden, heden en toekomst Mogelijkheden BKA Voor-
Nadere informatieOverijssel maakt werk van nieuwe energie!
Overijssel maakt werk van nieuwe energie! U wilt met uw onderneming of woningcorporatie werk maken van nieuwe energie of energiebesparing. Maar u krijgt de financiering niet (volledig) rond via een bancaire
Nadere informatieThemakatern duurzaamheid
ziekteverzuim cijfer totaal investering totaal energie totaal onderhoud ziekteverzuim docenten (klasse B1) (klasse B2) (klasse B2' ) vloerverwarming + 6% 5% 5% 5% 4% -- - +/- + ++ 6,5 8 Themakatern duurzaamheid
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
energieprestatiecertificaat bestemming type appartement softwareversie 1.3.3 berekend energieverbruik (kwh/m 2 ): 191 Het berekende energieverbruik is een inschatting van de energiezuinigheid van het appartement.
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
Vri jteken i ng sbed i ng De meeste maatregelen die opgenomen zijn op dit certificaat, zijn op dit moment kosteneffectief of kunnen dat worden binnen de geldigheidsduur van het certificaat. Mogelijk zijn
Nadere informatieIwan. Bisschopstraat. Leeuwarden. Arjen Goodijk. Bisschopstraat 24. 8921AZ Leeuwarden
Iwan Arjen Goodijk Bisschopstraat Bisschopstraat 24 Leeuwarden 8921AZ Leeuwarden Inleiding Je hebt online de energiebespaarscan van jouw huis aangevraagd. Je wilt dus weten hoe jij kunt besparen op energiekosten.
Nadere informatieENERGIE. besparen. vandorp.eu
ENERGIE besparen ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energieprijzen zal dit in 10 jaar al gauw
Nadere informatieSlimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen
Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen
Nadere informatieCloud Energy Optimizer Energie besparen, CO2-footprint verkleinen
Cloud Energy Optimizer Energie besparen, CO2-footprint verkleinen Energie besparen in bestaande gebouwen is vaak ingrijpend en duur. De Cloud Energy Optimizer biedt u de mogelijkheid om veel minder energie
Nadere informatieEnergiescan.nu info@energiescan.nu www.energiescan.nu. Naam: Adres: Postcode Factuurnr.: Boekel, 6 januari 2016,
Energiescan.nu info@energiescan.nu www.energiescan.nu Naam: Adres: Postcode Factuurnr.: Boekel, 6 januari 2016, Beste, Bedankt voor het invu llen van de Energiescan. Voor u ligt het adviesrapport. Op basis
Nadere informatieEnergie Exploitatie Ontwikkelingen in Nederland
Energie Exploitatie Ontwikkelingen in Nederland Leo Brouwer Programma adviseur Duurzame Energie en Energietransitie 16 oktober 2007 donderdag 18 oktober 2007 1 Daan van Vliet Directeur Unica Bestuurslid
Nadere informatieGeef energiezaken de aandacht die zij waard zijn Gun uzelf het financiële voordeel van energiebesparing Gun uzelf het comfort en de uitstraling van
Goed voor elkaar! Geef energiezaken de aandacht die zij waard zijn Gun uzelf het financiële voordeel van energiebesparing Gun uzelf het comfort en de uitstraling van energie-efficiëntie Verbeter de werkprestaties
Nadere informatieF (zie toelichting in bijlage)
Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden F (zie toelichting in bijlage) Dit gebouw Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking
Nadere informatieALLE MOGELIJKHEDEN OP EEN RIJTJE VOOR EEN IDEAAL WOON-EN LEEFKLIMAAT WWW.ENERGIESERVICE.NL
ALLE MOGELIJKHEDEN OP EEN RIJTJE VOOR EEN IDEAAL WOON-EN LEEFKLIMAAT WWW.ENERGIESERVICE.NL Klimaatmakers Veilig en vertrouwd! Warmte en ventilatie zijn essentieel voor een heerlijk klimaat in uw woning.
Nadere informatieVaillant & rendement. Technisch Project Advies
Vaillant & rendement Technisch Project Advies meer rendement van uw project? Begin bij Vaillant Technisch Project Advies tijdige inschakeling TPA Uw winst Hoe blijven we samen aan de voortdurend aangescherpte
Nadere informatie: Bezoekresultaten naleving milieuwetgeving energiebesparing
T.a.v. 's-hertogenbosch Uw brief van : Ref. : NAAM ambtenaar Uw kenmerk : Tel. : Ons kenmerk : SO/MIL Fax : Datum : E-mail : milieu@s-hertogenbosch.nl Onderwerp :
Nadere informatieCHECKLIST VOOR OPDRACHTGEVERS INSTALLATIE PERFORMANCE SCAN
CHECKLIST VOOR OPDRACHTGEVERS INSTALLATIE PERFORMANCE SCAN Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 1.1 Achtergrond 2 1.2 Leeswijzer 2 2 Vóór uitvoering 3 3 Gedurende de uitvoering 7 4 Na uitvoering 8 Tekstboxen Box
Nadere informatieEen nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis 1e fase 23 woningen Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de eerste fase met
Nadere informatieEen nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop
Nadere informatiereating ENERGY PROGRESS
reating ENERGY PROGRESS 2012 ENERGIE EN MILIEU: Opwarming van de aarde: Drastische vermindering CO 2 -uitstoot Energie: De energiekosten fluctueren sterk en zullen alleen maar stijgen Behoud van het milieu
Nadere informatie